DIANA ye jeha 80 kɛ se. E huno nu juɛmi mi hiɔ ko nɛ a tsɛɛ ke Alzheimer, nɛ e hi he ko nɛ a hyɛɛ hiɔtsɛmɛ a nɔ ngɛ jehahi babauu loko e gbo. Diana binyumuhi enyɔ gbo, nɛ lɛ nitsɛ hu e ná kansa ngɛ e nyɔ mi. Se ke nyɛmimɛ na lɛ ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ aloo ngɛ fiɛɛmi mi ɔ, a naa kaa be fɛɛ be ɔ, e ngɛ bua jɔmi.

John sɔmɔ kaa kpɔ mi nɔ hyɛlɔ jeha 43 kɛ se. E suɔ sɔmɔmi ní tsumi nɛ ɔ saminya, ejakaa lɔ ɔ ji ní tsumi nɛ e tsu jehahi babauu! Se e he ba hia nɛ e ngmɛɛ ní tsumi nɛ ɔ he konɛ e ya hyɛ e weku no ko nɛ e be he wami. Amlɔ nɛ ɔ, e ngɛ sɔmɔe ngɛ asafo ko mi. Ke o le John nɛ o kɛ lɛ kpe ngɛ kpɔ mi kpe loo kpokpa nɔ kpe sisi ɔ, o be lee kaa e kɛ nyagba ko ngɛ kpee. Bua jɔmi sɔuu o maa na ngɛ e hɛ mi.

Kɛ pee kɛɛ nɛ Diana kɛ John ngɛ bua jɔmi ɔ? Kɛ pee kɛɛ nɛ nɔ ko nɛ e suɔli gbo nɛ lɛ nitsɛ hu e be he wami ɔ ngɛ bua jɔmi? Nɛ nɔ ko nɛ sɔmɔmi he blɔ nɛ e bua jɔ he je e dɛ ɔ, kɛ e maa pee kɛɛ nɛ e ná bua jɔmi? Baiblo ɔ ha heto ke: ‘Dalɔ bua maa jɔ ngɛ Yehowa mi.’ (La 64:10) Ke wa le nɔ́ nɛ haa nɔ bua jɔmi nitsɛnitsɛ kɛ nɔ́ nɛ ha we nɔ bua jɔmi ɔ, wa ma nyɛ maa nu anɔkuale munyu nɛ ɔ sisi saminya.

Wa le ní komɛ nɛ wa susu kaa be fɛɛ be ɔ, a haa nɔ bua jɔmi. Eko ji nyumu kɛ yo nɛ a ngɛ ayɛflo pee. Aloo nyumu ko kɛ e yo nɛ a le kaa e be kɛe nɛ a maa pee bitsɛ kɛ binyɛ, aloo nɔ ko nɛ e nine su sɔmɔmi he blɔ ko nɔ. Ní nɛ ɔmɛ haa nɔ bua jɔmi, nɛ e da blɔ jã ejakaa Yehowa lɛ e haa wɔ ní nɛ ɔmɛ. Lɛ nɛ e to gba si himi kɛ bi fɔmi he blɔ nya, nɛ e haa wɔ ní tsumi ngɛ asafo ɔ mi.​—1 Mose 2:18, 22; La 127:3; 1 Tim. 3:1.

Se kɛ̃ ɔ, bua jɔmi nɛ wa náa ngɛ ní nɛ ɔmɛ a mi ɔ se kɛ we. Aywilɛho sane ji kaa eko ɔ, huno ko maa je e yo se, aloo yo ko maa je e huno se. Aloo eko ɔ, a ti nɔ kake ma nyɛ ma gbo. (Eze. 24:18; Hos. 3:1) Bimɛ komɛ bui a fɔli nɛ a bui Mawu hulɔ. Enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ a fiee mɛ kɛ je asafo ɔ mi. Samuel bimɛ ɔmɛ yi Yehowa anɔkuale, nɛ David hu ní peepee ha nɛ haomihi ba e we ɔ mi. (1 Sam. 8: 1-3; 2 Sam. 12:11) Si fɔfɔɛhi kaa kikɛ ngɔɔ aywilɛho yemi kɛ nyagbahi kɛ baa. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a ha we nɔ bua jɔmi kulaa.

Jehanɛ hu ɔ, eko ɔ, hiɔ, weku blɔ nya ní tsumihi, kɛ tsakemihi nɛ asafo ɔ peeɔ be komɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ sɔmɔmi he blɔ ko nɛ nɔ ko ngɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ maa je e dɛ. Nihi babauu nɛ tsakemihi kaa jã sa a he ɔ tsɔɔ kaa bua jɔmi nɛ jinɛ a náa ngɛ sɔmɔmi ní tsumi nɛ ɔ mi ɔ bɔ mɛ.

