1. ¿Pikunatan creiyan magiata rurayanqanman, jukkunata mana allita rurayanqanman y brujerïata rurayanqanman?

 AFRICAN TRADITIONAL RELIGION (La religión tradicional africana) niyanqan libruchömi kënö nin: “Africa kinrëchö brüjakuna kanqanta o mana kanqanta tapukuyqa ardëmi kanman”, y kënöpis ninmi: “Africa kinrëchö kawaqkunaqa llapanmi brujerïaman creiyan, y llapan rurayanqanchömi cuentaman churayan”. Mana leyita yachaqkuna, alli estudiashqa nunakuna, islam religionchö y cristiänu kayanqanta neq religionchö dirigeqkunapis, llapanmi creiyan, magiata rurayanqanman, jukkunata mana allita rurayanqanman y brujerïata rurayanqanman.

2. Africa kinrëchö nunakunaqa, ¿magiata rurayänampaq poder mëpita shamunqantataq creiyan?

² Africa kinrëchö nunakunaqa, mana rikëta puëdiyanqan y espïritukunapita shamoq kallpaman o podermanmi creiyan, y tsëtaqa Teyta Dios poderninchö katsinqantam pensayan. Pëkunaqa creiyan, tsë podertaqa espïritukuna y unë kastankuna utilicëta puëdiyanqantam, y wakin nunakunapis, allita rurayänampaq (magia blancata rurayänampaq) o mana allita rurayänampaqpis (magia negrata rurayänampaq) utilicëta puëdiyanqanta.

3. ¿Imatan magia negraqa, y tsëwan imakunata rurëta puëdiyanqantataq nunakuna creiyan?

³ Magia negrataqa utilizäyan chikeqninkunata mana allita rurayänampaqmi. Nunakunaqa creiyan magia negrata ruraqkunaqa, nunakunata atacanampaq tsiktsikunata, pishqukunata, chuspikunata y mas animalkunatapis mandëta puëdiyanqantam. Atskaq nunakunam creiyan magia negrata rurarqa, nunakunata pelyatsita, qolloq tikratsita, qeshyatsita y wanutsitapis puëdiyanqanta.

4. ¿Brüjakuna imata rurayanqantataq nunakuna creiyan, y imatataq willakuyashqa brüja këta dejaqkuna?

⁴ Brujerïata rurayanqampis magia negrata rurayanqanwanmi juntu këkan. Nunakunam niyan brüjakunaqa paqaspa cuerpunkunata dejëkur, brüja mayinkunawan tinkoq o pitapis ichikllapa ichikllapa wanutsiyänampaq volar ëwakuyanqanta. Brüjakunapa cuerpunkuna cämankunachö quedakuptinmi, brüja këta dejashqa kaqkunalla tsënö pasakushqa kanqanta willakuyan. Maslla musyarinapaq, Africa kinrëchö rurayanqan revistachömi willakun, brüja këta dejaq warmikuna (pëkunapitaqa cäsi llapanmi jövinllaraq kayarqan) kënö willakuyanqanta: “Cärrukunata chocatsirmi cientu cincuenta nunakunata wanutsirqö”; “yawarninkunata shoqurmi pitsqa wamrakunata wanutsirqö”; “dejamashqa kayaptinmi kima noviukunata wanutsirqö”.

5. ¿Imatan magia blancaqa, y imatataq tsëta ruraqkuna rurayan?

⁵ Magia blancataqa rurayan mana allikunapita cuidakuyta munarshi. Tsëta ruraqkunaqa, cuidanampaq kaqta pensarmi, pulsërakunata o sortijata churakuyan, y jampi plantakunata juntëkur rurayanqantam upuyan o cuerpunkunaman jichakuyan. Tsënö cuidanampaq kaqta pensarmi wayinkunachö imëkata katsiyan o patsamampis pampayan, y Coranchö o Bibliachö ninqantam imëkachö puritsiyan.

6. ¿Imatataq Diabluwan demoniukuna unë witsan rurayashqa, y imanötan puëdeq kayanqanta rikänantsik?

⁶ Rasunmi, Diabluwan demoniukunaqa nunakunapa mantsëpaq chikimaqnintsikkunam kayan. Pëkunaqa imanö pensanqantsikta y vïdantsiktam controlëta puëdiyan. Unë witsanqa nunakunaman y animalkunaman yëkurmi tsëchö quedakuyaq (Mateu 12:43-45). Peru puëdeq kayanqanta musyarpis, manam alläpaqa tsëman yarparänantsiktsu.

