Skip to content

Kara Gageva Ia Vara Ena Badina Lau Dibaia Dalana

Kara Gageva Ia Vara Ena Badina Lau Dibaia Dalana

Ursula Menne Ese Ia Sivarailaia

Nega daudau lalonai lau ura dikadika taunimanima ibounai be idia kara heheni namonamo. Egu kara dainai lau be Komiunis East Germany ena dibura ruma dekenai lau idia atoa. Unuseniai kara gageva ia vara ena badina lau dibaia. Do lau herevalaia.

LAU be lagani 1922 ai, German ena taoni Halle ai lau vara. Unai taoni be lagani 1,200 lalonai ia noho. Berlin ena sautwest kahanai, Berlin amo ena daudau be 200 kilomita, bona ia be Protestan taudia edia gabu. Egu tadina kekeni Käthe be lagani 1923 ai ia vara. Egu tamana be ami dekenai ia gaukara. Sinana be ane abia gabuna dekenai ia ane.

Lau ese kara gageva lau ura hamaoromaoroa lalohadaina be egu tamana amo lau abia. Tamana be ami ia rakatania murinai, sitoa ta ia hoia. Ena kastoma be ogogami taudia dainai, ia hebogahisi henidia bona aniani idia abitorehai ia koua lasi. To, unai bamona ia karaia dainai ena moni ia ore. Tamana ena ekspiriens amo lau diba kara gageva hamaoromaoroa totona be auka momokani. To lau matamata dainai lau laloa kara gageva lau koua diba.

Sinana be ane hahinena dainai lau bona Käthe be ia amo ane, miusiki bona mavaru ai dibaia. Lau be moale kekenina, danu lau bona Käthe be mauri ai moalelaia ema bona 1939.

Mauri Ia Idau Matamaia

Sikuli lau haorea murinai, mavaru ena sikuli ta lalonai lau vareai, unuseniai Ausdruckstanz mavaru lau dibaia, unai be Mary Wigman ese ia hadibaia. Mary Wigman be unai mavaru ia matamaia, unai mavaru amo ta be ena hemami ia hahedinaraia. Laulau lau penia matamaia danu. Unai negana amo egu matamata maurina lau moalelaia bona gau momo lau dibaia. To lagani 1939 ai Tanobada Tuarina Iharuana ia matamaia. Bona lagani 1941 ai, tamana be TB gorerena amo ia mase.

Tuari ese mauri ia senisia. Tuari ia matamaia neganai egu mauri lagani be 17 sibona, taunimanima be kara dikadia momo idia karaia. Lau itaia taunimanima namodia be Nazi ena kara gageva idia durua matamaia. Bena ogogami, mase bona gau idia dika matamaia. Emai ruma be bomu ese ia hadikaia, bona tuari dainai egu bese taudia haida idia mase.

Lagani 1945, tuari ia ore neganai, egu sinana, Käthe, bona lau be Halle dekenai ai do noho. Unai nega ai, lau be mai egu adavana bona natuna kekeni, to emai headava be namo momokani lasi. Ai parara, bona egu natuna kekeni lau naria totona, mavaru bona laulau penia gaukarana lau karaia.

Tuari murinai, Germany be kahana 4 ai idia parara, bona emai taoni be Soviet Union ese ia lohiaia. Unai dainai ai be Komiunis ena lohia dalana ai manadalaia be namo. Lagani 1949 ai, Germany ena kahana ta, nega momo idia gwauraia East Germany be German Democratic Republic (GDR) ai ia lao.

Komiunis Henunai Ai Noho

Unai laganidia lalonai, sinana ia gorere, bona ia lau naria be namo. Gavamani ena ofis ta ai lau gaukara matamaia. Unai neganai, lau be stiuden haida lau bamoa matamaia, idia ura ia vara noho kara gageva be taunimanima dekenai do idia hahedinaraia. Unai kara ta be, matamata tauna ta ena tamana be Nazi pati ena memba ta dainai, ia dekenai maoro idia henia lasi iunivesiti edukeisen ia abia totona. Unai stiuden lau diba namonamo, badina miusiki ai gadaralaia hebou. Lau laloa, ‘Dahaka dainai ena tamana ese ia karaia karana dainai natuna dekenai unai bamona idia karaia?’ Unai stiuden taudia ese idia karaia gwau-edeede karadia bona pablik protest lalonai lau vareai. Nega ta, lau ese kota ruma ena murimuri kahanai pepapepa haida lau kapaia.

