1, 2. (a) Mɛni sane yaya lɛ a ye Nabot kɛ e binyumu ɔmɛ? (b) Mɛni suhi enyɔ a he nɛ wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi?

MO SUSU sane nɛ ɔ he nɛ o hyɛ. A po nyumu ko nya kaa e pee yayami ko nɛ hɛdɔ ngɛ he. Yaka nimli komɛ ba ye lakpa odase kɛ si lɛ, nɛ a bu nyumu ɔ gbenɔ fɔ. Enɛ ɔ ha nɛ e weku li kɛ e huɛmɛ a he mi po. Nihi nɛ a suɔ dami sane yemi ɔ hao wawɛɛ benɛ a na kaa a ngɛ nyumu nɛ ɔ kɛ e bi nyumuhi nɛ a pee we nɔ́ ko ɔ gbee ɔ. Munyu nɛ ɔ pi nyazia. Sane nɛ ɔ kɔɔ Yehowa sɔmɔlɔ anɔkualetsɛ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Nabot nɛ e hi si benɛ Matsɛ Ahab ngɛ Israel nɔ yee ɔ he.—1 Ma. 21:11-13; 2 Ma. 9:26.

² Tsa pi Nabot sane ɔ pɛ he nɛ wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi. Wa ma susu asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ yeɔ anɔkuale nɛ e hi si ngɛ Kristofohi asafo ɔ mi ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ hu he. E tɔ̃ tɔmi ko nɛ hɛdɔ ngɛ he. Ke wa susu Baiblo mi nɔ hyɛmi ní nɛ ɔmɛ a he ɔ, wa ma yɔse kaa e biɔ he si bami loko wa ma nyɛ ma ná Yehowa juɛmi ngɛ dami sane yemi he ɔ eko. Jehanɛ hu ɔ, wa maa le bɔ nɛ ke a ye wɔ sane yaya ngɛ asafo ɔ mi, nɛ wa je wa tsui mi nɛ waa kɛ yayami ɔ pa a, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa hɛɛ Yehowa juɛmi ngɛ dami sane yemi he ɔ eko.

3, 4. Mɛni nɔmlɔ Nabot ji, nɛ mɛni he je nɛ e kua kaa e be e wai ngmɔ ɔ juae kɛ ha Matsɛ Ahab ɔ?

³ Benɛ Israel bi fuu ngɛ Matsɛ Ahab kɛ e yo nɛ ji Manyɛ Yezebel yiwutsotsɛ ɔ a nɔ hyɛmi nɔ́ yaya a kasee ɔ, Nabot lɛɛ, e ye Yehowa anɔkuale. Baal sɔmɔli nɛ ɔmɛ bui Yehowa aloo e Mlaa amɛ. Se Nabot lɛɛ, huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa kpɛti ɔ he hia lɛ pe e wami tete po.

⁴ Kane 1 Matsɛmɛ 21:1-3. Benɛ Ahab de Nabot kaa e jua e wai ngmɔ ɔ ha lɛ, aloo Nabot nɛ ha nɛ e ngɔ e wai ngmɔ kpa ko nɛ hi pe lɛ Nabot ɔ e nɔ ɔ kɛ tsake ɔ, Nabot kua. Mɛni he je? E je bumi mi nɛ e tsɔɔ nya ke: ‘Yehowa ngmɛ́ blɔ kaa ma ngɔ ye nɛmɛ a gbosi ní ɔ ngɔ ha mo.’ Nabot kua kaa e ma ha lɛ ngmɔ ɔ, ejakaa e le mlaa nɛ Yehowa kɛ ha Israel bi ɔmɛ kaa a ko jua a gbosi ní ha nɔ ko nɛ e ba plɛ pee nɔ ɔ nɔ́ kulaa a. (3 Mose 25:23; 4 Mose 36:7) E ngɛ heii kaa Nabot susuɔ níhi a he kaa bɔ nɛ Yehowa peeɔ ɔ.

