1. ¿Chumngelu (chemu) duamfali taiñ küme kimafiel tati pu kümeke püllü?

TAIÑ küme kimafiel kiñe che müley taiñ kimüñmayafiel kiñeke dungu tañi pu che mu. Ka femngechi kimafiel ta Chaw Ngünechen Jewba ka müley taiñ kimüñmayafiel tañi pu fotüm wenu mapu mu mülelu. Biblia mu üytungey “Chaw Ngünechen ñi pu fotüm”, tüfa engün pu kümeke püllü (Job 38:7). Welu, Jewba ¿chumngechi wechurpukey tañi ayükeelchi dungu tañi pu kümeke püllü mew? ¿Chem küdaw femkeyngün tati pu che ñi dungu mu? Ti pu kümeke püllü, ¿koneltukepey may taiñ mongen mu? Femle kay, ¿chumngechi femi tüfa?

2. ¿Iney am ta dewmaeyew pu kümeke püllü, ka chumten müley?

² Biblia dungukey fentren pataka rupa tati pu kümeke püllü mu. Fey ngüneduamaiñ kiñeke dungu taiñ küme kimafiel engün. ¿Iney am ta dewmaeyew tati pu kümeke püllü? Kolosense 1:16 llowdunguy: “Kisu mew [Jesukristo] ta Ngünechen dewmay itrokom tati mülelu wenu mapu ka nag mapu mew”. Fey llemay Chaw Ngünechen Jewba tañi wünen Fotüm mu, dewmafi kom pu püllü, kümeke püllü pingekeyngün. ¿Chumten kümeke püllü müley? Biblia mu feypi rume fentren warangka müley ka kom engün newen-ngey (Salmo 103:20; Apokalipsi 5:11).

3. ¿Chem kimeltukeeiñmew Job 38:4-7 tati pu kümeke püllü mu?

 ³ Biblia mu, Ngünechen ñi Dungu feypi Jewba dewmafilu tati Mapu, fey “kom Ngünechen ñi pu fotüm newentu püramyeeyew engün” (Job 38:4-7). Tüfachi texto Biblia mu mülelu, kimeltukeeiñmew tati pu kümeke püllü mülekefuyngün petu ñi dewmangenon ta che ka Mapu rume. Feymu may ta “ayüwünkechi trür wiraringün” ka “kom Ngünechen ñi pu fotüm” “trür” ayüwingün, tüfa pengelkeeiñmew pu kümeke püllü weñangkükeyngün ka ayüwkeyngün. Feychi mu, kom pu kümeke püllü koneltulekefuyngün ka kiñewkülekefuyngün kiñe reñmawen reke müten poyekefilu ta Jewba.

4. Tati pu manelfalchi püllü duamyeniefi tati pu che ñi femün mu, ¿chumngechi ta Biblia pengeli tüfa?

⁴ Pu manelfalchi püllü pefilu ñi dewmangen Adan ka Eva, rume duamyeniefi tati pu che ñi alüngerpun ka Jewba ñi ayükeelchi dungu ñi femürpun (Proverbios 8:30, 31; 1 Pedro 1:11, 12). Welu rupachi antü mu, tati pu kümeke püllü puwkintunieyngün epe kom chi che duamwelafi ñi poyeafiel ta Chaw Ngünechen. Tüfa mu tati pu manelfalchi püllü weñangkükeyngün. Welu may kiñe che müten wiñotule ta Jewba mu, ‘rume ayüway Ngünechen ñi pu kümeke püllü’ (Luka 15:10). Chumngechi peiñ, fey engün rume duamyeniefingün Chaw Ngünechen tañi pu kona ñi kümelkaleal. Feymu afmatukelaiñ pu kümeke püllü mu, Jewba yafültukukefi ka ingkakefi ñi pu manelfalchi che Mapu mew (papeltunge Ebrew 1:7, 14). Peaiñ kiñeke nütram.

