Чындык Кудай — ол кем?
3-чи бажалык
Чындык Кудай — ол кем?
1. Нениҥ учун Библияныҥ баштапкы сӧстӧриле кӧп улустар јӧп?
КАЧАН сен айас тӱнде теҥери јаар кӧрӱп турзаҥ, тоозы јок јылдыстар сени кайкатпайт па? Олордыҥ барын сен канайып јартап берериҥ? Јаркынду чечектер, куштардыҥ кеп-кеен чыйкылдаштары, теҥистерге чӧҥӱп турган ийде-кӱчтӱ кит балыктар керегинде сен нени сананып туруҥ? Бу тоолошторды оноҥ до ары тоолозо учы тӱби јок болор эди. Ончо бу неме ак-айаска болгобос кӱӱн-табыла табылар аргазы јок. Кӧп сабалары «Озо баштап Кудай теҥери ле јерди јайаган» деген Библияныҥ баштапкы сӧстӧриле јӧп болгылаганы кайкамчылу эмес (Бытие 1:1).
2. Библия Кудай керегинде нени айдат ла бисти ол неге кӱӱнзедет?
2 Бӱгӱн улустыҥ Кудай керегинде санаалары чик-јок башкаланып јат. Кезиктери, Кудай — тегин ле јаан ийде деп санангылайт. Миллиондор тоолу улус божоп калган ӧбӧкӧлӧрине бажыргылайт ла, Кудайды учына јетире оҥдоп болбос деп бодогылайт. Је, чындык Кудай — чынынча бойы бар, оноҥ ол бистиҥ кажыбысла ла тереҥ јилбиркеп јат деп Библия ачат. Оныҥ учун Библия Кудайды бедирезин, ‘Бистиҥ кажыбыстаҥ ла Ол ыраак эмес’ деп мактап кӱӱнзедет (Деяниелер 17:27).
3. Нениҥ учун Кудайдыҥ сӱр-кеберин эдер арга јок?
3 Кудайдыҥ бӱдӱми кандый? Јӱк ле кезик Кудайдыҥ ишчилери оныҥ улудаҥ улу болгоны керегинде куучындагылаган. Олорго берилген ӱзӱттерде, Кудай бойын ширееде отурган ла оноҥ кӱндӱлӱ бӱдӱмји јаркын чыгып турган деп кӧргӱскен. Је мындый ӱзӱттерди кӧргӧн улус бир де катап Кудайдыҥ чырай-кеберин бичибеген (Даниил 7:9, 10; Откровение 4:2, 3). Олор оны эткилебеген, нениҥ учун дезе «Кудай ол тын», ол эт-кан јок (Иоаннаҥ 4:24). Анайдарда «Кудайды кем де качан да кӧрбӧгӧн» учун, бистиҥ Јайаачыны физический эт-канду деп сананып болбозыҥ (Иоаннаҥ 1:18; Исход 33:20). Андый да болзо Библия биске Кудай керегинде сӱреен кӧӧпти куучындайт.
ЧЫНДЫК КУДАЙДА АДЫ БАР
4. Библия Кудайды кандый кӧп учурлу титулдарла адайт?
4 Библияда чындык Кудай, «Бастыраны эдип ийер Кудай», «Эҥ бийик», «Јайаачы», «Улу Ӱредӱчи», «Бий Кудай», «Чактардыҥ Кааны» деп, сӧсколбуларда кӧргӱзилип бичилет (Бытие 17:1; Псалом 49:14; Екклесиаст 12:1; Исаия 30:20, ЈТ; Деяниелер 4:24; 1 Тимофейге 1:17). Бу Кудайдыҥ титулдары керегинде бис сананып кӧрзӧс, ол керегинде кӧпти билип аларыс.
5. Кудайдыҥ ады кем ле Еврей Бичимелдерде оныҥ ады канча катап кӧрӱнет?
