1, 2. (a) Mɛni he je nɛ nihi nɛ a kɛ anɔkuale yemi fiɛɛɔ ngɛ hehi nɛ nihi a bua jɔɛ sɛ gbi ɔ he ɔ a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ woɔ wɔ he wami ɔ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.) (b) Mɛni Yesu de ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ e tsu ngɛ “lɛ nitsɛ e ma mi” ɔ he? (Hyɛ sisi ningma.)

SERGIO kɛ e yo Olinda tsuo ye jeha 80 kɛ se. A ngɛ sɔmɔe kaa blɔ gbali ngɛ United States. Lingmi nɛ ɔ, akɛnɛ a nane yeɔ mɛ he je ɔ, nyɛɛmi peeɔ dengme ha mɛ. Se kɛ̃ ɔ, kaa bɔ nɛ a pee jeha babauu ji nɛ ɔ, a yaa ma a mi he ko nɛ nihi fuu beɔ ngɛ, nɛ a suɔ lejɛ ɔ mɔtu ngmlɛ kpaago. A ya daa lɔle si dami he ko, nɛ a haa nihi wa Baiblo kasemi womi ɔmɛ. Nihi fuu hyɛ we mɛ po, se Sergio kɛ Olinda a kɔni mi jɔ̃ we, nɛ a mwɔɔ hɛlii kɛ tsɔɔ nihi nɛ a plɛɔ kɛ hyɛɔ mɛ ɔ. Ke a fia piani ngmlɛ 12 ɔ, kɛkɛ a pee blɛuu kɛ ho we mi ya. Mɔtu ngmlɛ kpaago kɛkɛ a kpale ho lejɛ ɔ ya ekohu. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nyɛminyumu nɛ ɔ kɛ e yo ɔ fiɛɛɔ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ nɛ́ deka be mi. A peeɔ jã ligbi ekpa otsi fɛɛ otsi ngɛ jeha a mi tsuo.

² Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ Sergio kɛ Olinda a blɔ fa mi ɔ, jehahi fuu ji nɛ ɔ nɛ nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi anɔkualetsɛmɛ babauu ngɛ fiɛɛe ngɛ hehi nɛ nihi a bua jɔɛ sɛ gbi ɔ he. Ke jã nɛ e ji ngɛ o blɔ  fa mi ɔ, lɛɛ wa ha mo ayekoo kaa o ngɛ o hɛ mi miae. * Bɔ nɛ o fĩɔ si ha ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ɔ ji nɔ hyɛmi nɔ́ ha fiɛɛli ehehi kɛ nyɛmimɛ nɛ a kɛ jehahi fuu ngɛ Yehowa sɔmɔe ɔ. Ní komɛ nɛ kpɔ mi nɔ hyɛli komɛ de ji nɛ ɔ nɛ: “Ke i kɛ nyɛmimɛ anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ ngɛ fiɛɛe ɔ, a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ woɔ mi he wami wawɛɛ nitsɛ.” “A hemi kɛ yemi ɔ woɔ mi he wami, nɛ e haa nɛ i fĩɔ si, nɛ i peeɔ kã ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi.” “A nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ haa nɛ ye bua jɔɔ.”

3. Mɛni sane bimi etɛ a he wa ma susu, nɛ mɛni he je?

³ E sa nɛ wa mia wa hɛ mi nɛ waa gbe fiɛɛmi ní tsumi nɛ Yesu kɛ wo wa dɛ ɔ nya. Wa ma susu sane bimi etɛ nɛ ɔmɛ nɛ maa ye bua wɔ nɛ waa pee jã a he. Mɛni he je nɛ wa kɔni mi ma nyɛ ma jɔ̃ be komɛ ɔ? Kɛ wa ma plɛ kɛ wo yiblii ha kɛɛ? Mɛni wa maa pee konɛ wa ko kpa yiblii womi?

4. (a) Benɛ Yuda bi ɔmɛ a ti nihi fuu kua sɛ gbi ɔ, kɛ Paulo nu he ha kɛɛ? (b) Mɛni he je nɛ Paulo nu he jã a?

