¿Yatiyätati?

¿Barrabás chachax kuna jan wali luräwinakats juchanïna?

▪ Mateo, Marcos, Lucas ukat Juan libronakarjamaxa, kawkïr jaqirutï Poncio Pilatox Jesús lanti carcelat antutkäna ukaxa, “lunthatänwa” ukat “wali uñtʼata preso[rakïnwa]” (Mateo 27:16; Juan 18:40). Ukhaxa jupax Jerusalén markanwa romanonakamp katuntat jikxatasïna, “masinakapamp chika. Jupanakasti mä kutix jilïrinakataki saytʼasisaw mayninakampix jaqinak jiwarayapxäna” (Marcos 15:7).

Barrabás chachan jan wali luratanakapat janis yaqha qillqatanakax utjkchixa, kuntï Bibliax siski ukarjamax Israel markan utjkäna uka jan wali lurir jaqinakamp chik sarnaqpachäna sasaw yatxattʼatanakax amuyapxi. Uka tiempon jan wali lurir jaqinakax utjapunïnwa sasaw sarnaqäw tuqit yatxattʼat Flavio Josefo sat chachax qillqtʼat jaytawayarakitayna. Wali tʼaqhisiyat judionakar arxatañ laykuw chʼaxwapxta sasaw uka jaqinakax sapxäna. Khaya 50 uka maranakanxa, romanonak contra ukat wali aytat judionak contra saytʼasiri jaqinakax walpun jilxattäna. Uka qhipatxa, jukʼampiw uka jaqinakax jilxattapxäna, ukatwa 66 maranx Judea markat romanonakar alisnukupxäna.

“Pampa tuqinakan lunthatapxirikäna ukanakampiw Barrabasax chikachaspachäna. Uka lunthatanakax wali askit uñjatäpxänwa, kunattix qamiri israelitanakaruw lunthatapxäna ukat romanonakan gobiernoparuw jan waltʼayapxäna”, sasaw The Anchor Bible Dictionary sat qillqatax qhanañchi.

¿Kunjam arunakampis Jesusax Caifasar jayspachäna?

▪ Walja jaqinak nayraqatan Cristötwa ukat Diosan Yuqapätwa sañapatak Caifasax Jesusar mayïna ukhaxa, akhamwa Jesusax jaysäna: “Jïsa nayätwa, kunjämtix jumax sisktas ukaxa” sasa. Kuna aruntï Bibliax qillqaskäna ukanx akham siwa: “Juma pachpaw sasktaxa” sasa (Mateo 26:63, 64). Uka arunakampixa, ¿janit Jesusax Caifasar jaysañ munkpachäna jan ukax kuntï jilïr sacerdotex siskäna ukax chiqapunïskiw sañcha munpachäna?

Jesusax janiw Caifasar janix jaysañ munkänti. Amuyataxa, uka arunakxa kuntï sasiwayki ukax ukhamapuniw sañatakiw judionakax apnaqapxirïna. Amuytʼañataki, Talmud de Jerusalén libroxa, 300 jichha pacha maranakanwa lurasitayna, ukan akham sasaw qhanañchi: mä judío jaqirux chiqapuniti mayni rabinox jiwatayna sasin jisktʼapxäna ukhaxa, akham sasaw jaysäna: “Jumanakaw sasipktaxa” sasa. Ukham jaysatapaxa, ukax chiqapunïskatap qhanañchañatakïnwa.

Jesusax jilïr sacerdoten qhanañchayañapatak autoridadanïtap sum yatïna. Ukat janitï parlkaspänxa, janis Cristökaspa ukhamwa amuyayaspäna. Ukhamasti, “juma pachpaw sasktaxa” sasinxa, kuntï jilïr sacerdotex siskäna ukax chiqätapwa qhanstayaskäna. Marcos qillqatarjamaxa, Caifasax Jesusar Mesiasätwa sañapatak waytʼkäna ukhaxa, jan axsarasaw “jïsa, nayätwa” sasin säna (Marcos 14:62; Mateo 26:25 ukat Marcos 15:2 uñxattʼarakïta).

[18 janan fotopa]

¡Barrabasaru antutam!, Charles Muller (1878)