1, 2. Mɛni he je nɛ sɔlemi ji nike ní nɛ he hia wawɛɛ ɔ, nɛ mɛni he je nɛ e sa kaa waa le nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ sɔlemi he ɔ?

KE A ngɔ zugba a kɛ to je mluku ɔ he ɔ, zugba a klee we kulaa. Ke Yehowa hyɛ zugba a nɔ ɔ, e naa nimli tsuo nɛ ngɛ je ɔ mi ɔ kaa nyu kɔyi kake nɛ dɛ kɛ je goga mi. (La 115:15; Yesaya 40:15) E ngɛ mi kaa ke a ngɔ wɔ kɛ to je mluku ɔ he ɔ, wa pi nɔ́ ko kulaa mohu lɛɛ, se La 145:18,19 de ke: ‘Nɔ tsuaa nɔ nɛ tsɛɔ Yehowa ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa hɛɛ lɛ kɛ suu e he. Nihi nɛ yeɔ lɛ gbeye ɔ, e peeɔ a hiami níhi kɛ haa mɛ. E buɔ a kue fami tue, nɛ e heɔ a yi wami.’ Enɛ ɔ ji he blɔ ngua nɛ wa ná! Yehowa nɛ ji je mluku ɔ tsuo Bɔlɔ ɔ suɔ kaa e hɛ lɛ kɛ su wa he, nɛ e suɔ kaa e maa bu wa sɔlemihi tue. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, sɔlemi ji he blɔ kɛ nike ní nɛ Yehowa kɛ dloo wa ti nɔ tsuaa nɔ.

² Ke wa suɔ kaa Yehowa nɛ bu wa sɔlemi tue ɔ, lɛɛ e sa nɛ waa sɔle bɔ nɛ maa sa e hɛ mi. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ pee jã? Ha nɛ waa hyɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ sɔlemi he.

3. Mɛni he je e sa kaa o kɛ Yehowa nɛ sɛɛ ní ɔ?

³ Yehowa suɔ kaa waa kɛ lɛ nɛ sɛɛ ní kɛ gu sɔlemi nɔ. Kɛ wa plɛ kɛ le kɛɛ? I kpa mo pɛɛ nɛ o kane Filipi Bi 4:6, 7. Mo susu he blɔ klɛdɛɛ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Je mluku ɔ tsuo Bɔlɔ ɔ susuɔ o he, nɛ e suɔ nɛ o de lɛ níhi nɛ ngɛ o nya gbae.

4. Mɛni blɔ nɔ nɛ sɔlemi ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ Yehowa nyɛ kpɛti ɔ mi maa wa?

⁴ Ke huɛmɛ sɛɛɔ ní daa, nɛ a jeɔ a susumihi kpo, nɛ a  deɔ a sibi a nyagbahi ɔ, e haa nɛ a huɛ bɔmi ɔ mi waa. Jã nɔuu nɛ ke wa sɔle ɔ, e haa nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi waa. Yehowa de wɔ e susumi ngɛ níhi a he, kɛ níhi nɛ e maa pee ha wɔ hwɔɔ se ɔ ngɛ Baiblo ɔ mi. Mo hu o ma nyɛ maa je o tsui mi nɛ o kɛ Yehowa nɛ sɛɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ he ní be fɛɛ be. Ke o sɔle daa ligbi ɔ, huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ Yehowa nyɛ kpɛti ɔ mi maa wa.​​—Yakobo 4:8.

5. Kɛ wa pee kɛɛ kɛ le kaa Yehowa bui sɔlemihi tsuo tue?

⁵ Anɛ Yehowa buɔ nɔ tsuaa nɔ sɔlemi tue lo? Dɛbi. Ngɛ gbalɔ Yesaya be ɔ mi ɔ, Yehowa de Israel bi ɔmɛ ke: “Ke nyɛ wo nyɛ nine nɔ, nɛ nyɛ ngɛ sɔlee ɔ, i be nyɛ hyɛe; nyɛ nine he pee kɛ muɔ.” (Yesaya 1:15) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa hyɛ we nɛ hi, nɛ wa pee nɔ́ ko nɛ Yehowa sume ɔ, e be wa sɔlemi tue bue.

