Елм вә «Јарадылыш» китабы
Бир чохлары иддиа едир ки, елм Мүгәддәс Китабда јарадылыш һаггында јазылан мәлуматы тәкзиб едир. Әслинә галса, елмә зидд ҝедән Мүгәддәс Китаб јох, христиан фундаменталистләрин тәлимләридир. Бу груплардан бәзиләри јанлыш олараг иддиа едирләр ки, Мүгәддәс Китаба әсасән бүтүн физики варлыглар тәхминән 10 000 ил әввәл, һәр бири 24 саатдан ибарәт 6 ҝүн әрзиндә јарадылыб.
Лакин бу фикир Мүгәддәс Китабда өз тәсдигини тапмыр. Әҝәр белә олсајды, сон јүз ил әрзиндә едилмиш бир чох елми кәшфләрдән бу китабын дәгиг вә етибарлы олмадығы ҝөрүнәрди. Мүгәддәс Китабы дәгиг арашдырсаг, онун елми фактлара зидд ҝетмәдијини ҝөрә биләрик. Буна ҝөрә дә Јеһованын Шаһидләри христиан фундаменталистләрлә вә бир чох креасионистләрлә ејни фикирдә дејилләр. Ашағыда јазыланлар Мүгәддәс Китабын бу мөвзу барәдә әслиндә нә өјрәтдијини ҝөстәрир.
«Јарадылыш» китабында Јерин вә Каинатын садәҹә бир нечә мин ил әввәл, һәр бири 24 саатдан ибарәт алты ҝүн әрзиндә јарадылдығы дејилмир
«Башланғыҹ» нә вахт олмушдур?
Мүгәддәс Китабда јарадылыш һаггында мәлумат садә, ејни заманда ҝүҹлү сөзләрлә башлајыр: «Башланғыҹда Аллаһ ҝөјү вә јери јаратды» (Јарадылыш 1:1). Мүгәддәс Китабы тәдгиг едән бир чох алимләр разылашырлар ки, бу сөзләр 3-ҹү ајәдән башлајараг тәсвир олунан јарадылыш ҝүнләриндә баш верән һадисәләрә аид дејил. Бундан мүһүм бир нәтиҹә ортаја чыхыр. Мүгәддәс Китабын бу илк сөзләринә әсасән планетимиз дә дахил олмагла, бүтүн Каинат јарадылыш ҝүнләри башламаздан өнҹә гејри-мүәјјән вахт әрзиндә артыг мөвҹуд иди.
Ҝеологлар һесаб едирләр ки, Јер күрәсинин 4 милјард јашы вар вә астрономларын һесабламаларына әсасән, Каинат 15 милјард илдир ки мөвҹуддур. Еһтимал ки, ҝәләҹәкдә бу һесабламалар даһа дәгиг олаҹаг. Бәс онлар Мүгәддәс Јазыларын Јарадылыш 1:1 ајәсиндә јазылан сөзләрә зидд ҝедир? Әлбәттә ки, јох. Мүгәддәс Китабда ҝөјүн вә јерин дәгиг јашы ҝөстәрилмир. Буна ҝөрә дә елм ҝәтирилән ајәнин сөзләрини тәкзиб етмир.
Јарадылыш ҝүнләри нә гәдәр давам едиб?
Ҝөрәсән, јарадылыш ҝүнләри нә гәдәр чәкиб? Онларын һәр бири 24 саатдан ибарәт иди? Бәзиләри дүшүнүр ки, әҝәр «Јарадылыш» китабыны гәләмә алан Муса пејғәмбәр сонралар шәнбә ҝүнүнү тәсис етмәк үчүн әсас кими алты јарадылыш ҝүнүндән сонракы једдинҹи ҝүнә истинад едирдисә, демәли, бу ҝүнләрин һәр бири 24 саата бәрабәр олмалыдыр (Чыхыш 20:11). Бәс бу фикир «Јарадылыш» китабында јазыланлара ујғун ҝәлир?