5. Mɛni Yezebel pee nɛ lɔ ɔ ha nɛ a gbe Nabot?

⁵ Aywilɛho sane ji kaa, benɛ Nabot kua kaa e be ngmɔ ɔ juae ɔ, Matsɛ Ahab kɛ e yo ɔ tsuo pee lɛ yi wu tso níhi fuu. Akɛnɛ Yezebel suɔ kaa e ma kpɔ̃ wai ngmɔ ɔ kɛ ha e huno ɔ he je ɔ, e ha nɛ a po Nabot nya, nɛ nyagbenyagbe ɔ, a gbe e kɛ e binyumu ɔmɛ tsuo. Kɛ Yehowa ma tsu sane nɛ ngɛ aywilɛho kaa kikɛ nɛ ɔ he ní ha kɛɛ?

6, 7. Mɛni Yehowa pee kɛ tsɔɔ kaa e suɔ dami sane yemi, nɛ mɛni he je nɛ enɛ ɔ wo Nabot weku li kɛ e huɛmɛ ɔmɛ a bua a?

⁶ Yehowa tsɔ Eliya Ahab ngɔ amlɔ nɔuu. Eliya bu Ahab kaa nɔ gbelɔ kɛ julɔ, nɛ e da blɔ kaa e bu lɛ jã. Kɛ Yehowa ye sane ɔ ha kɛɛ? A maa gbe Ahab kɛ e yo ɔ, kɛ e binyumu ɔmɛ kaa bɔ nɛ a gbe Nabot kɛ e binyumu ɔmɛ ɔ.—1 Ma. 21:17-25.

⁷ E ngɛ mi kaa Ahab yi wu tsuo ní ɔ ha nɛ Nabot weku li ɔmɛ kɛ e huɛmɛ ɔmɛ hao wawɛɛ mohu lɛɛ, se atsinyɛ jemi ko be he kaa benɛ a ná le kaa Yehowa yɔse sane yaya nɛ a ye Nabot nɛ e tsu he ní amlɔ nɔuu ɔ, lɔ ɔ wo a bua bɔɔ. Se nɔ́ ko nɛ a hyɛ we blɔ ya nɔ, nɛ eko ɔ, lɔ ɔ ha nɛ e he wa ha mɛ kaa a maa ba a he si, nɛ a ngɔ a hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ.

8. Benɛ Ahab nu Yehowa kojomi sɛ gbi ɔ, kɛ e pee e ní ha kɛɛ, nɛ mɛni je mi kɛ ba?

⁸ Benɛ Ahab nu nɔ́ nɛ Yehowa ma e juɛmi nya si kaa e maa pee lɛ ɔ, “e hía e tade ɔmɛ, nɛ e bu kpekpe ya bo. E ha hwɔ, nɛ e kɛ kpekpe ya bo ɔ hwɔɔ si; nɛ ke e ngɛ nyɛɛe ɔ, e peeɔ kaa nɔ ko nɛ e nini je e nɔ.” Ahab ba e he si! Mɛni je mi kɛ ba? Yehowa de Eliya ke: ‘Akɛnɛ e ba e he si he je ɔ, i be hae nɛ haomi ɔ nɛ ba e nɔ ngɛ e wami be mi; e binyumu ɔ yi nɔ nɛ ma ngɔ haomi kɛ ba Ahab we ɔ nɔ!’ (1 Ma. 21:27-29; 2 Ma. 10:10, 11, 17) Yehowa, ‘nɔ nɛ kaa adesa tsui hyɛɔ’ ɔ, na Ahab mɔbɔ.—Abɛ 17:3.