6. Mɛni he je nɛ hemi kɛ yemi he hia wawɛɛ ɔ? Mɛni o maa pee kɛ tsɔɔ kaa o ngɛ hemi kɛ yemi?

 ⁶ Ke wa suɔ nɛ Yehowa nɛ bu wa sɔlemi tue ɔ, e sa nɛ wa ná hemi kɛ yemi ngɛ e mi. (Marko 11:24) Bɔfo Paulo de ke: “Ke nɔ ko be hemi kɛ yemi ɔ, e be nyɛe maa sa Mawu hɛ mi. Ejakaa e hia kaa nɔ tsuaa nɔ nɛ maa hɛ lɛ kɛ su Mawu he ɔ, e he ye kaa Mawu ngɛ; nɛ nihi nɛ hlaa e se blɔ ɔ, e gbaa mɛ.” (Hebri Bi 11:6) Se pi wa nya kɛkɛ nɛ waa kɛ ma de ke wa he Mawu ye. E sa nɛ waa bu Yehowa tue daa ligbi kɛ tsɔɔ kaa wa he lɛ ye.​​—Kane Yakobo 2:26.

7. (a) Mɛni he je nɛ ke wa ngɛ sɔlee ɔ, e sa nɛ wa je bumi kpo nɛ waa ba wa he si kɛ ha Yehowa a? (b) Ke wa ngɛ sɔlee ɔ, mɛni maa tsɔɔ kaa nɔ́ nɛ wa ngɛ dee ɔ je wa tsui mi?

⁷ Ke waa kɛ Yehowa ngɛ ní sɛɛe ngɛ sɔlemi mi ɔ, e sa nɛ waa kɛ he si bami kɛ bumi nɛ pee jã. Mɛni he je? Ejakaa ke waa kɛ matsɛ ko loo ma nɔ yelɔ ko ngɛ munyu tue ɔ, wa peeɔ jã ngɛ bumi mi. Lɛɛ Yehowa Mawu Ope ɔ hu nɛɛ? Ke waa kɛ lɛ ngɛ munyu tue ɔ, anɛ e sɛ nɛ waa kɛ bumi kɛ he si bami nɛ tu munyu lo? (1 Mose 17:1; La 138:6) Ke wa ngɛ sɔlee ɔ, e sa nɛ wa de Yehowa níhi nɛ ngɛ wa tsui mi, nɛ wa kó hi nɔ́ kake dee kpamisa.​​—Mateo 6:7, 8.

8. Ke wa sɔle ngɛ nɔ́ ko he ɔ, mɛni hu e sa nɛ waa pee?

⁸ Jehanɛ hu ɔ, ke wa sɔle ngɛ nɔ́ ko he ɔ, e sa kaa wa tsu nɔ́ nɛ wa sɔle ngɛ he ɔ nya ní. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa sɔle kaa Yehowa nɛ ha wɔ wa daa nya mi ngma, se wa hla we nɔ́ ko nɛ wa ma tsu ɔ, e sɛ nɛ waa hyɛ blɔ kaa Yehowa ma ha wɔ niye ní be mi nɛ wa ngɛ he wami nɛ waa kɛ ma tsu ní. Ní tsumi fɛɛ ní tsumi nɛ wa ma ná a, e sa nɛ waa kɛ hɛdɔ nɛ tsu. (Mateo 6:11; 2 Tesalonika Bi 3:10) Ke wa sɔle kaa Yehowa nɛ ye bua wɔ konɛ wa kpa  su yaya ko ɔ, e sa nɛ wa kua níhi nɛ ma nyɛ ma ha nɛ waa pee yayami. (Kolose Bi 3:5) Jehanɛ ɔ, ha nɛ wa susu sane bimi komɛ nɛ kɔɔ sɔlemi he ɔ he nɛ waa hyɛ.

9. Mɛnɔ nɛ e sa kaa waa fa kue kɛ ha? Mɛni Yohane 14:6 tsɔɔ wɔ ngɛ sɔlemi he?

⁹ Mɛnɔ nɛ e sa kaa waa fa kue kɛ ha? Yesu tsɔɔ e kaseli ɔmɛ kaa a fa kue kɛ ha “wa Tsɛ nɛ ngɛ hiɔwe” ɔ. (Mateo 6:9) Yesu de hu ke: “Imi ji blɔ ɔ, kɛ anɔkuale ɔ, kɛ wami ɔ. Nɔ ko nɔ ko yɛ Tsɛ ɔ ngɔ kaa ja e gu ye nɔ.” (Yohane 14:6). Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa fa kue kɛ ha Yehowa pɛ kɛ gu Yesu nɔ. Mɛni nɛ Yesu nɔ nɛ wa maa gu kɛ sɔle ɔ tsɔɔ? Loko Yehowa maa bu wa sɔlemi tue ɔ, ja wa je bumi kpo kɛ ha blɔ nya klɛdɛɛ nɛ e kɛ wo Yesu dɛ ɔ. Kaa bɔ nɛ wa kase kɛ sɛ hlami ɔ, Yesu ba zugba a nɔ konɛ e ba kpɔ̃ wɔ kɛ je yayami kɛ gbenɔ mi. (Yohane 3:16; Roma Bi 5:12) Yehowa nitsɛ hla Yesu kaa Osɔfo Nɔkɔtɔma kɛ Kojolɔ.​​—Yohane 5:22; Hebri Bi 6:20.