Јарадылыш 2:4). Бундан әлавә, биринҹи јарадылыш ҝүнүндә «Аллаһ ишығы «ҝүндүз», гаранлығы исә «ҝеҹә» адландырды» (Јарадылыш 1:5). Бурада ибрани дилиндән «ҝүндүз» кими тәрҹүмә олунан «ҝүн» сөзү алтында 24 саатлыг заман кәсијинин јалныз бир һиссәси нәзәрдә тутулур.
Һеч дә јох. Мәсәлә бундадыр ки, «ҝүн» кими тәрҹүмә олунан гәдим ибрани сөзү јалныз 24 саата бәрабәр вахты јох, һәмчинин мүхтәлиф вахт кәсијини дә билдирә биләр. Мәсәлән, Муса 6 јарадылыш ҝүнүнүн һамысыны бир «ҝүн» кими гәләмә алмышды (Белә исә, бу јарадылыш ҝүнләри әслиндә нә гәдәр давам едиб? Мүгәддәс Китабда бу һагда һеч нә дејилмир. Лакин «Јарадылыш» китабынын 1 вә 2-ҹи фәсилләриндә јазыланлардан белә нәтиҹәјә ҝәлмәк олар ки, бу, узун мүддәт давам едән заман кәсијиндә баш вериб.
Алты јарадылыш дөврү
Муса пејғәмбәр «Јарадылыш» китабыны ибрани дилиндә вә јердән мүшаһидә едән инсанын нөгтеји-нәзәриндән гәләмә алмышды. Буну, еләҹә дә јарадылыш дөврләри вә ја ҝүнләри башланмаздан өнҹә Каинатын артыг мөвҹуд олдуғуну нәзәрә алсаг, јарадылыша даир Мүгәддәс Китабдакы мәлуматла бағлы јаранан зиддијјәтләр, демәк олар ки, тамамилә арадан галхыр. Нәјин әсасында белә гәнаәтә ҝәлмәк олар?
«Јарадылыш» китабынын илк ики фәслини диггәтлә нәзәрдән кечирсәк, ҝөрәрик ки, бир «ҝүн»дә башламыш һадисәләр нөвбәти «ҝүн»дә вә ја «ҝүн»ләрдә дә давам едирди. Мәсәлән, илк јарадылыш «ҝүн»ү башламаздан өнҹә ҝүнәш артыг јарадылмышды, амма, ола билсин, галын булуд өртүјүнә ҝөрә ишыг һәлә јерә чатмырды (Әјјуб 38:9). Биринҹи «ҝүн» әрзиндә бу манеә сејрәлдикҹә дағыныг ишыг атмосфери јарараг јерә чатмаға башлады a.
Икинҹи «ҝүн» атмосфер, еһтимал ки, јаваш-јаваш тәмизләнмәјә давам едирди, беләликлә, галын, сых булудларла океан арасында гүббә вә ја бошлуг әмәлә ҝәлмәјә башлады. Дөрдүнҹү «ҝүн» атмосфер о дәрәҹәдә тәмиз олду ки, «ҝөјдә» ҝүнәш вә ај пејда олду (Јарадылыш 1:14—16). Башга сөзлә десәк, онлар јердә олан инсанын нәзәриндән ҝөрүнмәјә башлады. Бүтүн бунлар тәдриҹән баш верди.
«Јарадылыш» китабында һәмчинин гејд олунур ки, бешинҹи «ҝүн» атмосфер тәмизләндикҹә «ганадлы мәхлуглар» пејда олмаға башлады. «Ганадлы мәхлуглар» кими тәрҹүмә олунан гәдим ибрани сөзү алтында, һәмчинин учан һәшәратлар вә пәрдәганадлы варлыглар да нәзәрдә тутулур.
Мүгәддәс Китабда һәр јарадылыш «ҝүн»үнүн вә ја дөврүнүн тәсвир олунма тәрзи бүтүн бу ишләрин бирдән јох, тәдриҹән ҝөрүлдүјү, јахуд, ола билсин, онлардан бәзиләринин нөвбәти јарадылыш ҝүнләриндә дә давам етдији гәнаәтинә ҝәлмәјә имкан верир b.
