«Һәр түрк әсҝәр доғулар». Бу шүар түрк мәктәбләриндә ушаглара тәлгин едилир, сијаси нитгләрдә вурғуланыр вә әсҝәрлијә чағырылан ҹаван оғланларын бејнинә јеридилир. Түркијәдә һәрби хидмәт киши вәтәндашлары үчүн мәҹбуридир, һәтта әсҝәрлијә чағырыш алан ҝәнҹләр буну тој-бајрам едирләр. Буна ҝөрә тәәҹҹүблү дејил ки, Түркијә һөкумәти фундаментал инсан һүгугларындан бири олан етигадлара ҝөрә һәрби хидмәтдән имтина етмәк һүгугуну танымаг истәмир.

Бунунла белә, Авропа Шурасынын үзв-дөвләти олан вә Авропа Инсан Һүгуглары Конвенсијасыны гәбул едән Түркијә үзәринә Авропа стандартларына мүвафиг олмаг өһдәлијини ҝөтүрүб. Авропа Инсан Һүгуглары Мәһкәмәсинин Бөјүк Палатасынын (АИҺМ) «Бајатјан Ермәнистана гаршы» иши илә әлагәдар вердији гәрардан сонра Түркијәнин Авропа Шурасы гаршысында етигадлара ҝөрә һәрби хидмәтдән имтина етмәк һүгугуну танымаг кими рәсми өһдәлији вар. Лакин Түркијә бу өһдәлији јеринә јетирмәкдән бојун гачырдығы үчүн етигадларына ҝөрә һәрби хидмәтдән имтина едән вәтәндашлары әзијјәт чәкир.

Сон 10 ил әрзиндә Јеһованын Шаһидләри олан 55 киши етигадларына ҝөрә һәрби хидмәтдән имтина етмәк һүгугларынын танынмасы үчүн һөкумәтә петисија ҝөндәрмишди. Лакин петисијалары рәдд едилди вә онлары дәфәләрлә мәһкәмәјә ҹәлб етдиләр, бөјүк ҹәримәләр кәсдиләр, бәзиләринә исә бир нечә ил һәбс ҹәзасы вердиләр. Һал-һазырда 15 ҝәнҹ түрк һәрби хидмәтдән имтина етдији үчүн артыг нечәнҹи дәфәдир ки, мәһкәмәјә ҹәлб едилир.

«Мән белә һесаб едирәм ки, дөвләтин өз сәлаһијјәтләриндән истифадә едәрәк мәни Мүгәддәс Китаб әсасында тәрбијә едилмиш виҹданыма зидд давранмаға, о ҹүмләдән Аллаһын Јешаја 2:4 ајәсиндәки әмәл етмәли олдуғума әмин олдуғум әмринә гаршы чыхмаға мәҹбур етмәјә һаггы јохдур». Нју-Јорк шәһәриндә јерләшән БМТ-нин баш гәрарҝаһынын гаршысындакы даш дивар үзәриндә һәкк олунан бу мәшһур ајәдә дејилир ки, мүһарибә етмәкдән имтина едәнләр «гылынҹларындан котан... дүзәлдәҹәк. Артыг дава етмәји өјрәнмәјәҹәк»ләр. О вахт 25 јашы олан Түркијә вәтәндашы Фети Демирташ бу сөзләрлә нәјә ҝөрә һәрби хидмәтә ҝетмәкдәнсә, азадлыгдан мәһрум олмағы вә һәбсханада јатмағы үстүн тутдуғуну изаһ етди. Јеһованын Шаһиди олан Фети Демирташ бүтүн гәлби илә инаныр ки, Мүгәддәс Китаб әсасында тәрбијә едилмиш виҹданын сәсинә гулаг асмалыдыр. Буна ҝөрә о, он дәфә мәһкәмәјә ҹәлб едилиб вә бир ил јарымдан чох һәбсдә олуб.

Илк дәфә һәбс едиләндә чавуш она әмр етди ки, һәрби форманы ҝејинсин, лакин Фети имтина етди — о, Мүгәддәс Китаб әсасында тәрбијә едилмиш виҹданынын сәсинә гулаг асмағы сечди. Сонра һәрби һиссәнин командири ону 400 нәфәрин габағына чыхардыб, әмр етди ки, һәрби форманы ҝејинсин. Фети јенә имтина етди. Илк дәфә һәбсдә оланда һәбсхана ҝөзәтчиләри ону тәһгир етмиш, башына, чијнинә, ајагларына вурмуш вә үзүнә-үзүнә шилләләмишдиләр.

2006-ҹи ил апрел ајында бешинҹи дәфә һәбс олунанда ҝөзәтчиләр Фетини сојундуруб алт палтарында сахладылар ки, о, форманы ҝејинмәк мәҹбуријјәтиндә галсын. Амма о ҝејинмәјәндә ҝөзәтчиләр Фетини 4 ҝүн карсерә салдылар. Ирадәсини сындырмаг үчүн ону ҝеҹәләр чарпајынын дәмиринә, ҝүндүзләр исә дәмир бармаглыға гандаллајырдылар. Фети дејир: «Ҝүндүзләрим горху ичиндә кечирди. Ҝеҹәләр дә ҝөзүмә јуху ҝетмирди ки, бирдән мәнә нәсә едәрләр вә бу горхум әбәс дејилди. Белә рәфтар уҹбатындан мәнәви ҹәһәтдән түкәнсәм дә, виҹданымын сәсинә гулаг асмагда гәти гәрарлы идим».