Lau be Regional Peace Committee totona seketere gaukara lau karaia dainai, lau taipia revareva haida ese egu lalona ia hahisia. Hegeregere nega ta, politikol badina haida dainai unai komiti be palani ta ia karaia, West Germany ai ia noho buruka tauna ta dekenai gavamani hadikaia gaudia haida idia siaia, unai amo ia idia samania koikoi diba. Unai kara koikoi dainai lau badu, bena unai tauna totona idia henia pasolo be ofis dekenai lau hunia. Bona ia dekenai idia siaia lasi.

Hahine Dikana” ese Lau Dekenai Helaro Ia Henia

June 1951 ai, tatau rua be egu ofis idia vareai bona lau idia hamaoroa, “Oi do ai arest.” Lau be Roter Ochse, o Red Ox dibura ruma dekenai idia abia lao. Lagani ta murinai, lau idia samania idia gwau Gavamani lau gwau-edeede henia. Stiuden ta ese Stasi polisi, unai be hehuni ai idia gaukara polisi, ia hamaorodia lau ese guna gwau-edeede pepa maragidia lau hariharilaia. Lau idia kota henia neganai, lau herevalaia gaudia idia kamonai lasi, to lau be dibura ruma dekenai idia siaia lagani 6 lalonai lau noho totona. Gabeai dibura rumana ai lau gorere, unai dainai dibura rumana ena hospital daiutu ta dekenai lau idia abia lao, unuseniai hahine 40 idia noho. To unai lalohisihisi bada hahine ibounai lau itaia neganai, lau gari bada. Unai dainai iduara lau heau henia bona egu imana amo lau botaia.

Gadi tauna ia gwau: “Dahaka oi ura?”

Lau boiboi badabada: “Lau ura inai gabu amo lau siri. Bema oi ura lau oi panisia, sibona lau noho daiutu ta dekenai lau oi atoa!” To gadi ese egu noinoi ia abia dae lasi. Nega sisina murinai, hahine ta lau itaia, ia be hahine haida bamona lasi. Iena matana ese idia hahedinaraia ena lalona dekenai maino ia noho. Unai dainai ia badinai lau helai.

Lau hoa badina lau dekenai ia gwau: “Bema lau badinai oi helai, namona be oi naria namonamo.” Bena ia gwau: “Inai daiutu lalonai taunimanima idia laloa lau be dika, badina lau be Iehova ena Witnes hahine ta.”

Unai nega lalonai lau diba lasi taunimanima idia laloa Iehova ena Witnes taudia ese Kominist gavamani idia inai henia. To lau diba gauna be inai, lau maragi neganai Bible Student rua (guna unai be Witnes taudia edia ladana) be nega momo egu tamana idia vadivadi henia. Oibe, lau laloatao egu tamana ia gwau, “Bible Student edia hereva be maoro!”

Unai hahine namona lau davaria dainai lau tai, ena ladana be Berta Brüggemeier. Ia dekenai lau gwau, “Mani emu kara, Iehova ena sivarai lau oi hadibaia.” Unai nega amo ai hebamo momo bona nega momo Baibel ena sivarai ai kikilaia. Gau momo lau dibaia, hegeregere, lau ia hadibaia Dirava momokanina Iehova be lalokau, hahemaoro maoromaoro bona maino Diravana. Danu, lau diba taunimanima dikadia bona dagedage taudia ese idia havaraia hisihisi ibounai be Dirava ese do ia kokia. Salamo 37:10, 11 ia gwau hegeregerena, “nega daudau lasi murinai, kara dika taudia do idia noho lasi . . . To manau taudia ese tanobada do idia abia, bona do idia moale bada, badina gabu ibounai dekenai maino do ia noho.”

