Өвладыныз балаҹа оланда сизинлә һәр шеји бөлүшәрди. Анҹаг јенијетмә јашына чатандан ағзыны белә ачмыр. Онунла данышмаг үчүн сөзү, санки, кәлбәтинлә чыхартмалы олурсунуз; ја да ки о, сөһбәти даваја чевирир.

Сиз өвладынызла дил тапмағы өјрәнә биHS.3лHS.3әрсиниз. Амма әввәлҹә үнсијјәти чәтинләшдирән ики амилә нәзәр салаг.

Сәрбәст олмаг истәји. Јеткин вә мәсулијјәтли инсан олмаг үчүн јенијетмә өвладыныз, мәҹази диллә десәк, тәдриҹән сәрнишин отураҹағындан дуруб сүрүҹүнүн јеринә кечмәли вә кешмәкешли һәјат јолларында «машыны» идарә етмәји өјрәнмәлидир. Сөзсүз ки, бир чох јенијетмәләр пајларына дүшән сәрбәстликдән даһа чох сәрбәстлик истәјирләр; бәзи валидејнләр исә онлара верә биләҹәкләриндән даһа аз сәрбәстлик верирләр. Нәтиҹәдә, бу, һәм валидејнә, һәHS-.2м дHS.3ә јенијетмәјә башағрысы верән гызғын мүбаһисәјә сәбәб ола биләр. 16 јашлы Анар * ҝилејләнир: «Валидејнләрим һәр ишимә гарышыр. Мәнә даһа чох сәрбәстлик вермәсәләр, 18 јашым олан кими евдән чыхыб ҝедәҹәјәм!»

Ҝөтүр-гој етмәк габилијјәти. Балаҹа ушаглар үчүн јалныз «дүз вә сәһв» анлајышы мөвҹуддур. Онлардан фәргли олараг, јенијетмәләр јаваш-јаваш баша дүшмәјә башлајырлар ки, һәјатын бир чох саһәләри даһа мүрәккәбдир вә онлары тамамилә дүз вә ја тамамилә сәһв адландырмаг олмаз. Бу, ҝениш дүшүнҹә тәрзинин формалашмасында ваҹиб рол ојнајыр вә ҝәнҹә сағламдүшүнҹәлилик инкишаф етдирмәјә көмәк едир. Ҝәлин бир нүмунәјә бахаг. Ушаг үчүн әдаләт анлајышы чох садәдир: «Анам бир печенјени ики јерә бөлүб, јарысыны мәнә, јарысыны да гардашыма верди». Бу һалда әдаләт ушаг үчүн ади бир ријази дүстурдур. Јенијетмәләр исә дәрк едир ки, мәсәлә ҝөрүндүјү кими садә дејил. Чүнки әдаләтли олмаг һеч дә һәр заман һамы илә ејни давранмаг, јахуд да һамы илә ејни давранмаг һеч дә һәмишә әдаләтли олмаг демәк дејил. Ҝөтүр-гој етмәк габилијјәти инкишаф етдикҹә јенијетмәнин өз фикри формалашыр вә о, бу кими мүрәккәб мәсәләләри артыг өзү һәлл едир. Бәс бунун мәнфи ҹәһәти нәдир? О, сизинHS.3лHS.3ә сөз ҝүләшдирмәјә башлајыр.

Сәрбәст шәраит јарананда сөһбәт един. Ҝүндәлик һәјатда јаранан ади вәзијјәтләрдән јарарланын. Мисал үчүн, бәзи валидејнләр фикир вермишләр ки, өвладлары ев ишләри илә мәшғул оларкән вә ја машында ҝедәркән үрәкләрини ачыб данышмаға даһа чох мејилли олурлар. Башга сөзлә десәк, јенијетмәләр валидејнләри илә габаг-габаға јох, јанбајан отуранда өзләрини даһа раһат вә сәрбәст һисс едирләр. (МүгHS.3әддHS.3әс Китаб принсипи: Ганунун тHS.3әкрары 6:6, 7.)

Узун-узады данышмајын. Һәр мәсәләнин үстүндә ағыз дејәни гулаг ешитмәјәнә гәдәр мүбаһисә етмәјә еһтијаҹ јохдур. Әксинә, гысаҹа фикринизи сөјләјиб, сөһбәти бағлајын. Дедијиниз сөзләрин бир чохуну јенијетмә өвладыныз сонра, јәни тәк вә дүшүнмәк үчүн вахты оланда «ешидәҹәк». Садәҹә она бунун үчүн имкан верин. (МүгHS.3әддHS.3әс Китаб принсипи: Сүлејманын мHS.3әсHS.3әлHS.3лHS.3әри 1:1—4.)

Динләјин, лазым ҝәләрсә, ҝүзәштә ҝедин. Өвладынызын сөзүнү кәсмәдән диггәтлә динләјин. Онда сиз проблемин көкүнүн нәдә олдуғуну ҝөрәҹәксиниз. Нәји исә изаһ едәндә вәзијјәти нәзәрә алын. Инадкарлыгла гајдалара риајәт етмәји тәләб етсәниз, өвладыныз алтдан-алтдан өз ишини ҝөрәҹәк. «Јенијетмә өвладынызла үнсијјәт гапысыны ачыг сахлајын» китабында хәбәрдарлыг едилир: «Бу заман ушаглар икили һәјат тәрзи сүрмәјә башлајырлар. Јәни онлар валидејнләринә онларын ешитмәк истәдикләрини дејирләр, валидејнләри ҝөрмәјәндә исә өз билдикләрини едирләр». (МүгHS.3әддHS.3әс Китаб принсипи: ФиHS.3липиHS.3лиHS.3лHS.3әрә 4:5, һашијәјә баHS.3хын.) («Staying Connected to Your Teenager»).

Һөвсәләли олун. Бану адлы бир јенијетмә гыз дејир: «Фикирләримиз үст-үстә дүшмәјәндә анам дәрһал инҹијир. Бу, мәнә пис тәсир едир вә сөһбәтимиз о дәгигә мүбаһисәјә чеврилир». Һәддән артыг кәскин реаксија ҝөстәрмәк әвәзинә, өвладынызы баша дүшдүјүнүзү ҝөстәрән нәсә дејин. Мисал үчүн: «Бурада нараһат олунасы бир шеј јохдур!» — демәкдәнсә, «сәнин нә һиссләр кечирдијини јахшы баша дүшүрәм», — дејин. (МүгHS.3әддHS.3әс Китаб принсипи: Сүлејманын мHS.3әсHS.3әлHS.3лHS.3әри 10:19.)

Мүмкүнсә, ҝөстәриш јох, мәсләһәт верин. Јенијетмәнизин дүшүнҹә габилијјәти әзәлә кимидир, ону инкишаф етдирмәк лазымдыр. Буна ҝөрә дә о, сечим арасында галанда онун әвәзинә сиз «мәшг» етмәјин. Вәзијјәти онунла мүзакирә едәндә имкан верин ки, проблемин һәлли јолуну өзү тапсын. Сонра сиз өвладыныза бир нечә үсул тәклиф едиб белә дејә биләрсиниз: «Бах, белә вариантлар да вар. Онларын үзәриндә бир нечә ҝүн фикирләш, сонра сәнин һансы гәрары вә нә үчүн вердијини бирҝә мүзакирә едәрик». (МүгHS.3әддHS.3әс Китаб принсипи: ИбраниHS.3лHS.3әрә 5:14.)