9. Mɛni he je nɛ he si bami ma nyɛ maa po Nabot weku li kɛ e huɛmɛ ɔmɛ a he piɛ ɔ?

⁹ Kɛ bɔ nɛ Yehowa tsu sane ɔ he ní ha a ha nɛ nihi nɛ a le kaa Ahab pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ pee a ní kɛɛ? Eko ɔ, akɛnɛ e ngɛ kaa nɔ́ nɛ Yehowa tsake e juɛmi he je ɔ, lɔ ɔ ba pee hemi kɛ yemi he ka kɛ ha Nabot weku li kɛ e huɛmɛ ɔmɛ. Ke jã a, lɛɛ he si bami ma nyɛ maa po a he piɛ nɛ a kai kaa e sa nɛ a ya nɔ nɛ a sɔmɔ Yehowa ngɛ anɔkuale mi, nɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa a Mawu ɔ be nyɛe maa ye sane yaya. (Kane 5 Mose 32:3, 4.) Hwɔɔ se ɔ, ke Yehowa tle dali si ɔ, Nabot weku li ɔmɛ maa na a suɔli nɛ a gbo ɔ ekohu. A maa na kaa Yehowa ye dami sane kɛ pi si. (Hiob 14:14, 15; Yoh. 5:28, 29) Jehanɛ hu ɔ, nɔ nɛ baa e he si ɔ le kaa “Mawu maa kojo wɔ ngɛ níhi  tsuo nɛ wa pee ɔ a he. Níhi nɛ wa pee ngɛ laami mi po, e maa kojo wɔ ngɛ a he; kpakpa jio, yaya jio.” (Fiɛlɔ 12:14) Niinɛ, ke Yehowa ngɛ kojoe ɔ, e susuɔ níhi fuu nɛ wa juɛmi sui he po a he. Enɛ ɔ he ɔ, he si bami maa ye bua wɔ konɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi nɛ ko gbɔjɔ.

10, 11. (a) Mɛni si fɔfɔɛhi nɛ ma nyɛ ma ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa maa kplɛɛ nɔ kaa a ye dami sane? (b) Mɛni blɔhi a nɔ nɛ he si bami maa po wa he piɛ ngɛ?

¹⁰ Ke asafo mi nikɔtɔma amɛ ma a juɛmi nya si ngɛ nɔ́ ko he, nɛ o nui sisi, aloo eko ɔ, o kɛ mɛ kpa we gbi ɔ, kɛ o maa pee o ní ha kɛɛ? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke sɔmɔmi he blɔ ko nɛ o ngɛ ɔ je o dɛ, aloo sɔmɔmi he blɔ nɛ o suɔlɔ ko ngɔ ɔ je e dɛ ɔ, kɛ o maa pee o ní ha kɛɛ? Ke a fie o huno aloo o yo, o binyumu aloo o biyo, aloo o huɛ ko nɛ nyu bi ngɛ o kɛ lɛ nyɛ kpɛti kɛ je asafo ɔ mi nɛ o nui sisi hu nɛɛ? Ke o susu kaa a na yayami peelɔ ko mɔbɔ be mi nɛ e sɛ mɔbɔ nami ɔ hu nɛɛ? Si fɔfɔɛ nɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa ma ná hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa kɛ e blɔ nya tomi ɔ mi. Ke o kɛ ka nɛ ɔ eko kpe ɔ, mɛni blɔ nɔ nɛ he si bami maa po o he piɛ ngɛ? Ha nɛ wa susu blɔ enyɔ komɛ a he nɛ waa hyɛ.

 ¹¹ Kekleekle ɔ, ke wa baa wa he si ɔ, wa maa kplɛɛ nɔ kaa wa li anɔkuale tsuo nɛ ngɛ sane ko mi. Wa le sane ko mi fitsofitso jio, wa li mi tsɔ jio, Yehowa pɛ ji nɔ nɛ le adesa tsui mi. (1 Sam. 16:7) Ke wa le anɔkuale nɛ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa maa ba wa he si, wa maa le níhi nɛ wa be nyɛe maa pee, nɛ wa ma dla wa susumi. Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, he si bami maa ye bua wɔ konɛ waa bu blɔ tsɔɔmi tue, nɛ waa to wa tsui si be mi nɛ wa ngɛ Yehowa blɔ hyɛe kaa e ma tsu sane ɔ he ní ɔ. Ní lelɔ ɔ de ke: “Nihi nɛ yeɔ Mawu gbeye anɔkuale mi ɔ, e hii ha mɛ. Yayami peeli lɛɛ e be hie ha mɛ gblegbleegble. A se kɛ we ngɛ je mi.” (Fiɛlɔ 8:12, 13) Niinɛ, ke wa baa wa he si ɔ, wɔ nitsɛmɛ wa ma ná he se, nɛ ni kpahi nɛ sane ɔ kɔɔ a he ɔ hu ma ná he se.—Kane 1 Petro 5:5.

