Sumaq kausay kananpaqqa yachanan disculpa mañakuyta

WASHINGTON, D.C llaqtapi Georgetown universidadpi llank’aq librokunata qelqaq Deborah Tannen sutiyoq señoran qelqarqan: “Disculpakuyqa ancha allinmi ama maqanakuspalla ch’aqwaykunata allichanapaq, nacionkunaq ch’aqwa jatarichisqankutan allichan, kamachikuqkunatan yanapan runamasinkuta khuyapayanankupaq, chaymantapas runakunatan yanapan thajpi kausanankupaq”, nispa.

Bibliapas chaytapunin yachachin, tukuy sonqomanta disculpakuyqa allichanmi phiñachinakuykunata. Jesusmi willarqan chinkapuq waynamanta, chay waynaqa kutimpuspan tukuy sonqomanta papanmanta perdonta mañakurqan, chaymi papanqa kusisqa churinta wasinpi chaskipurqan (Lucas 15:17-24). Chhaynaqa, k’umuykukuqmi kananchis disculpata mañakunanchispaqqa, perdonta mañakunanchispaqpas. Sichus cheqaqtapuni k’umuykukuq runa kasun chayqa manan sasachu kanqa jujkunamanta disculpata mañakuyqa.

Disculpata mañakuyqa ancha allinmi

Ñaupa tiempopi Israel llaqtamanta Abigail sutiyoq allin yuyayniyoq warmin ejemplonwan rikuchirqan disculpakuyqa ancha allinpuni kasqanta, manaña paychu mana allinta ruwarqan chaypas paymi disculpata mañakurqan. Davidqa ch’inneqpi tiyashaspan runankunaq yanapayninpiwan Abigailpa qosan Nabalpa ovejankunata cuidarqanku. Juj kutinmi Davidqa wakin runankunata kacharqan Nabalmanta t’antata unutawan mañakamunankupaq, Nabalmi ichaqa mana imatapas qorqanchu aswanmi millayta paykunata k’amirqan. Chaymi Davidqa phiñasqa tawa pachaj runakunata juñuspa Nabalta, wasinpi kaqkunatawan wañuchinanpaq risharqan. Abigailqa qosanpa mana allinta ruwasqanta yacharuspan Davidwan tupaq rirqan. Davidpa qayllanpiña kaspataq ñaupanpi qonqoriykukuspa pampakama k’umuykukurqan jinaspa nirqan: “Wiraqocháy, jujta juchachanaykitaqa noqata aswan juchachaway. Uyariykuwaypuni rimapayasqayta”, nispa. Chaymantataq Abigailqa rimapayarqan jinaspa askha mikhunata, unutapas qorqan. Davidtaq Abigailta nirqan: “Kunanqa kusisqa wasiykiman kutipuy, rikushanki jinapas niwasqaykikunata uyariykin, mañakusqaykitapas kasuykitaqmi”, nispa (1 Samuel 25:2-35, Diospa Simin Qelqa).

K’umuykukuq warmi kasqanrayku, qosanpa mana allinta ruwasqanmanta disculpakusqanrayku iman Abigailqa wasinpi llapa kaqkunata salvarqan. Davidpas agradecekurqanmi runa wañuchiymanta jark’aykusqanmanta. Abigailqa manaña paychu mana allinta ruwarqan chaypas familianpa juchanmantan disculpakurqan.

Apóstol Pablon ancha allin ejemplo kallantaq perdón mañakuymanta. Juj kutinmi defiendekunan karqan judiokunaq juzgananku Jatun Juntapi. Jinan uma sacerdote Ananiasqa, Pabloq rimasqanmanta phiñakuspa, ladonpi sayashaqkunata kamachirqan Pablota siminpi ch’aqlanankupaq. Chaymi Pabloqa nirqan: “Yau iskay uya, Diosmi qanta k’irisunki. ¿Kamachikuy simiman jina juzgawanaykipaq tiyashaspachu kamachikuy simita p’akispa kamachikushanki ch’aqlawanankupaq?”, nispa. Chaymi chaypi kaqkunaqa nirqanku: “¿Chhaynatachu Diospa uma sacerdotenta k’aminki?”, nispa. Jinan apóstol Pabloqa usqhaylla disculpakurqan, nirqanmi: “Wayqeykuna, manan yacharanichu uma sacerdote kasqantaqa. Qelqasqan kashan: ‘Aman llaqtaykipi pi kamachikuqmantapas millaytaqa rimankichu’”, nispa (Hechos 23:1-5).

