1, 2. Pingo jo mukene gitye ki miti i kom oduro?

 IN TIKA dong ibilo oduro? I kare me Baibul, Luicrael onongo gimaro camone adada. (Nak. 3:12; Luka 13:6-9) Oduro tye ki moj cam, dok jo mukene giwacci ber pi aduno nyo itao.

² Jehovah con oporo dano ki oduro. Lubanga onongo pe tye ka lok i kom moj cam ma wanongo ka wacamo oduro. Ento en onongo tye ka lok i carolok. En onongo tye ka lok i kom gin ma tye i cwinygi. Gin ma en owaco-ni romo konyowa kacel ki jowa me amara bene. Ka wanyamo gin ma en owaco-ni, tam i kom pwony ma wan wanongo macalo Lukricitayo.

3. Oduro ma kiloko pire i Jeremia cura 24 cung pi gin ango?

³ Mukwongo, kong wanyamu gin mo acel ma Lubanga owaco i kom oduro i kare pa Jeremia. I mwaka 617 K.M.P., jo Juda onongo pe gitimo gin ma Jehovah mito. Lubanga omiyo ginanyuta ma cimo kit ma anyimgi bibedo kwede, kun tiyo ki lapor i kom aduku aryo mupong ki nyig yat oduro​—‘mabecone’ ki ‘maracone.’ (Kwan Jeremia 24:1-3.) Oduro maraco-ni onongo cung pi Kabaka Jedekia kacel ki jo Icrael mukene ma Kabaka Nebukadnejar ki lumonye onongo gubilwenyo i komgi. Ento onongo tye jo mukene ma gicung pi oduro mabeco-ni. I kingi onongo tye Ejekiel, Daniel ki luwote adek, medo ki Lujudaya mogo ma lacen kiterogi i opii i lobo Babilon. Udong jo magi onongo gibidok cen me gero Jerucalem kacel ki ot pa Lubanga. Lacen, lok meno ocobbe.​—Jer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Lok ma Lubanga oloko i kom oduro mabeco-ni cuko cwinywa nining?

⁴ Jehovah oloko i kom jo ma gicung pi oduro mabeco-ni ni: “Abimiyo gibedo ki miti i cwinygi me ngeyo ni an aye a Rwot [Jehovah]. Lacen dong  gibibedo jona.” (Jer. 24:7) Pud dong cuko cwinywa adada pien man aye ginacoya me wi lok madit me pwony man! Lubanga tye atera me miyo bot ngat acel acel ‘cwiny me ngeyo’ en. Kakany ‘cwiny’ cung pi miti ma ngat moni tye kwede. Ki lok ada, imito bedo ki kodi cwiny man kun ibedo ngat acel i kin jo pa Lubanga. Jami ma myero itimgi kwako kwano kiketo Lokke i tic, ngut, weko timo bal, dyero kwoni bot Lubanga, ki dong nongo batija i nying Won, Wod, ki cwiny maleng. (Mat. 28:19, 20; Tic 3:19) Twero bedo ni dong itimo jami magi, nyo oromo bedo ni ibino labongo keng i cokke pa Lucaden pa Jehovah nyo itye ka yubbe me timo jami magi.

5. Jeremia obedo ka lok tutwalle i kom cwiny angagi?

⁵ Kadi bed ni watimo jami magi ducu nyo mogo, pud mitte ni myero wangi cwinywa ki kit me kwowa. Dok itwero niang pingo man mitte ki i gin mukene ma Jeremia ocoyo madok i kom cwiny. Cura mogo i buk pa Jeremia loko i kom rok ma onongo gurumo Juda, ento i atirne loko i kom jo Juda i kare me loc pa luker abic. (Jer. 1:15, 16) Ada, Jeremia ocoyo tutwalle lok i kom co, mon, ki lutino ma onongo dong gudyero kwogi bot Jehovah. Kwarigi guyero wacon labongo dic me bedo rok mudyere bot Lubanga. (Nia 19:3-8) Ki bene i kare pa Jeremia, dano gumoko dyeregi bot Lubanga. Kun giwacci: “Nen, wabino boti; pien in aye i Rwot [Jehovah] Lubangawa.” (Jer. 3:22) Ento, itamo ni gin ango ma onongo tye i cwinygi?

