“MO HEE! Kɛ o ngɛ kɛɛ?”

Atsinyɛ jemi ko be he kaa o nga nɔ ko kikɛ hyɛ. Eko ɔ, benɛ o nga nɔ ɔ, o ta e dɛ, aloo o fua lɛ. E slo ma fɛɛ ma kɛ a kusumi kɛ munyuhi nɛ a kɛ tsuɔ ní ngɛ ngami mi, se ní komɛ ngɛ ngmami mi nɛ a tsakee we. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke nɔ ko nga we nɔ, aloo e he we ngami nɔ ɔ, nihi naa lɛ kaa e sume nɔmlɔ, aloo e bui nɔ.

Se ni komɛ ngɛ nɛ e he wa ha mɛ kaa a ma nga nihi. Ni komɛ nyɛ we nihi ngami ejakaa a gboɔ zo, aloo a susuɔ kaa pi nɔ ko kulaa ji mɛ. E he wa ha ni komɛ hu kaa a ma nga nihi nɛ a je ma kpahi a nɔ, aloo nihi nɛ e slo a kusumi, aloo nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya. Se kɛ̃ ɔ, ngami kpiti ma nyɛ ma tsu nɔ́ ko agbo.

Mo bi o he ke: ‘Mɛni se nami lɛ ngɛ ngami he? Mɛni Mawu Munyu ɔ ma nyɛ maa tsɔɔ mi ngɛ ngami he?’

Benɛ bɔfo Petro nya Kornelio nɛ ji kekleekle ma je no nɛ e ba pee Kristofo no ɔ he ɔ, Petro de ke: “Mawu hlɛ nɔ mi.” (Níts. 10:34) Pee se ɔ, Petro ngma ke Mawu “suɔ kaa nihi tsuo nɛ a tsake a tsui.” (2 Pet. 3:9) Behi fuu ɔ, ngmami nɛ ɔmɛ haa nɛ wa juɛmi yaa nihi nɛ kpaako a ngɛ anɔkuale ɔ kasee ɔmɛ a nɔ. Se Petro wo Kristofohi hu he wami kaa a “bu nimli slɔɔtohi tsuo,” nɛ a “suɔ nyɛmimɛ a kuu ɔ tsuo.” (1 Pet. 2:17) Enɛ ɔ he ɔ, anɛ e dɛ blɔ kaa wa ma nga nihi nɛ a je ma kpahi a nɔ, nɛ́ e slo a kusumi loo blɔ nya nɛ a hɛɛ ɔ lo? Ngami nɛ wa ma nga mɛ ɔ maa tsɔɔ kaa wa buɔ mɛ, nɛ wa suɔ mɛ.

Bɔfo Paulo wo Kristofohi he wami ke: “Nyɛ he nyɛ sibi atuu kaa bɔ nɛ Kristo hu he nyɛ atuu ɔ.” (Rom. 15:7) Be ko ɔ, nyɛmimɛ komɛ wo bɔfo Paulo “he wami,” enɛ ɔ he ɔ, e wo a ta ngɛ e sɛ womi ɔmɛ a mi. Ke a wo Paulo he wami jamɛ a be ɔ mi ɔ, lɛɛ e he hia nɛ waa wo wa sibi he wami wawɛɛ ngɛ wa be nɛ ɔ mi ejakaa Satan kɛ hɛdɔ ngɛ Mawu we bi tuae wawɛɛ.​—Kol. 4:11, sisi ningma; Kpoj. 12:12, 17.

Nɔ hyɛmi níhi ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ tsɔɔ kaa ngami ma nyɛ maa pee níhi fuu pe bua jɔmi nɛ e haa nɛ ni kpahi náa a.