7. ¿Imata creinantsiktataq Diablu munan, y ima pasanqanwantan ruranqanta igualatsishwan?

⁷ Diabluqa imëkanöpam engañakuyta yachan. Puëdeq kanqampitapis mas puëdeq kanqantam nunakunata creitsita munan. Tsëqa Africa kinrëpita nunakuna guërrachö karnin imata rurayanqanwanmi igualan: soldädukunaqa chikeqninkunata mantsakätsiyänampaqmi, manaraq atacaq ëwarnin, alläpa puëdeq armakuna büllanqanta y illapanakuyanqanta wiyayänampaq parlantipa fuertipa churayarqan, tsë grabacionta wiyarnin mëtsika puëdeq armakunayoq kayanqanta chikeqninkuna pensayänampaq. Tsënöllam Diablupis munan poderninwan llapanta rurëta puëdinqanta nunakuna pensayänanta. Tsëtaqa ruran nunakuna mantsakar Jehovä munanqanta rurayänampa rantin pë munanqanta rurayänampaqmi. Diablu creinantsikta munanqanta kimallata rikärishun.

8. ¿Nunakuna imata creiyänantataq Diablu munan?

⁸ Puntataqa nunakunata Diablu creitsita munan, ima mana allipis pasananlla mana pasanqantam, y pëkunata pasanqampita nunakuna mana culpayoq kaptinqa, mana alli espïritukuna culpayoq kanqanta. Maslla entiendinapaq, juk wamra malaria qeshyawan wanuptinqa, chuspi kanishqa kaptin qeshyanqanta musyarpis, capaz mamäninqa pensanqa pï nunapis brujerïata rurashqa kaptin, tsë chuspi wamranta kanishqa kanqanta.

9. ¿Bibliachö ima ninqantan rikätsikun llapan pasakunqan Diablupa culpan mana kanqanta?

⁹ Wakin pasakunqankuna Diablupa culpan kaptimpis, manam pëpaqa podernin kantsu llapan pasakunqanta causanampaq. Bibliachömi kënö nin: “Alli cörreq karpis höraqa manam ganayantsu, puëdeq karpis höraqa manam guërrata ganayantsu, yachaq karpis höraqa mikuyänampaq faltapakuyanmi, häbil nuna karpis waktsayäriyanmi y yachaq nuna karpis mana allichömi ushayan. Llapankunapis mana pensayanqan höram imëka mana allikunapa pasayan” (Eclesiastes 9:11). Wakinkunapita mas ras o sas cörrirpis, “mana allikunapa” pasarmi, höraqa pï nunapis carrërachö gananmantsu. Höraqa ishkir, illaqpita mana alli sientikur o ankunkuna sutakaptinmi carrërachö gananmantsu. Tsënöqa pitapis pasanmanmi, y manam Diablupa culpantsu ni brujerïata rurashqa kayaptintsu pasakun, sinöqa pasananllam pasakun.

10. ¿Imatataq brüjakunapaq niyan, y imanötan mana tsënö kanqanta musyantsik?

¹⁰ Juknöpaqa nunakunata Diablu engañan, brüjakuna paqaspa cuerpunkunapita yarqur, brüja mayinkunawan tinkoq o pitapis wanutsiyänampaq volar ëwakuyanqanta creitsirmi. Peru këman pensari: “Brüjakuna tsëta rurëta puëdiyaptinqa, ¿imatan cuerpunkunapita yarqur ëwakun?”. Yachakunqantsiknöpis almaqa kikin nunallam, manam nunapita imapis yarqoqtsu. Espïritunam cuerpuntsikchö kaqkunata funcionatsin y kawëkaqta katsin, peru mana cuerpuchö karqa manam ima rurëtapis puëdintsu.

11. ¿Imanötan musyantsik brüjakuna cuerpunkunapita yarquyta mana puëdiyanqanta? Y qamqa, ¿tsënö kanqanman creinkiku?

¹¹ Allita o mana allita rurayänampaqpis, manam almapis ni espïritupis cuerpupita yarquyta puëdiyantsu. Tsënö kaptinmi brüjakunapis cuerpunkunapita yarquyta puëdiyantsu. Tsëmi willakuyanqanta o wakinkunata creitsiyanqanta rurëta puëdiyantsu.

12. ¿Imatataq Diablu ruran mana rurashqa këkarpis, këta o wakta rurayanqanta nunakuna pensayänampaq?