12. Mɛni he wa ma susu, nɛ mɛni he je?

¹² Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ngɛ Antiokia nɛ ngɛ Siria a kɛ si himi ko kpe, nɛ lɔ ɔ ha nɛ e he wa ha mɛ kaa a maa ba a he si. Se pi lɔ ɔ pɛ, e he wa ha mɛ hu kaa a kɛ yayami maa pa. Nyɛ ha nɛ wa susu jamɛ a sane ɔ he nɛ waa hyɛ. E maa ye bua wɔ konɛ waa le bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ha ngɛ yayami kɛ pami he. E ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa yɔse bɔ nɛ yayami kɛ pami kɛ juɛmi nɛ Yehowa hɛɛ ngɛ dami sane yemi he ɔ ngɛ tsakpa ha.

13, 14. Mɛni he blɔhi nɛ bɔfo Petro ná, nɛ mɛni e pee kɛ tsɔɔ kaa e ngɛ kã?

¹³ Bɔfo Petro ji asafo mi nɔkɔtɔma nɛ a le lɛ wawɛɛ ngɛ Kristofohi asafo ɔ mi. E kɛ Yesu bɔ huɛ wawɛɛ, nɛ Yesu ngɔ ní tsumihi nɛ a he hia kɛ wo e dɛ. (Mat. 16:19) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ jeha 36 mi ɔ, Petro ná he blɔ nɛ e fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ha Kornelio kɛ e we ɔ. Nɔ́ nɛ ya nɔ nɛ ɔ sa kadimi wawɛɛ, ejakaa Kornelio ji Ma Je No nɛ a pui lɛ. Benɛ Kornelio kɛ e we ɔ ná mumi klɔuklɔu ɔ, Petro de ke: ‘Ni nɛ ɔmɛ ná mumi klɔuklɔu ɔ kaa bɔ nɛ wɔ hu wa ná a. Anɛ nɔ ko ma nyɛ maa tsi nya nɛ a ko ngɔ nyu kɛ baptisi mɛ lo?’—Níts. 10:47.

¹⁴ Ngɛ jeha 49 ɔ mi ɔ, bɔfo Petro kɛ nikɔtɔma amɛ ngɛ Yerusalem ɔ kpe nɛ a susu he ke ji e ma bi nɛ a po Ma Je Li nɛ a ba plɛ pee Kristofohi ɔ lo. Ngɛ kpe nɛ ɔ sisi ɔ, Petro kɛ kã tu munyu nɛ e kai e nyɛmimɛ ɔmɛ kaa jeha komɛ nɛ be ɔ, Ma Je Li nɛ a pui mɛ ɔ hu ná mumi klɔuklɔu ɔ kaa mɛ nɔuu. Nɔ́ nɛ Petro kɛ e hɛngmɛ na nɛ e de blɔ tsɔɔmi ajla toli nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ ye bua mɛ nɛ a mwɔ a yi mi kpɔ. (Níts. 15:6-11, 13, 14, 28, 29) Eko ɔ, Yuda bi kɛ Ma Je Li nɛ a ba plɛ pee Kristofohi ɔ tsuo bua jɔ kaa Petro pee kã nɛ e tsɔɔ mɛ níhi a nya. Hyɛ bɔ nɛ e be yee ha nyɛmimɛ ɔmɛ kaa a ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ nɔ ko nɛ e nane pi si ngɛ Mawu jami mi kaa kikɛ nɛ ɔ mi ha!—Heb. 13:7.