Benɛ be su kaa Yehowa maa ngɔ e Bi ɔ wami kɛ wo Maria fɔmi kotoku mi ɔ, Yehowa tsɔ bɔfo ko Maria ngɔ. Benɛ bɔfo ɔ ya su Maria ngɔ ɔ, e je e munyu ɔ sisi ke, “He manye, mo nɛ a ná o he bua jɔmi babauu. Yehowa kɛ mo ngɛ.” Maria “hao wawɛɛ” ejakaa e li nɔ́ he je nɛ bɔfo ɔ kɛ lɛ ngɛ munyu tue. Bɔfo ɔ yɔse kaa e hao, nɛ e de lɛ ke: “Maria, koo ye gbeye, ejakaa Mawu ná o he bua jɔmi.” E tsɔɔ lɛ nya kaa Mawu suɔ nɛ e fɔ Mesia a. Maria hɛwi hu, mohu ɔ, e kɛ he si bami ha heto ke: “Hyɛ! Yehowa mawayo ji mi! E ba mi ha mi kaa bɔ nɛ o de ɔ.”​—Luka 1:26-38.

E ji he blɔ ngua nɛ bɔfo ɔ ná kaa Yehowa tsɔ lɛ. Se kɛ̃ ɔ, e susuu we kaa, akɛnɛ bɔfo ji lɛ he je ɔ, e sɛ nɛ e nga adesa nɛ e yi mluku. E nga lɛ loko e bɔ lɛ amaniɛ. Anɛ wa ma nyɛ maa kase nɔ́ ko kɛ je mi lo? E sa nɛ wa dla wa juɛmi kaa wa ma nga nihi nɛ waa wo mɛ he wami. Be komɛ ɔ, munyu bɔɔ ko pɛ nɛ wa ma tu ɔ, ma nyɛ maa wo ni kpahi he wami konɛ a ná nɔ mi mami kaa a piɛɛ Yehowa we bi a he.

Benɛ Paulo sɔmɔ ngɛ Asia Nyafii kɛ Yuropa a, nyɛmimɛ fuu ba pee e huɛmɛ. Ngɛ sɛ womihi nɛ e ngma amɛ a mi ɔ, e nga nihi pɔtɛɛ komɛ. Wa ma nyɛ maa na enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́ ngɛ Roma Bi yi 16. Paulo wo e nyɛmimɛ Kristofohi fuu a biɛ ta ngɛ e sɛ  womi ɔ mi, nɛ e tsɔɔ kaa e biɔ mɛ. E wo Fiibi ta nɛ e tsɛ lɛ ke “wa nyɛmiyo.” E wo nyɛmimɛ ɔmɛ he wami kaa ‘a he Fiibi atuu ngɛ Nyɔmtsɛ ɔ mi bɔ nɛ sa ni klɔuklɔu ɔmɛ, nɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ he maa hia lɛ ɔ, a ha lɛ.’ Paulo bi Priska kɛ Akuila si. Paulo de ngɛ a he ke, “pi imi pɛ nɛ i ngɛ mɛ si nae, se mohu asafo ɔmɛ tsuo nɛ a ngɛ je ma amɛ a mi ɔ hu ngɛ mɛ si nae.” E bi a ti ni komɛ nɛ mwɔnɛ ɔ, wa li mɛ ɔ hu a si. E tsɛ Epeneto ke “ye suɔlɔ,” nɛ e de hu kaa e “biɔ Traifaina kɛ Traifosa, yihi nɛ a ngɛ ní tsue wawɛɛ ngɛ Nyɔmtsɛ ɔ mi ɔ.” E ngɛ heii kaa Paulo nga e nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi tsuo.​—Rom. 16:1-16.

Hyɛ bɔ nɛ nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ a bua maa jɔ ha kaa Paulo hɛ ji a nɔ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa, suɔmi nɛ a ngɛ kɛ ha Paulo kɛ a sibi ɔ mi maa wa saminya! Bɔ nɛ Paulo bi nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ a si ha a ma nyɛ maa wo ni kpahi hu he wami konɛ a ya nɔ nɛ a pɛtɛ anɔkuale ɔ he. Niinɛ, ke wa je wa tsui mi kɛ nga nihi nɛ wa je a yi ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ mɛ wa kpɛti ɔ mi maa wa, nɛ kake peemi maa hi wa kpɛti kaa Mawu sɔmɔli.

Benɛ Paulo kple si ngɛ Puteoli lɛ si dami he ɔ, nɛ e pue nɔ kɛ yaa Roma a, e nyɛmimɛ Kristofohi je yiti je ba kpee lɛ. Benɛ Paulo na mɛ jee ɔ, “e na Mawu si, nɛ e ná kã.” (Níts. 28:13-15) Be komɛ ɔ, nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee pɛ ji kaa wa maa muɔ hɛlii aloo wa maa wo nɔ ko nine. Se ní nɛ ɔmɛ pɛ po ma nyɛ ma ha nɛ nɔ ko nɛ e bua jɔɛ ɔ nɔ gbagba maa te.