2007-ҹи илдә Фети Демирташ етигадына ҝөрә һәрби хидмәтдән имтина етдији үчүн она ҹәза кәсдијинә ҝөрә Түркијә һөкумәтиндән АИҺМ-а шикајәт етди. 2012-ҹи ил јанварын 17-си АИҺМ Фетинин хејринә гәрар чыхартды вә билдирди ки, Фети, һәгигәтән дә, инсанијјәтдән узаг, алчалдыҹы, ағры вә әзаб верән рәфтара мәруз галыб. Бундан әлавә, мәһкәмә тәсдиг етди ки, дәрин көк салмыш дини етигадлардан ирәли ҝәләрәк һәрби хидмәтдән имтина етмәк һүгугу Авропа Инсан Һүгуглары Конвенсијасы тәрәфиндән мүдафиә олунан һүгугдур. *

Авропа мәһкәмәсинин мәсәләјә ајдын мүнасибәт билдирмәсиндән сонра Фети Түркијә һөкумәтинин ону тәгиб етмәјә сон гојаҹағына үмид едирди. Мәһкәмәнин гәрарына әмәл едәрәк һөкумәт мәсрәфләрин вә дәјмиш зәрәрин мүгабилиндә Фетијә 20 мин авро тәзминат өдәди. «Фети Демирташ Түркијәјә гаршы» АИҺМ-нын вердији гәрардан дөрд ај сонра Түркијә Һәрби Мәһкәмәси она һәрби хидмәтдән имтина етдији үчүн ики ај јарым һәбс ҹәзасы кәсди. Фети апелјасија шикајәти верди вә һал-һазырда онун иши илә әлагәдар гәрарын верилмәси ҝөзләнилир.

Түркијә һәмчинин БМТ-ин Инсан Һүгуглары Комитәсинин директивинә дә мәһәл гојмур. 2008-ҹи илдә ики Јеһованын Шаһиди Ҹенк Атасој вә Арда Саркут БМТ-јә шикајәт етди. Сәбәб — Түркијә һөкумәти дәфәләрлә онлары мәһкәмәјә ҹәлб етмәклә һүгугларыны позмушдур. БМТ-ин Инсан Һүгуглары Комитәсинин 2012-ҹи ил мартын 9-да гәбул етдији гәтнамәсиндә гејд олунурду ки, «онларын мүтләг һәрби хидмәтдән имтина етмәләри дини етигадларындан ирәли ҝәлир вә онларын сонрадан мәһкәмәјә ҹәлб олунмалары вә онлара гаршы һөкм чыхарылмасы виҹдан азадлығы һүгугунун позулмасына бәрабәрдир, еләҹә дә Мүлки вә Сијаси Һүгуглар һаггында Бејнәлхалг Пактын 18-ҹи маддәсинин 1-ҹи бәндинә зиддир».

Бәс Түркијә һөкумәти бу ајдын директивә неҹә мүнасибәт ҝөстәрди? Һөкумәт һәлә дә етигадларына ҝөрә һәрби хидмәтдән имтина едән бу ики шәхсдән һәр дөрд ајдан бир * һәрби чағырыша ҝөрә мәнтәгәјә ҝәлмәји тәләб едир, әкс һалда, мәһкәмәјә ҹәлб едир вә бөјүк ҹәримәләр кәсир.

Түркијәдәки Јеһованын Шаһидләри Мүгәддәс Китабын инсанлары севмәк әмринә ујғун јашамаға гәти гәрарлыдырлар. Һәрби чағырыш ҝәлән һәр бир Јеһованын Шаһиди неҹә давранаҹағыны өзү гәрарлашдырыр. Фети Демирташ вә диҝәр Шаһидләр өзләри шәхсән гәрар вермишләр ки, әлләринә силаһ ҝөтүрмәк Мүгәддәс Китаб әмрини позур вә онларын виҹданларына зиддир.

Бу ҝәнҹ кишиләр үмид едирләр ки, дөвләт үзәринә ҝөтүрдүјү өһдәликләри јеринә јетирәҹәк. АИҺМ вә БМТ-ин Инсан Һүгуглары Комитәси дә үмид едир ки, Түркијә һөкумәти онларын гәбул етдији гәрарлара ујғун давранаҹаг вә етигадлара ҝөрә һәрби хидмәтдән имтина етмәк һүгугуну таныјаҹаг. Нә гәдәр ки Түркијә бу фундаментал инсан һүгугуна һөрмәт ҝөстәрмир, Авропа Шурасынын стандартларындан кәнара чыхмыш олур.