5. Pu kümeke püllü ñi kellukefiel pu che, ¿chem nütram pekeiñ Biblia mu?

⁵ Chaw Ngünechen apümkafilu ta Sodoma ka Gomora waria ka tañi pu wedake che, epu küme püllü nentufingu ti nor wentru Lot ka tañi epu ñawe ñi montual engün (Génesis 19:15, 16). Patakakechi tripantu rupalu, ti pelon wentru Daniel ütrüftukungey ti rüngan chew ñi mülemum pu trapial, welu allfülngelay rume. Daniel feypi: “Iñche tañi Ngünechen werküy tañi küme püllü, ka rakümtukuñmafi ñi wün ti pu trapial”  (Daniel 6:22). Kafey wünen siglo taiñ mülen antü mu, kiñe küme püllü neykümentufi ti apostol Pedro karsel mew (Hecho 12:6-11, TNM). Ka femngechi Jesus küdawpalu tañi Chaw ñi dungu Mapu mu ka kellueyew kiñe küme püllü (Marku 1:13). Kafey petu ñi lanon Jesus, pewfaluweyew kiñe küme püllü “tañi yafültukuaetew” (Luka 22:43). Jesus rupamekelu falin dungu tañi mongen mu, ¡rume yafüluwi llowlu ti küme püllü ñi kelluetew!

6. a) Pu kümeke püllü, ¿chumngechi ingkaniekefi ta Chaw Ngünechen ñi pu che famülke mew? b)¿Chem ramtun wiñoldungungeay?

⁶ Famülke mu pengewekelay tati kümeke püllü, pewfaluwenolu am Jewba ñi pu kona Mapu mu. Welu tati pu newen-ngechi kümeke püllü amuley ñi ingkanieafiel Ngünechen ñi pu che, chem kuñiwün dungu mu rupale ñi fülmawün ta Jewba engu. Biblia feypi: “Jewba ñi küme püllü umaley reke kom wallontu pu che mu ñi yamniekeetew, ka kidu montulkefi” (Salmo 34:7). ¿Chumngelu yafültukuafeiñmew tüfachi feypin? Kuñiwün-ngechi wedake püllü mülelu am, küpa üñfitukeeiñmew. ¿Iney engün am? ¿Chew tuwingün? ¿Chumngechi küpa üñfitukeeiñmew? Taiñ kimal peaiñ kiñeke nütram ellaka mu rupakefulu tati pu che.

7. Tati Weküfü, ¿chumten che diturpuy ñi püntünentufiel ta Ngünechen mu?

⁷ Chumngechi peiñ nga küla chillkatun mu, mülerkefuy kiñe weda püllü küpa ngünenieafilu kakelu che, feymu kayñetufi ta Chaw Ngünechen. Fey wüla Satana ka Weküfü pingetuy (Apokalipsi 12:9). Ti Weküfü ngünenkafilu wüla ta Eva, kiñe warangka kayu pataka tripantu rupalu, diturpuy ñi püntünentuafiel epe kom che ta Ngünechen mu. Kiñeke müten manelfalchengefuyngün, feyta Abel, Enok ka Noe (Ebrew 11:4, 5, 7).

8. a) ¿Chumngechi kiñeke püllü weküfü ngetuyngün? b)¿Chumingün tati pu wedake püllü ñi montual ti Fütra Mangin Ko mu?

⁸ Noe ñi antü mu, mülekefuy kakelu püllü kayñetufilu ta Jewba. Elkünuyngün wenu mapu ka nagpayngün Mapu mu,  fey che kuerpukünuwingün. ¿Chumngelu? Génesis 6:2 feypi: “‘Ngünechen ñi pu fotüm’ pefilu tüfachi pu domo ñi rume kümeke adngen, feymew dullingün tüfa engün kisu engün ngealu, fey kureyefingün chuchi ñi ayüel müten”. Tüfachi pu püllü wedañmalfi tati pu che, welu Chaw Ngünechen Jewba alüntu eluñmawerkelaeyew engün ñi mülekayal. Feymu küpali kiñe Fütra Mangin Ko ñi apümkayafiel itrokom wedake che Mapu mu, welu tañi pu manelfalchi kona müten montuyngün (Génesis 7:17, 23). Tati pu wedake püllü, weküfü pingelu, elkünutuyngün ñi che kuerpu engün ñi montual tañi mongen, fey wiñotual wenu mapu mu kiñe püllü reke. Feymu tañi weda femün mu pengeli Satana ñi kiñewkülen engün, femngechi ‘longkongerpuy ti pu weküfü mew’ ta Satana (Matew 9:34).