15. Mɛni tɔmi lɛ Petro tɔ̃ benɛ e ngɛ Siria ngɛ Antiokia a? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

¹⁵ Benɛ a pee jamɛ a kpe ɔ ngɛ jeha 49 ɔ se be bɔɔ ko pɛ ɔ, Petro ya Antiokia nɛ ngɛ Siria a. Benɛ e ngɛ lejɛ ɔ, e kɛ e nyɛmimɛ Ma Je Li ɔmɛ bɔ huɛ faa. Atsinyɛ jemi ko be he kaa nyɛmimɛ ɔmɛ ná Petro nile kɛ e níhi a si kpami ɔ he se wawɛɛ. Se benɛ Petro kɛ mɛ kpa ní yemi ɔ, hyɛ bɔ nɛ e ma nyɛ maa pee mɛ nyakpɛ, kɛ bɔ nɛ e maa dɔ mɛ ha. Yuda bi kpa amɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ, kɛ Barnaba po kase nɔ́ nɛ Petro pee ɔ. Mɛni he je nɛ asafo mi nɔkɔtɔma nɛ e nane pi si kaa kikɛ nɛ ɔ tɔ̃ tɔmi nɛ hɛdɔ ngɛ he nɛ jinɛ e ko nyɛ ngɔ mi gbami kɛ ba asafo ɔ mi ɔ? Nɔ́ nɛ pe kulaa a, ke asafo mi nɔkɔtɔma ko de nɔ́ ko, aloo e pee nɔ́ ko nɛ e dɔ wɔ wawɛɛ ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ je Petro sane ɔ mi nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ?

16. Kɛ a dla Petro juɛmi ha kɛɛ, nɛ mɛni sane bimihi lɛ enɛ ɔ tleɔ si?

 ¹⁶ Kane Galatia Bi 2:11-14. Petro ye adesa hɛ mi gbeye. (Abɛ 29:25) E ngɛ mi kaa Petro le bɔ nɛ Yehowa buu Ma Je Li ɔmɛ ha mohu lɛɛ, se e ye gbeye kaa ke Yuda bi nɛ a po mɛ nɛ a je Yerusalem ɔ mi ɔ ba na lɛ ɔ, a ma je bu nɛ a ngɛ kɛ ha lɛ ɔ nɔ. Bɔfo Paulo hu ya kpe nɛ a pee ngɛ Yerusalem ngɛ jeha 49 ɔ mi ɔ eko. Enɛ ɔ he ɔ, benɛ Petro ngɛ e he yue ngɛ Ma Je Li ɔmɛ a he ɔ, Paulo ha nɛ e na heii kaa e ngɛ osato pee. (Níts. 15:12; Gal. 2:13) Kɛ Ma Je Li nɛ a ba plɛ pee Kristofohi nɛ Petro ye mɛ sane yaya a maa pee a ní ha kɛɛ? Anɛ a maa ngmɛ blɔ nɛ Petro ní peepee ɔ nɛ tɔ̃tɔ̃ a nane lo? Anɛ he blɔhi nɛ Petro ngɛ ɔ maa je e dɛ akɛnɛ e tɔ̃ ɔ he je lo?

17. Kɛ Petro ná Yehowa yayami kɛ pami ɔ he se ha kɛɛ?

¹⁷ E ngɛ heii kaa benɛ Paulo kã Petro hɛ mi ɔ, Petro je he si bami mi nɛ e kplɛɛ nɔ. Nɔ́ ko be Ngmami ɔ mi nɛ tsɔɔ kaa he blɔhi nɛ Petro ngɛ ɔ je e dɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, pee se ɔ, Mawu mumi ɔ ye bua Petro nɛ e ngma sɛ womi enyɔ nɛ a piɛɛ Baiblo mi womi ɔmɛ a he ɔ. Nɔ́ kpa ko nɛ sa kadimi ji kaa, ngɛ Petro womi nɛ ji enyɔ ɔ mi ɔ, Petro tsɛ Paulo kaa “wa suɔlɔ kɛ wa nyɛmi.” (2 Pet. 3:15) Eko ɔ, tɔmi nɛ Petro tɔ̃ ɔ maa hao Ma Je Li nɛ a ngɛ Kristofohi asafo ɔ mi ɔ mohu lɛɛ, se Yesu nɛ e ji Kristofohi asafo ɔ yi ɔ ya nɔ nɛ e kɛ Petro tsu ní. (Efe. 1:22) Nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ hu ná he blɔ nɛ a kɛ maa kase bɔ nɛ Yesu kɛ e Tsɛ Yehowa kɛ yayami paa nɔ ha a. Wa he ye kaa a ti nɔ ko nɔ ko ha we nɛ tɔmi nɛ adesa nɛ e yi mluku nɛ ɔ tɔ̃ ɔ nɛ tɔ̃tɔ̃ e nane.