Be ko ɔ, e he ba hia nɛ kaselɔ Yakobo kɛ hɛdɔ nɛ e wo e nyɛmimɛ Kristofohi ga. A ti ni komɛ kɛ je ɔ ngɛ bɔe, nɛ lɔ ɔ ma nyɛ ma puɛ a kɛ Mawu a kpɛti. (Yak. 4:4) Se mo kadi bɔ nɛ Yakobo je e sɛ womi ɔ sisi ha:

“Yakobo, Mawu kɛ Nyɔmtsɛ Yesu Kristo a tsɔlɔ ɔ, kɛ ya ha wɛtso 12 ɔmɛ nɛ a gbɛ fĩa a: I biɔ nyɛ!” (Yak. 1:1) E be nyakpɛ kaa, nyɛmimɛ ɔmɛ maa kplɛɛ kaa a kɛ e ga womi ɔ ma tsu ní ejakaa a na ngɛ e ngami mi ɔ mi kaa Mawu naa mɛ tsuo kaa nimli kake. Ke o kɛ nɔ ko ngɛ sane ko po ɔ, ngami nɛ je tsui mi ma nyɛ ma bli blɔ konɛ o kɛ lɛ nɛ sɛɛ nyagba a he ní.

Ke wa nga nɔ ko, nɛ ngami ɔ ngɛ kpiti po ɔ, e sa nɛ nɔ ɔ nɛ na kaa wa je wa tsui mi kɛ pee jã, nɛ wa suɔ lɛ. Ke wa nga nɔ ko nɛ nɔ ɔ pui wa nya mi po ɔ, wɔ ɔ lɛɛ nɔ́ nɛ e sa kaa waa pee ɔ nɛ wa pee ɔ nɛ. (Mat. 22:39) Ligbi ko ɔ, nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ Ireland ɔ ya Matsɛ Yemi Asa a nɔ benɛ e piɛ bɔɔ nɛ a maa je kpe ɔ sisi. Benɛ e ngɛ esɔ yee nɛ e maa hi si ɔ, nyɛminyumu ko plɛ nɛ e muɔ hɛlii kɛ tsɔɔ lɛ nɛ e de ke: “Mo hee. E hi kaa o ba.” Se nyɛmiyo ɔ de we nɔ́ ko nɛ ya hi si.

Otsi bɔɔ komɛ a se ɔ, e ya de nyɛminyumu ɔ kaa be bɔɔ ji nɛ ɔ nɛ e kɛ si himi ko nɛ nya wa ngɛ kpee ngɛ we mi. Nyɛmiyo ɔ de ke: “Jamɛ a gbɔkuɛ ɔ, ye bua jɔɛ kulaa, e piɛ nyafii nɛ i ko bɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ. I kaii we níhi nɛ wa kase jamɛ a gbɔkuɛ ɔ, kaa o ngami ɔ pɛ. O ngami ɔ ha nɛ ye tsui nɔ ye mi nitsɛ. Mo tsumi.”

Nyɛminyumu ɔ lɛɛ e li bɔ nɛ ngami nɛ e nga nyɛmiyo ɔ ye bua lɛ ha. Nyɛminyumu ɔ de ke, “Benɛ e de mi bɔ nɛ ye munyu ɔmɛ ye bua lɛ ha a, ye bua jɔ kaa i bɔ mɔde nɛ i nga lɛ. E ha nɛ imi hu ye bua jɔ.”

Solomon ngma ke: “Mo sake o nɔ́ kpakpa ko ngɔ fɔ nyu hɛ, nɛ hwɔɔ se ko ɔ, o ma ba ná he se.” (Fiɛlɔ 11:1) Ke waa kɛ pee wa su kaa wa ma nga nihi, titli wa nyɛmimɛ Kristofohi ɔ, a nɔ gbagba maa te, nɛ wɔ hu wa bua maa jɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ waa bu nɔ ngami kaa nɔ́ ko nyafii kɔkɔɔkɔ.