10. Anɛ bɔ nɛ wa maa pee wa nɔmlɔ tso ɔ ha ke wa ngɛ sɔlee ɔ he hia lo? Moo tsɔɔ nya.

¹⁰ Anɛ bɔ nɛ wa maa pee wa nɔmlɔ tso ɔ ha ke wa ngɛ sɔlee ɔ he hia lo? Dɛbi, Yehowa de we ke wa kpla si, loo waa hi si, aloo waa da si kɛ sɔle. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa bɔ nɛ wa maa pee wa he ha kɛ sɔle fɛɛ ko ɔ, e sa nɛ bu nɛ hi he. (1 Kronika 17:16; Nehemia 8:6; Daniel 6:10; Marko 11:25, NW) Nɔ́ nɛ he hia Yehowa wawɛɛ ji kaa waa kɛ tsui kpakpa maa sɔle, se pí bɔ nɛ wa maa pee wa nɔmlɔ tso ɔ ha a. Ke wa ngɛ sɔlee ɔ, wa ma nyɛ maa tu munyu nɛ e je kpo ngɛ wa nya. Wa ma nyɛ maa sɔle ngɛ wa yi mi ngɛ he tsuaa he, nɛ wa ma nyɛ maa sɔle be tsuaa be. Ke wa sɔle ngɛ wa yi mi  po ɔ, wa ngɛ hemi kɛ yemi kaa Yehowa maa bu wɔ tue.​​—Nehemia 2:1-6.

11. Mɛni ji ní komɛ nɛ wa ma nyɛ maa sɔle ngɛ he?

¹¹ Mɛni he wa ma nyɛ maa sɔle ngɛ? Wa ma nyɛ maa sɔle ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ ko nɛ sa Yehowa hɛ mi ɔ he. Baiblo ɔ de ke: “Wa le kaa ke waa kɛ juɛmi kpakpa bi lɛ nɔ́ ko ɔ, e buɔ wɔ tue.” (1 Yohane 5:14) Anɛ wa ma nyɛ maa sɔle ngɛ wa hiami níhi a he lo? Ee. E sa nɛ waa kɛ Yehowa nɛ sɛɛ ní kaa bɔ nɛ waa kɛ wa huɛmɛ sɛɛɔ ní ɔ. Wa ma nyɛ ma de Yehowa níhi nɛ ngɛ wa tsui mi. (La 62:8) Wa ma nyɛ ma bi Yehowa nɛ e ha wɔ e mumi klɔuklɔu ɔ konɛ e ye bua wɔ nɛ waa pee nɔ́ nɛ da. (Luka 11:13) Ke wa suɔ nɛ waa mwɔ wa yi mi kpɔ ngɛ nɔ́ ko he ɔ, wa ma nyɛ ma bi Yehowa konɛ e ha wɔ nile. Ke waa kɛ haomihi hu ngɛ kpee ɔ, wa ma nyɛ ma de Yehowa nɛ e ye bua wɔ. (Yakobo 1:5) E sa nɛ wa kpa Yehowa pɛɛ nɛ e ngɔ wa he yayami ɔmɛ kɛ pa wɔ. (Efeso Bi 1:3, 7) E sa nɛ waa sɔle kɛ ha ni kpahi hulɔ. Wa ma nyɛ maa sɔle kɛ ha wa weku li kɛ wa nyɛmimɛ Kristofohi.​​—Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 12:5; Kolose Bi 4:12.

