Ũrĩa Ndamenyire Kĩhonia kĩa Wagi wa Kĩhooto

Ta ũrĩa rũheanĩtwo nĩ Ursula Menne

Kuuma tene, ngoretwo na wendi mũnene wa kuona mũndũ wothe agĩkĩrũo maũndũ na njĩra ya kĩhooto. Wendi ũcio o na nĩ watũmire njikio njera hĩndĩ ya wathani wa Gĩkomunisti thĩinĩ wa East Germany. na kũu nĩkuo ndamenyeire kĩhonia kĩa wagi wa kĩhooto. Reke ndaarĩrie.

NDACIARIRŨO 1922 thĩinĩ wa taũni ya Halle, Njĩrĩmani, ĩrĩa ĩkoragwo na historĩ ya makĩria ma mĩaka 1,200. Taũni ya Halle, ĩrĩa ĩkoragwo kilomita ta 200 mũhuro wa Berlin, yarĩ ĩmwe ya taũni cia mbere biũ iria ciarĩ na andũ aingĩ a ndini cia Gĩprotestanti. Mwarĩ wa maitũ, Käthe, aaciarirũo 1923. Baba aarutaga wĩra njeshi-inĩ. Nake mami aarĩ mũini thĩinĩ wa theater.

Ndeerutire kwenda maũndũ ma kĩhooto kuuma kũrĩ baba. Oima njeshi-inĩ, aaigire nduka. Tondũ andũ aingĩ arĩa maamũgũragĩra maarĩ athĩni, nĩ aamakombithagia nĩ ũndũ wa kũmaiguĩra tha. No ũndũ ũcio nĩ watũmire ahare. Ũndũ ũcio baba aagereire nĩ wagĩrĩire kũnduta atĩ kũrũa na maũndũ matarĩ ma kĩhooto nĩ ũndũ mũritũ gũkĩra ũrĩa mũndũ angĩĩcirĩria. No ti ũndũ mũhũthũ gũteanĩria mwĩcirĩrie ta ũcio ndaarĩ naguo wa wĩthĩ.

Nĩ ndagaire taranda ya ũcori kuuma harĩ mami, na agĩtũingĩria maũndũ-inĩ ma nyĩmbo na gũthũngũtha twĩ na Käthe. Ndaarĩ mwana mũkeni, na tũrĩ na Käthe twarĩ na ũtũũro mwega o nginya mwaka wa 1939.

Kĩambĩrĩria kĩa Mathĩna

Ndarĩkia gĩthomo kĩa mũthingi, nĩ ndathiire cukuru ya kwĩruta ndaci ya ballet, kũrĩa ningĩ nderutire gũthũngũtha Ausdruckstanz, ĩrĩa yarutanagwo nĩ Mary Wigman. Aarĩ ũmwe wa arĩa maambĩrĩirie ndaci cia mũthemba ũcio, iria ibataraga mũini athũngũthe na njĩra ĩronania ũrĩa araigua. Ningĩ nĩ ndaambĩrĩirie gũcoraga. Kwoguo, mĩaka-inĩ yakwa ya ũtinĩnja ndaarĩ na gĩkeno, na nĩ ndaakenagĩra kwĩruta maũndũ maingĩ. No mwaka wa 1939, Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ ĩkĩambĩrĩria. Nĩ twagĩire na ihũũra rĩngĩ mwaka wa 1941, rĩrĩa baba ooragirũo nĩ mũrimũ wa TB.

Mbaara nĩ kĩndũ kĩũru mũno. O na gũtuĩka ndaarĩ na mĩaka 17 rĩrĩa mbaara yaambĩrĩirie, ndeeciragia andũ thĩinĩ wa thĩ nĩ magũrũkĩte, nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa meekaga hĩndĩ ya Nazi. Moimĩrĩro maarĩ thĩna, ikuũ, na wanangĩki wa indo. Nyũmba itũ nĩ yanangirũo nĩ mbomu, na andũ aigana ũna a famĩlĩ itũ makĩũragĩrũo mbaara-inĩ ĩyo.

