1-3. (a) Kɛ nihi fuu buu a ní tsumi ha kɛɛ? (b) Mɛni juɛmi Baiblo ɔ tsɔɔ kaa wa ná ngɛ ní tsumi he, nɛ mɛni sane bimihi a he wa ma susu?

NIHI fuu nɛ ngɛ wa mwɔnɛ ɔ je ɔ mi ɔ bua jɔɛ ní tsumi he. Akɛnɛ a ngɔɔ ngmlɛfia fuu kɛ tsuɔ ní nɛ a sume he je ɔ, a sume kaa a maa ya ní tsumi daa ligbi. Mɛni maa ye bua nihi nɛ hɛɛ su nɛ ɔ konɛ a ná a ní tsumi he bua jɔmi nɛ a tsui hu nɛ nɔ a mi?

² Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ wa ná ní tsumi he juɛmi kpakpa. E tsɔɔ kaa ní tsumi kɛ nɔ́ nɛ jeɔ ní tsumi mi kɛ baa a ji nike ní. Salomo ngma ke: “E sa kaa nɔ tsuaa nɔ nɛ ye ní, nɛ e nu ní; nɛ e ná bua jɔmi kɛ je níhi nɛ e gbo a he dengme ɔ mi. Mawu nike ní ji lɔ ɔ nɛ.” (Fiɛlɔ 3:13) Akɛnɛ Yehowa suɔ wɔ, nɛ e suɔ kaa e hi ha wɔ he je ɔ, e suɔ kaa wa ná bua jɔmi ngɛ wa ní tsumi mi konɛ níhi nɛ maa je wa dengme gbomi ɔ mi kɛ ba a nɛ ha wa tsui nɛ nɔ wa mi. Ke wa suɔ nɛ waa hi Mawu suɔmi ɔ mi ɔ, e sa kaa waa kase e su ngɛ ní tsumi he, nɛ waa kɛ e sisi tomi mlaahi nɛ kɔɔ ní tsumi he ɔ nɛ tsu ní.​​—Kane Fiɛlɔ 2:24; 5:18.

³ Wa ma susu sane bimi eywiɛ nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ a he ngɛ yi nɛ ɔ mi: Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ná bua jɔmi ngɛ níhi nɛ wa gboɔ a he dengme ɔ mi? Mɛni ní tsumihi nɛ e sɛ kaa anɔkuale Kristofohi tsuɔ? Mɛni blɔ nɔ wa maa gu konɛ he lo nya ní tsumi nɛ ko je wa juɛmi ngɛ Mawu jami mi ní tsumihi a nɔ? Mɛni ji ní tsumi nɛ he hia pe kulaa  nɛ wa ma nyɛ ma tsu? Kekleekle ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu ní tsuli kpanakpanaahi enyɔ ngɛ je mluku ɔ mi ɔ a he. Mɛ ji Yehowa Mawu kɛ Yesu Kristo.

4, 5. Mɛni blɔ nɔ Baiblo ɔ gu kɛ tsɔɔ kaa Yehowa tsuɔ ní wawɛɛ?

⁴ Yehowa ji Ní Tsulɔ Kpanaa nɛ se be. A ngma ngɛ 1 Mose 1:1 ke: ‘Sisije ɔ, Mawu bɔ hiɔwe kɛ zugba.’ Benɛ Mawu gbe níhi nɛ e bɔ ngɛ zugba a nɔ ɔ nya a, e tsɔɔ kaa a “muɔ e hɛ saminya.” (1 Mose 1:31) Munyu nɛ ɔ tsɔɔ kaa ní nɛ e tsu ngɛ zugba a nɔ ɔ ha nɛ e tsui nɔ e mi. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yehowa nɛ ji “Mawu nɛ ngɛ bua jɔmi” ɔ bua jɔ e ní tsumi ɔmɛ a he wawɛɛ.​​—1 Timoteo 1:11, NW.