12. Mɛni nɛ e sa kaa waa tu he munyu kekle ngɛ wa sɔlemi mi?

¹² Mɛni ji nɔ́ nɛ he hia pe kulaa nɛ e sa kaa waa sɔle ngɛ he? E sa nɛ wa sɔlemi nɛ kɔ Yehowa kɛ e suɔmi nya ní nɛ wa maa pee ɔ he. E sa nɛ waa je wa tsui mi nɛ waa na lɛ si ngɛ níhi tsuo nɛ e pee ha wɔ ɔ he. (1 Kronika 29:10-13) Wa le enɛ ɔ ejakaa benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, e tsɔɔ e kaseli ɔmɛ bɔ nɛ e sa nɛ a sɔle ha. (Kane Mateo 6:9-13.) E de mɛ ke a sɔle konɛ Mawu biɛ ɔ he nɛ tsɔ nɛ e pee klɔuklɔu. E tsɔɔ hu kaa e sa nɛ waa sɔle nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ nɛ ba konɛ a pee Yehowa suɔmi nya ní ngɛ zugba a nɔ tsuo. Yesu tsɔɔ kaa e sa nɛ waa sɔle ngɛ ní nɛ ɔmɛ a he kekle loko waa wo wa hiami  níhi a nɔ ta. Ke wa sɔle ngɛ Yehowa suɔmi nya ní peemi he kekle ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa he hia wɔ wawɛɛ.

13. Anɛ e sa kaa wa sɔlemi nɛ pee kpiti aloo gagaa?

¹³ E sa kaa wa sɔlemi nɛ pee kpiti aloo gagaa? Baiblo ɔ de we. Si fɔfɔɛ nɛ wa ngɛ mi ɔ lɛ maa tsɔɔ kaa e sa nɛ wa sɔlemi ɔ nɛ pee kpiti loo gagaa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa ma nyɛ maa sɔle kpiti ke wa yaa ye ní, se wa sɔlemi se ma nyɛ maa kɛ ke wa ngɛ Yehowa si nae aloo  ke wa ngɛ lɛ wa hiami níhi dee. (1 Samuel 1:12, 15) Wa sume nɛ waa sɔle gagaaga konɛ wa kɛ sa nihi a hɛ mi kaa bɔ nɛ ni komɛ pee ngɛ Yesu be ɔ mi ɔ. (Luka 20:46, 47) Sɔlemi kaa jã sɛ Yehowa hɛ mi. Nɔ́ nɛ he hia ji kaa wa maa sɔle kɛ je wa tsui mi.

14. Si enyɛmɛ nɛ e sa kaa waa sɔle, nɛ mɛni enɛ ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he?

¹⁴ Si enyɛmɛ nɛ e sa kaa waa sɔle? Yehowa suɔ nɛ waa kɛ lɛ nɛ tu munyu daa ligbi. Baiblo ɔ de ke, ‘nyɛɛ sɔle daa,’ ‘nyɛ ko kpa sɔlemi,’ nɛ ‘nyɛɛ sɔle be tsuaa be.’ (Mateo 26:41; Roma Bi 12:12; 1 Tesalonika Bi 5:17) Yehowa pee klaalo kaa e maa bu wɔ tue be tsuaa be. Wa ma nyɛ maa na Yehowa si ngɛ níhi nɛ e kɛ dloo wɔ, kɛ suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha wɔ ɔ he. Jehanɛ se hu ɔ, wa ma  nyɛ ma bi blɔ tsɔɔmi kɛ he wami womi kɛ je e ngɔ. Ke wa bua jɔ he blɔ nɛ Yehowa ha wɔ kaa waa kɛ lɛ nɛ sɛɛ ní ɔ he ɔ, lɛɛ e sa nɛ waa sɔle be tsuaa be.

15. Mɛni he je nɛ e sa nɛ wa de “amen” ngɛ sɔlemi nyagbe ɔ?

¹⁵ Mɛni he je nɛ e sa kaa wa de “amen” ngɛ sɔlemi nyagbe ɔ? Munyungu nɛ ji “amen” ɔ sisi ji, “e ba mi jã.” Ke wa de ke “amen” ngɛ wa sɔlemi nyagbe ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa sɔlemi ɔ je wa tsui mi tɔɔ. (La 41:13) Baiblo ɔ tsɔɔ hu kaa ke wa bua wa he nya nɛ nɔ ko da wa nane mi kɛ sɔle ɔ, wa ma nyɛ ma de ke “amen,” ngɛ wa yi mi ngɛ sɔlemi ɔ nyagbe, aloo wa ma nyɛ ma de nɛ a nu, konɛ wa kɛ tsɔɔ kaa wa kplɛɛ sɔlemi ɔ nɔ.​​—1 Kronika 16:36; 1 Korinto Bi 14:16.