9. a) Tati wedake püllü wiñotulu engün wenu mapu mu, ¿chem dungu rupayngün? b)¿Chem am ngüneduamaiñ tati pu weküfü mu?

 ⁹ Tati wedake püllü wiñotulu engün wenu mapu mu, Chaw Ngünechen eluñmawelaeyew ñi doy koneltuleweal tañi reñmawen wenu mapu mu, chumngechi femfi ta Satana (2 Pedro 2:4). Famülke mu, ti wedake püllü che kuerpu niewelayngün, welu petu amuley ñi weda ngüneniefiel pu che. Tati wedake püllü ñi kellun mu, Satana ‘ngünenkakefi kom Mapu mew mülechi pu che’ (Apokalipsi 12:9; 1 Juan 5:19). ¿Chumngechi? Tati pu weküfü femkey fillke dungu ñi ngünenkayafiel tati pu che (papeltunge 2 Korintio 2:11). Ngüneduamaiñ kiñeke.

10. Pu weküfü ñi ngünenieafiel ta che, ¿chem fillke ngünenkan pünekey?

¹⁰ Tati kalku dungu, tati kalku pelontukelu, ka ramtungekem pu la, kiñe kalku che rangiñelwelelu kam kidu femafuy tüfa, kom tüfachi dungu koneltuley pu weküfü ñi dungu mew. Biblia kondenakefi tüfachi dungu, ka ngüfetukeeiñmew taiñ püntütripayal kom feychi dungu koneltulelu tati pu weküfü mew (Deuteronomio 18:10-12; Galata 5:19-21). Rakiduamnge tüfa, kiñe challwafe pünekey fillke iyael ñi nüal kakerume challwa, ka femngechi tati pu wedake püllü pünekey fillke dungu ñi ngünenieafiel kakerume che.

11. ¿Chem koneltukey ti pelontun dungu ka chumngelu müley taiñ famentual?

¹¹ Ti pelontun dungu mu, pu weküfü pünekeyngün kiñe wachi reke. ¿Chem koneltukey ti pelontun dungu mu? Kom tati dungu ñi kimngeam chem rupayalu küpalechi antü mu, ka kimkenoelchi dungu. Tüfa ta kiñeke pelontun dungu: kalku dungu, naype ka pewma mu kimngeal kimkenoelchi dungu, ka weda perimontun. Fentren che kuñiwün-ngenochi dungu trokikey, welu Biblia pengelkey pu pelontuchekelu kellukonkey tati pu wedake püllü. Rakiduamnge tüfachi nütram mu, Hecho 16:16-18 feypi: “Kiñe üllchadomo kontunierkeeyew weküfü pelotuchefengelu”. Feymu tati üllcha domo neykümngelu müten ti weda püllü mu, pelontuchewelay.

12. ¿Chumngelu am kuñiwün-ngey taiñ dunguafiel tati pu la?

 ¹² Ka kiñe dungu mu, pu weküfü ñi ngünenkakefiel pu che, tüfa yafültukukefi ñi dunguafiel tati pu la. Tati pu che ngümakelu tañi layüm piwkeyen che, feypingekey koylake dungu ñi chumleketun tañi pu che yem. Kafey kiñe kalku che rangiñelwelelu feypilelafuy kimkenoelchi dungu ti layechi che mu, kam inayentuafuy ñi dungun reke ti layelu. Feymu fentren che rakiduamkey ti layelu kañpüle ñi mülen, ka dungufile engün yafültukuaeyew. Welu tüfa, ¡re koyla ka kuñiwün-ngey tati! ¿Chumngelu? Tati wedake püllü ti layechi che ñi dungun femfaluwkeyngün, ka feypikefingün tati kalku che rangiñelwelelu ñi chumleketun ti layelu (1 Samuel 28:3-19). Kafey chumngechi peiñ nga kayu chillkatun mu, layüm che afketuy ñi mongen (Salmo 115:17). Ti pu “ramtukelu tati pu la” ti wedake püllü ngünenkaeyew ka tüfa engün chaftukefi Ngünechen ñi ayükeelchi dungu (papeltunge Deuteronomio 18:10, 11; Isaías 8:19). Fey llemay, müley tami famtripayal tüfachi pu weküfü ñi kuñiwün-ngechi dungu mu.