E ngɛ mi kaa níhi nɛ wa wo ta kɛ sɛ hlami ɔ haa nɔ bua jɔmi mohu lɛɛ, se wa ba na kaa bua jɔmi nɛ a haa nɔ ɔ se kɛ we. Se anɛ bua jɔmi ko ngɛ nɛ ke wa si himi tsake kaa mɛni po ɔ, jamɛ a bua jɔmi ɔ lɛɛ e se pui lo? Ee, bua jɔmi ko kaa jã ngɛ, ejakaa benɛ Samuel, David kɛ ni kpahi kɛ si himi nɛ mi wa ngɛ kpee ɔ, a bua jɔmi ɔ se pui.

Yesu le bɔ nɛ bua jɔmi nitsɛnitsɛ ngɛ ha. Benɛ e ngɛ hiɔwe nɛ e kɛ nyagba ko kpi ɔ, ‘e bua jɔɔ ngɛ Yehowa hɛ mi be tsuaa be.’ (Abɛ 8:30) Benɛ e ba zugba a nɔ ɔ, e kɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa kpe be komɛ. Se Yesu ya nɔ nɛ e pee e Tsɛ ɔ suɔmi nya ní ejakaa e bua jɔ he kaa e maa pee jã. (Yoh. 4:34) Nɛ benɛ e ngɛ nɔ́ nae loko e ma gbo ɔ hu nɛɛ? Baiblo ɔ de ke: “Ejakaa bua jɔmi nɛ a ngɔ kɛ ma e hɛ mi ɔ he je ɔ, e fĩ si ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ.” (Heb. 12:2) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa susu munyu enyɔ komɛ nɛ Yesu tu ngɛ bua jɔmi nitsɛnitsɛ nami he ɔ, e maa ye bua wɔ.

Ligbi ko ɔ, kaseli 70 ya fiɛɛ, nɛ lɔ ɔ se ɔ, a kpale kɛ ba Yesu ngɔ. A bua jɔ ejakaa a tsu nyakpɛ níhi fuu, nɛ a hia mumi yayamihi po ngɛ nihi a mi. Yesu de mɛ ke: “Pi mumihi nɛ a ba a he si ha nyɛ ɔ he je nɛ e sa kaa nyɛ bua nɛ jɔ ngɛ, mohu ɔ, nyɛ bua nɛ jɔ, ejakaa a ngma nyɛ biɛ ngɛ hiɔwe.” (Luka 10:1-9, 17, 20) Niinɛ, nɔ ko nɔ nɛ Yehowa maa kplɛɛ ɔ he hia kulaa pe he blɔ klɛdɛɛ ko nɛ nɔ ɔ ma ná. Yehowa hɛ be kaseli anɔkualetsɛ ɔmɛ a nɔ jee. Enɛ ɔ lɛ haa nɔ bua jɔmi pe nɔ́ fɛɛ nɔ́.

Be ko nɛ Yesu kɛ nihi babauu ngɛ munyu tue nɛ Yesu tsɔɔ mɛ ní saminya a, yo ko de ke, Yesu mami maa hi bua jɔmi pɛ. Se Yesu dla yo ɔ juɛmi ngɛ nɔ́ nɛ e de ɔ he ke: “Ohoo,  mohu ɔ, nihi nɛ a nuɔ Mawu munyu ɔ nɛ a yeɔ nɔ ɔ, mɛ lɛ a ngɛ bua jɔmi!” (Luka 11:27, 28) Ke bi ko ní peepee ha nɛ nihi wo e fɔli a hɛ mi nyami ɔ, e fɔli ɔmɛ a bua jɔɔ; se ke wa buɔ Yehowa tue, nɛ huɛ bɔmi kpakpa ngɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti ɔ, wa náa bua jɔmi nɛ kle kulaa pe jã.

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa le kaa Yehowa kplɛɛ wa nɔ ɔ, lɔ ɔ haa nɛ wa bua jɔɔ ngɛ wa mi. Ka ko be nɛ ngɔɔ, se ke waa kɛ kahi kpe ɔ, wa bua jɔɔ ngɛ Yehowa mi. Se ke wa nyɛ nɛ waa kɛ anɔkuale yemi da kahi a nya a, wa bua jɔmi ɔ hiɛɛ pe kekle ɔ po. (Rom. 5:3-5) Jehanɛ hu ɔ, nihi nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa mi ɔ, e haa mɛ e mumi ɔ, nɛ bua jɔmi piɛɛ mumi ɔ yiblii ɔ he. (Gal. 5:22) Enɛ ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa nuɔ La 64:10 a sisi. Lejɛ ɔ de ke: ‘Dalɔ bua maa jɔ ngɛ Yehowa mi.’