16. Anɛ Yehowa buɔ wa sɔlemihi tue niinɛ lo? Moo tsɔɔ nya.

¹⁶ Anɛ Yehowa haa wa sɔlemihi a heto niinɛ lo? Ee. Baiblo ɔ tsɛɛ Yehowa ke ‘Sɔlemi Tue Bulɔ.’ (La 65:2) Yehowa buɔ nimli babauu nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a sɔlemihi tue, nɛ e haa mɛ heto ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ.

17. Mɛni blɔ nɔ Yehowa guɔ e bɔfohi kɛ e sɔmɔli a nɔ kɛ haa wa sɔlemihi a heto?

¹⁷ Yehowa guɔ e bɔfohi kɛ e sɔmɔli nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a nɔ kɛ haa wa sɔlemihi a heto. (Hebri Bi 1:13, 14) Níhi a si kpami fuu ngɛ nɛ tsɔɔ kaa benɛ ni komɛ sɔle kaa Mawu nɛ ye bua mɛ nɛ a nu Baiblo ɔ sisi ɔ, e kɛ we nɛ Yehowa Odasefohi ya slaa mɛ. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa hiɔwe bɔfo ɔmɛ piɛɛ “sane kpakpa” fiɛɛmi ní tsumi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ zugba a nɔ ɔ he. (Kane Kpojemi 14:6.) Jehanɛ hu ɔ, wa ti nihi fuu de Yehowa wa nyagba ko, nɛ e gu wa nyɛmi Kristofo no ko nɔ kɛ ye bua wɔ.​​—Abɛ 12:25; Yakobo 2:16.

18. Mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa guɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ Baiblo ɔ nɔ kɛ haa wa sɔlemihi a heto?

 ¹⁸ Yehowa guɔ ɔ e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ haa wa sɔlemihi a heto. Ke wa sɔle kaa Yehowa nɛ ye bua wɔ nɛ waa da haomi ko nya a, e ma nyɛ maa gu e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ́ e sa nɛ waa pee konɛ e wo wɔ he wami. (2 Korinto Bi 4:7) Yehowa guɔ Baiblo ɔ nɔ kɛ haa wa sɔlemihi a heto nɛ e yeɔ bua wɔ konɛ waa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da. Ke wa kane Baiblo ɔ, wa ma nyɛ maa na ngmami komɛ nɛ maa ye bua wɔ. Ke wa ya asafo mi kpe ɔ, Yehowa ma nyɛ ma ha nɛ nyɛmi ko ma de nɔ́ ko nɛ maa ye bua wɔ, aloo asafo mi nɔkɔtɔma ko kɛ wɔ ma susu ngmami ko he.​​—Galatia Bi 6:1.

19. Mɛni he je nɛ be komɛ ɔ, e ma nyɛ maa pee wɔ kaa Yehowa ha we wa sɔlemi ɔmɛ a heto ɔ?

¹⁹ Se be komɛ ɔ, eko ɔ, wa ma bi ke, ‘Mɛni he je nɛ Yehowa ha we mi ye sɔlemi ɔ heto ɔ?’ O hɛ ko je nɔ kaa lɛ nɛ e le be nɛ sa, kɛ bɔ nɛ e ma plɛ kɛ ha wa sɔlemi ɔ heto ha. E le wa hiami níhi. Be komɛ ɔ, e ma bi nɛ waa ya nɔ nɛ waa sɔle ngɛ nɔ́ ko he konɛ e na kaa nɔ́ nɛ wa ngɛ lɛ bie ɔ he hia wɔ, nɛ wa ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ e mi. (Luka 11:5-10) Be komɛ hu ɔ, Yehowa haa wa sɔlemihi a heto nɛ wa yɔse we. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke waa kɛ haomi ko ngɛ kpee nɛ wa sɔle ngɛ he ɔ, eko ɔ, e ma ha wɔ he wami nɛ waa kɛ maa da haomi ɔ nya mohu pe nɛ e ma je haomi ɔ kɛ je kulaa.​​—Kane Filipi Bi 4:13.

20. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa kɛ Yehowa nɛ sɛɛ ní daa ligbi ɔ?

²⁰ Niinɛ, he blɔ nɛ wa ná kaa waa kɛ Yehowa ma nyɛ maa sɛɛ ní daa a ji he blɔ ngua nitsɛ! Wa ngɛ nɔ mi mami kaa e maa bu wɔ tue. (La 145:18) Ke wa ya nɔ nɛ wa sɔle daa ligbi ɔ, huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi maa wa nitsɛ.