⁴ Eko ɔ, o fiɛɛ ngɛ zugba kpɔ ko mi hluu se nihi a bua jɔɛ sɛ gbi ɔ he, nɛ enɛ ɔ ha nɛ o kɔni mi jɔ̃. Ke jã a, lɛɛ o sane ɔ ngɛ kaa Paulo nɔ́ ɔ. Benɛ e fiɛɛ sane kpakpa a maa pee jeha 30 ɔ, e ye bua nihi babauu nɛ a ba pee Kristo kaseli. (Níts. 14:21; 2 Kor. 3:2, 3) Se kɛ̃ ɔ, e nyɛ we nɛ e ye bua Yuda bi babauu konɛ a ba pee Kristofohi. A ti nihi fuu tsi a tue, nɛ a kpɛti ni komɛ po wa Paulo yi mi. (Níts. 14:19; 17:1, 4, 5, 13) Kɛ Paulo nu he ngɛ Yuda bi ɔmɛ a ní peepee nɛ ɔ he ha kɛɛ? Paulo laa we bɔ nɛ e nu he ha a nɔ. E de ke: “I ngɛ anɔkuale tue ngɛ Kristo mi . . . kaa i ngɛ aywilɛho yee wawɛɛ, nɛ nɔ́ dɔdɔɛ nɛ i ngɛ he nue ngɛ ye tsui mi ɔ hu se pui.” (Rom. 9:1-3) Mɛni he je nɛ Paulo nu he jã a? Nɔ́ he je ji kaa e bua jɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he wawɛɛ. Akɛnɛ e susuɔ Yuda bi ɔmɛ a he wawɛɛ he je ɔ, e je e tsui mi tsuo nɛ e fiɛɛ ha mɛ. Enɛ ɔ ha nɛ benɛ a kua Mawu mɔbɔ nami ɔ, e hao lɛ wawɛɛ.

5. (a) Mɛni lɛ woɔ wɔ he wami nɛ wa fiɛɛɔ ha nihi? (b) Mɛni he je nɛ e be nyakpɛ kaa be komɛ ɔ, wa kɔni mi jɔ̃ɔ ɔ?

⁵ Kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, wɔ hu wa jeɔ wa tsui mi nɛ wa fiɛɛɔ ha nihi. (Mat. 22:39; 1 Kor. 11:1) Mɛni he je? Benɛ wa ba pee Yehowa sɔmɔli ɔ, wa ná jɔɔmihi babauu, enɛ ɔ he ɔ, ke nihi mwɔ a yi mi kpɔ kaa a ma sɔmɔ Yehowa a, wa le jɔɔmihi nɛ a ma ná. Ke wa susu nihi nɛ a ngɛ wa zugba kpɔ ɔmɛ a mi ɔ a he ɔ, wa biɔ wa he ke, ‘Kɛ wa ma plɛ kɛ ye bua mɛ ha kɛɛ konɛ a na níhi nɛ ngɛ mɛ bɔe ɔ?’ Enɛ ɔ he ɔ, wa yaa nɔ nɛ wa woɔ mɛ he wami kaa a kase Yehowa he anɔkuale kɛ e yi mi tomi kɛ ha adesahi. Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, wa ngɛ nihi nɛ wa fiɛɛɔ ha mɛ ɔ dee ke: ‘Wa ngɔ nike ní kpakpa ko ba ha nyɛ, wa kpa nyɛ pɛɛ, nyɛɛ ngɔ.’ Se ke nihi ngɔɛ nike ní nɛ ɔ, atsinyɛ jemi ko be he kaa e maa ‘dɔ wɔ ngɛ wa tsui mi.’ Ke wa nu he jã a, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa wa be hemi kɛ yemi, mohu ɔ, e tsɔɔ kaa wa bua jɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ si fɔfɔɛhi nɛ ma nyɛ maa wo wa kɔni mi nyu ɔ tsuo se ɔ, wa fĩɔ si. Elena nɛ e kɛ jeha nɛ hiɛ pe 25 ngɛ sɔmɔe kaa blɔ gbalɔ ɔ de nɔ́ ko nɛ wa ti nihi fuu deɔ. E de ke: “I naa fiɛɛmi ní tsumi ɔ kaa e he wa, se ke i fiɛɛ we hu ɔ, mɛni ní tsumi ma tsu?”