Mwaka wa 1945, rĩrĩa mbaara yathirire, tũrĩ na mami na Käthe twaikaraga o Halle. Gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo, nĩ ndahikĩte na ngagĩa kaana, no kĩhiko gitũ kĩarĩ na moritũ. Nĩ tweheranĩire na mũthuri wakwa, na tondũ nĩ ndaabataraga kũrũmbũiya kairĩtu gakwa, ndaarutaga wĩra wa kũina ndaci na gũcora.

Thutha wa mbaara, Njĩrĩmani yagayanirio icigo inya, na taũni itũ yarĩ gĩcigo-inĩ kĩrĩa gĩatongoragio nĩ Soviet Union. Kwoguo ithuothe nĩ twabataraga kũmenyera ũtongoria wa Gĩkomunisti. Mwaka-inĩ wa 1949, gĩcigo kĩrĩa twarĩ, kĩrĩa kaingĩ gĩetagwo East Germany, gĩgĩtuĩka German Democratic Republic (GDR).

Ũtũũro Rungu rwa Thirikari ya Gĩkomunisti

Mĩaka-inĩ ĩyo, mami nĩ aarwarire na no nginya ingĩamũrũmbũirie. Ngĩona wĩra wabici-inĩ ya thirikari. Ihinda-inĩ rĩu, ngĩcemania na arutwo maarũrũnganaga nĩ ũndũ wa wagi wa kĩhooto ũrĩa warĩ kuo. Kwa ngerekano, mũrutwo ũmwe nĩ aagirĩtio kũingĩra yunivasĩtĩ tondũ baba wao nĩ aarĩ wa kĩama kĩa Nazi. Nĩ ndoĩ mũrutwo ũcio wega tondũ nĩ twathaakaga nyĩmbo nake. Ngĩĩyũria, ‘Arathĩnĩka nĩkĩ nĩ ũndũ wa ciĩko cia ithe?’ Nĩ ndaathiire na mbere kũnyitanĩra na aregani acio, na ngĩambĩrĩria kũnyitanĩra mĩrũrũngano-inĩ yao. O na hĩndĩ ĩmwe nĩ ndamandĩkĩrĩirie tũratathi twandĩke nyũmba-inĩ ya igooti rĩa gĩcigo gitũ.

Makĩria ma ũguo, hĩndĩ ĩyo ndaarĩ karani nĩ ndaiguaga ũũru mũno nĩ wagi wa kĩhooto kuumana na marũa mamwe ndabataraga kwandĩkĩra Kamĩtĩ ya Thayũ ya Gĩcigo gitũ (Regional Peace Committee). Hĩndĩ ĩngĩ nĩ ũndũ wa itũmi cia gĩũteti, Kamĩtĩ ĩyo nĩ yabangire gũtũmĩra mũthuri ũmwe mũkũrũ waikaraga West Germany mũhuhu mũũru wa Gĩkomunisti nĩguo ekũũĩrũo. Ũndũ ũcio nĩ wandakaririe mũno nginya ngĩhitha marũa macio wabici-inĩ. Nĩ ũndũ ũcio, matiatũmirũo.

“Mũndũ Ũrĩa Woonekaga Arĩ Mũũru Mũno” Nĩwe Waheire Kĩĩrĩgĩrĩro

Kũrĩ Juni 1951, thigari igĩrĩ nĩ ciaingĩrire wabici yakwa na ikĩnyita. Maandwarire njera ĩtagwo Roter Ochse (Ndegwa Ndune). Mwaka ũmwe thutha ũcio nĩ ndathitangĩirũo gũkararia thirikari. Mũrutwo ũmwe nĩwe wangunyanĩire kũrĩ thigari cia gwĩka ũthuthuria iria ciĩtagwo Stasi, akĩmeera ũrĩa ndanyitanĩire harĩ kũmandĩka tũratathi hĩndĩ ya mũrũrũngano. Ciira ũcio warĩ o ta ithaako tondũ gũtirĩ mũndũ wathikĩrĩirie ũrĩa ndetetagĩra. Ndaatuĩrĩirũo kĩoho kĩa mĩaka ĩtandatũ. Ihinda-inĩ rĩu nĩ ndarwarire, na ngĩtwarũo thibitarĩ ya njera kũrĩa ndaigirũo rumu-inĩ yarĩ na atumia angĩ ta 40. Thutha wa kuona andũ acio mataarĩ akenu, nĩ ndaamakire mũno. Ndaateng’erire mũrango-inĩ ngĩambĩrĩria kũũhũũra ngundi.