5 Је Кудайда кандый ла оныҥ титулдарына кӧрӧ кӧп катап адалып турган бойыныҥ ады бар. Ол јӱк ле Еврей Бичимелдерде 7 000 катап туштап турган. 1 900 јыл кире кайра, еврейлер байланыштаҥ улам Кудайдыҥ адын адаарын токтоткылап салгандар. Библия еврей тилге бичилген, бу тилде ӱндӱ табыштар (буква) болбогон. Оныҥ учун ол озогы ӧйлӧрдӧ Моисей, Давид ле оноҥ до ӧскӧ улус Кудайдыҥ адын айдып турган (יהוה) тӧрт туйук табыштарды канайып айтканын чике тургузар арга јок. Кезик билимчилер Кудайдыҥ ады «Яхве» деп айдылганын бодогылайт, је олор мында бӱдӱмјилӱ эмес. «Иегова» деген айдылыш кӧп ӧйлӧрдиҥ туркунына тузаланылган, оноҥ кӧп тилдерде ого тӱҥей адалып турганы текши јарадылган. (Исход 6:3, кӧчӱрӱни кӧр.)
КУДАЙДЫҤ АДЫН НЕНИҤ УЧУН ТУЗАЛАНАР КЕРЕК
6. Псаломдо 82:19 Иегова керегинде не айдылат ла нениҥ учун бистерге оны адыла адаар керек?
6 Иегова — бу бойыныҥ бӱдӱминде, Кудайды ӧскӧ кудайлардаҥ ылгап турган јаҥыс ла ат. Бу мынаҥ улам Библияда, анчадала еврей тексттерде, ол улам ла сайын кӧрӱнет. Кудайдыҥ адын кӧп кӧчӱреечилер бойлорыныҥ ижинде божоткылап турган, је Псаломдо 82:19, Г. П. Павскийдиҥ кӧчӱргениле: «Сениҥ адыҥ Иегова, бастыра јердеҥ бийик ле Јаҥыс» деп јарт айдылат. Оныҥ учун, качан бис Кудай керегинде куучындажып, оны адыла адап турзас, ол јакшы болор эди.
7. Иегова Кудай керегинде бис оныҥ адыныҥ учурынаҥ нени билип аладыс?
7 Иегова деген ат — бу еврей глаголдыҥ бӱдӱми, «болуп калар» дегенин кӧргӱзет. Оныҥ учун Кудайдыҥ ады «Ол болдыртып јат» дегенин темдектейт. Анайдарда ол — улу амадуларлу Кудай болуп турганын оҥдозын деп Иегова берет. Ол амадуларын јаантайын бӱдӱрет. Улус бойлорыныҥ санааларыныҥ једимдерине чек бӱдӱмјилӱ качан да болбой турганда, мындый атты јаҥыс ла чындык Кудай аданар јаҥду (Иаковтыҥ 4:13, 14). «Менеҥ чыгып турган, Мениҥ сӧзим — ол... Мен неге ийгем оны эдет» деп, јаҥыс ла Иегова айдар аргалу (Исаия 55:11).
8. Иегова Моисей ажыра кандый амадузын јетирген?
8 Еврей албатыныҥ патриархтары Авраам, Исаак ла Иаков ‘Иегованыҥ адын адап кычыргылаган’ (ЈТ), је оныҥ учурын олор бӱдӱнге оҥдогылабаган (Бытие 21:33; 26:25; 32:9; Исход 6:3). Качан Иегова израильтяндарды олордыҥ бала-барказын египеттиҥ кулданыжынаҥ јайымдаарга бойыныҥ амадузын јарлаарда, оноҥ «бал (мӧт) ла сӱт агып турган јерди» олорго энчи эдип берер болгоны саҥ-башка деп билдирген (Исход 3:17). Бого ајарбай Кудай бойыныҥ ӱргӱлји адыныҥ учурын кӧргӱзип, судурчы Моисейге јакыган: «Израильдыҥ уулдарына мынайда айт: Кайракан [«Иегова» АМК] слердиҥ адаларардыҥ Кудайы, Авраамныҥ Кудайы, Исаактыҥ Кудайы ла Иаковтыҥ Кудайы, мени слерге ийген. Бу Мениҥ адым чактыҥ-чакка ла ӱйедеҥ ӱйеге, Мен керегинде ундыбагар» (Исход 3:15).
9. Фараон Иеговага кандый кӱӱндӱ болгон?