Pabloqa cheqaqllatan nisharqan, juzgaqkunaqa manan maqaspachu juzgananku karqan. Chaywanpas disculpakurqanmi uma sacerdote kasqanta mana yachaspa mana respetowan rimapayasqanmanta. * Pablotaqa disculpata mañakusqanmi yanaparqan Jatun Juntapi kaqkuna rimasqanta uyarinankupaq. Pabloqa yacharqanmi Jatun Juntapi kaqkunaqa creesqankupi mana acuerdopichu kashasqankuta, chaymi nirqan “kausarimpuypi creesqaymantan juzgawashanku” nispa. Jinan sinchi ch’aqwa jatarirqan, fariseokunataq Pabloman sayapakurqanku (Hechos 23:6-10).

¿Imatan yachasunman Abigailmanta, Apóstol Pablomantapas? Iskayninkun tukuy sonqomanta disculpata mañakurqanku chaymi yanaparqan jujkunawan uyarichikunankupaq. Chhaynaqa disculpa mañakuyqa yanapawasunmanmi thajpi kausananchispaq. Sichus reqsikusun mana allin ruwasqanchista jinaspa perdonta mañakusun chayqa yanapawasunmi piwanpas sumaqta rimananchispaq.

“Manan noqaqa ima mana allintapas ruwarqanichu”

Pipas phiñakunman ima rimasqanchiswanpas ima ruwasqanchiswanpas chayqa yaqapaschá nisunman “chay runaqa manachu entienden imaynataqri, mana imaniyunachu imaynataqri” nispa. Ichaqa yuyarinanchismi Jesucristoq imachus nisqanta. Paymi discipulonkunata nirqan: “Sichus altarman ofrendaykita apashanki, chaypitaq yuyarinki wayqeyki qanpaq phiñasqa kashasqanta chayqa, altarpa ñaupanpi ofrendaykita saqeykuy, jinaspa phaway wayqeykiwanraq allipunamuy, chaymanta kutimuspaña ofrendaykitaqa jaywanki”, nispa (Mateo 5:23, 24).

Kaypi yuyaykusun, juj iñiqmasis piensanman pay contra mana allinta ruwananchispaq. Chhaynaña kanman manaña chaypas Jesuspa nisqanman jinaqa, allipunananchismi iñiqmasinchiswan. Bibliapi chay textoqa rimashan “iskayninku mana allinta ruwasqankumanta iskayninku allipunanankumantawanmi” (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de W. E. Vine). Arí, iskay runakuna phiñachinakuqtinkuqa iskayninkun imallapipas pantankupuni, iskayninkupas pantaq runa kasqankurayku. Chayraykun iskayninku rimaspa allipunananku.

Aswan allinqa manan mayqensi pantarqan chaychu, aswanpas allipunayta maskhaymi. Apóstol Pabloqa Corinto llaqtapi cristianokuna qolqemanta juj cosaskunamantawan phiñachinakuspa juezkunaman apanakushasqankuta yachaspan paykunata anyarqan: “¿Manachu aswan aguantallawaqchis mana allin ruwaykunata? ¿Manachu aswan jinallaña qechuchikuwaqchis?”, nispa (1 Corintios 6:7). Chaytaqa nirqan Corinto llaqtapi cristianokuna amaña juezkunaman apanakunankupaqmi. Ichaqa chay nisqanpin sut’i kashan juj yachachikuy: Iñiqmasikunawan thajpi kausaymi aswan allin phiñachinakuymantaqa, razonpiña kashasunman chaypas manapunin iñiqmasikunawanqa phiñachinakunanchischu. Chayta sonqonchispi jap’ikusun chayqa faciltan perdonta mañakusun piña ofenderuwankin niwaqtinchispas.

Tukuy sonqomantapunin kanan

Wakin runakunaqa manan sonqomantachu disculpata mañakunku. Chaypaq rimasun Japón nacionmanta, chaypiqa imapi pantaruspapas “sumimasen”, ninkun. Chayqa disculpaway ninantan nin. Chayta nispaqa gracias nispapas nillankumantaqmi. Ichaqa yaqapaschá chaytaqa nishankuman jawa sonqolla. Chaymi pipas chay simiwan disculpata mañakun chayqa mana allintachu entiendekushanman cheqaqtapunichus disculpata mañakushan icha manachus chayta. Chhaynan wakin llaqtakunapipas pasallantaq, imaymana formapi disculpata mañakuy kasqanwanmi mana allintachu yachakun cheqaqtapunichus disculpata mañakushanku icha manachus chayta.

Ima simitaña rimanchis chaypas aswan allinqa tukuy sonqomanta disculpata mañakuymi. Imayna rimasqanchismi, imayna kunkawan rimasqanchismi rikuchinan tukuy sonqomanta rimasqanchista. Jesucristopas discipulonkunata orqopi yachachishaspan nirqan: “Aswanpas ‘arí’ nisqaykichisqa ‘arí’ nisqallapuni kachun, ‘manan’ nisqaykichistaq ‘manan’ nisqallapuni kachun; chayman yapaykusqaqa Satanasmantan jamun”, nispa (Mateo 5:37). Sichus cheqaqtapuni pesapakunki chayqa, chaytan rikuchinayki. Chaypaq kaypi piensasun: Juj runan aeropuertopi atiendenankupaq suyakushaspa ñaupanpi kaq warmita q’epinwan chocarurqan jinan disculpata mañakurqan. Juj ratomanmi chocarullarqantaq jinan jujmanta disculpakullarqantaq. Juj kutipiwanmi chay pasarqan jinan warmiwan kuska viajaq runaqa nirqan cheqaqtapuni disculpakuspaqa amaña jujmanta warmita q’epinwan chocaykunanpaq. Arí, tukuy sonqomanta disculpakuspaqa kallpachakunanchismi amaña jujmanta pantananchispaq.