Dibura Ruma amo Lau Idia Ruhaia Bona West Germany Dekenai Lau Lao

Lagani 1956 ai, dibura rumana amo lau idia ruhaia, lau ese lagani 5 mai kahana unai gabu dekenai lau noho. Lau idia ruhaia ena dina 5 murinai, GDR dainai West Germany dekenai lau heau oho. Unai nega lalonai, egu natuna kekeni be rua, edia ladana be Hannelore bona Sabine, lau ida idia lao danu. Unuseniai, lau bona adavana ai divos bona Witnes taudia lau davaria lou. Baibel lau stadilaia neganai, lau laloparara egu mauri lalonai Iehova ena taravatu lau badinaia totona kara haida do lau haidaua be namo. Egu kara lau haidaua bena lagani 1958 dekenai lau bapatiso.

Gabeai Iehova ena Witnes tauna ta lau adavaia, ena ladana be Klaus Menne. Lau bona Klaus be emai headava ai moalelaia bona natuna rua ai abia. Edia ladana be Benjamin bona Tabia. Madi, lagani 20 gunanai eksiden dainai Klaus ia mase. Bona unai nega amo lau vabu noho. To mai egu helaro dainai, lau lalohishisi bada lasi badina lau diba mase taudia be do idia toreisi lou bona tanobada ena Paradaiso dekenai do idia mauri noho. (Luka 23:43; Kara 24:15) Danu lau moale bada badina egu natudia 4 be Iehova ena hesiai gaukara idia karaia.

Baibel lau stadilaia dainai, hari lau diba Iehova sibona ese hahemaoro maoromaoro ia havaraia diba, ia be taunimanmia bamona lasi, to ia ese iseda kara ibounai bona iseda tubu daekau dalana ia itaia namonamo​—taunimanima ese unai gaudia idia itaia diba lasi. Unai lau dibaia dainai hari lalomaino lau abia bona kara gageva lau itaia eiava lau davaria neganai, lau lalohekwarahi lasi. Hadibaia Tauna 5:8 ia gwau: “Bema oi itaia emu provinsi ai gavamani tauna ta ese ogogami taudia ia dagedage henia bona kara maoromaoro bona hahemaoro goevana ia hagagevaia, namo lasi unai kara dekenai oi hoa. Badina unai gavamani tauna be dagi bada tauna ese ia itaia noho, ma danu edia dagi ia hanaia tauna ese idia ia itaia noho.” Unai “dagi ia hanaia tauna” be iseda Havaraia Tauna. Heberu 4:13 ia gwau: “Gau ibounai be idia hedinarai bona ia itaia diba. Bona ia dekenai iseda kara ena anina do ita gwauraia hedinarai.”

Lagani 90 Bamona Lalonai Egu Mauri Lau Laloa

Nega haida taunimanima ese lau idia nanadaia, idia ura diba Nazi bona Kominist gavamani edia siahu henunai lau mauri noho neganai, egu hemami be edena bamona. Unai gavamani rua edia lohia henunai mauri be auka. Unai gavamani rua be gavamani iboudiai hegeregerena, ia hedinarai vadaeni taunimanima be sibona idia biagua namonamo diba lasi. Baibel ena hereva be maoro, ia gwau: “Taunimanima ese ta ta idia biagua bona idia hahisia.”​—Hadibaia Tauna 8:9

Lau be kekeni matamata neganai, lau laloa taunimanima ese kara maoromaoro ia badinaia gavamani ta idia haginia diba. To hari lau diba, unai be maoro lasi. Iseda Havaraia Tauna sibona ese kara maoromaoro tanobadana do ia havaraia diba bona unai do ia karaia dalana be kara dika taudia ibounai do ia haorea. Bona iena Natuna Iesu Keriso dekenai siahu do ia henia tanobada do ia lohiaia totona, badina ia ese sibona ena namo ia tahua guna lasi, to haida edia namo ia tahua guna. Baibel ese Iesu ia herevalaia neganai, ia gwau, “Oi ese kara maoromaoro oi ura henia, bona taravatu utua karana oi inai henia.” (Heberu 1:9) Dirava lau tanikiu henia badina ia ese hahemaoro maoromaoro King namo hereana dekenai lau ia hakaua lao, unai dainai lau ura ena gavamani henunai do lau mauri ela bona hanaihanai!

[Rau 23 ena laulau]

West Germany dekenai ai ginidae murinai, lau bona egu natuna kekeni Hannelore bona Sabine

[Rau 23 ena laulau]

Hari, lau be egu natuna mero bona ena adavana Sandra ida