1. Mɛni ji haomi komɛ nɛ waa kɛ ngɛ kpee, se mɛni he je nɛ Yehowa bua jɔɔ e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a he ɔ? (Moo hyɛ fonihi nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

KAA bɔ nɛ o le ɔ, si himi ngɛ je nɛ ɔ mi be gbɔjɔɔ kulaa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, hiɔ ngɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi babauu a nya gbae wawɛɛ. Ni komɛ nɛ a wa ngɛ jeha mi ɔ ngɛ a weku li nɛ a wa pe mɛ a nɔ hyɛe. Ni kpahi hu ngɛ nɛ ní nɛ a weku ɔ maa ye, tade nɛ a maa wo, kɛ hwɔ he po pee dengme kɛ ha mɛ. Wa le hu kaa tsa pi haomi kake pɛ nɛ nyɛ kpɛti nihi fuu kɛ ngɛ kpee, se nyɛɛ kɛ haomi nɛ ɔmɛ fuu ngɛ kpee ngɛ be kake mi! Ní nɛ ɔmɛ tsuo biɔ be kɛ he wami, nɛ sika sane ɔ lɛɛ a de we. Se nyɛ ngɛ hemi kɛ yemi nɛ mi wa kaa Yehowa maa ye bua nyɛ. Nyɛ le kaa nyɛ ma ná si himi kpakpa hwɔɔ se, ejakaa Yehowa nitsɛ nɛ e wo si. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yehowa bua jɔ hemi kɛ yemi nɛ nyɛ ngɛ ɔ he!

2. Mɛni blɔ nɔ Yesaya 40:29 ɔ woɔ wɔ he wami ngɛ, se ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, mɛni wa maa pee mohu?

² Be komɛ ɔ, anɛ e peeɔ mo kaa o nyagba amɛ ngɛ o mi nyu gblae tsɔ lo? Ke e peeɔ mo jã a, lɛɛ koo hao tsɔ, ejakaa tsa pi mo pɛ. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Mawu sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ komɛ nɛ a hi si blema a hu nu he kaa si himi ɔ gbe a nya. (1 Ma. 19:4;  Hiob 7:7) Se kɛ̃ ɔ, a ha we nɛ a kɔni mi nɛ jɔ̃. A ngɔ a hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ konɛ e wo mɛ he wami. A nine nyɛ we si hulɔ ejakaa ‘Mawu haa nihi nɛ pɔ tɔ mɛ ɔ he wami.’ (Yes. 40:29) Mɔbɔ sane ji kaa, mwɔnɛ ɔ, Mawu sɔmɔli komɛ susu kaa blɔ nɛ hi nɛ a kɛ ma tsu a haomi ɔmɛ a he ní ji kaa a kɛ ‘Mawu jami ma kpasa si bɔɔ.’ A nuɔ he kaa Yehowa sɔmɔmi ji tlomi, se pi jɔɔmi. Lɔ ɔ he ɔ, a kpa Baiblo ɔ kanemi, nɛ a yɛ asafo mi kpehi kɛ fiɛɛmi hu. Enɛ ɔ pɛ Satan ngɛ hlae ɔ nɛ.

3. (a) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ tsi Satan nya konɛ wa ko gbɔjɔ? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi?

³ Abosiami sume kaa wa ma ná he wami. E le kaa ke wa ngɔ wa he kɛ wo sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi vii ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa ma ná he wami. Lɔ ɔ he ɔ, ke o gbɔjɔ nɛ o hao ɔ, koo je Yehowa kasa nya kɔkɔɔkɔ. Hɛɛ mo kɛ su e he, ejakaa Baiblo ɔ de ke: ‘E maa waje mo, nɛ e ma ha nɛ o he maa wa.’ (1 Pet. 5:10; Yak. 4:8) Ngɛ munyu nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu si fɔfɔɛ enyɔ komɛ nɛ ma nyɛ ma ha nɛ kã nɛ e sa kaa wa kɛ sɔmɔ Mawu ɔ maa ba si ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, wa maa na bɔ nɛ Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ waa kɛ ma tsu ní ɔ maa ye bua wɔ ha konɛ wa nyɛ nɛ waa da si fɔfɔɛ nɛ ɔmɛ a nya. Se kekleekle ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu he wami nɛ Yehowa ngɛ nɛ e kɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ ɔ he ngɛ Yesaya 40:26-31 ɔ.

4. Mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ je Yesaya 40:26 mi?

⁴ Kane Yesaya 40:26. Kɛ ba si mwɔnɛ ɔ, nɔ ko nyɛ we nɛ e kane dodoe ɔmɛ tsuo nɛ ngɛ hiɔwe ɔ. Je mi si kpali he ye kaa dodoehi ayɔ akpe 400 lɛ ngɛ dodoehi a kuu nɛ bɔle zugba a mi. Se Yehowa lɛɛ, e ha dodoe ɔmɛ eko fɛɛ eko biɛ. Mɛni lɔ ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he? Ke Yehowa náa be kɛ haa adebɔ níhi nɛ wami be a mi ɔ, lɛɛ mo nɛ o je o tsui mi nɛ o ngɛ lɛ jae ɔ nɛɛ? (La 19:1, 3, 14) Wa hiɔwe Tsɛ ɔ le mo saminya. Baiblo ɔ de ke: ‘O yi bwɔmi tete po, a kane lɛ tsuo.’ (Mat. 10:30) Ngmami ɔ ma nɔ mi ke: ‘Yehowa hɛ ngmɛ ngɛ je ɔ tsuo he; nihi nɛ yeɔ lɛ anɔkuale ɔ, e woɔ mɛ he wami.’ (2 Kron. 16:9) E ngɛ heii kaa Yehowa naa haomihi tsuo nɛ o kɛ ngɛ kpee ɔ, nɛ e ma nyɛ ma ha mo he wami konɛ o kɛ da eko fɛɛ eko nya.

5. Kɛ wa plɛɔ kɛ náa nɔ mi mami kaa Yehowa ma nyɛ ma ha wɔ he wami ha kɛɛ?

⁵ Kane Yesaya 40:28. Yehowa ngɔ nɛ he wami tsuo je. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu he wami nɛ Mawu kɛ ha pu ɔ he nɛ o hyɛ. Je mi si kpalɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke David Bodanis ɔ de ke: “He wami aloo la nɛ jeɔ pu ɔ mi tsuifia fɛɛ tsuifia a ngɛ kaa oplɛmi ayɔ akpehi abɔ nɛ a pɛ ngɛ be kake mi.” Níhi a mi hlalɔ ko hu bu akɔtaa kaa ‘la nɛ jeɔ pu ɔ mi tsuifia kake ɔ ma nyɛ maa ye bua adesahi jeha 200,000 sɔuu’! Anɛ nɔ ko ma nyɛ maa je atsinyɛ kaa Mawu, Nɔ nɛ ha pu ɔ “he wami” ɔ be nyɛe ma ha wɔ he wami konɛ wa nyɛ nɛ waa da wa haomi ɔmɛ a nya lo?

6. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Yesu kuɛpa tso ɔ tloomi wɛ, nɛ kɛ enɛ ɔ woɔ wɔ he wami ha kɛɛ?

⁶ Kane Yesaya 40:29. Yehowa nɛ wa ngɛ sɔmɔe ɔ haa nɛ wa náa bua jɔmi. Yesu de e kaseli ɔmɛ ke: “Nyɛɛ ngɔ ye kuɛpã tso ɔ kɛ fɔ nyɛ nɔ.” Yesu de hu ke: “Nyɛ he mi maa jɔ nyɛ. Ejakaa ye kuɛpã tso ɔ tloomi wɛ, nɛ ye tlomi ɔ hu jiɔ we.” (Mat. 11:28-30) Munyu nɛ ɔ ji anɔkuale! Be komɛ ɔ, loko wa maa je we mi kɛ ya asafo mi kpe aloo fiɛɛmi ɔ, wa nuɔ he kaa pɔ tɔ wa he. Se ke wa bɔ mɔde nɛ wa ya, nɛ wa ba su we mi ɔ, kɛ wa nuɔ he ha kɛɛ? Wa bua jɔɔ, nɛ wa náa he wami ehe nɛ waa kɛ maa da wa haomi ɔmɛ  a nya. Niinɛ, Yesu kuɛpã tso ɔ tloomi wɛ kulaa!

