1-3. Mɛni he je nɛ be komɛ ɔ, e biɔ nɛ be tsuo sɔmɔli klɛdɛɛ komɛ nɛ a ngmɛɛ a ní tsumi ɔ he ɔ?

NYƐMINYUMU ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Robert kɛ e yo Mary Jo de ke, “Waa kɛ jeha 21 sɔmɔ kaa ma se sane kpakpa fiɛɛli. Pee se ɔ, wa fɔli ɔmɛ tsuo ba gbɔjɔ ngɛ nɔmlɔ tso mi. Waa kɛ bua jɔmi hyɛ a nɔ. Se loloolo ɔ, e dɔɔ wɔ kaa wa je he nɛ wa ngɛ sɔmɔe ngɛ ɔ, ejakaa wa bua jɔ lejɛ ɔ he wawɛɛ.”

² Nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke William kɛ e yo Terrie de ke, “Wa fo ya wawɛɛ benɛ wa ná le kaa wa be nyɛe ma tsu ní tsumi nɛ a kɛ wo wa dɛ ɔ hu akɛnɛ wa be nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa a he je. Jinɛ wa suɔ nɛ wa sɔmɔ Yehowa ngɛ ma se wa wami be tsuo, se wa be nyɛe maa pee jã hu.

³ Nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Aleksey de ke, “Wa le kaa nihi nɛ a ngɛ wɔ yi mi wae ɔ ngɛ hlae nɛ a nga asafo ɔ ní tsumi kɔni nɛ ngɛ he nɛ i ngɛ sɔmɔe ngɛ ɔ nya. Se benɛ a nga asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ nya nɛ e ba bi nɛ waa je ɔ, e dɔ wɔ wawɛɛ.”

4. Mɛni sane bimihi a he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

⁴ A ha nɛ nyɛmimɛ komɛ nɛ a ngɛ sɔmɔe ngɛ Betel kɛ be tsuo sɔmɔli klɛdɛɛ kpa komɛ hu ya ngɛ sɔmɔe kaa daa blɔ gbali, nɛ a ti ni komɛ hu ngɛ sɔmɔe ngɛ be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ fã kpa ko mi. * Behi fuu ɔ, e yeɔ ha nyɛmimɛ anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ kaa a maa je ní tsumi nɛ a bua jɔ he ɔ he. Mɛni ma nyɛ maa ye bua mɛ konɛ a nyɛ nɛ a da tsakemi nɛ ɔmɛ a  nya? Mɛni o ma nyɛ maa pee kɛ ye bua mɛ? Sane bimi nɛ ɔmɛ a heto nɛ wa ma ha a maa ye bua wɔ tsuo konɛ wa nyɛ nɛ waa da tsakemihi a nya ngɛ wa si himi mi.

5. Ke wa ngɛ sɔmɔe kaa be tsuo sɔmɔli klɛdɛɛ nɛ tsakemi sa wa he ɔ, mɛni nyagbahi nɛ waa kɛ ma nyɛ maa kpe?

⁵ Ke wa ngɛ sɔmɔe ngɛ Betel jio, be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ fã kpa ko mi jio, wa bua jɔɔ he nɛ wa ngɛ sɔmɔe ngɛ ɔ he, nɛ wa náa suɔmi kɛ haa nihi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ hulɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke e ba kaa wa maa je lejɛ ɔ, e dɔɔ wɔ wawɛɛ. Wa hɛ jaa ngɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ a he, nɛ wa haoɔ ngɛ a he, titli ɔ, ke wa ngɛ lejɛ ɔ jee ngɛ yi mi wami he je. (Mat. 10:23; 2 Kor. 11:28, 29) Jehanɛ hu ɔ, ke e ma bi nɛ wa ya sɔmɔ ngɛ he kpa ko, aloo waa ya we mi po ɔ, behi fuu ɔ, e he waa ha wɔ ejakaa kpaako wa maa kase kusumi kpa. Robert kɛ Mary Jo de ke: “Wa hɛ je wa ma mi kusumi ɔmɛ a nɔ, nɛ wa nyɛ we nɛ wa fiɛɛɔ ngɛ wa je gbi mi hu. Wa pee kaa nibwɔhi ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa ma mi.” Nyagba kpa ko hu nɛ nihi nɛ tsakemi nɛ ɔmɛ sa a he ɔ kɛ kpeeɔ ɔ eko ji sika he nyagba. A peeɔ yeyeeye, nɛ a kɔni mi jɔ̃ɔ. Mɛni ma nyɛ maa ye bua mɛ?

6. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ hɛ wɔ kɛ su Yehowa he?

⁶ Moo hɛ kɛ su Yehowa he haa. (Yak. 4:8) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ pee jã? E sa nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa, nɔ nɛ “buɔ kue fami tue” ɔ nɔ. (La 65:2) La 62:8 ɔ de ke, “Nyɛɛ ngɔ nyɛ hɛ kɛ fɔ Mawu nɔ kɛ nyɛ tsui tsuo.” Yehowa ma nyɛ maa “pee nɔ́ nɛ hiɛ pe babauu nitsɛ kɛ be níhi tsuo nɛ wa biɔ aloo wa susuɔ ɔ nɔ.” (Efe. 3:20) Pi níhi nɛ wa sɔleɔ kɛ biɔ lɛ ɔ pɛ nɛ e haa wɔ. E ma nyɛ ma tsu wa nyagba amɛ a he ní bɔ nɛ wa hyɛ we blɔ po.

7. (a) Mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa ya nɔ nɛ waa hi Yehowa kasa nya? (b) Ngɛ Hebri Bi 6:10-12 ɔ nya a, ke wa ya nɔ nɛ waa kɛ anɔkuale yemi sɔmɔ Yehowa a, mɛni ma nyɛ maa je mi kɛ ba?

⁷ Bɔ nɛ pee nɛ o ya nɔ nɛ o hi Yehowa kasa nya a, moo kane Ngmami ɔ daa ligbi, nɛ o pue o yi mi tɛ ngɛ he. Nyɛminyumu ko nɛ e sɔmɔ kaa ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ be ko nɛ be ɔ de ke: “Moo ya nɔ nɛ o pee weku Mawu jami be fɛɛ be, nɛ o dla o he loko o ya asafo mi kpe kaa bɔ nɛ o peeɔ benɛ o ji be tsuo sɔmɔlɔ klɛdɛɛ ɔ.” Jehanɛ hu ɔ, moo ngɔ o he kɛ wo fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi vii ngɛ asafo ehe nɛ o ya je  mi ɔ mi. Yehowa kaiɔ nihi tsuo nɛ a kɛ anɔkuale yemi sɔmɔɔ lɛ ɔ ke a nyɛ we nɛ a pee babauu kaa sa a po.​—Kane Hebri Bi 6:10-12.

8. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ munyuhi nɛ ngɛ 1 Yohane 2:15-17 ɔ maa ye bua mo nɛ o pee o si himi kpokploo?

⁸ Moo pee o si himi kpokploo. Ko ha nɛ Satan je ɔ mi yeyeeye peemi ɔmɛ nɛ ‘mia’ mo nɛ e ha nɛ o kpa Mawu jami. (Mat. 13:22) Ko ha nɛ nihi nɛ a sɔmɔ we Yehowa, o huɛmɛ aloo o weku li nɛ a ha nɛ o susu kaa ja o ná sika fuu ngɛ Satan je nɛ ɔ mi loko o ma ná si himi kpakpa. (Kane 1 Yohane 2:15-17.) Mo ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ si nɛ Yehowa wo kaa e ma ha wɔ wa mumi mi hiami níhi, tue mi jɔmi kɛ he lo nya níhi “ngɛ be nɛ sa mi” ɔ mi.​—Heb. 4:16; 13:5, 6.

9. Ngɛ Abɛ 22:3, 7 ɔ nya a, mɛni he je nɛ e sɛ nɛ wa bɔ yaka hiɔ ɔ, nɛ mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ waa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da?

⁹ Ko bɔ yaka hiɔ. (Kane Abɛ 22:3, 7.) Ke nɔ ko maa hia kɛ ya hi he kpa a, e puɛɔ sika wawɛɛ, nɛ lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ e ye hiɔ. Moo hyɛ saminya nɛ o ko flii níhi nɛ a he hia we mo tsɔ konɛ o ko ye hiɔ fuu. Behi fuu ɔ, ke wa suɔli be he wami nɛ wa ngɛ a nɔ hyɛe ɔ, wa haoɔ. Nɛ ke e he ba hia kaa waa pa sika a, e yee kaa wa maa le sika abɔ nɛ e sa kaa waa pa. Ngɛ si fɔfɔɛ kaa jã mi ɔ, mo kai kaa “sɔlemi kɛ pɛɛ kpami” ma nyɛ maa ye bua mo nɛ o mwɔ yi mi kpɔ nɛ da. Yehowa maa bu mo tue, nɛ e ma nyɛ ma ha mo e “tue mi jɔmi ɔ nɛ pã níhi a sisi numi tsuo ɔ” konɛ o nyɛ nɛ o susu níhi a he saminya.​—Filip. 4:6, 7; 1 Pet. 5:7.

10. Mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ o ná huɛmɛ ehehi?

¹⁰ O kɛ huɛmɛ kpakpahi nɛ bɔ be fɛɛ be. O kɛ huɛmɛ kpakpahi nɛ sɛɛ níhi a si kpami kpakpahi nɛ o ná, kɛ nyagbahi nɛ o kɛ ngɛ kpee ɔ he ní, titli ɔ, nihi nɛ mɛ hu a kɛ si fɔfɔɛ kaa jã kpe hyɛ ɔ. Ke o pee jã a, lɔ ɔ ma ha nɛ o bua maa jɔ. (Fiɛlɔ 4:9, 10) Loloolo ɔ, huɛmɛ nɛ o ngɛ ngɛ he nɛ o sɔmɔ ngɛ ɔ ji o huɛmɛ. E he hia nɛ o hla huɛmɛ ehehi ngɛ he nɛ o ngɛ amlɔ nɛ ɔ. Mo kai kaa loko o ma ná huɛ ɔ, ja o pee huɛ. Mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ o ná huɛmɛ ehehi? O kɛ nihi nɛ sɛɛ ní kpakpahi nɛ Yehowa pee ha mo ɔ he ní, nɛ́ o ha nɛ ni kpahi nɛ a na kaa o bua jɔɔ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi. Ke nihi nɛ a ngɛ o we asafo ɔ mi ɔ a kpɛti ni komɛ li nɔ́ he je nɛ o bua jɔ be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ he po ɔ, ni kpahi maa suɔ nɛ a le, nɛ a ma nyɛ ma ba pee o huɛmɛ kpakpahi. Se kɛ̃ ɔ, moo hyɛ saminya nɛ o ko gbla nihi a juɛmi kɛ ba níhi nɛ o nyɛ pee ɔ nɔ tsɔ, nɛ koo ngɔ o juɛmi hu kɛ ma níhi nɛ yɛ nɔ saminya ngɛ o si himi mi ɔ nɔ.

11. Mɛni nyɛ maa pee konɛ bua jɔmi nɛ hi nyɛ gba si himi ɔ mi?

¹¹ Ke o huno loo o yo be he wami nɛ lɔ ɔ he ɔ, nyɛ be nyɛe ma tsa be tsuo sɔmɔmi ní  tsumi klɛdɛɛ ɔ nɔ ɔ, ko pia lɛ. Jehanɛ hu ɔ, ke mo nɛ o be he wami nɛ lɔ ɔ he nɛ nyɛ je be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ mi ɔ, koo hao tsɔ, nɛ ko susu kaa o ha nɛ o huno ɔ aloo o yo ɔ nine nyɛ si. Mo kai kaa nyɛ ji “he lo kake,” nɛ nyɛ wo Yehowa si kaa nyɛ maa ye bua nyɛ sibi ngɛ si fɔfɔɛ fɛɛ si fɔfɔɛ mi. (Mat. 19:5, 6) Ke tlukaa nɛ hɔ ya ba nɛ lɔ ɔ ha nɛ nyɛ je be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ mi ɔ, nyɛ ha nɛ jokuɛ ɔ nɛ e na kaa e he hia pe sɔmɔmi ní tsumi ɔ nɛ ngmɛɛ nyɛ ɔ. Nyɛ ha nɛ jokuɛ ɔ nɛ le kaa nyɛ naa lɛ kaa “nike ní” nɛ je Mawu ngɔ. (La 127:3-5) Nyɛ de lɛ jɔɔmihi nɛ nyɛ ná ngɛ be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ mi. Ke nyɛ pee jã a, lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua nyɛ bi ɔ konɛ lɛ hu e ngɔ e be tsuo kɛ sɔmɔ Yehowa kaa bɔ nɛ nyɛ pee ɔ.

12. (a) Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua be tsuo sɔmɔli konɛ a nyɛ nɛ a sɔmɔ? (b) Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua mɛ konɛ a nyɛ nɛ a da tsakemi ɔ nya?

