1, 2. (a) Lelaa botñem bañga bikristen i ndiihe i yé mahéñha ni botñem i bôt ba nkoñ isi? (b) Mambe mambadga ma tôbôtôbô di ga wan?

KINJE botñem i mbuma ñañ bañga bikristen i gwé! Bés bobasôna, le di yé minhook tole “mintômba mimpe,” di ngwés le sômbôl i Djob i bisu i yon, ni le jôl li Yéhôva li tééba lipubi. (Yôhanes 10:16; Matéô 6:9, 10) Botñem ipe mut binam a nla bana, i i gwé mahee iloo botñem i, i ta bé. Di yé ki maséé i bem bisai bi niñ boga i “ngii yondo” i Djob, tole hana i “hisi hi yondo.” (2 Pétrô 3:13) I nlélém ngéda, di mbem le mahol i pes mbuu ma litén li Djob ma kônde ke ni bisu.

² Yak bôt ba nkoñ isi ba gwé ngim botñem, ndi ba mbadba too botñem yap i ga yon. Kiki héga, didun di bôt di di ntuk mintuk mi moni, di gwé botñem le di ga kôs moni mi, ndi ba nla bé ba nkwoog nkaa ni ñem wap wonsôna le sômbôl yap i ga yon. Ndi bañga hémle i yé ‘i bem ibabé pééna’ le botñem yés i kristen i yon. (Lôk Héber 11:1) To hala, u yé le u badba le: “Lelaa di nla kônde bem botñem yés ibabé pééna? Bimbe bisai di ga bana ibale di gwé hémle i ngui inyu botñem yés?”

3. Bañga hémle i kristen i niñne i ngii kii?

³ Hémle i ta bé lem lam bikwéha bi bôt bi ngwééna. I ta bé  to lem lam mut a nkôhna hala kunda yada. Ndi bikristen bi gwé hémle ni njel mbuu mpubi u Djob, u u nsal ikété ñem u mut nu a neebe wo. (Galatia 5:22) Bibel i nkal bé le Yéhôva a gwé hémle, tole a gwé ngôñ i bana hémle. Inyule Yéhôva a yé nu ngui yosôna ni nu pék yosôna, yom to yada i nla bé kéñ nye njel i yônôs sômbôl yé. Isañ wés nu ngii a nlôôha ba nkwoog nkaa le mimbônga nwé mi ga yon, kayéle inyu yé, mi yé wengoñle mi mal yon. Jon a nkal le: “Hala a mal bôña!” (Añ Masoola 21:3-6.) Hémle i kristen i niñne mu libak le Yéhôva a yé “Nyambe nu hémle,” nu a nyônôs mimbônga nwé hiki ngéda.​—Ndiimba Mbén 7:9.

4. Umbe botñem bôlôm ni bôda ba telepsép ba ngéda kôba ba bé diihe?

⁴ Kaat Lôk Héber pes 11 i nsima môl ma 16 bôlôm ni bôda ba hémle. Djob a bi tinde ngwélél wé i tila le bana bôt ni bape ki, “ba kuhul mbôgi nlam inyu hémle yap.” (Lôk Héber 11:39) Bobasôna ba bé ‘bem ibabé pééna’ le Djob a tugul “mbôô” a bi bôn inyu mélés ngolba i Satan, ni inyu yônôs sômbôl i Yéhôva i bisu. (Bibôdle 3:15) Bana bôt ba telepsép bobasôna ba bi wo ilole mbôô, hala wee Yésu Kristô, i nyibil njel i niñ i ngii. (Galatia 3:16) Ndi, inyule mimbônga mi Yéhôva mi set bé, ba ga témb i bitugne inyu niñ ikété paradis hana isi i boga ni boga, ikété libak li peles.​—Tjémbi 37:11; Yésaya 26:19; Hôséa 13:14.

5, 6. Kii Abraham ni lihaa jé ba bé bôdôl ñem, ni lelaa ba bi tééda hémle i ngui? (Béñge titii i bibôdle bi yigil.)

⁵ Kaat Lôk Héber 11:13 i mpôdôl bape, ba ba bé niñil i ngéda kôba, i kalak le: “Bana bobasôna ba wél i hémle, ba pam bé makak, ndi ba tehe yaga mo nyoo nonok, ba séébaga mo.” Wada ikété yap a bé Abraham. Baa a bi tibil tééda botñem yé mu mahoñol mé, a hoñlak lelaa bañga niñ ikété maséé i ga ba i si énel i “mbôô” i ba bi bôn? Yésu a tibil timbhe mbadga i, ngéda a bi kal baôô bé le: “Isoñ nan Abraham a ba kon maséé i tehe kel yem; a tehe yo, a kon maséé.” (Yôhanes 8:56) Hala a bé maliga yak inyu Sara, Isak, Yakôb, ni ngandak ipe, i i bi bok mis map i bôdôl Ane ñem, inyule “ñuñgus nkoñ u ni nheg wé a yé ndigi Nyambe.”​—Lôk Héber 11:8-11.

⁶ Lelaa Abraham ni lihaa jé ba bi tééda hémle ngui? Inyu nigil i yi Djob, bebeg le ba bi emble mimañ mi bôt mi telepsép, tole Djob a bi yelene bo mam, tole ba bi añ ngim bikaat bi maliga bi ngéda kôba. Ndi iloo mam mana momasôna, ba bi hôya bé mam ba bi nigil. Ndi ba bi diihe mimbônga mi Djob ni matiñ mé, ba yoñ ki ngéda i tibil hoñol mo. Inyule ba bé nkwoog nkaa le botñem yap i ga yon, bana bôlôm ni bôda ba bé bebee i hônba to imbe ndutu inyu kônde téñbe ni Djob.