13. Fentren che llükaniekefuyngün ti wedake püllü, ¿chem femürpuyngün?

 ¹³ Tati wedake püllü ngünenkakefi pu che ka llükalkakefingün. Satana ka tañi pu weküfü kimingün “ñi alüñmanoael” ñi apümkangeal engün Mapu mu; doyeli ñi wedalkameken engün (Apokalipsi 12:12, 17). Welu felele rume ta dungu, fentren warangka che llükaniekefuyngün ti wedake püllü, fewla lifretripayngün. ¿Chumngechi femürpuyngün tüfa? Koneltulefule rume kiñe che pu weküfü dungu mu, ¿chumngechi lifretripayafuy fey engün mu?

14. Inaliyiñ pu kristiano ñi femün Efeso waria wünen siglo mu, ¿chumngechi lifretripayafuiñ wedake püllü mu?

¹⁴ Biblia ta feypikeeiñmew chumngechi taiñ chaftuafiel ti wedake püllü ka chumngechi lifretripayal fey engün mu. Peaiñ Efeso waria mülechi pu kristiano ñi femün wünen siglo mu. Petu ñi kristianongenon, kiñeke engün adümkantukefuyngün ñi koneltual pu weküfü dungu mu. Elduamlu engün ñi femwenoal tüfa, ¿chumingün? Biblia feypi: ‘Pütrün che tati adümkantukefulu ti kalku dungu küpalyey engün tañi chillka ka lüpümfingün, fey ñi penieetew kom che’ (Hecho 19:19). Tüfachi pu we kristiano apümkafingün tañi chillka nielu kalku dungu, femngechi küme inayentufal elkünuy tati pu che famülke mu küpa chaftukelu tati wedake püllü. Feymu tati pu che ayükelu ñi poyeafiel ta Jewba müley ñi ütrüfentual chem dungu rume koneltulelu pu wedake püllü mew. Tüfa koneltuley tati chillka ka lifru nielu kalku dungu, fillke video ka audio ñi allkütungeal, kom feychi afmatufal ka ayüfal kechilelu reke ka amulkelu ñi fülkonal pu weküfü mu. Feyti pichike adentun ka kelü füw, tapül ruda ka tapül ajenko yeniekelu ti che ñi wedalkanoaetew tati pu wedake püllü (1 Korintio 10:21).

15. Taiñ chaftuafiel pu wedake püllü ñi pepiluwün, ¿chem müley taiñ femal?

¹⁵ Rupalu kiñeke tripantu wüla, pu kristiano Efeso waria mu apümkafilu engün tañi lifru nielu kalku dungu,  feymu ti apostol Pablo wirintukulelfi tüfa: ‘Fey iñchiñ am petu weychalu [...] ti pu weküfü engün’ (Efesio 6:12). Tüfa pengeli tati wedake püllü afeluwkelayngün, fey rume ayüniefuyngün ñi ngünenieafiel tati pu kristiano. Feymu, ¿chem müley ñi femal engün? Pablo feypieyew: “Tamün mupiltun ta kiñe eskudo reke feley tamün montulaetew ti pu weküfü [Satana] ñi üykülechi wechuñ wayki mew” (Efesio 6:16). Feymu doy newentuliyiñ taiñ mupiltun kiñe eskudo reke, femngechi küme chaftuafiyiñ ti wedake püllü ñi pepiluwün (Matew 17:20).