6. Mɛni sane bimi he wa ma susu, nɛ mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa ná heto ɔ?

⁶ Ke nihi bui sɛ gbi ɔ tue ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi po ɔ, mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa ma nyɛ maa wo yiblii? Bɔ nɛ pee nɛ wa ná sane bimi nɛ he hia nɛ ɔ  heto ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu nɔ́ he tomi níhi enyɔ komɛ nɛ Yesu kɛ tsɔɔ nɔ́ he je nɛ e he hia nɛ waa ‘wo yiblii’ ɔ he nɛ waa hyɛ. (Mat. 13:23) Kekleekle nɔ́ ɔ kɔɔ wai tso he.

7. (a) Ngɛ Yesu nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ mi ɔ, mɛnɔ ji “ngmɔ hulɔ ɔ,” mɛnɔ ji “wai tso ɔ,” nɛ mɛnɔmɛ ji “tso kɔni ɔmɛ”? (b) Mɛni sane bimi nɛ e sa kaa wa hla heto?

⁷ Kane Yohane 15:1-5, 8. Mo kadi kaa Yesu de e bɔfo ɔmɛ ke: “Nɔ́ nɛ e woɔ ye Tsɛ ɔ hɛ mi nyami ji kaa nyɛ maa ya nɔ maa wo yiblii babauu nɛ nyɛ ma je nyɛ he kpo kaa ye kaseli ji nyɛ.” Yesu tsɔɔ kaa Yehowa ji “ngmɔ hulɔ ɔ,” nɛ lɛ ji “wai tso nitsɛ ɔ,” nɛ e kaseli ɔmɛ ji wai “tso kɔni ɔmɛ.” * Mɛni yiblii nɛ e sa kaa Kristo se nyɛɛli ɔmɛ nɛ a wo? Ngɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ mi ɔ, Yesu tsɔɔ we yiblii pɔtɛɛ nɛ e sa kaa a wo, se e de nɔ́ ko nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa na heto ɔ.

8. (a) Ngɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ mi ɔ, mɛni he je nɛ yiblii ɔ be nyɛe maa pee ni hehi nɛ a ba peeɔ kaseli ɔ? (b) Mɛni wa le kaa Yehowa be bie nɛ waa pee?

⁸ Yesu de ngɛ e Tsɛ ɔ he ke: “Ye kɔni fɛɛ kɔni nɛ e wui yiblii ɔ, e poɔ ngɔ fɔɔ he.” Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, ja wa woɔ yiblii loko Yehowa maa na wɔ kaa e sɔmɔli. (Mat. 13:23; 21:43) Se e sa nɛ wa kadi kaa ngɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ mi ɔ, yiblii nɛ e sa kaa Kristofo no fɛɛ Kristofo no nɛ e wo ɔ be nyɛe maa pee nihi nɛ e ná he blɔ kɛ ye bua mɛ nɛ a ba pee kaseli ɔ. (Mat. 28:19) Ke pi jã a, lɛɛ Odasefohi nɛ a kɛ anɔkuale yemi tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ hluu, se a nyɛ we nɛ a ye bua nɔ ko nɛ e ba pee kaselɔ ɔ maa pee kaa tso kɔnihi nɛ Yesu tsɔɔ kaa a wui yiblii ɔ. Se sisi numi be mi kaa nɔ ko ma susu jã! Mɛni he je? Ejakaa wa be nyɛe maa nyɛ nihi a nɔ kaa a ba pee kaseli. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa nyɛ we nɛ waa pee nɔ ko kaselɔ, nɛ Yehowa da lɔ ɔ nɔ kɛ kua wɔ ɔ, lɔ ɔ maa gbe Yehowa suɔmi ɔ he guɛ. Yehowa be bie nɛ waa pee nɔ́ ko nɛ e le kaa wa be nyɛe maa pee.​—5 Mose 30:11-14.

9. (a) Mɛni ní tsumi nɛ ke wa ngɛ tsue ɔ, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa ngɛ yiblii woe? (b) Mɛni nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ wa ma susu he, nɛ mɛni he je?

⁹ Lɛɛ mɛni yiblii nɛ e sa kaa waa wo mɔ? E sa nɛ yiblii ɔ nɛ e pee ní tsumi ko nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ ma tsu. Mɛni ní tsumi nɛ ke wa ngɛ tsue ɔ, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa ngɛ ‘yiblii woe’? Lɔ ɔ ji Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ nɛ. * (Mat. 24:14) Yesu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ kɔɔ ní dulɔ ɔ he ɔ maa nɔ mi jã. Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ hu he nɛ waa hyɛ.