9 Моисей Иеговага бажырарга ээн чӧлгӧ израильтандарды божодып ийзин деп египеттиҥ каанын, фараонды, сураган. Је египеттиҥ кудайларына бажырган ла, оныҥ бойын да кудай деп бодогылап турган болгон фараон: «Кайракан [«Иегова», АМК], кем андый, Оныҥ ӱнин угарга ла Израильды божодорго? мен билбезим Кайраканды [«Иегованы», АМК] Израильды божотпозым» — деп каруу берди (Исход 5:1, 2).
10. Јебрен Египетте Иегова израильтяндарга эдер болгон бойыныҥ амадуларын бӱдӱрерге нени эткен?
10 Ол тушта Иегова бойыныҥ адыныҥ учурына келиштире иштеп тура, бойыныҥ амадузын ээчий-деечий бӱдӱрип баштады. Ол јебрен египтяндарга он кыйын-шыра баштандырды. Калганчы кыйын-шыра ончо египеттиҥ баштапкы балдарын, олордыҥ тоозына бийиркек фараоныҥ уулын, ӧлӱмге экелди. Ол тушта египтяндар, олордыҥ јерин таштап барзын деп израильтяндарды јайнап сурагылады. Је египтяндардыҥ кезиктери Иегованыҥ јаан ийде-кӱчин сагышка алып, израильтяндарга биригеле олор ло кожо Египетти таштап баргылады (Исход 12:35—38).
11. Иегова Кызыл талайдыҥ јанында кандый кайкал эткен, оныҥ ӧштӱлерине неге бӱдерге келишкен?
11 Кедер фараон бойыныҥ јӱстер тоолу јуулажар абраларлу (колесница) черӱзиле бойыныҥ кулдарын кайра экелерине иженип, сӱрӱжип барды. Качан египтяндар олорго чек ле једижип келерде, израильтяндар Кызыл талайдыҥ суузын тӱбиле ӧдӱп кечсин деп, Кудай эки јара кайкалду бӧлӱп ийген болгон. Истежип тургандар ачыла берген ӧткӱш јаар уулангылады, је Иегова «олордыҥ јуулажар абраларыныҥ кӧлӧсӧлӧрин айрып ийген, оныҥ учун олор оны јӱк ле арайдаҥ сӱӱреткилеп барып јаттылар». Ол тушта египеттиҥ јуучылдары: «Израильтяндардаҥ качактар, нениҥ учун дезе Кайракан олор учун Египтяндарга удура јеҥип бараат» — деп кыйгырлады. Је чек орой болды. Коркушту јаан суу стенелер јемирилип, «ончо фараонныҥ черӱзиниҥ јуулажар абраларын ла таҥ атту кижилерин» јуда салып ийдилер (Исход 14:22—25, 28). Иегова ол тушта бойыныҥ адын мактап јарлады, бу учурал бӱгӱнге јетире ундылбаган (Иисус Навин 2:9—11).
12, 13. а) Кудайдыҥ ады биске бӱгӱн нени темдектейт? б) Улуска эҥ керектӱ неге ӱренер керек, нениҥ учун?
12 Макталып јарлалган Кудайдыҥ ады биске бӱгӱн јаан учурлу болуп јат. Оныҥ Иегова деген ады,— ол нени эдер болгон амадуларын ончо эдип салар дегениниҥ белеги. Бу анайда ок јерди сӱреен јакшы ла јараш эдип кубултар деген оныҥ баштапкы амадузына кирет (Бытие 1:28; 2:8). Бу учун Кудай: «Мен — Кайракан [«Иегова», АМК] деп билгилеп алар» деп айтканыла, бастыра эмдиги бойыныҥ бийленериниҥ ӧштӱлерин јоголтып салар (Иезекииль 38:23). Ол тушта ол бойыныҥ эдер болгонын бӱдӱрип, чындык јаҥы телекейди бойыныҥ бажыраачыларына сыйлаар (2 Пётрдыҥ 3:13).
13 Кудайдыҥ јарадарын кӱӱнзеп, таап аларга тургандар, оныҥ адын бӱдӱмјилӱ адап кычырарына ӱренер учурлу. «Кем Кайраканныҥ [«Иегованыҥ», ЈТ], адын адап кычырар, кажызы ла аргаданып алар» (Римляндарга 10:13). Эйе, Иегованыҥ ады тереҥ учурла толо. Иегованы бойыҥныҥ Кудайыҥ ла Аргадаачыҥ деп адап, кычырып турзаҥ, сен учы-тӱби јок ырысла кайралдадарыҥ.