16. ¿Chumngechi yafültukuafuiñ taiñ mupiltun?

¹⁶ Feymew, ¿chumngechi yafültukuafuiñ taiñ mupiltun? Biblia ñi chillkatun mu. Fey kiñe kura malal ñi newenküleal, duamfali ñi küme anümkünungeal mapu mu. Ka femngechi taiñ mupiltun ñi newenküleal, müley ñi küme anümkünungeal Biblia mu, tati rüfngechi kimün. Feymu fill antü papeltuliyiñ ka chillkatuliyiñ ta Biblia, taiñ mupiltun newenküleay. Kiñe kura malal reke küme elkünungelu, tüfachi mupiltun kiñe eskudo reke, kelluaeiñmew taiñ chaftuafiel ti pu wedake püllü ñi pepiluwün (1 Juan 5:5).

17. ¿Chem duamfali taiñ femal taiñ chaftuafiel pu wedake püllü mu?

¹⁷ Pu kristiano Efeso waria mu, ¿chem kangelu dungu mülefuy ñi femal? Fey engün mülekefuy kiñe waria apolelu wedake püllü mu, feymu doy duamnieyngün ñi ingkangeal engün. Feymu Pablo feypifi engün: “Elkünukilmün tamün ngillatuleael. Llellipulemün ka rumel ngillatuniefimün ta Ngünechen, tati lif küme püllü [Ngünechen ñi newen] ñi kellun mew” (Efesio 6:18). Ka femngechi müleiñ ti Mapu apolelu wedake püllü mu, feymu taiñ chaftuafiel tati wedake püllü ñi wedalkameken mu, iñchiñ müley taiñ ngillatuafiel ta Jewba taiñ ingkañpeaetew. Ka ngillatuliyiñ müley taiñ üytuafiel Jewba ñi üy, tüfa falin-ngey (papeltunge Proverbios 18:10). Kafey fill antü feley taiñ ngillatuafiel Jewba ta ‘montulnieaeiñmew ti Weküfü ñi wedake dungu mew’ (2 Tesalonisense 3:3). Feymu may, Jewba wiñoldunguaeiñmew taiñ llellipun (Salmo 145:19).

18, 19. a) Taiñ chaftukefiel tati pu wedake püllü, ¿chumngelu maneluwküleiñ ñi wewafiel engün? b)Inalechi chillkatun mu, ¿chem ramtun wiñoldungungeay?

 ¹⁸ Pu wedake püllü rume kuñiwün-ngey. Welu chaftufiliyiñ tati Weküfü, fülkonküleliyiñ Jewba mu ka femliyiñ Ñi ayükeelchi dungu, femngechi ngelay taiñ llükanieafiel engün (papeltunge Santiaw 4:7, 8). Pu wedake püllü ñi newen doy puwkelay. ¿Chumngelu? Noe ñi antü mu pu wedake püllü kastigangeyngün, ka küpalechi antü mu apümkangeayngün (Juda 6). Ka tukulpange Jewba tañi pu newen-ngechi püllü ingkaniekeeiñmew (2 Reyes 6:15-17). Fey engün puwkintuniekeeiñmew chumngechi chaftumekeiñ ti wedake püllü ka ayükey taiñ wewafiel engün, feymu yafültukukeeiñmew. Fey llemay, amulepe taiñ kiñewküleal ta Jewba ka tañi pu manelfalchi püllü iñchiñ. Kafey famtripakünuafiyiñ kom fillke dungu koneltulelu pu wedake püllü mu, ka inanieaiñ kom tati ngülam Chaw Ngünechen mu küpalu (1 Pedro 5:6, 7; 2 Pedro 2:9). Femngechi, taiñ chaftukefiel mu pu wedake püllü, rüf wewafiyiñ.

¹⁹ Welu, ¿chumngelu Ngünechen eluñmakefi tati wedake püllü ka ti wedake dungu ñi kutrankamekefiel tati pu che? Inalechi chillkatun mu wiñoldungungeay tüfachi ramtun.