¹² Asafohi babauu kɛ nyɛmimɛ komɛ bɔɔ mɔde wawɛɛ nɛ a yeɔ bua nyɛmimɛ nɛ a ngɛ sɔmɔe kaa be tsuo sɔmɔli klɛdɛɛ ɔ konɛ a ya nɔ nɛ a sɔmɔ. A tuɔ he wami womi munyuhi kɛ tsɔɔ mɛ, a kɛ sika yeɔ bua mɛ, nɛ a yeɔ bua mɛ kɛ hyɛɔ a weku li nɛ a kɛ a he kɛ ɔ a nɔ. (Gal. 6:2) Ke nyɛmimɛ nɛ a sɔmɔ we hu kaa be tsuo sɔmɔli klɛdɛɛ ɔ eko ba piɛɛ nyɛ asafo ɔ he ɔ, ko susu kaa mɔde nɛ e bɔɛ aloo nɔ́ yaya ko nɛ e pee ɔ he je. * Moo ye bua mɛ nɛ a nyɛ nɛ a da tsakemi ɔ nya mohu. Ke hiɔ ha we nɛ a nyɛ nɛ a pee babauu amlɔ nɛ ɔ po ɔ, mo nya a he nɛ o je a yi ngɛ nɔ́ nɛ a tsu ɔ he je. Moo le mɛ saminya. Moo kase ní kɛ je a níhi a si kpami ɔ kɛ tsɔsemi nɛ a ná a mi.

13. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua nihi nɛ a sɔmɔ we hu kaa be tsuo sɔmɔli klɛdɛɛ ɔ?

 ¹³ Sisije ɔ, nihi nɛ tsakemi nɛ ɔ sa a he ɔ maa hia hwɔ he, ní tsumi, yemi kɛ buami ngɛ blɔ hiami mi, kɛ ní kpahi nɛ he maa hia mɛ. E he maa hia nɛ a le bɔ nɛ ní komɛ yaa nɔ ha ngɛ ma a mi, kaa eko ɔ, tó womi kɛ insiɔlansi he sane. Se nɔ́ nɛ he hia pe kulaa ji kaa wa maa nu mɛ sisi, pi kaa wa maa na mɛ kaa nihi nɛ a ní ngɛ mɔbɔ. Eko ɔ, mɛ nitsɛmɛ aloo a weku no ko be he wami. Aloo eko ɔ, a suɔlɔ ko gbenɔ ha nɛ a ngɛ aywilɛho yee. * Jehanɛ hu ɔ, akɛnɛ a hɛ ngɛ jae ngɛ a huɛmɛ nɛ a je a he ngɛ he nɛ a sɔmɔ ngɛ ɔ he je ɔ, a ma nyɛ maa hi aywilɛho yee ngɛ a mi. E ma he be loko a ma nyɛ maa da si fɔfɔɛ nɛ ɔmɛ a nya.

14. Mɛni blɔ nɔ nɛ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ko mi ɔ ye bua nyɛmiyo ko nɛ e nyɛ da tsakemi ko nya?

¹⁴ Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ a se nɛ o ma fĩ, kɛ nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ o maa pee ɔ maa ye bua mɛ konɛ a nyɛ nɛ a da tsakemi ɔ nya. Nyɛmiyo ko nɛ e kɛ jehahi babauu sɔmɔ ngɛ ma se ɔ de ke, “Benɛ i ngɛ be tsuo sɔmɔmi ní tsumi klɛdɛɛ ɔ mi ɔ, i kɛ nihi fuu kaseɔ Baiblo ɔ daa ligbi. Se amlɔ nɛ ɔ lɛɛ i ná we he blɔ po nɛ ma bli Baiblo ɔ kɛ tsɔɔ nihi aloo ma je video kɛ tsɔɔ nɔ ko ngɛ fiɛɛmi tso mi. Se nyɛmimɛ nɛ i kɛ mɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ fɔɔ mi nine nɛ wa ya slaa a Baiblo ní kaseli, nɛ waa kɛ mɛ kaseɔ ní. Ke i na bɔ nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ hɛdɔ kɛ kã peeɔ Baiblo mi ní kasemi nɛ nuɔ tso ha a, lɔ ɔ haa nɛ ye bua jɔɔ wawɛɛ. I kase bɔ nɛ i kɛ nihi maa je ní sɛɛmi sisi ha ngɛ ye zugba kpɔ ehe ɔ mi. Ní nɛ ɔmɛ tsuo ye bua mi nɛ i ná bua jɔmi ekohu.”

15. Mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ o ye manye ngɛ o si fɔfɔɛ ehe ɔ mi?

¹⁵ O ma nyɛ maa ye manye ngɛ o si fɔfɔɛ ehe ɔ mi. Ko susu kaa tsakemi nɛ ba o si himi mi ɔ tsɔɔ kaa o bɔɛ mɔde aloo o nine nyɛ si. Mo susu ní kpakpahi nɛ Yehowa ngɛ pee ha mo ɔ he nɛ o ya nɔ nɛ o fiɛɛ. Moo kase Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ. He fɛɛ he nɛ a maa hi ɔ, a ‘kpaa  zugba a tsuo nɔ, nɛ a hii munyu ɔ he sane kpakpa a jajee.’ (Níts. 8:1, 4) Mɔde nɛ o ngɛ bɔe kaa o maa fiɛɛ sane kpakpa a ma nyɛ maa wo yiblii kpakpa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, daa blɔ gbali komɛ nɛ a fie mɛ kɛ je ma ko mi ɔ hia kɛ ho ma kpa mi ya. Ma nɛ ɔ kɛ he nɛ a je ɔ kɛ we, nɛ fiɛɛli fuu a he hia ngɛ lejɛ ɔ hulɔ. Nyɔhiɔ bɔɔ komɛ a se ɔ, a to fiɛɛmi yami kuuhi a sisi.

16. Mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ o ná bua jɔmi ngɛ ní tsumi ehe nɛ o ngɛ tsue ɔ mi?

¹⁶ ‘Bua jɔmi nɛ Yehowa ngɛ nyɛ hae ɔ ma ha nɛ nyɛ ma ná he wami.’ (Neh. 8:10) E sa nɛ wa bua nɛ jɔ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ he wawɛɛ pe wa sɔmɔmi he blɔ ɔ. Lɔ ɔ he ɔ, nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ kɛ Yehowa nɛ nyɛɛ, nyɛɛ sɔle kɛ bi nile, blɔ tsɔɔmi kɛ yemi kɛ buami kɛ je e ngɔ. Mo kai kaa akɛnɛ o je o tsui tsuo mi kɛ ye bua nihi nɛ a ngɛ he nɛ o sɔmɔ ngɛ kekle ɔ he je nɛ o bua jɔ o sɔmɔmi ní tsumi ɔ he ngɛ lejɛ ɔ nɛ. Lɔ ɔ he ɔ, moo je o tsui mi nɛ o tsu ní tsumi nɛ o ngɛ tsue amlɔ nɛ ɔ, nɛ o maa na bɔ nɛ Yehowa maa ye bua mo ha konɛ o bua nɛ jɔ lɔ ɔ hu he.​—Fiɛlɔ 7:10.

17. Mɛni e sa nɛ wa kai ngɛ sɔmɔmi he blɔ nɛ wa ngɛ amlɔ nɛ ɔ he?

¹⁷ E sa nɛ wa kai kaa wa ma sɔmɔ Yehowa kɛ ya neneene, se sɔmɔmi he blɔ nɛ wa ngɛ amlɔ nɛ ɔ lɛɛ, e be si hie daa. Ngɛ je ehe ɔ mi ɔ, eko ɔ, a ma tsake wɔ tsuo wa ní tsumi. Aleksey nɛ wa tu e he munyu kɛ je sisi ɔ he ye kaa tsakemihi nɛ ba ngɛ e blɔ fa mi ɔ ngɛ lɛ dlae kɛ ha hwɔɔ se. E de ke: “I le kaa Yehowa ngɛ nitsɛnitsɛ, nɛ je ehe ɔ hu maa ba niinɛ. Se jinɛ e peeɔ mi kaa nɔ́ nɛ a kɛ ye he kɛ bɔɔ, se amlɔ nɛ ɔ lɛɛ i naa Yehowa ngɛ ye hɛ mi be fɛɛ be, nɛ e be kɛe nɛ ma sɛ je ehe ɔ hu mi.” (Níts. 2:25) He fɛɛ he nɛ wa ngɛ sɔmɔe ngɛ ɔ, nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ waa kɛ Yehowa nɛ nyɛɛ. E be wɔ sie kɔkɔɔkɔ, mohu ɔ, e maa ye bua wɔ konɛ wa ná bua jɔmi ngɛ he fɛɛ he nɛ wa ngɛ sɔmɔe ngɛ ɔ.​—Yes. 41:13.