ЧЫНДЫК КУДАЙДЫҤ КЕБЕДЕЛДЕРИ
14. Библия Кудайдыҥ кандый тӧс кебеделдерине ајару эдет?
14 Израильды Египеттеҥ јайымдаган јетирӱни кӧрӱп тура, Кудай оныҥ бойында эптӱ колбоштырылып турган тӧрт тӧс кебеделдер кӧргӱскенин бис кӧрӧдис. Фараонло болгон учурал Кудайдыҥ јаан кӱӱндӱлӱ бӱдӱмји ийде-кӱчин кӧргӱзет (Исход 9:16). Мындый кӱч айалганыҥ аайына сӱреен јакшы чыкканы — оныҥ сӱреен јаан ойгорын кереелейт (Римляндарга 11:33). Ол бойыныҥ албатызын базынып тургандарды ла кедер ӧштӱлерин кату каруузына тургузып чындыкты кӧргӱсти (Второзаконие 32:4). Сӱӱш — Кудайдыҥ эҥ ле јарлу кебедели. Иегова Авраамныҥ калдыгына (бала-барказына) эдер болгонын бӱдӱрип, эҥ јаан сӱӱш кӧргӱскен (Второзаконие 7:8). Онойдо ок, ол кезик египтяндарга бойлорыныҥ тӧгӱн кудайларын јеектеп, бойлорына туза болзын деп, сок јаҥыс чындык Кудайга баштанарын јарадып, сӱӱжин кӧргӱскен.
15, 16. Кудай бойыныҥ сӱӱжин канайып кӧргӱзет?
15 Библияны кычырып тура, сӱӱш — ол Кудайдыҥ тӧс кебедели деп, оны ол јӱзӱн-башка этире кӧргӱзип турганын сен ајарып кӧрӧриҥ. Темдектезе, ол сӱӱжинеҥ улам Јайаачы болуп, јӱрӱмниҥ сӱӱнчизин тын (духовный) јайаандарыла ӱлешти. Кудайды јӱс миллион ангелдер сӱӱйт ле мактагылайт (Иов 38:4, 7; Даниил 7:10). Онойдо ок Кудай Јерди јайаап, оны улуска ырысту јӱрӱм јӱрерге белетеп, сӱӱжин кӧргӱсти (Бытие 1:1, 26—28; Псалом 113:24).
16 Кудайдыҥ биске сӱӱштеҥ улам сыйлап турган тузаларын бастыра тоолоп болбозыҥ. Элдеҥ озо, Кудай андый сӱӱштӱ ле кайкамчылу бисти јайаганынаҥ улам, бис јӱрӱмле јакшызынып јӱрер аргалу (Псалом 138:14). Ол «теҥеринеҥ биске јааштарла, јиилектӱ ӧйлӧрлӧ, курсакла, бистиҥ јӱректеристи сӱӱнчиле толтырып берет», мынайып сӱӱжин кӧргӱзип јат (Деяния 14:17). Кудай керек дезе «Бойыныҥ кӱнин калју ла јакшы улустыҥ ӱстине чыгарына јакарат, јаашты чындык ла чындык эмес те улуска ийет» (Матфейдеҥ 5:45). Сӱӱштеҥ улам Јайаачы биске билгир берип, ого сӱӱнчилӱ бажырарына болужат. Чынынча «Кудай ол сӱӱш» (1 Иоанныҥ 4:8). Је оныҥ бойы керегинде база да кӧп ӧскӧ јандары бар.
«БЫЙАНЗАК ЛА КИЛЕҤКЕЙ»
17. Исходтоҥ 34:6, 7-де Кудай керегинде бис нени билип аладыс?