18. Ngɛ mɛni si fɔfɔɛhi a mi nɛ eko ɔ, e ma bi nɛ waa kase bɔ nɛ Yehowa yeɔ dami sane ha a?

¹⁸ Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ hu yi mluku. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa “wɔ tsuo wa pɔɔ tɔmi peemi babauu.” (Yak. 3:2) Eko ɔ, e he be wae ha wɔ kaa wa maa kplɛɛ munyu nɛ ɔ nɔ, se ke nyɛmi ko tɔ̃ wa nɔ ɔ, kɛ wa maa pee wa ní ha kɛɛ? Ke e ba lɛ jã a, anɛ wa maa kase bɔ nɛ Yehowa yeɔ dami sane ɔ lo? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke asafo mi nɔkɔtɔma ko tu munyu ko nɛ tsɔɔ kaa e hyɛ nɔ hɛ mi ɔ, kɛ o maa pee o ní ha kɛɛ? Ke ji asafo mi nɔkɔtɔma ko tu munyu be mi nɛ e susuu we he saminya, nɛ lɔ ɔ gba o nya, aloo e hao mo ɔ, anɛ o ma ha nɛ lɔ ɔ nɛ tɔ̃tɔ̃ o nane lo? Anɛ o maa mwɔ sane nya amlɔ nɔuu kaa e sɛ nɛ nyɛminyumu ɔ nɛ ya nɔ nɛ e sɔmɔ kaa asafo mi nɔkɔtɔma hu lo, aloo o maa to o tsui si nɛ o hyɛ blɔ kaa Yesu nɛ e ji asafo ɔ yi ɔ nɛ tsu sane ɔ he ní? Anɛ o maa bɔ mɔde kaa o ma susu jehahi fuu nɛ nyɛminyumu ɔ kɛ ye Yehowa anɔkuale ɔ he lo? Ke nyɛminyumu ko tɔ̃ o nɔ se e ya nɔ nɛ e sɔmɔ kaa asafo mi nɔkɔtɔma, aloo e ná sɔmɔmi he blɔ kpahi po ɔ, anɛ o kɛ lɛ tsuo ma nya lo? Ke o bua jɔ he kaa o kɛ maa pa lɛ ɔ, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa o ngɛ bɔ nɛ Yehowa yeɔ dami sane ha a kasee.—Kane Mateo 6:14, 15.

19. Mɛni nɛ e sa kaa waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa pee?

¹⁹ Nihi nɛ a suɔ dami sane ɔ ngɛ blɔ hyɛe kaa be maa su nɛ Yehowa ma je dami sane nɛ Satan kɛ e je yaya a yi nɛ ha nɛ adesahi ngɛ nɔ́ nae ɔ kɛ je kulaa. (Yes. 65:17) Se loko jamɛ a be ɔ maa su ɔ, ke wa susu kaa a yi wɔ dami sane ɔ, nyɛ ha nɛ waa ba wa he si nɛ wa yɔse kaa wa be anɔkuale nɛ ngɛ sane ɔ mi ɔ tsuo lee, nɛ waa ngɔ nihi nɛ a tɔ̃ wa nɔ ɔ a he tɔmi ɔ kɛ pa mɛ faa. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa ngɛ bɔ nɛ Yehowa yeɔ dami sane ha a kasee.