Onikmatki ken kuali tiyetoskej

Techtlapouia Ursula Menne

Desde nitakotsin oniknekiaya nikitas ijkuak ayakmo ikaj makichikoitakan. Sapanoua oniknekiaya nitlapaleuis, ik non, hasta onechtsakej ijkuak comunistas otlanauatiayaj Alemania oriental. Ijkuak onitsaktoka onikmatki ken kuali tiyetoskej. Manamechtlapoui.

ONINESKI itech xiuitl 1922 itech altepetl Halle tlen mokaua kanaj 200 kilómetros ik kanin kajki Berlín. Nin altepetl yikipia kanaj mil doscientos xiuitl uan ompa opejkej achto protestantes. Nokni Käthe oneski itech xiuitl 1923, notajtsin okatka soldado uan nonantsin otlakuikaya itech teatro.

Notajtsin noijki okinekiaya amikaj makichikoitakan. Ijkuak ayakmo okatka soldado opejki tlanemaka. Miakej amo okipiayaj tomin uan amo okitlaxtlauiliayaj. Ik non, okipolo tlen okipiaya. Tlen opanok onechmachti sapanoua oui tinochtin kuali tiyetoskej. Pero ijkuak titelpochmej tiknekij tikchiuaskej tlen timokuayejyekojtokej maski tikitaj oui.

Nonantsin okipaktiaya tlakuikas uan ne noijki onechpakti. Ik non, nokniuan uan ne otechmachti matitlakuikakan uan matimijtotikan. Ijkuak otikatkaj titakotsitsintin sapanoua otiyolpakiayaj... hasta itech xiuitl 1939.

Peua nitlajyouia

Ijkuak otlanki onimomachti onikalak itech escuela kanin kinmachtiaj mamijtotikan danza expresionista (Alemania kixmatij ken ausdruckstanz) ompa otechmachtijkej ken okichiuaya Mary Wigman. Akin omijtotiaya okiteititiaya tlen kimachilia uan tlen kipanoua. Noijki opejki nikinchijchiua dibujos. Ijkuak onikatka nitakotsin oniyolpakiaya uan onimomachti miak tlamantli. Pero oajsik xiuitl 1939 uan opejki segunda guerra mundial. Ome xiuitl satepan, itech xiuitl 1941 opanok itlaj tlen sapanoua onechyolkoko, notajtsin omokoko ika tuberculosis uan oixpoliuik.

Ijkuak onka guerra miakej tlajyouiaj. Onikpiaya 17 xiuitl ijkuak opejki moteuiaj, onikitaya ken nochtin okuatlapolojkej. Onikinmitak miakej akinmej yolkualmej opejkej kichiuaj ken nazis. Opejki tlaxixiniaj uan miakej oixpolikej. Nokalijtik noijki okixixinijkej uan miakej nofamiliares noijki oixpolikej.

Otlanki moteuiaj itech xiuitl 1945. Nonantsin, Käthe uan ne otikatkaj altepetl Halle. Ijkuakon yonikatka iuan nonamik uan onikpiaya se konetsintli. Pero amo kuali onimouikaya iuan nonamik, ik non, otimokajkajkej. Noselti onikiskalti notakotsin uan opejki nitekipanoua kanin mijtotiaj noijki opejki nikinchijchiua dibujos.

Ijkuak otlanki moteuiaj, Alemania omoxejxelo. Unión Soviética opejki tlanauatia kanin otichantiayaj uan omonekiaya tikchiuaskej tlen yejuan okijtouayaj. Itech 1949, Alemania oriental kanin otichantiayaj okitokayotijkej República Democrática Alemana.

