1. I yo mapatpat ango ma lumegiwa gityelo kor dulwa, ento ariya ango ma gikemme kwede? (Nen cal ma i pok ngeye.)

CWINYWA yom adada ni watye ki lumegiwa mapol ma gitye ka tic matek i kacokke! Me labolle, ginywako i cokke ki dok i ticwa me pwony. Mukene ginywako i tic me roco Odi me Ker, dok ginyuto ni giparo pi omege ki lumege. Ngene kene ni, gitye ka kemme ki ariya mapol. Mogo gitye ka gwoko lunywalgi ma gutii. Mukene gitye ka kanyo aunauna ma a ki bot lupacogi. Dok mukene ma gubedo lunywal ma gitye kengi gitiyo matek me miyo jami ma mitte pi lutinogi.

2. Pingo mitte ni waket tek me konyo lumegiwa?

² Pingo omyero waket tek me konyo lumegiwa? Pien pol kare jo me lobo-ni pe gimiyo ki mon woro ma myero gunong. Medo i kom meno, Baibul cuko cwinywa me konyo mon. Me labolle, lakwena Paulo otito bot kacokke ma i Roma ni omyero gujol Foibe dok ‘gukonye i gin ducu ma en bimito ki botgi.’ (Rom. 16:1, 2) I kare ma Paulo onongo pud tye Laparicayo, en obedo i kin jo ma i tekwarogi onongo gitero mon ni rwomgi lapiny. Ento i kare ma en odoko Lakricitayo, en olubo lanen pa Yecu dok otero mon ki woro kacel ki kica.​—1 Kor. 11:1.

3. Yecu onongo tero mon nining, dok onongo neno mon ma gitiyo miti pa Lubanga nining?

³ Yecu otero mon ducu ki woro. (Jon 4:27) En pe oneno mon kit ma lutela dini pa Lujudaya onongo ginenogi kwede. Ki lok ada, buk mo ma loko i kom Baibul otito ni: “Yecu pe owaco gin mo keken ma nyuto cac i kom mon.” Ento Yecu obedo ki woro madit loyo pi mon ma gitimo miti pa Wonne. En olwongogi ni lumegine dok oloko i komgi bene i kare ma tye lok i kom co mogo macalo lumemba me ot pa Jehovah.​—Mat. 12:50.

4. Gin ango ma wabinyamo i pwony man?

 ⁴ Yecu onongo kare ducu tye atera me konyo mon ma gitiyo pi Lubanga. En opwoyogi dok oloko pigi. Kong dong wanenu kit ma watwero lubo kwede lanen pa Yecu me paro pi lumegiwa.

5. Pingo lumegiwa mukene ginongo tek me nongo kare me ribbe kacel ki jo mukene?

⁵ Wan ducu, omege ki lumege, wamito ni wanong kare me ribbe ki jo mukene. Ento i kare mukene, lumege ginongo tek me cobo miti man. Pingo? Nen kong lok pa lumegiwa magi. Laminwa mo acel ma nyinge Susan * owaco ni, “Pien wiya nono, pol kare awinyo calo pira pe tek i kacokke, calo konya pe.” Kristen, lapainia ma odak i kabedo mukene wek eil rwom me ticce me pwony owaco ni, “Ka io nyen i kacokke mo, iwinyo calo itye keni.” Omege mogo bene giwinyo kit meno. Jo ma gibedo i paco ma jone pe gubedo Lucaden pa Jehovah giromo nongo tek me bedo cok ki lupacogi magi kun bene pe giwinyo calo gitye cok ki omege ki lumege me kacokke. Lumege mukene gitwero winyo calo gitye kengi pien nongo komgi lit dok pe gitwero a ki gang, nyo pien gitye ka gwoko ngat mo me ganggi ma kome lit. Annette owaco ni, “Onongo pe atwero nongo cawa me namo ki omege ki lumege pien ni tic madit me gwoko mamana onongo tye i wiya.”

6. Ma lubbe ki gin ma kicoyo i Luka 10:38-42, Yecu okonyo Marita ki Maliam nining?

⁶ Yecu onongo kwanyo kare me bedo kacel ki mon ma gitiyo pi Lubanga, dok en obedo larem me ada botgi. Tam kong i kom larem ma Yecu omako ki Maliam kacel ki Marita, ma gin ducu nen calo onongo wigi nono. (Kwan Luka 10:38-42.) I lokke ki jami ma en otimo, Yecu oweko gin gubedo agonya. Me labolle, Maliam onongo tye agonya me bedo piny ka tyen Yecu macalo lapwonnyene. * Dok i kare ma Marita iye owang pien ni Maliam pe tye ka konye ki yubo cam, Marita obedo agonya me tito tamme bot Yecu. I cawa me namo meno, Yecu okonyo mon aryo-ni me nongo pwony ma pire tek. Dok en onyuto ni eparo pigi kacel ki omingi Lajaro, ki bedo ka limogi i kare mukene bene. (Jon 12:1-3) Dong pe tye me ur ni, i kare ma Lajaro kome odoko lit matek, Maliam ki Marita gungeyo ni gitwero penyo kony ki bot Yecu.​—Jon 11:3, 5.