10. (a) Ngɛ nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ mi ɔ, mɛni wu ɔ kɛ zu ɔ daa si ha? (b) Mɛni yiblii nɛ omɔ tso woɔ?

¹⁰ Kane Luka 8:5-8, 11-15. Ngɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ kɔɔ ní dulɔ ɔ he ɔ mi ɔ, wu ɔ ji “Mawu munyu ɔ” aloo Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ nɛ. Zu ɔ daa si ha bɔ nɛ nihi a tsui ngɛ ha. Waa ngɔ lɛ kaa omɔ nɛ a du ɔ nɛ. Nɔ́ nɛ ya pue zugba kpakpa nɔ ɔ puɛ, nɛ e wa. Kɛkɛ nɛ e “wo yiblii kɛ bɔ he si 100.” Mɛni yiblii nɛ omɔ tso woɔ? Anɛ e woɔ omɔ tso tsɔwitsɔwi lo? Dɛbi, e woɔ omɔ fuu aloo wu ehehi ngɛ tso ɔ he, nɛ a ma nyɛ ma du wu ehe ɔmɛ konɛ a ba pee omɔ tsohi. Ngɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ mi ɔ, wu kake puɛ, nɛ e wo wuhi lafa. Kɛ enɛ ɔ kɔ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ he ha kɛɛ?

11. (a) Kɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ kɔɔ ní dulɔ ɔ he ɔ kɔɔ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ he ha kɛɛ? (b) Kɛ wa woɔ Matsɛ Yemi yiblii ehehi ha kɛɛ?

¹¹ Waa ngɔ lɛ kaa jeha komɛ nɛ be ɔ, Odasefohi aloo wa fɔli tsɔɔ wɔ Matsɛ Yemi ɔ he ní. Benɛ a na kaa Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ ta wa tsui he ɔ, a bua jɔ wawɛɛ. Kaa bɔ nɛ wu ɔ puɛ ngɛ zugba kpakpa nɔ ngɛ Yesu nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ mi ɔ, wɔ hu wa kplɛɛ sɛ gbi ɔ nɔ, nɛ wa ngmɛɛ we he. Enɛ ɔ he ɔ, Matsɛ Yemi sɛ  gbi nɛ ngɛ kaa wu ɔ puɛ ngɛ wa tsui mi, nɛ e wa ba pee kaa omɔ tso. Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, e ba su yiblii womi be. Kaa bɔ nɛ omɔ tso wui omɔ tso ehehi se mohu wu ehehi ɔ, jã nɔuu nɛ wɔ hu yiblii nɛ wa woɔ ji Matsɛ Yemi yiblii ehehi, se pi kaseli ehehi. * Kɛ wa woɔ Matsɛ Yemi yiblii ehehi ha kɛɛ? Be fɛɛ be nɛ wa maa fiɛɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ wu nɛ a du ngɛ wa mi ɔ gbɛe kɛ ngɛ fiae, nɛ wa ngɛ yiblii ehe woe. (Luka 6:45; 8:1) Nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ tsɔɔ wɔ kaa ke wa kpa we Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ fiɛɛmi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa waa kɛ ‘hɛ mi miami ngɛ yiblii woe.’

12. (a) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu nɔ́ he tomi níhi nɛ kɔɔ wai tso ɔ kɛ ní dulɔ ɔ he ɔ mi? (b) Kɛ enɛ ɔ haa nɛ o nuɔ he ha kɛɛ?

¹² Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ kɔɔ wai tso ɔ he kɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ kɔɔ ní dulɔ ɔ he ɔ mi? Nɔ́ he tomi ní ɔmɛ ha nɛ wa na kaa tsa pi bɔ nɛ nihi peeɔ a ní ha ngɛ sɛ gbi nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ he ɔ nɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ yiblii woe aloo wa wui yiblii. Mohu ɔ, fiɛɛmi nɛ wa yaa nɔ nɛ wa fiɛɛɔ ɔ lɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ yiblii woe. Paulo ma anɔkuale munyu nɛ ɔ nɔ mi. E de ke: “Nɔ fɛɛ nɔ nine maa su lɛ nitsɛ e hiɔwo nɔ ngɛ lɛ nitsɛ e ní tsumi ɔ he.” (1 Kor. 3:8) Ní tsumi ɔ nɔ nɛ a daa kɛ woɔ hiɔ ɔ nɛ, se tsa pi nɔ́ nɛ jeɔ ní tsumi ɔ mi kɛ baa a. Nyɛmiyo Matilda nɛ e kɛ jeha 20 tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ de ke: “Lemi nɛ i le kaa Yehowa jɔɔ wa mɔde bɔmi nɔ ɔ haa nɛ ye bua jɔɔ.”