⁵ Wa Mawu ɔ hɛ mi wa kɛ ní tsumi, nɛ e kpa we ní tsumi kɔkɔɔkɔ. Benɛ Mawu gbe níhi nɛ e bɔ ngɛ zugba a nɔ ɔ nya jeha babauu se ɔ, Yesu de ke: “Tsaatsɛ ngɛ ní tsue be tsuaa be.” (Yohane 5:17) Mɛni ji nɔ́ nɛ Tsɛ ɔ ngɛ tsue? E ngɛ hiɔwe, nɛ e ngɛ adesahi blɔ tsɔɔe, nɛ e ngɛ a nɔ hyɛe. E bɔ “bɔ nɔ́ he” ko. Mɛ ji Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu nɛ nyagbe ɔ, a kɛ Yesu maa ye matsɛ ngɛ hiɔwe ɔ nɛ. (2 Korinto Bi 5:17) E ngɛ ní tsue bɔ nɛ pee nɛ e yi mi nɛ e to ngɛ adesahi a he ɔ nɛ ba mi. Yi mi nɛ e to ji kaa e ma ha nɛ nihi nɛ a suɔ lɛ ɔ nɛ ná neneene wami ngɛ je ehe ko mi. (Roma Bi 6:23) E ngɛ heii kaa Yehowa bua maa jɔ yiblii nɛ ní tsumi nɛ ɔ ngɛ woe ɔ he. Nimli ayɔhi abɔ kplɛɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ nɔ, nɛ Mawu gbla mɛ kɛ su e he nɛ a pee tsakemihi ngɛ a si himi mi konɛ a hi e suɔmi ɔ mi.​​—Yohane 6:44.

6, 7. Mɛni tsɔɔ kaa Yesu hɛ mi wa kɛ ní tsumi?

⁶ A le Yesu kɛ je blema kaa e tsuɔ ní wawɛɛ nitsɛ. Loko Yesu maa ba zugba a nɔ ɔ, e sɔmɔ kaa Mawu “ga ní tsulɔ kpanaa” ngɛ níhi tsuo nɛ ngɛ “hiɔwe kɛ zugba” a nɔ ɔ a bɔmi mi. (Abɛ 8:22-31; Kolose Bi 1:15-17) Yesu tsu ní wawɛɛ benɛ e ba zugba a nɔ ɔ hulɔ. Kɛ je e jokuɛ mi tɔɔ nɛ  e kase tsu mami ní tsumi, nɛ a le lɛ kaa “kapitɛ.” * (Marko 6:3) Pɔtɔtɔɛ ngɛ ní tsumi nɛ ɔ mi nɛ e biɔ ga lemi, titli ɔ, ngɛ be nɛ tso gbami klamahi, kɛ tsuapohi nɛ a juaa tsu mami he níhi ngɛ mi, kɛ ní tsumi dadehi nɛ ngɔɔ oslabai he wami kɛ tsuɔ ní be ɔ. Anɛ o ma nyɛ maa po Yesu he foni ngɛ o juɛmi mi nɛ eko ɔ, e yaa hla tso, e po tso ɔ kɛ fɔ si, e gba tso ɔ nɛ e ngɛ muɔɔe kɛ yaa e ní tsumi he lo? Anɛ o ma nyɛ maa po he foni ngɛ o juɛmi mi nɛ e ngɛ tsu mae, e ngɛ tsu yi bue, e ngɛ sinyahi kpɛe, loo eko ɔ, e ngɛ sɛhi kɛ okplɔɔhi kpɛe lo? Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yesu nitsɛ le kaa ní nɛ a tsuɔ wawɛɛ kɛ he bemi ɔ haa nɛ nɔ tsui nɔɔ e mi.

⁷ Yesu tsu e sɔmɔmi ní tsumi ɔ kɛ kã nitsɛnitsɛ. E ngɔ e be tsuo kɛ tsu ní tsumi nɛ he hia wawɛɛ nɛ ɔ jeha etɛ kɛ fã. Akɛnɛ e suɔ kaa e maa fiɛɛ ha nihi fuu he je ɔ, e kɛ e be tsu ní saminya; e tee si makɛ futɛfutɛ nɛ e tsuɔ ní hluu kɛ ya suu gbɔkuɛ. (Luka 21:37, 38; Yohane 3:2) E hia blɔ kɛ ya “mahi kɛ kɔpehi a mi, nɛ e fiɛɛ sane kpakpa a nɛ kɔɔ Mawu matsɛ yemi ɔ he” ɔ. (Luka 8:1) Yesu nyɛɛ si tomihi fuu kɛ gblee bunyuku mi bɔ nɛ pee nɛ e fiɛɛ sane kpakpa a ha nihi.

8, 9. Mɛni blɔ nɔ Yesu ná bua jɔmi kɛ je níhi nɛ e gbo a he dengme ɔ mi?