17 Керек дезе, израильтяндар Кызыл талайды кечкен кийнинде, олорго алдындагы ла чылап Кудайды јакшы билери керек болгон. Моисей мыны оҥдоп турган болгон, оноҥ мӱргӱген: «Мен Сениҥ кӧстӧриҥе ле кӱӱн-табыҥа тузалу болорын тапкан болзом, сурап турум: Сениҥ кӧстӧриҥе ле кӱӱн-табыҥа тузалу болорго, билип алайын Сени, јолыҥды Сениҥ меге ач» (Исход 33:13). «Иегова, Кайракан, быйанзак ла килеҥкей Кудай, толо сӱӱштӱ ле узак чыдамкай, Ого бӱдӱмјиленерге јараар. Кайракан Бойыныҥ сӱӱжин муҥдар тоолу улуска кӧргӱзет. Ол улустыҥ јастыраларыныҥ јаманын таштайт, је бурулу болгондорды кату карузына тургузарга ундыбайт» — деген оныҥ сӧстӧрин Моисей угуп аларда, ол Кудайды јакшы билип алган (Исход 34:6, 7, ЭмК). Кудайдыҥ сӱӱжи чындыкла теҥдештирилет; ол ӧнӧтийин јастырып тургандарды јаман кылынганыныҥ учы-тӱбинеҥ корулабай јат.
18. Иегованыҥ килеҥкейи неде кӧрӱнет?
18 Моисейдиҥ билип алганыла, Иегова килеҥкейин кӧргӱзип јат. Килеҥкей кижи шыралап турган кижини оҥдоп санааркайт, ол оныҥ уур-јӱгин јеҥилтерге кичеенет. Онойдоло ок учы-тӱбинде уур айалгалар, оорулар ла ӧлӱм јайладылары керегинде Кудай кижиликке килегенин кӧргӱсти (Откровение 21:3—5). Бу телекейдеги айалгалардаҥ улам, ол эмезе та-нениде ајарынбай эдип, тӱбекке тӱшкенинеҥ улам Кудайдыҥ бажыраачылары шыралардаҥ айабас. Је олор болуш сурап Иеговага јобош баштанза, ол олорды токунадып, олорго болужар. Нениҥ учун? Нениҥ учун дезе ол бойыныҥ бажыраачыларын килеп кичеейт (Псалом 85:15; 1 Пётрдыҥ 5:6, 7).
19. Нениҥ учун Кудай јакшыла толо деп айдарга јараар?
19 Кӧп јаҥду јамылу улустар ӧскӧлӧриле кату болгылайт. Бого кӧрӧ Иегова бойыныҥ јобош ишчилерине учы-кыйузы јок јакшызын јетирет! Ол Телекейде эҥ ле бийик јаҥду да болзо, улуска баштаныжында ол бойыныҥ кайкамчылу килемјизин кӧргӱзип јат (Псалом 8:4, 5; Луканаҥ 6:35). Иегова, онойдо ок кажы ла улустыҥ јакшы кӱӱни керегинде олордыҥ сурагына каруу берип, јакшызын јетирет (Исход 22:26, 27; Луканаҥ 18:13, 14). Кудай килемји ле јакшы кӱӱнин јетирерине учурлу болбогоны јарт (Исход 33:19). Оныҥ учун биске Кудайдыҥ быйанзагын ла килеҥкейин тереҥ баалар керек (Псалом 144:1, 8).
УЗАК ЧЫДАМКАЙ, АЛБАТЫНЫ ЧЫРАЙ-КЕБЕРИЛЕ ЫЛГАБАС ЛА ЧЫНДЫК
20. Иегованыҥ узак чыдажары ла чырай кеберди ылгабазы недеҥ кӧрӱнет?
20 Иегова узак чыдамкай. Је ол чек нениде этпей турган эмези кедер фараон ло оныҥ черӱзи Кызыл талайда јоголтылган учуралдаҥ кӧрӱнет. Иегова анайда ок албатыны чырай кебериле ылгабай јат. Оныҥ учун Кудайдыҥ албатызы, Израиль, бойлорыныҥ јаантайын ла јастыраларынаҥ улам учы учына оныҥ јакшы кӱӱнин јылыйткылаган. Кудай чындыкла јӱрӱп турган бойыныҥ бажыраачыларын эмди ончо албатылардаҥ јууп туру (Деяниелер 10:34, 35).
21. а) Откровениеде 15:2—4 Кудай керегинде не айдылат? б) Кудайдыҥ ээжилериле јӧпсинип јӱрерге биске не болужар?