7. Mo de níhi a si kpami ko nɛ tsɔɔ kaa munyu nɛ ngɛ Mateo 11:28-30 ɔ ji anɔkuale.

⁷ Ha nɛ wa susu nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Kayla a he nɛ waa hyɛ. Hiɔ nɛ ngɛ e he ji kaa e kɛ we kɛkɛ pɔ tɔ e he, e yi nɔ kɔɔ lɛ wawɛɛ, nɛ e haoɔ hulɔ. Enɛ ɔ he ɔ, be komɛ ɔ, e nyɛ we asafo mi kpehi yami. Se ligbi ko ɔ, e mia e hɛ mi, nɛ e ya bu magbɛ nɔ munyu ko tue. Pee se ɔ, e de ke: “Munyu ɔ kɔɔ kɔni mi jɔ̃mi he. Munyu tulɔ ɔ susu tue buli ɔmɛ a he, nɛ e kɛ mi mi jɔmi tu munyu, nɛ lɔ ɔ ha nɛ i fo ya. Enɛ ɔ ha nɛ i hɛli si kaa asafo mi kpehi a sisi ji he nɛ e sa kaa ma hi be fɛɛ be.” Hyɛ bɔ nɛ nyɛmiyo ɔ bua maa jɔ ha kaa e mia e hɛ mi nɛ e ya jamɛ a kpe ɔ!

8, 9. Mɛni bɔfo Paulo ngɛ tsɔɔe benɛ e ngma ke: “Ke i gbɔjɔ ɔ, kɛkɛ i ná he wami” ɔ?

⁸ Kane Yesaya 40:30. Ke wa le níhi fuu peemi kaa mɛni po ɔ, ní komɛ ngɛ nɛ wa be nyɛe maa pee. Enɛ ɔ ji nɔ́ ko nɛ e sa kaa wɔ tsuo waa le. E ngɛ mi kaa bɔfo Paulo le níhi fuu peemi mohu lɛɛ, se e nyɛ we nɛ e pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e suɔ kaa e maa pee ɔ. Benɛ e de Mawu e nyagba amɛ ɔ, Mawu de lɛ ke: “Ye he wami ɔ ngɛ mluku yee ngɛ gbɔjɔmi mi.” Paulo nu nɔ́ nɛ Mawu de ɔ sisi. Lɔ ɔ he ɔ, e de ke: “Ke i gbɔjɔ ɔ, kɛkɛ i ná he wami.” (2 Kor. 12:7-10) Kɛ Paulo ngɛ tsɔɔe kɛɛ?

⁹ Paulo yɔse kaa ke Mawu ha we lɛ he wami ɔ, e be nyɛe maa pee nɔ́ ko. Ke Paulo gbɔjɔ ɔ, Mawu ma ha lɛ mumi klɔuklɔu ɔ konɛ e ná he wami. Se tsa pi lɔ ɔ pɛ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa pee ha lɛ. Mawu mumi ɔ ma nyɛ ma ha Paulo he wami konɛ e pee níhi nɛ lɛ nitsɛ e be nyɛe maa pee. Wɔ hu Mawu ma nyɛ maa pee jã ha wɔ. Ke he wami nɛ wa ngɛ ɔ je Yehowa ngɔ ɔ, lɛɛ hyɛ bɔ nɛ wa he maa wa ha!

10. Mɛni blɔ nɔ Yehowa gu kɛ ye bua David ngɛ e haomihi a mi?

¹⁰ Nɔ ko hu nɛ Mawu mumi klɔuklɔu ɔ ha e ná he wami ji David. E la ke: “Mo Mawu, o he wami nya a, ma nyɛ ma tu gbogbo kɛ ya tua ye he nyɛli, nɛ ma ye a nɔ.” (La 18:29) Wa nyagba amɛ ekomɛ ngɛ kaa gbogbo. Ke Yehowa yi bua wɔ ɔ, wɔ nitsɛmɛ wa be nyɛe maa “tu” gbogbo ɔ.

11. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa daa nyagbahi a nya?

¹¹ Kane Yesaya 40:31. Ke kɔle ngɛ kɔɔhiɔ mi be kɛkɛɛ, aloo e te kɛ ya he ko tsitsaa a, tsa pi lɛ nitsɛ e he wami pɛ nɛ ye bua lɛ. Kɔɔhiɔ nɛ e mi dɔ la woɔ e nɔ kɛ yaa hiɔwe. Enɛ ɔ haa nɛ kɔle tee kɛ yaa tsitsaa nɛ pɔ tɔɛ lɛ. Lɔ ɔ he ɔ, ke o kɛ haomi ngua ko ngɛ kpee ɔ, mo kai kɔle ɔ. Mo kpa Yehowa pɛɛ nɛ e ha mo ‘yemi kɛ bualɔ, nɛ ji mumi klɔuklɔu ɔ’ konɛ e “wo” o nɔ. (Yoh. 14:26) Bua jɔmi sane ji kaa wa ma nyɛ ma bi Mawu nɛ e ha wɔ e mumi ɔ be tsuaa be. Be nɛ wa hia Mawu yemi kɛ buami titli ji be nɛ nyagba ko ba waa kɛ wa nyɛmi ko wa kpɛti ngɛ asafo ɔ mi. Se mɛni he je nɛ nyagbahi kaa jã baa a?