7. I yo mene ma watwero cuko kwede cwiny lumegiwa?

⁷ Pi lumege mukene, cokke aye obedo kare maber loyo me bedo kacel ki luworo luwotgi. Pi meno, wamito ni wati ki kare meno me jologi, lok kwedgi, ki nyutigi ni waparo pigi. Susan, ma kiloko i kome malo-ni, owaco ni, “Anongo cuko cwiny adada ka jo mukene gipwoya pi lagam ma amiyo i cokke, giketo yub me wot kweda i ticwa me pwony, nyo ginyuto ni giparo pira i yo mo mukene.” Myero wawek lumegiwa gunge ni pigi tek botwa. Laminwa Kia owaco ni, “Ka akeng cito i cokke, angeyo angeya ni wang ma anongo mecej me rota ka atye maber. Meno weko angeyo ni omege ki lumege giparo pira.”

8. I yo mene mukene ma waromo lubo kwede lanen pa Yecu?

⁸ Calo Yecu, wan bene omyero wakwany kare me bedo kacel ki lumegiwa. Gwok  nyo waromo lwongogi i gangwa pi cam nyo namo mo manok. Ka watimo meno, omyero wanen ni lok ma waboko obedo lok ma cuko cwiny. (Rom. 1:11, 12) Luelda myero gubed ki tam acel ma Yecu bene obedo kwede. En ongeyo ni onongo twero bedo tek pi jo mukene me bedo ma wigi nono. Ento en onyuto ka maleng ni yomcwiny ma rii pe jenge i kom nyomme nyo bedo ki lutino. (Luka 11:27, 28) Me ka meno, yomcwiny ma rii bino pi keto tic pi Jehovah mukwongo i kwowa.​—Mat. 19:12.

9. Ngo ma luelda gitwero timo me konyo lumege?

⁹ Tutwalle luelda myero guter lumege me kacokke macalo lumegigi ki megigi. (1 Tem. 5:1, 2) Bedo ber ka luelda gutiyo ki kare ma nongo cokke peya ocakke nyo i ngeye me lok ki lumege. Lamego Kristen owaco ni, “Laelda mo acel oneno ni atye ki tic mapol adada ci onongo mito niang kit ma yubba tye kwede. Abedo ki pwoc madit pi cwiny ma en onyuta.” Ka luelda gikwanyo kare me lok ki lumege me kacokke, ginyuto ni giparo pigi. * Annette, ma kiloko i kome con-ni, otito adwogi acel maber ma bino pi lok ki luelda kare ki kare. En owaco  ni: “Man weko angeyogi maber, dok gin bene gingeya maber. Ci ka atye ka wok ki i peko, abedo agonya me penyo pi kony ki botgi.”

10. Ngo ma twero konyo lumegiwa me bedo ma cwinygi yom?

¹⁰ Wan ducu, co nyo mon, wawinyo maber ka jo mukene gineno tutewa dok gipwoyo gin ma watimo. Ento, ka pe kinyuto pwoc pi dirowa nyo tic ma watimo, cwinywa tur woko. Lapainia mo ma wiye nono ma nyinge Abigail oye ni i kare mogo ewinyo calo wi dano owil woko i kome. En owaco ni: “Kinena mere calo lamin ngadi nyo nya pa ngadi. I cawa mukene awinyo calo dano pe giketo cwinygi i koma.” Ento, nen kong lok pa laminwa ma nyinge Pam. I kare ma onongo wiye nono dok pud yot, en otiyo pi mwaki mapol macalo lamiconari. Lacen en odok i lobogi ka gwoko lunyodone ma gutii. I kare-ni, en dong tye ki mwaka 70 ki wiye, dok pud tye ka medde ki tic macalo painia. Pam owaco ni: “Gin ma okonya adada obedo pwoc ma anongo ki bot jo mukene.”