Нөвләринә ҝөрә
Бәс битки вә һејванларын тәдриҹән јаранмасы мүхтәлиф нөв ҹанлы организмләри јаратмаг үчүн Аллаһын тәкамүлдән истифадә етдијини ҝөстәрир? Сөзсүз ки, јох. Мүгәддәс Китабда конкрет олараг дејилир ки, Јарадылыш 1:11, 12, 20—25). Ајры-ајрылыгда һәр нөв битки вә һәр ҹинс һејван әтраф мүһитә ујғунлашмаг баҹарығы илә јарадылмышды? Һәр «нөв»үн сәрһәдини нә мүәјјән едир? Мүгәддәс Китабда бу һагда һеч нә дејилмир. Амма орада јазылыб ки, ҹанлы варлыглар «ҹинсинә ҝөрә» јарадылыб (Јарадылыш 1:21). Бу ону ҝөстәрир ки, онларын мүхтәлифлији «нөв»ләри вә «ҹинс»ләри илә мәһдудлашыр. Һәм палеонтоложи мәлуматлар, һәм дә мүасир елми тәдгигатлар узун мүддәт әрзиндә әсас битки вә һејван категоријаларынын ҹүзи дәјишиклијә мәруз галдығыны тәсдиг едир.
Аллаһ бүтүн битки вә һејванларын әсас «нөв»ләрини вә «ҹинс»ләрини јаратмышды («Јарадылыш» китабындакы мәлумат бәзи дини фундаменталистләрин фикирләри илә узлашмыр. Орада Каинатын, еләҹә дә ҹанлы варлыгларла долу Јер күрәсинин гыса мүддәт әрзиндә, нисбәтән јахын кечмишдә јарадылдығы дејилмир. Әксинә, «Јарадылыш» китабында Каинатын вә јер үзүндә һәјатын јаранмасы һаггында мәлумат мүасир елми тәдгигатларла үст-үстә дүшүр.
Фәлсәфи дүшүнҹәләринә ҝөрә бир чох алимләр Мүгәддәс Китабын һәјатын Аллаһ тәрәфиндән јарадылдығы фикри илә разылашмырлар. Гәдимдә Муса пејғәмбәр тәрәфиндән гәләмә алынан «Јарадылыш» китабында дејилир ки, Каинатын башланғыҹы олуб вә һәјат узун мүддәт әрзиндә, тәдриҹән вә мәрһәләли шәкилдә јарадылыб. Мараглыдыр, ҝөрәсән, тәхминән 3500 ил әввәл јашамыш Муса бунлары һарадан билирди? Бунун анҹаг бир мәнтигли изаһы вар: бу мәлуматлар Өз ҝүҹү вә мүдриклији илә ҝөјү вә јери јарадан тәрәфиндән верилмишди. Бу бизи бир даһа әмин едир ки, Мүгәддәс Китабдакы «һәр кәлмә Аллаһдандыр» c (2 Тимутијә 3:16).
Лакин сиздә суал јарана биләр: Мүгәддәс Китабда јарадылыш һагда дејиләнләрә инаныб-инанмамағын әһәмијјәти вар? Бунун ваҹиб олдуғуну ҝөстәрән бәзи әсаслы сәбәбләрә диггәт јетирин.
a Биринҹи «ҝүн»дә баш верән һадисәләрин тәсвириндә гәдим ибрани дилиндән «ишыг» кими тәрҹүмә олунан «óр» сөзү истифадә олунур вә бу сөзүн алтында ади ишыг нәзәрдә тутулур. Амма дөрдүнҹү «ҝүн»ү тәсвир етмәк үчүн гәдим ибрани сөзү олан «маóр» сөзү ишләнилир вә «ишыг мәнбәји» кими тәрҹүмә олунур.
b Мәсәлән, алтынҹы јарадылыш «ҝүн»ү әрзиндә Аллаһ инсанлара бујурмушду: «Төрәјиб чохалын, бүтүн јер үзүнү долдурун вә она саһиб олун» (Јарадылыш 1:28, 31). Лакин бу бујруг һәтта нөвбәти «ҝүн» башлајана гәдәр һәлә дә иҹра едилмәмишди (Јарадылыш 2:2).
c Әлавә мәлумат үчүн Јеһованын Шаһидләринин jw.org сајтында јерләшән «Мүгәддәс Китабын доғрулуғуна неҹә әмин ола биләрик?» адлы видеоја бахын.