⁸ Anɛ Yesu ná bua jɔmi ngɛ dengme nɛ e gbo kɛ tsu e sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi lo? Ee! E du Matsɛ Yemi ɔ he anɔkuale wuhi, nɛ e si ngmɔ nɛ ní ba ngɛ nɔ ngɛ e se nɛ e sa kaa a kpa nɔ ní. Mawu ní tsumi nɛ Yesu tsu ɔ wo lɛ he wami nɛ e tsui nɔ e mi, nɛ e suɔ kaa e gbe ní tsumi nɛ ɔ nya po loko e ye ní. (Yohane 4:31-38) Mo susu bɔ nɛ e tsui nɔ e mi ha benɛ e piɛ bɔɔ nɛ e maa gbe e zugba a  nɔ sɔmɔmi ní tsumi ɔ nya a he nɛ o hyɛ! E de e Tsɛ ɔ ke: “I wo o hɛ mi nyami ngɛ je ɔ mi; ní tsumi nɛ o tu kɛ wo ye dɛ mi ɔ, i gbe nya.”​​—Yohane 17:4.

⁹ Niinɛ, Yehowa kɛ Yesu ji nihi titli nɛ ná bua jɔmi ngɛ níhi nɛ a gbo a he dengme ɔ mi. Suɔmi nɛ wa ngɛ ha Yehowa a woɔ wɔ gɛjɛmi konɛ waa “kase lɛ.” (Efeso Bi 5:1) Jã kɛ̃ nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ ha Yesu ɔ woɔ wɔ he wami konɛ waa “nyɛɛ e se.” (1 Petro 2:21) Enɛ ɔ he ɔ, amlɔ nɛ ɔ, ha nɛ wa susu bɔ nɛ wɔ hu wa ma nyɛ ma ná bua jɔmi kɛ je níhi nɛ wa gboɔ a he dengme ɔ mi ɔ he nɛ waa hyɛ.

10, 11. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ná wa ní tsumi he juɛmi kpakpa?

¹⁰ Anɔkuale Kristofohi tsuɔ ní. Wa suɔ kaa wa bua nɛ jɔ ní tsumi nɛ wa tsuɔ ɔ he, nɛ wa tsui hu nɛ nɔ wa mi. Se ke wa sume ní tsumi nɛ wa nine su nɔ ɔ, wa bua be he jɔe, nɛ wa tsui hu be nyɛe maa nɔ wa mi. Kɛ wa maa pee kɛ ná wa ní tsumi he bua jɔmi ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔ mi ha kɛɛ?

¹¹ Kɛ gu juɛmi kpakpa nɛ wa ma ná a nɔ. Pi be tsuaa be nɛ wa ma nyɛ ma tsake wa si himi, se wa ma nyɛ ma tsake wa juɛmi. Ke wa susuɔ bɔ nɛ Mawu buu ní tsumi ha a he ɔ, e ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ wa ná ní tsumi he juɛmi kpakpa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wekuyi ji mo nɛ o ní tsumi ha we mo sika fuu po ɔ, yaa nɔ nɛ o tsu, ejakaa lɔ ɔ nɛ yeɔ bua mo nɛ o hyɛɛ o weku ɔ nɔ. Mawu le kaa e he hia wawɛɛ nɛ o hyɛ o suɔli a nɔ. E Munyu ɔ de ke, nɔ nɛ hyɛ we e weku ɔ, ‘afani nɔ nɛ he we yi ngɛ e he.’ (1 Timoteo 5:8) Ke o yɔse kaa o ní tsumi yeɔ bua mo nɛ o nyɛɔ tsuɔ blɔ nya ní tsumi nɛ Mawu kɛ wo o dɛ, be mi nɛ ní tsuli kpa amɛ be ní tsumi ɔ he bua jɔmi ɔ, moo lɛɛ, o ma ná ní tsumi ɔ he bua jɔmi nɛ o tsui maa nɔ o mi.