13, 14. Kaa bɔ nɛ Roma Bi 10:1, 2 ɔ tsɔɔ, mɛni wo Paulo he wami nɛ e ya nɔ nɛ e fiɛɛ kɛ tsɔɔ nihi nɛ a bua jɔɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ he ɔ?

¹³ Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa mia wa hɛ mi ngɛ yiblii nɛ wa ngɛ woe ɔ mi? Kaa bɔ nɛ wa susu he kɛ sɛ hlami ɔ, bɔ nɛ Yuda bi ɔmɛ pee a ní ha ngɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ he ɔ hao Paulo. Se e ya nɔ nɛ e fiɛɛ ha mɛ. Mo kadi nɔ́ nɛ e de benɛ e ngma sɛ womi kɛ ya ha Kristofohi nɛ a ngɛ Roma a kɛ tsɔɔ bɔ nɛ e naa Yuda bi ɔmɛ ha. E ngma ke: “Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a yi wami hemi ji nɔ́ nɛ ye tsui suɔ nɛ i kpaa Mawu pɛɛ wawɛɛ kɛ haa mɛ ngɛ he. Ejakaa i yeɔ a he odase kaa a hɛ dɔɔ  ngɛ Mawu he, se a li lɛ saminya.” (Rom. 10:1, 2) Mɛni níhi nɛ wo Paulo he wami nɛ e tsa e sɔmɔmi ní tsumi ɔ nɔ?

¹⁴ Kekleekle ɔ, Paulo tsɔɔ kaa e “suɔ” nɛ a he Yuda bi ɔmɛ a yi wami. Lɔ ɔ he je nɛ e fiɛɛ ha Yuda bi ɔmɛ ɔ nɛ. (Rom. 11:13, 14) Enyɔne ɔ, Paulo tsɔɔ kaa e “kpaa Mawu pɛɛ wawɛɛ kɛ haa mɛ.” E sɔle kɛ kpa Mawu pɛɛ konɛ e ye bua Yuda bi ɔmɛ nɛ a kplɛɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ nɔ. Etɛne ɔ, Paulo tsɔɔ hu kaa: “A hɛ dɔɔ ngɛ Mawu he.” E yɔse kaa nihi ma nyɛ ma tsake. Paulo le kaa Yuda bi ɔmɛ a kpɛti nihi nɛ a hɛ dɔɔ ngɛ Mawu jami he ɔ ma nyɛ ma ba pee Kristo kaseli nɛ a ngɛ kã kaa lɛ.

15. Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Paulo ha kɛɛ? Mo ha nɔ hyɛmi ní komɛ.

¹⁵ Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Paulo ha kɛɛ? Kekleekle ɔ, e sa nɛ wa bua nɛ jɔ he kaa wa ma hla “nihi tsuo nɛ a ngɛ su kpakpa nɛ ma ha nɛ a ná neneene wami” ɔ. Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, e he hia nɛ waa sɔle kɛ bi Yehowa nɛ e ha nɛ nihi nɛ a hɛɛ tsui kpakpa a nɛ a bu sɛ gbi ɔ tue. (Níts. 13:48; 16:14) Nyɛmiyo Silvana nɛ e kɛ jeha 30 tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ de ke: “Loko ma sɛ we ko mi nɛ ma fiɛɛ ɔ, i sɔleɔ ha Yehowa konɛ e ha nɛ ma ná ni ɔmɛ a he juɛmi kpakpa.” E sa nɛ waa sɔle ha Mawu konɛ e ha nɛ e bɔfo ɔmɛ nɛ a tsɔɔ wɔ blɔ kɛ ya tsui kpakpatsɛmɛ a ngɔ. (Mat. 10:11-13; Kpoj. 14:6) Nyɛminyumu Robert nɛ e kɛ jeha 30 tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ de ke, “Bɔfohi le níhi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ nihi nɛ wa fiɛɛɔ ha mɛ ɔ a si himi mi. Enɛ ɔ he ɔ, e ngɛ bua jɔmi kaa waa kɛ bɔfo ɔmɛ ngɛ ní tsue.” Nɔ́ nɛ ji etɛ ɔ, e sa nɛ wa yɔse kaa nihi ma nyɛ ma tsake. Carl nɛ e ji asafo mi nɔkɔtɔma nɛ a baptisi lɛ maa pee jeha 50 kɛ se ji nɛ ɔ de ke, “Ke i na nɔ ko ɔ, i hyɛɛ kaa ma na nɔ́ ko ngɛ nɔ ɔ he nɛ tsɔɔ kaa nɔ ɔ ngɛ tsui kpakpa lo. Eko ɔ, bɔ nɛ e tsɔ e hɛ mi ha, aloo e bi sane ko nɛ tsɔɔ kaa e suɔ nɛ e le nɔ́ ko.” Enɛ ɔ he ɔ, wɔ hu waa kɛ hɛ mi miami ma nyɛ maa wo yiblii kaa Paulo.