11. Yecu onyuto nining ni etye ki pwoc pi mon ma gubedo ka konye i ticce me pwony?

¹¹ Yecu onongo tye ki pwoc pi kony ma en onongo ki bot mon ma lugen ma yam “gikonye ki limgi.” (Luka 8:1-3) En pe oye ni gubed ki mot meno keken ento bene opwonyogi lok ada ma pigi tego madok i kom yub pa Lubanga. Me labolle, en otittigi ni ebito dok lacen kibicere woko. (Luka 24:5-8) En oyubo mon magi pi atematema ma gibikato ki iye, kit ma en oyubo kwede lukwenane bene. (Mar. 9:30-32; 10:32-34) Dok kadi bed lukwena pa Yecu gungweco woko i kare ma kimake, mon mogo ma yam gikonye gubedo tye i kare ma en to i kom yat.​—Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41.

12. Tic ango ma Yecu omiyo bot mon?

¹² Yecu omiyo tic ma pire tek bot mon. Me labolle, mon mogo ma giworo Lubanga aye gubedo jo mukwongo ma guneno ni Yecu ocer woko. En ooro mon magi ni gucit gutit ki lukwena pi cere. (Mat. 28:5, 9, 10) Dok i Pentekote mwaka 33 K.M., mon nen calo gubedo tye i kare ma kionyo cwiny maleng i kom lupwonnye. Ka tye kit meno, ci lumegiwa ma kiwirogi-ni bene nen calo gunongo kero me loko leb mapatpat ki me tito bot jo mukene “pi tic madito me twero pa Lubanga.”​—Tic 1:14; 2:2-4, 11.

13. Tic ango ma mon ma giworo Lubanga gitye ka timone i kare-ni, dok in itwero nyuto pwocci pi gin ma gitimo nining?

¹³ Lumegiwa gupore me nongo pwoc pi tic ducu ma gitiyo pi Jehovah. Tic meno kwako gero ki roco odi me worowa, konyo gurup ma giloko leb mukene, ki dong dyere me tic i Betel. Gimiyo kony ka ma can opoto iye atura, gikonyo i tic me gonyo leb, dok gitiyo macalo painia ki lumiconari. Calo omege, lumege bene gicito i cukul pi painia, Cukul pi Lutit Kwena me Ker-ri, ki dong Cukul me Gilead. Medo i kom meno, mon odi gikonyo coggi me cobo tic madongo ma gitye kwede i kacokke ki i dul pa Jehovah. Omege ma kicimogi onongo pe gibitwero cobo ticgi macalo “mot bot dano” ka onongo pe pi kony pa mongi. (Ep. 4:8) Tika itwero tamo pi yo ma iromo konyo kwede lumegiwa magi i ticgi?

14. Ma lubbe ki lok ma kicoyo i Jabuli 68:11, ngo ma luelda maryek gitimo?

¹⁴ Luelda ma giryek giniang ni lumege “gitye calo mony mapol” ma gitye atera me tic, dok pol kare gin aye gubedo lutit kwena mucwiny loyo. (Kwan Jabuli 68:11  ki i lok ma i tere piny. *) Pi meno, luelda gitute me nongo pwony ki bot lumege. Abigail, ma kiloko i kome con-ni, winyo maber adada ka omege gipenye pi yo me cako lok ma en onongo ni tiyo maber i wang ticgi. En owaco ni, “Meno konya me niang ni atye ki tic ma pire tek i dul pa Jehovah.” Medo i kom meno, luelda giniang ni lumege ma guteggi i yo me cwiny gitye ki diro me konyo lumege matino me loyo ariya ma gikemme kwede. (Tito 2:3-5) Labongo akalakala mo, lumegiwa gupore me nongo pwocwa!

15. Awene ma lumegiwa gitwero mito ni ngat mo olok pigi?

¹⁵ I kare mogo, twero mitte ni ngat mo myero ocung pi lumegiwa ka gitye ka kato ki i ariya mogo. (Ic. 1:17) Me labolle, dato nyo lamego ma nyomme oket woko twero mito ni ngat mo olok pire dok okonye ki tic mogo ma cware onongo yam timo. Lamego mo ma otii twero mito ni kilok pire ka en tye ka yenyo kony ki bot ludaktar. Nyo lamego ma tye painia ento bene tiyo tic mukene pi dul pa Jehovah twero mito ni ngat mo ocung pire ka jo mukene guloko marac i kome pien ni pe cwalo cawa malac i tic me pwony calo lupainia mukene-ni. I yo mukene ango ma waromo konyo kwede lumegiwa? Kong dok wanyamu labol pa Yecu.