6. Pingo myero wabed ki miti i kom gin ma Lubanga owaco ma lube ki cwiny?

⁶ Ludaktari gitwero tic ki macin me pimo ka adunowa tye maber nyo pe ki dok kit ma tye ka tic kwede. Ento, Jehovah twero timo makato meno, kit ma otimo kwede i kare pa Jeremia. Lubanga twero timone maber adada, kit ma lokke waco kwede ni: “Cwiny dano en aye gin ma bwolo dano ma kato gin mukene-gu ducu, opong ki gin marac adada; anga ma twero niang iye? An Rwot [Jehovah] angiyo tam [cwiny], . . . wek ami bot dano acel acel gin ma lubo kite, dok ma lubo kit gin ma en otiyo.” (Jer. 17:9, 10) ‘Ngiyo cwiny’ eni pe obedo kit ma daktar pimo kwede aduno-ni, ma pi mwaki 70 nyo 80 twero gone tyen bilion adek kulu. “Cwiny” cung pi kodi dano ango ma wabedo ki i iwa, man kwako mitiwa, tamwa, kitwa, ki dong yub ma watye kwede. In itye ki kodi cwiny meno. Lubanga twero ngiyone, ki in bene itwero ngiyone wiye wiye.

7. Jeremia owacci cwiny Lujudaya mapol i karene ca onongo tye nining?

⁷ Wek wayubbe pi ngiyo cwinywa, watwero penye ni, ‘Lujudaya me kare pa Jeremia ca onongo cwinygi tye nining? Me gamo lapeny man, nen kong lok mo ma pe kitiyo kwede ma Jeremia owaco ni: “Jo me ot pa Icrael bene pe gulirre ki i cwinygi.” En onongo pe tye ka lok i kom lirre man ma Lujudaya onongo giliro kwede ki del kom me co-ni, pien Jehovah owaco ni: “‘Nen, nino tye ka bino, en aye kare ma abiketo iye can i kom jo ma gilirogi ki i del komgi ki woko ento pe ki i cwinygi.’” Kadiwa Lujudaya ma gulirre i komgi me co-ni bene onongo “pe gulirre ki i cwinygi.” (Jer. 9:25, 26) Man mono onongo tyen lokke ngo?

8, 9. Ma lubbe ki cwinygi, gin ango ma Lujudaya mapol onongo myero gutim?

⁸ Olo to dong watwero niang ka kiwacci “pe gulirre ki i cwinygi” i gin ma Lubanga owacci Lujudaya myero gutim: “Wulirre i cwinywu, wun jo Juda kacel  ki jo ma wubedo i Jerucalem; wek akemona pe okatti woko . . . pi gin marac ma onongo wutimo.” Ento timgi maraco-ni ocakke kikwene? Ki i cwinygi. (Kwan Marako 7:20-23.) Ki lok ada, Lubanga otiyo ki Jeremia me tito ka ma tim maraco pa Lujudaya-ni ocakke ki iye. Onongo gitye ki cwiny me jemo. Tamgi ki mitigi onongo pe yomo cwiny Lubanga. (Kwan Jeremia 5:23, 24; 7:24-26.) Lubanga owaco botgi ni: “Wun dong myero wulirre woko pi tiyo tic pa Rwot [Jehovah], wulirre i cwinywu.”​—Jer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Pi meno, Lujudaya me kare pa Jeremia ca onongo gimito ayango me cwiny​—‘lirre me cwiny’​—kit macalo jo me kare pa Moses onongo bene myero gutim-mi. (Nwo. 10:16; 30:6) ‘Liro cwinygi’ te lokke ni jwayo jami ma weko cwinygi doko nwang​—tamgi ki mitigi ma miyo pe gilubo cik pa Lubanga.​—Tic 7:51.

10. Daudi ongiyo cwinye nining, dok wan watwero lubo lanenne nining?

¹⁰ Pud dong cwinywa yom ni Lubanga ominiwa niango madok i kom cwiny! Jo mukene gitwero penye ni, ‘Ento pingo lok man tye gin ma pire tek bot Lucaden pa Jehovah i kare-ni?’ Man pe tere ni Lukricitayo mapol i kacokke gitye ka timo jami marac nyo ni gudoko “oduro maraco,” calo Lujudaya mapol i kare ca. Ma ka meno, lutic pa Lubanga i kare-ni gijalle dok gileng. Ento, tam kong i kom lega ma Daudi olego bot Jehovah ni: “Ngi kwona, ai Lubanga, wek ingi gin ma tye i cwinya; kong itema, wek ingi ka ma tamma tye iye. Inen ka kit mo marac tye i iya.”​—Jab. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Pingo wan ducu myero kong wangi cwinywa kekenwa? (b) Ngo ma Lubanga pe bitimo?