12, 13. (a) Mɛni he je nɛ be komɛ ɔ, nyagbahi baa Kristofohi a kpɛti ɔ? (b) Mɛni Yosɛf sane ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he?

¹² Nyagbahi baa nihi a kpɛti ejakaa wɔ tsuo wa yi mluku. Enɛ ɔ he ɔ, be komɛ ɔ, wa nyɛmimɛ ɔmɛ ma de nɔ́ ko, aloo a maa pee nɔ́ ko nɛ ma ha wa mi mi ma fu, aloo wɔ hu wa maa pee nɔ́ ko nɛ ma ha nɛ a mi mi ma fu wɔ. Enɛ ɔ ma nyɛ maa pee ka nɛ mi wa ha wɔ. Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ ka kpahi a mi ɔ, Yehowa ha wɔ he blɔ konɛ waa tsɔɔ kaa wa yeɔ lɛ anɔkuale. Yehowa le kaa wa nyɛmimɛ ɔmɛ yi mluku, se e suɔ mɛ, nɛ e kɛ mɛ ngɛ ní tsue. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wɔ hu waa suɔ mɛ nɛ waa kɛ mɛ nɛ pee kake kɛ tsu ní.

 ¹³ Yehowa tsi we kahi nɛ baa e sɔmɔli a nɔ ɔ nya. Wa naa enɛ ɔ ngɛ Yosɛf sane ɔ mi. Benɛ Yosɛf ji niheyo wayo ɔ, e tsɛ bimɛ ɔmɛ nɛ a sume e sane ɔ jua lɛ kɛ ha ni komɛ, nɛ a ngɔ lɛ kɛ ho Ijipt ya kaa nyɔguɛ. (1 Mose 37:28) Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yehowa na nɔ́ nɛ a pee e huɛ Yosɛf nɛ e yeɔ lɛ anɔkuale ɔ, nɛ e dɔ lɛ wawɛɛ. Se Yehowa tsi we haomi ɔ nya. Pee se ɔ, Pɔtifa yo ɔ ye lakpa kaa Yosɛf ka lɛ abonua tuami, nɛ a wo Yosɛf tsu. Ngɛ enɛ ɔ hu mi ɔ, Yehowa tsi we haomi ɔ nya. Se anɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa Mawu kua Yosɛf lo? Dɛbi. Ejakaa Baiblo ɔ de ke: ‘Yehowa kɛ Yosɛf ngɛ, nɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ Yosɛf peeɔ ɔ, e yeɔ manye.’​—1 Mose 39:21-23.

14. Ke wa ‘ngmɛɛɔ abofu he’ ɔ, kɛ lɔ ɔ yeɔ bua wɔ ngɛ Mawu jami mi, kɛ nɔmlɔ tso mi ha kɛɛ?

¹⁴ Nɔ hyɛmi nɔ́ kpa ko hu ji nɛ ɔ nɛ. Wa ti nihi fuu kɛ yi mi wami nɛ David kɛ kpe ɔ eko kpi hyɛ. Se kɛ̃ ɔ, Mawu huɛ nɛ ɔ ngɔɛ nihi a he abofu kɛ wui e mi. E ngma ke: “O mi mi ko fu hu; koo ye o tsui hu. Ní nɛ ɔmɛ haa nɛ nɔ peeɔ yayami.” (La 37:8) Yehowa “gbla we wa tue bɔ nɛ sa wɔ,” enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa kase Yehowa konɛ waa ‘ngmɛɛ abofu he.’ (La 103:10) Ke wa ‘ngmɛɛ abofu he’ ɔ, wa ma ná he se ngɛ blɔhi fuu a nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, abofu ma nyɛ ma ha wɔ tsui hiɔ, nɛ nyagba ma nyɛ maa ba wa fakafaka nɛ haa nɛ wa woɔ mumi ɔ he. Abofu ma nyɛ ma puɛ wa ko, kɛ níhi nɛ wɛɔ niye ní ngɛ wa muklii mi ɔ, nɛ wa ma ná muklii mi hiɔ. Behi fuu ɔ, ke wa mi mi fu ɔ, wa susuu we níhi a he saminya. Be komɛ hu ɔ, abofu haa nɛ wa haoɔ be gagaa. Se ke wa ngmɛɛɔ abofu he aloo wa ná tsui ɔ, Baiblo ɔ tsɔɔ kaa ‘wa nɔmlɔ tso ɔ ma ná he wami.’ (Abɛ 14:30) Lɔ ɔ he ɔ, ke nyɛmi ko pee wɔ nɔ́ ko nɛ e dɔ wɔ ɔ, mɛni wa maa pee konɛ tue mi jɔmi nɛ ba waa kɛ wa nyɛmi ɔ wa kpɛti? Ga womi kpakpahi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ waa kɛ ma tsu ní ɔ maa ye bua wɔ.