21 Кудайдыҥ чындык «јаргыларын» билип аларыныҥ јаан учурлузы Откровение деген библиялык бичикте аҥылап темдектелет. Ол теҥеридеги јайаандар кожоҥдогылайт деп јетирет: «Сениҥ керектериҥ улу ла кайкамчылу, Бастыраны тудатан Кудай Кайракан! Агару улустыҥ Кааны, Сениҥ јолдорыҥ чындык ла чике! Кем Сенеҥ коркыбас Кайракан, Сениҥ адыҥды мактабас? Нениҥ учун дезе јаҥыс Сен агару. Сениҥ алдыҥа бастыра албатылар келип бажырар, нениҥ учун дезе Сениҥ јаргылаарыҥ ачылды» (Откровение 15:2—4). Бистер Иегованыҥ ээжилериле јӧпсинип, онойдоло јӱрӱп турган болзос, оныла Кудайга јарагадый јалтанып турганысты кӧргӱзедис ле ого учурлу тоомјы јетиредис. Кудайдыҥ сӱӱжин ле ойгорын бис ундыбай турзас, мыны эдерге јеҥил. Оныҥ бастыра јакылталары биске ле туза јетирет (Исаия 48:17, 18).
«КАЙРАКАН, БИСТИҤ КУДАЙ, ЈАҤЫС КАЙРАКАН БОЛУП ЈАТ»
22. Нениҥ учун Библияны јаан учурлу деп тооп турган улус Ӱчбирликке бажыргылабай јат?
22 Јебрен египтяндар кӧп кудайларга бажырлаган, је Иегова — «кӱнӱркек Кудай» (Исход 20:5). «Кайракан, бистиҥ Кудай, јаҥыс Кайракан болуп јат» — деп, Моисей израильтяндарга эске алындырды (Второзаконие 6:4). Бу сӧстӧрди Иисус Христос такып айткан (Марктаҥ 12:28, 29). Оныҥ учун Библияны Кудайдыҥ Сӧзи деп турган улус Ӱчбирликке (Троицага), чокумдап айтса ӱч јӱстӱ кудайга, бажыргылабай турган. «Ӱчбирлик» деген сӧс керек дезе Библияда айдылбай да турганын ајаруга алар керек. Чындык Кудай Иисус Христостоҥ башка болуп јат (Иоаннаҥ 14:28; 1 Коринфяндарга 15:28). Кудайдыҥ Агару тыны ол Кудай эмес. Бу Иегованыҥ јаантайын иштеп турар ийдези, Бастыраны эдип ийер Кудай бойыныҥ эдерге турган амадуларын бӱдӱрерге оныла тузаланып јат (Бытие 1:2; Деяниелер 2:1—4, 32, 33; 2 Пётрдыҥ 1:20, 21).
23. а) Кудайга сениҥ сӱӱжиҥ недеҥ улам ӧзӧр? б) Кудайга сӱӱш керегинде Иисус нени айткан, оноҥ Христос керегинде нени билип алар керек?
23 Иегова кандый кайкамчылу Кудай болгонын шиҥдеп кӧрӧлӧ, ого бажыраарына јолду деген шӱӱлтеге сен келбедиҥ бе? Оныҥ Сӧзин, Библияны, ӱренип тура, сен оныла јакшы таныжып, сеге ӱргӱлјиге ырысту ла јакшы јадарына болужар оныҥ некелтелери керегинде билип аларыҥ (Матфейдеҥ 5:3, 6). Анайдала ок, сениҥ сӱӱжиҥ Кудайга ӧзӧр. «Кайракан Кудайды бастыра јӱрегиҥле, бастыра јула-тыныҥла, бастыра санааҥла, бастыра кӱчиҥле сӱӱгин» деп Иисус айткан (Марктаҥ 12:30). Иисуста мындый сӱӱш Кудайга болгонында алаҥзу јок. Је Библияда Иисус Христос керегинде не айдылат? Иегованыҥ амадуларына оныҥ учуры кандый?
БОЙЫҤНЫҤ БИЛГИРЛЕРИҤДИ ШИҤДЕП КӦР
Кудайды кем деп адап турган ла Еврей Бичимелдерде оныҥ ады канча катап туштап турган?
Нениҥ учун Кудайдыҥ адын тузаланар керек?
Иегова Кудайдыҥ кебеделдериниҥ кандыйы сеге эҥ ле тыҥ јарап турган?
[Ӱренериниҥ сурактары]
[29 бӱктеги јурук]
Сен бастыра бар немелердиҥ Јайаачызын јакшы билериҥ бе?