¹¹ Jehovah mito ni wan ducu myero wange en ki dok me bedo ki wat macok kwede. Ma lube ki jo ma kitgi atir, Jeremia owaco ni: ‘Ai Jehovah me mony, in ingiyo jo ma kitgi atir, ingeyo gin ma tye i cwinygi ki gin ma gitamo.’ (Jer. 20:12) Ka Won Twer Ducu ngiyo cwiny jo ma kitgi atir, ci wan mono omyero pe wangine kekenwa? (Jabuli 11:5, NW) Ka watimo kit meno, watwero niang ka watye ki kit, yub, nyo tam mogo ma mito ayuba. Man twero weko waniang ka gin mo marac tye ma romo miyo pe walubo cik pa Jehovah dok myero wajwa woko ki i cwinywa. Meno rom ma watye ka timo ayango i cwinywa. Ka ce iye ni pore me ngiyo cwinyi, ci ngo ma itwero ngiyone ki i cwinyi? Ki dok alokaloka ango ma itwero timone?​—Jer. 4:4.

¹² Gin acel ma myero wange aye ene: Jehovah pe diyowa me loko kwowa. En owaco ni ‘ebimiyo cwiny me ngeyo’ en bot “oduro mabeco.” En owaco ni pe ebidiyogi me timo alokaloka i cwinygi. Onongo myero gubed ki miti ma nyuto ni gitye ki cwiny me ngeyo Lubanga. Mono pe myero wabed ki kodi cwiny acel-li bene?

13, 14. I yo ango ma cwiny Lakricitayo twero miyo en poto i peko?

 ¹³ Yecu owaco ni: “Gin ma a ki i cwiny dano aye tam maraco, nek, abor, cot, kwalo kwo, bedo caden me goba, yet.” (Mat. 15:19) Ada, ka omego mo otimo abor nyo ocoto cot pi miti marac ma tye i cwinye ci pe ongut, en birwenyo cwak pa Lubanga matwal. Ento bene, kadi wa ngat ma pe otimo bal ma kit meno romo weko miti ma pe opore dongo i cwinye. (Kwan Matayo 5:27, 28.) Kany aye ka ma ngiyo cwinywa kekenwa konyowa adada. Ka ingiyo cwinyi, tika ibinongo miti ma pe opore i kom ngat mo ma pe obedo dako nyo laco calo in, miti mukane ma Lubanga dag ma myero ijwa woko?

¹⁴ Nyo omego mo ma pe otimo bal me “nek” twero dongo akemo i cwinye ma weko en bedo ka dago Lakricitayo lawote. (Levi 19:17) Mitte ni en myero oket tek me jwayo kodi cwiny man marac-ci woko.​—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Mi lapor ma nyuto ni Lakricitayo moni ‘pe olirre ki i cwinye.’ (b) Pingo itamo ni ‘cwiny ma pe kiliro’ pe yomo i Jehovah?

¹⁵ Tye me yomcwiny ni Lukricitayo mapol gipe ki kodi ‘peko man i cwinygi.’ Ento, Yecu bene oloko i kom “tam maraco.” Magi aye tam nyo miti mogo ma twero balo kit me kwowa. Me lapore, ngat moni twero bedo ki cwak i kom wadine i yo ma pe tye atir. Ki lok ada, Lukricitayo gimito bedo jo ma ‘gimaro’ wadigi, ento pe calo jo mapol ma gipe ki mar ma kit meno i “kare me agikki[-ni].” (2 Tem. 3:1, 3) Ento, watwero cako nyuto mar ma kit meno i yo ma pe opore. Pien jo mapol gitamo ni “remo pek loyo pii.” Pi meno gitwero cwako nyo gengo nge wadigi i yo ducu, ki dok igi wang ka ngat mo owango i watgi. Tam kong gin ma omegi Dina gutimo pi bedo ki wang ic ma kit meno. (Acak. 34:13, 25-30) Go kong gin ma Abcalom obedo ka lwodone ki i cwinye, ma oweko en oneko omine Amnon. (2 Cam. 13:1-30) Tika pe obedo “tam maraco” aye muweko jami magi gutimme?