15, 16. Ke nɔ ko tɔ̃ wa nɔ ɔ, mɛni e sa kaa waa pee?

¹⁵ Kane Efeso Bi 4:26. Ke nihi nɛ a sɔmɔ we Yehowa pee wɔ yayami ɔ, e pee we wɔ nyakpɛ. Se ke Kristofo no ko aloo wa weku no de nɔ́ ko loo e pee nɔ́ ko kɛ si wɔ ɔ, e dɔɔ wɔ wawɛɛ. Se ke e he wa ha wɔ kaa wa maa ngmɛɛ sane ɔ he hu nɛɛ? Anɛ wa maa hɛɛ abofu ɔ mi jehahi babauu lo? Anɛ waa kɛ Baiblo ɔ ga womi ɔ ma tsu ní konɛ wa dla sane ɔ mla lo? Ke wa ha nɛ sane ɔ se kɛ ɔ, e he maa wa kaa wa ma dla waa kɛ wa nyɛmi ɔ wa kpɛti konɛ tue mi jɔmi nɛ ba.

¹⁶ Ke nyɛmi ko pee mo nɔ́ ko nɛ o nyɛ we nɛ o ngmɛɛ he hu nɛɛ? Mɛni o maa pee konɛ o dla o kɛ lɛ nyɛ kpɛti? Klekleekle ɔ, moo je o tsui mi nɛ o sɔle kɛ ha Yehowa.  Mo kpa Yehowa pɛɛ konɛ e ye bua mo nɛ o kɛ o nyɛmi ɔ nɛ sɛɛ ní ngɛ mi mi jɔmi mi. Mo kai kaa o nyɛmi ɔ hu ji Yehowa huɛ. (La 25:14) Mawu suɔ lɛ. Yehowa mi mi jɔ kɛ ha e huɛmɛ, enɛ ɔ he ɔ, e suɔ kaa wɔ hu waa pee jã. (Abɛ 15:23; Mat. 7:12; Kol. 4:6) Lɔ ɔ se ɔ, mo susu nɔ́ nɛ o ma de o nyɛmi ɔ he saminya. Koo ma o juɛmi nya si kaa o nyɛmi ɔ je blɔ nɛ e pee mo jã. Eko ɔ, bɔ nɛ o nu nɔ́ nɛ e de loo e pee ɔ sisi ha a, tsa pi jã nɛ e ngɛ hlae maa tsɔɔ. E ma nyɛ maa ba kaa mo hu o piɛɛ he nɛ nyagba a ba a nɛ. Ke jã a, lɛɛ moo kplɛɛ nɔ. O ma nyɛ maa je ní sɛɛmi ɔ sisi kikɛ: “E peeɔ mi kaa imi nɛ i nui mo sisi, se benɛ o kɛ mi tu munyu hiɛ ɔ . . . ” Ke nyɛ sɛɛ ní nɛ tue mi jɔmi bɛ ɔ, mo hla be kpa ko nɛ sa nɛ o kpale kɛ ya. Moo sɔle ha o nyɛmi ɔ. Mo bi Yehowa jɔɔmi kɛ ha lɛ, nɛ o bi Yehowa konɛ e ye bua mo nɛ o ngɔ o juɛmi kɛ ma o nyɛmi ɔ su kpakpa amɛ a nɔ. Ke o pee jã a, o ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa bua maa jɔ mɔde nɛ o bɔ kaa o ma dla o kɛ o nyɛmi ɔ nyɛ kpɛti ɔ he.

17. Ke wa pee yayami ko ɔ, mɛni blɔ nɔ Yehowa guɔ kɛ yeɔ bua wɔ, nɛ mɛni he je nɛ e sa kaa waa kplɛɛ jamɛ a yemi kɛ buami ɔ nɔ?