Tukuy sonqomanta disculpakunanchispaqqa reqsikunanchismi pantasqanchista jinaspa perdonta mañakunanchis, tukuy atisqanchistataq ruwananchis allichananchispaq. Phiñakuqpas liston kashanan phiñachiqninta perdonananpaq (Mateo 18:21, 22; Marcos 11:25; Efesios 4:32; Colosenses 3:13). Llapanchispas pantaq runa kasqanchisraykun mana facilchu phiñachinakuspa allipunayqa. Ichaqa disculpata mañakuymi yanapawasun allipunananchispaq.

Jayk’aqmi mana disculpata mañakunanchischu

Ima mana allintapas ruwasqanchismanta llakipakuspa pesapakuy yanapawanchisña jujkunawan thajpi kausananchispaq chaypas, allin yuyayniyoq runaqa manan pesapakunmanchu allinkuna ruwasqanmantaqa. Ejemplopaq, manan disculpataqa mañakunmanchu Jehová Diosta kasukusqanrayku k’amisqapas juchachasqapas kaspaqa. Jesús kay jallp’api kashaspaqa, “k’umuykukuqmi karan, wañunankamataqmi kasukuqpas karan; arí, ñak’arina k’aspipi wañupunankaman chhayna karan” (Filipenses 2:8). Ichaqa manan jayk’aqpas disculpakurqanchu imachus creesqankunamanta mana ñak’arinanraykuqa. Uma sacerdoten Jesusta nirqan: “Kausaq Diospa ñaupanpi juraspa niwayku, ¿qanchu kanki Diospa Churin Cristo?”, nispa. Jesusqa manan uma sacerdotewan disculpakurqanchu aswanpas mana manchakuspan nirqan: “Qan kikiykin chaytaqa ninkiña, chaymi qankunata niykichis: Kunanmantaqa runaq Churintan rikunkichis atiyniyoq Diospa paña ladonpi tiyashaqta, phuyupi jamushaqtawan”, nispa (Mateo 26:63, 64). Jesusqa manan piensallarqanpaschu taytan Jehová Diosta negaspa uma sacerdotewan thajpi kaytaqa.

Cristianokunaqa respetankun autoridadkunata, ichaqa manan disculpakunkuchu Diosta kasukusqankumanta ni iñiqmasinkunata munakusqankumantapas (Mateo 28:19, 20; Romanos 13:5-7).

Thajpi kausananchista manaña imapas jark’awaqtinchis

Kunanqa juchasapa runakuna kasqanchisraykun llapanchis imallapipas pantanchispuni (Romanos 5:12; 1 Juan 1:10). Adanpas, Evapas kamaqninku contra jatarisqankuraykun juchayoq kapurqanku, paykunaqa mana juchayoq kamasqan karqanku. Diosmi prometen imaynan qallariypi Adanwan Evawan karqanku chhaynata llapa runapas mana juchayoq kanankupaq. Juchatapas, juchaq causanpi imaymana kaqkunatapas chinkachipunqan (1 Corintios 15:56, 57).

¿Imaynan kausay kanqa mana jucha kapuqtin? Jesuspa wayqen Santiagon qallumanta rimaspa nirqan: “Pipas rimasqanpi mana pantaqqa mana ima juchayoqchá chay runaqa, cuerpontapas allintachá dominan”, nispa (Santiago 3:2). Mana juchayoq runaqa allintan kamachinqa qallunta, chhaynaqa manañan pantanqachu rimasqanpi, manataqmi disculpakunanchu kanqa. “Cuerpontapas llapantachá allinta dominanqa”. ¡May kusikunapaqchá kanqa llapanchis mana juchayoq kapuqtinchisqa! Chhaynaqa manañan imapas jark’awasunchu thajpi kausananchispaq. Ichaqa chay tiempo chayamunankamaqa ima mana allinta ruwasqanchismantapas tukuy sonqomanta disculpakuyqa yanapawasunmi jujkunawan thajpi kausananchispaq.

[Nota]

[Foto]

¿Imatan yachasunman Apóstol Pabloq ejemplonmanta?

[Foto]

Llapa runakuna mana juchayoq kapuqtinchisqa manan imapas jark’awasunchu thajpi kausananchispaq