¹⁶ Lukricitayo me ada pe gineko luwotgi. Ento, tika gitwero mako akemo i cwinygi i kom omego nyo lamego ma owango i watte mo acel nyo ma gitamo ni otimo bal meno? Giromo kwero bedo kacel ki omego meno nyo lwonge i pacogi. (Ibru 13:1, 2) Ento Lakricitayo ma maro omegine pe timo jami macalo magi. Ada, Ngat ma ngiyo cwiny dano acel acel ngeyo ni ngat meno ‘pe olirre  ki i cwinye.’ (Jer. 9:25, 26) Wii myero opo i kom jo ma Jehovah owaccigi ni: “Wulirre i cwinywu.”​—Jer. 4:4.

17. Lworo Jehovah twero konyowa nining me bedo ki cwiny me lubo tirane?

¹⁷ Ento ka ingiyo cwinyi ci inongo ni pe itye ka lubo tira pa Jehovah kit ma mitte kwede dok bene ‘pe ilirre’ maber tutwal ki i cwinyi kono? Romo bedo ni inongo itye ki lworo, miti me nongo yweka nyo cente mabup, nyo cwiny me lone ken. Man bene otimme i kom jo mapol. (Jer. 7:24; 11:8) Jeremia ocoyo ni Lujudaya ma pe gigenne ma gukwo i karene ca gubedo “jo ma ngutgi tek dok lujemo ki i cwinygi.” En omedo ni: “Pe giwaco ki i cwinygi ni, ‘Myero walworu Rwot [Jehovah] Lubangawa, ma miyo kot i karene, kot me oro.’” (Jer. 5:23, 24) Man mono pe nyuto ni gin ma romo konyowa wek wabed jo ma ‘walirre ki i cwinywa’ aye dongo lworo kacel ki pwoc pi Jehovah? Bedo ki lworo ma kit man twero konyo wan ducu ki acel acel me bedo ki miti me timo alokaloka i cwinywa ki dong timo gin ma Jehovah mito.

18. Jehovah ocikke me timo ngo pi jo ma gitye i gicikke manyen?

¹⁸ Dok watwero tic kacel ki Jehovah kun en miyowa ‘cwiny me ngeyo’ en. Meno aye gin ma en ocikke me timone pi jo ma kiwirogi i gicikke manyen ni: “Abimiyo gibedo ki cikka i tamgi, abicoyo bene bedo i cwinygi. An abibedo Lubangagi, ki gin gibibedo jona.” Ento ngeyo Jehovah kono? En omedde ni: “Ngat mo pe dong bipwonyo lawote, ngat mo bene pe biwaco bot ominne nyo lutugi ni, ‘Nge Rwot [Jehovah],’ Gin ducu gibingeya, cakke i kom jo matino o kwede wa i kom jo madito ma i kingi. Abiweko balgi, pe dok abibedo ka po i kom gin marac ma gubedo ka timone.”​—Jer. 31:31-34. *

19. Mot mamwonya ango ma Lukricitayo me ada gitye kwede?

¹⁹ Kadi bed itye ka kuro nongo adwogi maber pi naka ki i gicikke manyen-ni i polo nyo lobo, mitte ni myero inge Jehovah dok ibed i kin jone. Gin acel ma pire tek wek inong adwogi meno maber-ri aye ka ce kitimo kica pi balli pi ginkok pa Kricito. Kit ma kitwero timmi kica pi balli-ni, in bene myero itim kica bot jo mukene, kadi wa jo ma gucwero cwinyi. Ka itye atera me jwayo adage mo keken ma itye kwede, man bikonyo cwinyi. Meno pe binyuto keken ni imito tic pi Jehovah ento bene binyuto ni dong itye ka ngeyo en maber adada. Ibibedo calo jo ma Jehovah oloko i komgi kun tiyo Jeremia ni: “Wubiyenya ci wubinonga bene, ka ce onongo wuyenya ki cwinywu. Iyo, awacci wubinonga.”​—Jer. 29:13, 14.