¹⁷ Ni komɛ nuɔ he kaa a be nyɛe ma sɔmɔ Yehowa hu, ejakaa a pee yayami ko nɛ hɛdɔ ngɛ he. Ke wa he nile buɔ wɔ fɔ ɔ, lɔ ɔ be hae nɛ wa ná tue mi jɔmi kɛ bua jɔmi, nɛ wa he wami hu maa ta. Matsɛ David nɛ e he nile bu lɛ fɔ ɔ de ke: ‘Benɛ i laa ye yayami ɔmɛ a nɔ nɛ i jaje we ɔ, daa nɛ ɔ, kɛmɛmi kɛkɛ i hii kɛmɛe; nɛ nɔ́ nɛ ɔ ha nɛ ye nɔmlɔ tso ɔ gbɔjɔ. Mo Yehowa, o gbla ye tue nyɔ kɛ pia.’ Bua jɔmi sane ji kaa, David ná kã, nɛ e pee nɔ́ nɛ Yehowa ngɛ hlae kaa e sɔmɔli nɛ a pee ɔ. E ngma ke: “Kɛkɛ nɛ i jaje ye he yayami ɔmɛ kɛ ha mo . . . nɛ mo hu o ngɔ ye he yayami ɔmɛ kɛ pa mi.” (La 32:3-5) Ke o pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ, Yehowa pee klaalo kaa e maa ye bua mo konɛ o da o nane nɔ ekohu. Se e sa nɛ o kplɛɛ yemi kɛ buami nɛ e maa gu asafo mi nikɔtɔma amɛ a nɔ kɛ ha mo ɔ nɔ. (Abɛ 24:16; Yak. 5:13-15) Lɔ ɔ, koo to tsle! Ke pi jã a, neneene wami nɛ o ma ná hwɔɔ se ɔ ma nyɛ ma bɔ mo! Se ke o he nile ngɛ mo kojoe ngɛ yayami ko nɛ o pee be ko nɛ be nɛ a ngɔ kɛ pa mo ɔ he hu nɛɛ?

18. Mɛni blɔ nɔ Paulo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ma nyɛ maa ye bua nihi nɛ a nuɔ he kaa a be nyɛe ma sɔmɔ Yehowa hu ɔ?

¹⁸ Be komɛ ɔ, yayamihi nɛ bɔfo Paulo pee kɛ be ɔ haa nɛ e kɔni mi jɔ̃ɔ. E de ke: “Imi ji bɔfo ɔmɛ a kpɛti nɔ nyafii pe kulaa, nɛ i sɛ kaa a tsɛɔ mi bɔfo, ejakaa i wa Mawu asafo ɔ yi mi.” Se kɛ̃ ɔ, Paulo de hu ke: “Mawu dloomi ɔ lɛ ha nɛ i ngɛ kaa bɔ nɛ i ngɛ nɛ ɔ nɛ.” (1 Kor. 15:9, 10) Yehowa le kaa Paulo yi mluku. Se Yehowa kplɛɛ Paulo nɔ, nɛ e ngɛ hlae nɛ Paulo nɛ ná nɔ mi mami kaa e suɔ lɛ. Ke o pia o he niinɛ ngɛ nɔ́ nɛ o pee ɔ he nɛ o de Yehowa, kɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ ɔ, Yehowa kɛ maa pa mo kulaa. Mo ná hemi kɛ yemi kaa Yehowa kɛ o yayami ɔ pa mo, konɛ o ko hi o he piae hu!​—Yes. 55:6, 7.

19. Mɛni ji jeha 2018 wa jeha ngmami ɔ, nɛ mɛni he je nɛ e he hia wɔ ɔ?

¹⁹ Akɛnɛ je nɛ ɔ nyagbe ngɛ sue he je ɔ, wa ma nyɛ maa hyɛ blɔ kaa waa kɛ haomihi fuu maa kpe. Mo kai kaa Nɔ nɛ ‘haa nihi nɛ gbɔjɔ, kɛ nihi nɛ pɔtɔ mɛ he wami’ ɔ ma nyɛ ma ha mo níhi nɛ hia mo konɛ o kɛ anɔkuale yemi nɛ sɔmɔ lɛ. (Yes. 40:29; La 55:22; 68:19) Ngɛ jeha 2018 nɛ ɔ mi ɔ, be fɛɛ be nɛ wa maa ba Matsɛ Yemi Asa a nɔ ɔ, wa jeha ngmami ɔ ma kai wɔ anɔkuale munyu nɛ ji: ‘Nihi nɛ ngɔɔ a hɛ kɛ fɔɔ Yehowa nɔ ɔ, a naa he wami he.’​—Yes. 40:31.