Enɛ ɔ he je nɛ ngɛ si fɔfɔɛhi nɛ mi wa nɛ Diana kɛ John kɛ ngɛ kpee tsuo se ɔ, a ngɛ bua jɔmi nitsɛnitsɛ ɔ nɛ. Diana de ke: “Kaa bɔ nɛ jokuɛwi saa we ngɛ a fɔli a ngɔ ɔ, imi hu i ngɔ Yehowa kɛ pee ye we sa he.” Kɛ e pee kɛɛ kɛ le kaa Mawu bua jɔ e he? E de ke, “I naa kaa Yehowa yeɔ bua mi nɛ i nyɛɔ yaa fiɛɛmi kɛ bua jɔmi.” John nɛ pi kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ji lɛ hu nɛ e kɛ e he woɔ sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi wawɛɛ ɔ tsɔɔ nɔ́ nɛ ye bua lɛ. E de ke: “Kɛ je jeha 1998 nɛ a ha mi he blɔ kaa ma tsɔɔ ní ngɛ Sɔmɔli A Tsɔsemi Sukuu ɔ, i kaseɔ ní wawɛɛ pe be ko nɛ be ɔ.” Jehanɛ hu ɔ, e tu munyu kɛ ha e kɛ e yo ɔ ke: “Bɔ nɛ wa naa sɔmɔmi ní tsumi ɔ ha kɛ je sisije ɔ hu ye bua wɔ ngɛ tsakemihi nɛ ba a mi. Wa pia we wa he kɔkɔɔkɔ.”

Ni kpahi hu na bɔ nɛ munyu nɛ ngɛ La 64:10 ji anɔkuale ha. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nyɛminyumu ko kɛ e yo kɛ jeha 30 kɛ se sɔmɔ ngɛ Betel ngɛ United States. Pee se ɔ, a ha nɛ a ya sɔmɔ kaa blɔ gbali klɛdɛɛ. A laa we bɔ nɛ a nu he ha sisije ɔ nɔ. A de ke: “Ke nɔ́ ko nɛ o suɔ je o dɛ ɔ, o yeɔ aywilɛho.” Se a de hu ke: “O be nyɛe maa hi aywilɛho ye daa.” Benɛ a ya su a zugba kpɔ ehe ɔ mi ɔ, oya nɔuu nɛ a ya piɛɛ asafo ɔ he ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi. A de hu ke: “Wa sɔle nɛ wa bi Yehowa nɛ e pee ní pɔtɛɛ komɛ ha wɔ. Wa ná wa sɔlemi ɔ heto, nɛ lɔ ɔ wo wɔ he wami, nɛ wa bua jɔ. Benɛ wa ya asafo ɔ mi ɔ, e kɛ we nɛ nyɛmimɛ komɛ ba pee blɔ gbali, nɛ wa ná Baiblo kaseli enyɔ nɛ a ngɛ a hɛ mi yae.”

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, pi be fɛɛ be nɛ e ngɛ gbɔjɔɔ kaa wa ma ná bua jɔmi ejakaa waa kɛ nyagbahi kpeɔ daa. Se Yehowa ha nɛ a ngma munyu nɛ ngɛ La 64:10 konɛ e kɛ wo wɔ he wami. Be komɛ ɔ, ke wa kɔni mi jɔ̃ po ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa ke wa ye anɔkuale nɛ wa pee nɔ́ nɛ ‘da’ ngɛ wa si himi nɛ tsake ɔ tsuo se ɔ, wa ‘bua maa jɔ ngɛ Yehowa mi.’ Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ maa hyɛ “hiɔwe ehe kɛ zugba ehe” nɛ Yehowa wo si ɔ blɔ. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, adesahi tsuo maa ye mluku. Mawu we bi tsuo a “bua [maa] jɔ kɛ ya neneene” ngɛ níhi nɛ e ngɛ bɔe kɛ níhi nɛ e ngɛ pee ɔ he.​—Yes. 65:17, 18.

Moo po bɔ nɛ si himi ɔ maa hi ha a he foni nɛ o hyɛ: o be hiɔ nue, nɛ daa ligbi ɔ, o ma ná he wami ehe. O be nyagbahi kɛ si himihi nɛ a mi wa nɛ ha nɛ o ye aywilɛho be ko nɛ be ɔ po kaie hu. Wa ngɛ nɔ mi mami kaa wa “be blema ní ɔmɛ kaie hu; [wa] hɛ maa je a nɔ pɛsɛpɛsɛ.” Mawu maa pee nyakpɛ nɔ́ ko, e ma tle wa suɔli nɛ a gbo ɔ si, nɛ waa kɛ mɛ maa hi si ekohu. Adesahi ayɔhi abɔ maa nu he kaa bɔ nɛ jokuɛ yoyo ɔ nɛ e ye jeha 12 nɛ Yesu tle lɛ si ɔ fɔli ɔmɛ nu he ɔ. Ngmami ɔ tsɔɔ kaa, “A bua jɔ a he wawɛɛ nitsɛnitsɛ.” (Maak. 5:42) Nyagbenyagbe ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ maa hi zugba a nɔ ɔ maa pee ‘dalɔ’ ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi, nɛ a ma ná ‘bua jɔmi ngɛ Yehowa mi’ kɛ maa ya neneene.