12. Mɛni blɔhi a nɔ wa náa ní nɛ wa tsuɔ wawɛɛ kɛ anɔkuale nɛ wa yeɔ ɔ he se ngɛ?

 ¹² Kɛ gu wa hɛ mi nɛ maa wa kɛ ní tsumi kɛ anɔkuale nɛ wa maa ye ɔ nɔ. Ke wa le ní tsumi saminya nɛ wa tsuɔ ní wawɛɛ ɔ, wa ma nyɛ ma ná jɔɔmihi kɛ je mi. Behi fuu ɔ, nitsumitsɛmɛ fiɛ we ní tsuli nɛ a he be, nɛ a hɛ mi wa kɛ ní tsumi ɔ a he kulaa. (Abɛ 12:24; 22:29) Akɛnɛ wa ji anɔkuale Kristofohi he je ɔ, e sa kaa waa ye anɔkuale ngɛ ní tsumi mi hulɔ. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sɛ kaa wa juɔ sika, níhi nɛ a kɛ tsuɔ ní, loo be nɛ e sa kaa wa kɛ tsu ní ɔ eko. (Efeso Bi 4:28) Kaa bɔ nɛ wa na ngɛ yi nɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, se nami  ngɛ anɔkuale yemi he. Ke nihi le ní tsulɔ ko kaa e yeɔ anɔkuale ɔ, a ma nyɛ ma he lɛ maa ye. Ke wa nitsumitsɛ ɔ yɔse kaa wa tsuɔ ní wawɛɛ jio, e yɔse we jio, wa tsui nɔɔ wa mi akɛnɛ wa “he nile bui wɔ fɔ,” nɛ wa le hu kaa wa ní tsumi ɔ sa Mawu nɛ wa suɔ ɔ hɛ mi ɔ he je.​​—Hebri Bi 13:18; Kolose Bi 3:22-24.

13. Ke wa baa wa je mi saminya ngɛ ní tsumi he ɔ, mɛni ma nyɛ maa je mi kɛ ba?

¹³ Kɛ gu lemi nɛ wa maa le kaa wa je mi bami ma nyɛ maa wo Mawu hɛ mi nyami ɔ nɔ. Bɔ tsuaa bɔ nɛ ji ɔ, ke wa ba wa je mi saminya ngɛ wa ní tsumi he kaa bɔ nɛ e sa kaa Kristofohi nɛ a pee ɔ, nihi maa to wa he hɛ kɛ̃. Mɛni maa je mi kɛ ba? Lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ́ waa “wo Mawu nɛ ji wa Yi Wami Helɔ ɔ tsɔɔmi ɔ hɛ mi nyami.” (Tito 2:9, 10, NW) Niinɛ, wa je mi bami kpakpa a ma nyɛ ma ha nɛ nihi a bua maa jɔ wa jami ɔ he. Moo hyɛ bua jɔmi nɛ o ma ná ke o na kaa kɛ gu o je mi bami kpakpa nɔ ɔ, ní tsulɔ kpa ko bɔni Baiblo mi anɔkuale ɔ he bua jɔmi nami! Nɔ́ nɛ he hia pe kulaa a, o ma ná bua jɔmi saminya ke o le kaa o je mi bami kpakpa a woɔ Yehowa hɛ mi nyami nɛ e haa e bua jɔɔ.​​—Kane Abɛ 27:11; 1 Petro 2:12.

14-16. Ke wa ngɛ ní nɛ wa ma tsu he juɛmi pee ɔ, mɛni sane bimihi titli e sa kaa wa susu he?

¹⁴ Baiblo ɔ tsɔɔ we ní tsumi pɔtɛɛ nɛ e sa kaa Kristofohi nɛ a tsu kɛ nɔ́ nɛ e sɛ kaa a tsu. Enɛ ɔ tsɔɔ we kaa wa ma nyɛ maa kplɛɛ ní tsumi saisaa nɔ. Ngmami ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa hla ní tsumi nɛ hi, nɛ sa Mawu hɛ mi konɛ wa kua ní nɛmɛ nɛ sɛ e hɛ mi ɔ. (Abɛ 2:6) Ke wa ngɛ ní tsumi nɛ wa ma tsu he juɛmi pee ɔ, sane bimihi titli enyɔ komɛ ngɛ nɛ e sa kaa wa bi wa he.