Mũthigari akĩnjũria, “Nĩ kĩĩ ũrenda?”

Ngĩanĩrĩra ngĩmwĩra, “No nginya nyume kũndũ gũkũ. O na kaba mũhingĩre ndĩ wiki angĩkorũo no mũhaka, no mũndute gũkũ!” No ndaatindanĩrĩire na niĩ. Kahinda kanini thutha ũcio, ngĩona mũtumia warĩ ngũrani mũno na arĩa angĩ. Maitho make moonanagia arĩ na thayũ wa ngoro. Kwoguo ngĩikara thĩ hakuhĩ nake.

Nĩ ndaagegire mũno rĩrĩa mũtumia ũcio aanjĩrire, “Waikara hakuhĩ na niĩ, no mũhaka wĩhũge. Aya angĩ manyonaga ndĩ mũndũ mũũru mũno, atĩ tondũ ndĩ Mũira wa Jehova.”

Mahinda-inĩ macio ndiamenyaga atĩ Aira a Jehova moonagwo marĩ thũ cia Thirikari ya Gĩkomunisti. No ũndũ ũrĩa ndoĩ ũmegiĩ nĩ atĩ haarĩ na Arutwo a Bibilia (Aira a Jehova meetagwo ũguo hĩndĩ ĩyo) erĩ maaceragĩra Baba kaingĩ hĩndĩ ĩrĩa ndarĩ mwana mũnini. O na nĩ ndĩraririkana Baba akiuga, “Arutwo a Bibilia nĩ mararia ma!”

Ndaarĩrire nĩ gĩkeno nĩ gũcemania na mũtumia ũcio wetagwo Berta Brüggemeier. Ngĩmwĩra, “Ndagũthaitha, njĩra maũndũ megiĩ Jehova.” Kuuma hĩndĩ ĩyo, twatindanagia nake kaingĩ tũkĩarĩrĩria maũndũ ma Bibilia. Ũndũ ũmwe ndeerutire nĩ atĩ Ngai ũrĩa wa ma, Jehova, nĩ Ngai wĩ wendo, kĩhooto, na thayũ. Ningĩ nĩ ndeerutire atĩ nĩ akeeheria maũndũ mothe moru marĩa marehagwo nĩ andũ aganu na arĩa matongoragia na gĩthũri. Bibilia yugaga ũũ thĩinĩ wa Thaburi 37:10, 11: “No kahinda kanini gatigaru, na andũ arĩa aganu matigaakorũo kuo rĩngĩ . . . No andũ arĩa ahooreri nĩ makaagaya thĩ, na nĩ magaakena mũno nĩ ũndũ wa kũingĩhĩrũo nĩ thayũ.”

Kũrekererio na Thutha-inĩ Kũũrĩra West Germany

Nĩ ndaarekereirio mwaka wa 1956, thutha wa kuohwo makĩria ma mĩaka ĩtano. Thikũ ithano thutha wa kũrekererio, nĩ ndoorire GDR ngĩthiĩ gũikaraga West Germany. Gũkinyĩria ihinda-inĩ rĩu ndaarĩ na tũirĩtu twĩrĩ, Hannelore na Sabine, na nĩ ndaathiire natuo. Ndĩ kũu nĩ twatiganire na mũthuri wakwa na ngĩcemania na Aira a Jehova rĩngĩ. O ũrĩa nderutaga Bibilia, nĩ ndataũkĩirũo atĩ nĩ ndabataraga gwĩka mogarũrũku maigana ũna nĩguo ndũũre kũringana na ithimi cia Jehova. Nĩ ndeekire mogarũrũku macio na ngĩbatithio 1958.