Opejki tikchiuaj tlen otechnauatiayaj

Satepan nonantsin opejki mokokoua uan omonekiaya nikmaluis. Opejki nitekipanoua itech se oficina iuan gobierno. Satepan onikinmixmatki sekimej tlen omomachtiayaj itlanauatiluan tekiuajkej, yejuan okinekiayaj tekiua matlapaleui porque itlanauatiluan otetlajyouiltiaya. Se telpochtli amo okikauilijkej mamomachti universidad porque itajtsin okipaleuiaya tekiua nazi. Ne onikixmatiaya nin telpochtli porque san sekan otitlakuikayaj uan otitlatsotsonayaj, ik non, onimotlajtlaniaya: “¿Tleka kitlajyouiltiaj ika tlen okichi itajtsin?”. Opejki nikinpaleuia, otimonechikouayaj iuan oksekimej uan san sekan otiayaj itech ojtli para tiktlajtlaniskej tekiua makinpaleui, noijki onikpepecho seki amatl itech tribunal.

Ijkuak onitekipanouaya itech oficina iuan gobierno, onikatka secretaria uan onikinpaleuiaya akinmej opouiayaj itech Comité Regional de Paz, onechnauatijkej manikinmijkuilo cartas pero amo onechpaktiaya tlen okinekiayaj manikijkuilo. Se tonal tekiuajkej okinekiayaj kintitlaniliskej seki amamej se tlakatl tlen okatka Alemania, ijkon okichijkej porque okinekiayaj kitlajtlakoltiskej. Non onechyolkoko, ik non, onikintlati amamej uan amo onikintitlanki.

Se siuatl tlen otsaktoka onechyolchika

Itech junio 1951, ome tlakamej okalakitoj kanin onitekipanouaya uan onechiluijkej: “Timitstsakuaskej”. Onechtsakej itech Buey Rojo (Roter Ochse) uan se xiuitl satepan okijtojkej amo onikintlakamatiaya tekiuajkej. Onechteluijkej ixpan policía secreta (Stasi) uan okijtojkej onikinpepecho seki amamej itech tribunal. Maski onechixkomakakej amo onechpaleuijkej, porque amo okijkuilojkej tlen onikijto uan okijtojkej nechtsakuaskiaj chikuase xiuitl. Kanin onitsaktoka onimokoko uan onechuikakej kanin tlapajtiaj, ompa okatkaj 40 siuamej. Ijkuak onikinmitak san okualantokaj onimomojti. Onimotlalo uan oniknekiaya san niman manechkixtikan.

Akin otlamaluijtoka onechtlajtlani tlen oniknekiaya uan ken sapanoua onimomojtiaya onikilui oksekan manechtsakuatij.

Pero akin otlamaluijtoka amitlaj okichi. Satepan onikitak se siuatl amo omotaya ken oksekimej ye omoyolseuijtoka, ik non, iuan onimotlali.

Ye onechilui: “Tla timotlalis nouan, ximomalui. Miakej kijtouaj ne amo niyolkuali porque niiTlaixpantijka Jehová”.

Ne amo onikmatiaya kox tekiuajkej okinkokoliayaj iTlaixpantijkauan Jehová. Nikilnamiki ome tlakamej akinmej omomachtiayaj Biblia (ijkon okinmixmatiayaj iTlaixpantijkauan Jehová) okimachtiayaj notajtsin ijkuak onikatka nitakotsin. Nikilnamiki notajtsin okijtouaya: “Akinmej momachtiaj Biblia melauak tlen kijtouaj”.

Onimoyolseui ijkuak onikixmatki nin siuatl tlen itoka Berta Brüggemeier onikilui: “Nimitstlatlaujtia techilui akin Jehová”. Opejki kuali timouikaj uan nochipa onechiluiaya tlen kijtoua Biblia. Onikmatki Jehová ye toTajtsin Dios tlen melauak, tetlasojtla, yolmelajki uan teyolseuia. Noijki onimomachti Jehová kiyektlalis nochi tlen tlakamej yokijtlakojkej. Ijkon ken kijtoua Salmo 37:10, 11: “Uan san tepitsin poliui uan akinmej amo yolkualmej ayakmo yetoskej [...]. Pero akinmej yolkualmej kinmakaskej tlaltikpak uan melauak yolpakiskej porque yetos miak yolseuilistli”.