16, 17. (a) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ ga womi nɛ ngɛ Fiɛlɔ 11:6 mi? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ ní nɛ wa ngɛ due ɔ ma nyɛ ma ye bua nihi nɛ a toɔ wa he hɛ ɔ?

¹⁶ Ke e pee wɔ kaa nihi a bua jɔɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ he po ɔ, e sɛ nɛ wa hɛ nɛ je nɔ kaa ní kpakpahi ma nyɛ maa je ní nɛ wa ngɛ due ɔ mi kɛ ba. Baiblo ɔ de ke: “Mo du ní mɔtu, nɛ ko je o nine ngɛ he kɛ ya si gbɔkuɛ; ejakaa o li a kpɛti nɔ́ nɛ maa hi, enɛ ɔ jio, kaketsɛ ɔ jio. Enyɔ ɔmɛ tsuo maa hi jio, o li.” (Fiɛlɔ 11:6, NW) E ji anɔkuale kaa nihi fuu bui wɔ tue, se kɛ̃ ɔ, a toɔ wa he hɛ. A naa kaa wa dlaa wa he saminya, wa buɔ nɔ, nɛ wa he ngɛ bua jɔmi. Eko ɔ, pee se ɔ, wa je mi bami ma nyɛ maa ye bua a kpɛti ni komɛ konɛ a na kaa susumi nɛ a hɛɛ ngɛ wa he ɔ dɛ. Sergio kɛ Olinda nɛ wa wo a ta kɛ sɛ hlami ɔ na kaa munyu nɛ ɔ ji anɔkuale.

¹⁷ Sergio de ke: “Hiɔ tsi wa nya be saii nɛ wa nyɛ we nɛ wa ya da atsɛ̃se ɔ he. Benɛ wa kpale kɛ ya a, nihi nɛ a pɔɔ bemi ngɛ lejɛ ɔ ba de wɔ ke, ‘Wa na nyɛ kɛ. Wa hɛ ja ngɛ nyɛ he.’” Olinda tsa e huno ɔ munyu ɔ nɔ ke: “Ke bɔɔsu ɔmɛ bee ɔ, dlɛɛva amɛ woɔ wɔ nine nɛ a ti ni komɛ po kpaa ngmla nɛ a haa wɔ ayekoo! A deɔ wɔ ke wa ha mɛ wa womi tɛtlɛɛ ɔmɛ eko.” E pee Sergio kɛ Olinda nyakpɛ kaa nyumu ko ba a ngɔ ngɛ atsɛ̃se ɔ he kɛ e dɛ mi mɔmɔ. E kɛ mɔmɔ ɔ ha mɛ nɛ e na mɛ si ngɛ ní tsumi nɛ a ngɛ tsue ɔ he.

18. Mɛni he je nɛ o fia o pɛɛ si kaa ‘o kɛ hɛ mi miami maa wo yiblii ɔ’?

¹⁸ Ke wa ‘je we wa nine’ ngɛ Matsɛ Yemi wu ɔ nɛ wa ngɛ due ɔ he ɔ, wɔ hu wa maa pee wa blɔ fa mi nɔ́ kɛ “ye je ma amɛ tsuo odase.” (Mat. 24:14) Nɔ́ nɛ pe kulaa ji kaa wa bua maa jɔ kaa Yehowa kplɛɛ ní nɛ wa ngɛ tsue ɔ nɔ, ejakaa e suɔ nihi tsuo nɛ “a kɛ hɛ mi miami woɔ yiblii”!