¹⁵ Anɛ ní tsumi nɛ ɔ nɛ ma tsu ɔ ma ha nɛ i kɛ ye he maa wo nɔ́ ko nɛ Baiblo ɔ buu lɛ fɔ ɔ mi lo? Mawu Munyu ɔ buu  jumi, lakpa yemi, kɛ amaga peemi fɔ heii. (2 Mose 20:4; Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 15:29; Efeso Bi 4:28; Kpojemi 21:8) E sɛ nɛ wa tsu ní tsumi nɛ biɔ kaa waa ju, loo waa ye lakpa, loo waa pee amagahi. Ke wa suɔ Yehowa a, waa kɛ wa he be ní tsumi ko nɛ ma ha wa tɔ̃ Mawu mlaahi a nɔ ɔ mi woe kɔkɔɔkɔ.​​—Kane 1 Yohane 5:3.

¹⁶ Ke wa tsu ní tsumi nɛ ɔ, anɛ lɔ ɔ maa tsɔɔ heii kaa wa ngɛ nɔ́ yaya se fĩe, loo wa ngɛ nihi he wami woe kaa a  ngɔ a he kɛ wo nɔ́ yaya mi lo? Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ ko he nɛ o hyɛ. Tɔmi be he kaa nɔ ko ma tsu ní kaa nibwɔhi a kpeelɔ. Se ke a ngɔ Kristofo no ko kaa nibwɔhi a kpeelɔ ngɛ hiɔ tsami he nɛ́ a puɛɔ hɔ ngɛ hu nɛɛ? E ji anɔkuale kaa e ní tsumi ɔ be hae nɛ e ye bua tɛ̃ɛ kɛ je hɔ mohu. Se anɛ ní nɛ e tsuɔ daa ngɛ lejɛ ɔ fĩ we hiɔ tsami he ɔ se kɛ puɛ hɔ nɛ ji ní peepee nɛ kɛ Mawu Munyu ɔ kpa we gbi ɔ lo? (2 Mose 21:22-24) Akɛnɛ wa suɔ Yehowa he je ɔ, wa sume kaa wa maa pee nɔ́ ko nɛ kɛ Baiblo ɔ kpa we gbi.

17. (a) Mɛni ji níhi nɛ wa ma nyɛ ma susu he ke wa ngɛ ní nɛ wa ma tsu he juɛmi pee? (Hyɛ daka nɛ ji, “ Anɛ E sa Kaa Ma Tsu Ní Tsumi Nɛ ɔ Lo?”) (b) Mɛni blɔ nɔ wa he nile ma nyɛ maa ye bua wɔ kɛ pee juɛmi nɛ sa Mawu hɛ mi?

¹⁷ Ke wa susu sane bimi titli enyɔ nɛ ngɛ kuku 15 kɛ 16 heto ɔmɛ a he saminya a, wa ma nyɛ ma ha sane bimihi fuu nɛ kɔɔ ní tsumi he ɔ a heto. Jehanɛ ɔ, ní kpa komɛ hu ngɛ nɛ sa kaa wa susu he saminya ke wa ngɛ ní nɛ wa ma  tsu he juɛmi pee. * E sɛ nɛ waa hyɛ blɔ kaa tsɔlɔ anɔkualetsɛ ɔ ma ha wɔ blɔ tsɔɔmi ngɛ si fɔfɔɛ tsuaa si fɔfɔɛ he. Lɔ ɔ he ɔ, e biɔ nɛ wa kɔ níhi a se. Kaa bɔ nɛ wa kase ngɛ Yi 2 ɔ mi ɔ, e sa nɛ wa tsɔse wa he nile kɛ gu Mawu Munyu ɔ nɛ wa maa kase nɛ wa maa nyɛɛ ngɛ nya daa ligbi ɔ nɔ. Ke wa ‘tsɔse wa juɛmi’ ɔ, wa he nile ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa pee juɛmi nɛ sa Mawu hɛ mi nɛ waa hi e suɔmi ɔ mi.​​—Hebri Bi 5:14.

18. Mɛni he je nɛ e be gbɔjɔɔ kaa wa maa pee juɛmi nɛ sa Mawu hɛ mi?

¹⁸ E be gbɔjɔɔ kaa wa maa pee juɛmi nɛ sa Yehowa hɛ mi ngɛ ‘nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ’ a mi benɛ ‘je mi he wa’ nɛ ɔ. (2 Timoteo 3:1) Amlɔ nɛ ɔ, ní tsumi nami yee. Akɛnɛ wa ji anɔkuale Kristofohi he je ɔ, wa yɔse kaa e he hia kaa wa tsu ní wawɛɛ kɛ hyɛ wa weku. Se ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, nɔ nɔ nyɛmi ngɛ ní tsumi mi, loo je ɔ juɛmi ngɛ he lo nya ní nami he ɔ ma je wa juɛmi ngɛ Mawu jami mi ní tsumihi a nɔ. (1 Timoteo 6:9, 10) Mo ha nɛ waa hyɛ bɔ nɛ wa maa pee ha konɛ wa ko ngɔ níhi nɛ a he hia we ɔ kɛ futu “níhi nɛ a he hia a.”​​—Filipi Bi 1:10, NW.

19. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa, nɛ mɛni hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ ɔ yeɔ bua wɔ konɛ wa kua?

¹⁹ Ngɔɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa. (Kane Abɛ 3:5, 6.) Anɛ pi lɛ ji nɔ nɛ sa kaa waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ e nɔ lo? Niinɛ, e susuɔ wa he. (1 Petro 5:7) E le níhi nɛ hia wɔ pe bɔ nɛ wa le, nɛ e he wɛ ha lɛ kaa e maa pee ha wɔ. (La 37:25) Enɛ ɔ he je ɔ, ke e Munyu ɔ kai wɔ ke, ‘nyɛ ko di sika se; nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ nyɛ ngɛ ɔ, nyɛ bua nɛ jɔ he, ejakaa Mawu  de ke, “I be mo sie, nɛ i be mo kuae gblegbleegble”’ ɔ, e sa nɛ waa bu tue. (Hebri Bi 13:5) Kristofohi fuu nɛ ngɔ a be tsuo kɛ ngɛ sɔmɔe ɔ ma nyɛ maa ye odase kaa Mawu haa mɛ a si himi mi hiami níhi. Ke wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ pi si kaa Yehowa maa hyɛ wa nɔ ɔ, wa be yeyeeye pee ngɛ níhi nɛ wa ma ha wa weku ɔ he. (Mateo 6:25-32) Wa be hae nɛ he lo nya ní tsumi nɛ ha wa hɛ nɛ je Mawu jami  mi ní tsumihi nɛ ji sane kpakpa a fiɛɛmi kɛ kpe yami nɔ kɔkɔɔkɔ.​​—Mateo 24:14; Hebri Bi 10:24, 25.

20. Mɛni wa hɛngmɛ nɔ nɛ ma tsɔ ɔ tsɔɔ, nɛ kɛ wa maa pee kɛ hi si jã kɛɛ?

²⁰ Ha o hɛngmɛ nɔ nɛ tsɔ. (Kane Mateo 6:22, 23.) Wa hɛngmɛ nɔ nɛ ma tsɔ ɔ tsɔɔ kaa wa maa pee wa si himi hlɛhlɛɛhlɛ. Nɔ́ kake pɛ nɛ Kristofo no kɛ maa e hɛ mi. Lɔ ɔ ji, Mawu suɔmi nya ní peemi. Ke wa hɛngmɛ nɔ tsɔ ɔ, wa be ní tsumi nɛ e he hiɔwo kle kɛ si himi nɛ ngɛ gbɔjɔɔ se die. Nɛ jã kɛ̃ jua tsɛli be wɔ mlɔɔe kaa ja wa ná níhi nɛ ba nɔ ɔ eko loko wa ma ná bua jɔmi. Mɛni o maa pee konɛ o hɛngmɛ nɔ nɛ tsɔ? Koo bɔ yaka hiɔhi kɛ hao o he. Ko bua níhi nɛ ma he o be fuu, nɛ ma je o juɛmi ngɛ Mawu jami nɔ ɔ a nya. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa ke wa ngɛ ‘nya mi ngma kɛ heha ní’ ɔ, wa bua nɛ jɔ lɔ ɔ he. Moo bu jamɛ a ga womi ɔ tue. (1 Timoteo 6:8) Bɔɔ mɔde kaa o maa pee o si himi ɔ hlɛhlɛɛhlɛ bɔ nɛ sa.

21. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa le níhi nɛ a he hia ngɛ wa si himi mi, nɛ mɛni e sa kaa waa pee kekle ngɛ wa si himi mi?