Onechkixtijkej uan onia Occidente

Makuili xiuitl onitsaktoka pero itech xiuitl 1956 onechkixtijkej. Opanok makuili tonal uan onia Alemania occidental, onikinuikak ome notakotsitsinuan, Hannelore uan Sabine. Nonamik uan ne otimokajkajkej ixpan tekiuajkej uan opejki nimomachtia iuan iTlaixpantijkauan Jehová. Ijkuak okachi onimomachtiaya Biblia onikajsikamatki para niktlakamatis Jehová omonekiaya nikpatlas nonemilis. Onimochijchika ijkon nikchiuas uan onimoapolakti itech xiuitl 1958.

Oksepa onimonamikti, axkan iuan se iTlaixpantijka Jehová, itoka Klaus Menne. San sekan otiyolpakiayaj uan otikinpixkej ome tokoneuan intoka Benjamin uan Tabia. Yikipia kanaj 20 xiuitl Klaus oixpoliuik itech se accidente, non sapanoua onechyolkoko. Ayakmo onimonamikti, nechyolchikaua nikmatis oksepa moyolitiskej akinmej yoixpolikej uan chantiskej nikan tlaltikpak (Lucas 23:43; Hechos 24:15). Noijki nechyolchikaua nikinmita naui nokoneuan kitekichiuiliaj Jehová.

Tlen yonimomachti itech Biblia nechpaleuia manikneltoka san Jehová uelis kichiuas kuali matiyetokan. Tlakamej amo ueli kimatij nochi tlen techpanoua noso tlen yotechpanok pero Jehová kema. Nin nechyolseuia uan okachi ijkuak nikita tlen amo kuali noso ijkuak nitlajyouia. Eclesiastés 5:8, kijtoua: “Amo mamitstlajtlachialti tla tikita ikaj kitlajyouiltia akin amitlaj kipia uan amo kichiuiliaj tlen kuali. Porque onka ikaj akin okachi ueyititok tlen kita nochi tlen panoua” (La Biblia de Nuestro Pueblo). Tekiua akin okachi ueyititok, ye akin otlachijchi, Biblia kijtoua: “Nochi tlan Ye okichijchi, kita ik pánixko iwa ik tlaijtik, iwa se tonati timoteixpantitiweh inawak iwa techilis nochi tlan otikchijkeh” (Hebreos 4:13).

Yinikpia kanaj 90 xiuitl uan ok nikilnamiki tlen onechpanok

Nochipa nechtlajtlaniaj ken otikatkaj ijkuak otlanauatiayaj nazis uan comunistas, ne nikinmiluia: “Sapanoua otitlajyouiayaj”. Tekiuajkej tlen axkan katej technextiliaj san tejuan amo uelis timonauatiskej. Ik non, Biblia kijtoua: “Nochtin san nochipa motlajyouiltiaj ijkuak san yejuan monauatiaj” (Eclesiastés 8:9). Melauak tlen nikan kijtoua.

Ijkuak onikatka niichpochtli oniknekiaya tlakamej makiyektlalikan tlen amo kuali. Axkan nikmati san toTajtsin Dios uelis tlayektlalis itech nochi tlaltikpak, kinmixpolos akinmej amo yolkualmej uan kiyektlalis nochi tlen yoijtlakauik uan kimaktilis iTekiuajkayo iKone Jesucristo. Biblia kijtoua Jesucristo: ’Kipaktia nochi tlan kuali iwa kikokolia tlan amokuali’ (Hebreos 1:9). Niktlasojkamatilia toTajtsin Dios porque onechpaleui manikixmati iKone Jesús, se ueyi tekiua tlen satepan tlanauatis.

[Foto]

Inmiuan nokoneuan Hannelore uan Sabine ijkuak otiajsitoj Alemania occidental

[Foto]

Axkan iuan notelpoch Benjamin uan isiua Sandra