Thutha-inĩ nĩ ndahikire rĩngĩ. Riita rĩrĩ ndahikirio nĩ Mũira wa Jehova wetagwo Klaus Menne. Tũrĩ na Klaus twarĩ na kĩhiko kĩega, na tũkĩgĩa ciana igĩrĩ, Benjamin na Tabia. Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ Klaus nĩ aakuire mĩaka 20 mĩhĩtũku aksidenti-inĩ, na ndirĩ ndahika rĩngĩ. No nĩ nyũmagĩrĩrio nĩ kĩĩrĩgĩrĩro kĩa ũriũkio, ngamenya atĩ arĩa makuĩte nĩ magaacokio muoyo thĩinĩ wa Paradiso. (Luka 23:43; Atũmwo 24:15) Ningĩ nĩ nyũmagĩrĩrio mũno nĩ kũmenya atĩ ciana ciakwa inya nĩ iratungatĩra Jehova.

Nĩ ũndũ wa kwĩruta Bibilia, nĩ menyete atĩ no Jehova wiki ũngĩonania kĩhooto kĩa ma. Ngũrani na andũ, Jehova nĩ oĩ maũndũ maitũ mothe marĩa matangĩoneka na maitho, nginya mũrerere witũ. Kũmenya ũndũ ũcio nĩ kũheete thayũ rĩu, makĩria rĩrĩa ndona kana ndagerera ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto. Kohelethu 5:8 yugaga ũũ: “Ũngĩkona thĩinĩ wa gĩcigo kĩanyu athĩni makĩhinyĩrĩrio na gũtarĩ na kĩhooto na ũthingu, ndũkanamakio nĩ ũndũ ũcio. Tondũ mũnene ũcio nĩ aroragwo nĩ ũrĩa ũrĩ na ũnene kũmũkĩra.” Hatarĩ nganja, “ũrĩa ũrĩ na ũnene kũmũkĩra” nĩ Mũũmbi witũ. Ahibirania 4:13 yugaga: “Maũndũ mothe makoragwo marĩ njaga na marĩ maguũrie maitho-inĩ ma ũrĩa ũgaatũciirithia.”

Gwĩcũrania Ũhoro wa Mĩaka 90 Mĩthiru

Mahinda mamwe andũ nĩ manjũragia ũrĩa ũtũũro wahaanaga hĩndĩ ya wathani wa Nazi na wa Gĩkomunisti. Gũtirĩ hĩndĩ ũtũũro warĩ mũhũthũ. Na o ta mĩthemba ĩrĩa ĩngĩ ya wathani wa andũ, mĩthemba ĩyo yerĩ ya wathani nĩ yoonanirie atĩ andũ matingĩhota gwĩtongoria. Bibilia yugĩte ũũ ĩtekũhithĩrĩra: “Mũndũ akoretwo agĩatha mũndũ agatũmaga one o maũndũ moru.”—Kohelethu 8:9.

Rĩrĩa ndarĩ mwĩthĩ na itaarĩ na ũmenyeru, ndeciragia andũ no maathane na kĩhooto. No rĩu nĩ menyete atĩ no Mũũmbi witũ wiki ũngĩrehe kĩhooto thĩinĩ wa thĩ. Na ageka ũguo na njĩra ya kũniina andũ othe aganu, na gũtua Mũrũ wake, Jesu Kristo, mwathani igũrũ rĩa thĩ, ũrĩa ũigaga mabataro ma andũ arĩa angĩ mbere ya make. Bibilia yugĩte ũũ igũrũ rĩgiĩ Jesu: “Nĩ weendire ũthingu, na ũgĩthũũra uuni-watho.” (Ahibirania 1:9) Nĩ ngenaga tondũ Ngai nĩ aangucĩrĩirie kũrĩ Mũthamaki ũcio wa kĩhooto, na ingĩenda gũtũũra rungu rwa wathani wake tene na tene!