¹² Tsëqa, ¿imanirtan brujerïa rurëta dejashqa kaqkuna këta o wakta rurashqa kayanqanta willakuyan? Diabluqa puëdinmi mana pasakushqa këkaptin, imatapis rurashqa kayanqanta nunakunata creitsita. Suëñuchönö rikätsirmi Diabluqa mana pasakushqa këkaptimpis, nunakunata pensatsin imatapis rikashqa, wiyashqa o rurashqa kayanqanta. Tsëtaqa ruran nunakunata Jehoväpita karupätsinampaq y Bibliachö ninqan mana rasumpa kanqanta pensatsinampaqmi.

13. a) ¿Alliku magia blancata rurë? b) ¿Imatataq magiata rurëpaq Bibliachö willakun?

¹³ Nunakunaqa creiyan pitapis magia negrata rurayaptinqa, magia blancata rurar yanapëta puëdiyanqantam, y juknöpaqa nunakunata Diablu engañan magia blancata rurayanqan allilla kanqanta creitsirmi. Bibliachöqa manam nintsu magia negra magia blancapita jukläya kanqanta, sinöqa ima magiata rurëpis mana alli kanqantam willakun. Israel nacionchö nunakunata mandanqanchö, magiata rurëpaq y magiata ruraqkunapaq Jehovä ima ninqanta rikäri:

•   “Ama [...] brüju kayankitsu” (Levïticu 19:26).

•   “Pï ollqupis o warmipis wanushqakunawan parlayanqanta neqkunaman o suertita qateqkunaman ëwaptinqa, tsë ollquta o tsë warmitam rumiwan wanutsiyänëki” (Levïticu 20:27).

•   “Manam qamkunachöqa pillapis kanantsu [...] magia ruraq, suertita qateq, hechicëru, pitapis brüjatseq, wanushqakunawan parlaqkunata o brüjukunata tapukoq” (Deuteronomiu 18:10-14).

14. ¿Imanirtan Jehoväqa sirweqninkunata mandarqan magiata mana rurayänampaq?

¹⁴ Tsë mandakunqankunam cläru rikätsikun, sirweqninkuna magiata rurayänanta Teyta Dios mana munanqanta. Tsëkunataqa Jehovä mandakurqan sirweqninkunata kuyarmi. Pëqa manam munarqantsu mantsakashqa kawayänanta, imamampis lluta creiyänanta ni demoniukunapa poderninchö kayänanta.

15. ¿Imanötan Bibliachö rikätsikun Diablupita Jehovä mas puëdeq kanqanta?

¹⁵ Demoniukuna imakunata rurëta puëdiyanqanta o mana puëdiyanqanta Bibliachö mana alläpa willakurpis, clärum willakun Diablupita y demoniukunapitaqa Jehovä Dios mas puëdeq kanqanta. Jehoväqa Diablutam ciëlupita Patsaman qarqamurqan (Apocalipsis 12:9). Diabluqa manam kikinllapitatsu Jobta imëka mana allikunata rurarqan, puntataqa Diostaran permïsuta mañakurqan, y Teyta Dios “ama wanutsinkitsu” ninqantapis respetarqanmi (Job 2:4-6).

16. ¿Pitataq yanapamänapaq ashishwan?

¹⁶ Proverbius 18:10 ninqanchömi këta nin: “Teyta Jehoväpa jutinqa alli rurashqa törrinömi, alli nuna tsëman ëwaptinqa manam imapis imanannatsu”. Tsëmi imapis mana imanamänata munarqa, yanapëkamänapaq Jehoväta rogakunantsik. Diosta sirweqkunaqa, manam Diablu o demoniukuna imatapis rurëkunanta mantsartsu, imatapis puritsiyan o plantakunata juntëkur rurayanqanta upuyan. Sinöqa Bibliachö kënö ninqanmanmi confiakuyan: “Jehovä Diosqa entëru Patsamanmi rikëkan, y llapan shonqunkunawan sirwiyaptinqa yanapanmi” (2 Crönicas 16:9).

17. ¿Imatataq nimantsik Santiägu 4:7 ninqanchö, peru imatataq noqantsik ruranantsik?

¹⁷ Jehoväta sirwiptikiqa qamtapis yanapashunkim. Santiägu 4:7 ninqanchömi këta nin: “Teyta Diosta cäsukuyë, peru Diablupa contran churakäyë, y pëqa qeshpirmi qamkunapita ëwakunqa”. Rasumpa kaq Dios Jehoväta sirwir y cäsukurqa, cuidashunëkipaq kaqtam següru këta puëdinki.