²¹ Ngɔɔ Mawu jami mi otihi kɛ ma o hɛ mi nɛ o su a he. E sa kaa waa le níhi nɛ a he hia ngɛ wa si himi mi, ejakaa be bɔɔ pɛ lɛ wa ngɛ. Ke pi jã a, níhi nɛ a he hia we tsɔ maa ngɔ wa be tsuo nɛ wa be be nae kɛ pee níhi nɛ a he hia a. Mɛni e sa kaa e pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi? Nihi fuu nɛ ngɛ je ɔ mi ɔ ngɔ sukuu yami kɛ ya tsitsaa kɛ pee oti ngɛ a hɛ mi bɔ nɛ pee nɛ a na ní tsumi ngua nɛ e he hiɔwo kle ngɛ je nɛ ɔ mi. Se Yesu wo e kaseli ɔmɛ he wami kaa a ‘hla Mawu matsɛ yemi ɔ kekle.’ (Mateo 6:33) Ee, akɛnɛ wa ji anɔkuale Kristofohi he je ɔ, wa ngɔɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ kɛ peeɔ oti ngɛ wa si himi mi. E sa kaa bɔ nɛ wa baa wa je mi ha, nɛ ji níhi nɛ wa peeɔ, otihi nɛ waa kɛ maa wa hɛ mi, kɛ níhi nɛ wa dii se ɔ, nɛ́ ma nɔ mi kaa Matsɛ Yemi ɔ he níhi kɛ Mawu suɔmi nya ní peemi ji níhi nɛ a he hia wɔ titli, se pi je mi ní nami.

22, 23. (a) Mɛni ji anɔkuale Kristofohi a ní tsumi titli, nɛ mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ tsɔɔ kaa ní tsumi nɛ ɔ he hia wɔ? (Hyɛ daka nɛ ji, “ Juɛmi Nɛ I Pee ɔ Ha Ye Bua Jɔ Nɛ Ye Tsui Nɔ Ye Mi.”) (b) Mɛni o mwɔ o yi mi kpɔ kaa o maa pee ngɛ he lo nya ní tsumi he?

²² Akɛnɛ wa le kaa nyagbe ɔ su si ta he je ɔ, e sa kaa waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma anɔkuale Kristofohi a ní tsumi titli nɛ ji fiɛɛmi yami kɛ kaselɔ peemi ɔ nɔ. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Wa suɔ kaa wa maa kase Yesu konɛ waa ngɔ wa be tsuo kɛ tsu ní tsumi nɛ heɔ nɔ yi wami nɛ ɔ. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ tsɔɔ kaa ní tsumi nɛ ɔ he hia wɔ saminya? Mawu we bi babauu nɛ a ji fiɛɛli ngɛ asafo ɔ mi ɔ je a tsui mi nɛ a ngɛ fiɛɛe. A ti ni komɛ to blɔ nya nɛ a ngɛ sɔmɔe kaa blɔ gbali loo ma se sane kpakpa fiɛɛli. Fɔli fuu wo a bimɛ he wami konɛ a di be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ se, ejakaa a yɔse kaa se nami ngɛ Mawu jami mi otihi a he. Anɛ ní nɛ Matsɛ Yemi fiɛɛli nɛ ngɛ kã tsuɔ wawɛɛ ngɛ sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi ɔ haa mɛ bua jɔmi lo? Ee, a náa bua jɔmi! Ke wa sɔmɔ Yehowa kɛ wa klaa tsuo ɔ, wa ma ná bua jɔmi ngɛ si himi mi, wa tsui maa nɔ wa mi, nɛ wa ma ná jɔɔmihi fuu.​​—Kane Abɛ 10:22.

²³ Wa ti nihi fuu ngɔɔ ngmlɛfia babauu kɛ tsuɔ ní bɔ nɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ waa hyɛ wa weku. Mo kai kaa Yehowa suɔ nɛ wa ná bua jɔmi kɛ je níhi nɛ wa gboɔ a he dengme ɔ mi. Ke wa kase Yehowa su ngɛ ní tsumi he nɛ waa kɛ e sisi tomi mlaahi nɛ kɔɔ ní tsumi he ɔ tsu ní ɔ, wa bua ma nyɛ maa jɔ wa ní tsumi he. Se ha nɛ waa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa wa be hae nɛ he lo nya ní tsumi nɛ́ je wa juɛmi ngɛ wa ní tsumi titli nɛ ji Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa fiɛɛmi ɔ nɔ kɔkɔɔkɔ. Ke wa ngɔ ní tsumi nɛ ɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi ɔ, e maa tsɔɔ kaa wa suɔ Yehowa nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ wa maa hi e suɔmi ɔ mi.