16. Ma lubbe ki lok ma kicoyo i Marako 14:3-9, Yecu ocwako Maliam nining?

¹⁶ Yecu onongo pe galle ki cwako lumegine ka ngat mo oloko i komgi marac. Me labolle, en ocwako Maliam i kare ma Marita oloko i kome marac. (Luka 10:38-42) Dok en ocwako Maliam tyen me aryone i kare ma jo mukene guloko i kome marac kun gitamo ni en omoko tam ma pe ber. (Kwan Marako 14:3-9.) Yecu oniang gin ma otugo cwiny Maliam me timo meno, dok opwoye, kun waco ni: “En otiyo gin maber twatwal i koma. . . . En otiyo gin ma en twero.” Yecu bene otito ni gin ma Maliam otimo-ni bingene “i kabedo ducu ma i wi lobo ma gibitito iye lok me kwena maber,” dok meno aye gin ma pwony man tye ka timone kombeddi. Tye me ur ni Yecu owaco ni kwena maber kibitito i wi lobo ducu i kare ma en opwoyo Maliam pi yot cing ma en onyute! Lokke nen calo okweyo cwiny Maliam adada i kare ma onongo dano guniang en marac!

17. Mi labol i kom kare ma twero mitte ni walok pi laminwa mo.

¹⁷ Tika iloko pi lumegini me kacokke ka mitte? Tam kong i kom labol man. Lutit kwena mogo guneno ni laminwa mo ma cware pe Lacaden pol kare o let i cokke dok a woko cutcut ka cokke otum. Gin guneno ni pol kare en pe bino kacel ki lutinone. Pi meno gucako caye pien gitamo ni myero en openy cware wek omine twero me bino i cokke ki lutino. Ento, gin ma pe giniang aye ni laminwa-ni tye ka tute ki kerone ducu. En pe tye ki twero me doro yubbe ducu; dok pe en aye moko tam me agikki madok i kom lutinogi. Ngo ma itwero timone ka iwinyo jo mukene gitye ka lok marac i kom laminwa man? Ka ipwoyo lamego-ni dok itito bot jo mukene ni en tye ka timo maber, ci itwero jukogi ki lok i kome marac.

18. I yo mukene ango ma watwero konyo kwede lumegiwa?

¹⁸ Watwero nyuto ki lumegiwa kit ma waparo kwede pigi ki minigi kony ma nen. (1 Jon 3:18) Annette, lamego ma tye ka  gwoko mamane ma kome lit-ti, owaco ni: “Omege ki lumege mogo onongo gibino ganga ka gwoko mamana pi cawa mo wek anong kare me timo jami mukene, nyo gikeliwa cam. Man oweko awinyo calo pira tek i kacokke.” Susan bene kikonye. Omego mo onyute kit me yubo mutokane. En owaco ni: “Yomo cwinya adada me ngeyo ni omege ki lumege giparo pi ber bedona.”

19. I yo mukene ango ma luelda gitwero konyo kwede lumege?

¹⁹ Luelda bene gitute me konyo lumegiwa. Gingeyo ni Jehovah mito ni kiter lumege i yo maber. (Yak. 1:27) Pi meno, luelda gilubo lanen pa Yecu kun ginyuto niango. Gitimo man ka pe gicomo cik ka ma cik pe mitte iye, kun nongo ginyuto kica ki niango. (Mat. 15:22-28) Ka luelda giketo tek me konyo lumege, giweko lumege magi giwinyo ni Jehovah ki dulle marogi. I kare ma lanen wi gurup me tito kwena pa Kia oniang ni en bidak i ot ma i kabedo mukene, en oketo yub me konye cutcut. Kia otito ni, “Man odwoko piny par ma onongo atye kwede. Pien gucuko cwinya dok gumiya kony ma amito, luelda gunyuta labongo akalakala mo ni pira tek i kacokke dok ni pe atye kena ka peko mo tye.”

20-21. Watwero nyuto nining ni wamaro lumegiwa ducu me kacokke?

²⁰ Ka wangiyo i kacokkewa i kare-ni, wanongo labol mapol pa mon ma gitye ka tic matek ma gupore me nongo cwakwa. Kit ma wapwonyo kwede ki i labol pa Yecu, watwero konyogi ka wakwanyo kare me bedo kacel kwedgi kun watute me ngeyogi. Watwero nyuto pwoc pi jami ducu ma gitimo pi Lubanga. Dok watwero lok pigi ka mitte.

²¹ I agikki me waragane bot Luroma, lakwena Paulo omoto lumege abongwen. (Rom. 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) Labongo akalakala mo, lumege magi gunongo cuko cwiny i kare ma guwinyo mot kacel ki pwoc ma kicwalo botgi. Wan bene omyero wakony lumegiwa ducu me kacokke. Ka watimo meno, wanyuto ni pigi tek botwa macalo jo me ot pa Jehovah.