7. Mambe mam Yéhôva a bi ti bés ni loñgeñem inyu hôla bés i bana hémle i ngui, ni lelaa di nlama gwélél mam ma?

⁷ Inyu hôla bés i tééda hémle i ngui, Yéhôva a bi ti bés Bañga yé yosôna le Bibel ni loñgeñem. Inyu ba “maséé” ni inyu ‘too,’ di nlama bana lem i añ Bañga i Djob hiki kel ibale di nla. (Tjémbi 1:1-3; añ Minson mi baôma 17:11.) Kiki bagwélél ba Yéhôva ba ngéda kôba, di nlama ki yoñ ngéda i tibil hoñol mimbônga mi Djob, ni noñ matiñ mé. Yéhôva a bi sayap ki bés mu kiki a nti bés ngandak bijek bi mbuu hiki ngéda ni njel “nkol u maliga ni u pék.” (Matéô 24:45) Jon, ibale di ndiihe mam ma mbuu Yéhôva a niiga bés, di ga noñ ndémbél i bôt ba hémle ba ngéda kôba, ba ba bé tééda ‘botñem yap inyu Ane ibabé pééna.’

8. Lelaa masoohe ma nla lédés hémle yés?

 ⁸ Yak masoohe ma bé nseñ ngandak inyu hôla bagwélél ba Djob ba ngéda kôba i tééda hémle i ngui. Hémle yap i bé kônde let ngéda ba bé tehe lelaa Djob a ntimbhe masoohe map. (Néhémia 1:4, 11; Tjémbi 34:5, 16, 18; Daniel 9:19-21) Yak bés di nla yible Yéhôva miñem nwés, di toñle ki nye nduña yés, di yik le a ga emble bés, a ti ki bés ngui i hônba ni maséé. Jon i ngéda Djob a ntimbhe masoohe més, hémle yés i nkônde let. (Añ 1 Yôhanes 5:14, 15.) Kiki hémle i yé lem lam yada i litam li mbuu, di nlama ‘yagal’ mbuu u Djob ibabé waa, ndik kiki Yésu a bi bat le di boñ.​—Lukas 11:9, 13.

9. U héa masoohe di nti inyu yés, di nlama ki soohe inyu bonjee?

⁹ Ndi, di nlama ndik bé soohe inyu bat Djob mahôla. Kiki ‘minson mi hélha’ mi Djob mi yé ngandak, iloo kii mi nla éña, jon di nla ti Yéhôva mayéga, di béghak nye hiki kel! (Tjémbi 40:6) Jam lipe li yé le masoohe més ma nlama unda le di ‘nhoñol bôt ba yé ngata, wengoñle bés ni bo di yé nkañak lôñ.’ Di nlama ki soohe inyu mam ma yé nseñ inyu lôk kéé yés i nkoñ isi wonsôna, téntén inyu ba ba nyoñ ño ikété yés. Hala a ntihba miñem nwés ngéda di ntehe lelaa Yéhôva a ntimbhe masoohe di nti ikété adna!​—Lôk Héber 13:3, 7.

10. Imbe ndémbél i bagwélél ba Djob ba ba bi tjél tañba hémle yap di gwé, kii i bi ti bo ngui i boñ hala?

¹⁰ Ikété kaat Lôk Héber pes 11, ñôma Paul a ntoñol mandutu ma ngandak bagwélél ba Djob, ba di nyi bé môl, ba bi hônba. Kiki héga, ñôma Paul a nsima bôda ba hémle, ba ba bi nimis bon bap bôlôm ikété nyemb, ndi ba témb ba kôs bo ni njel bitugne. I mbus, a sima bôt bape, ba ba bi “top yaga bé kobla le ndi ba pam bitugne bi nlôôha loñge.” (Lôk Héber 11:35) To hala kii di ntibil bé yi bonjee Paul a bééna i mahoñol, ndi ba bi ôm ngim bôt kiki Nabôt bo Sakaria ngok letee ni nyemb, inyule ba bé nôgôl Djob, ba boñok ki sômbôl yé. (1 Bikiñe 21:3, 15; 2 Miñañ 24:20, 21) Ibabé pééna, Daniel ni mawanda mé ba bééna pôla i tañba hémle yap inyu kôhna “kobla.” Ndi inyule ba bé hémle lipémba li Djob, ba bé wengoñle bôt ba ba bi kôhna ngui i ‘yip manyo ma mbondo njéé, ba tuhak ngui i hié.’​—Lôk Héber 11:33, 34; Daniel 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.

11. Mambe manoodana ngim bapôdôl i bi hônba inyu hémle yap?

¹¹ Inyu hémle yap, bapôdôl kiki bo Mika ni Yérémia, ba bi kôhna manoodana ni njel “mandegle ni ndôm . . . ni mamok”. Bape, kiki bo Élia, ba bé ndeñg ikété ‘miñoñ ni dikôa, ba solbak bihôk ni mambôk ma maa.’ Bobasôna ba bi hônba inyule ba bé ‘bem mam ba bé bôdôl ñem ibabé pééna.’​—Lôk Héber 11:1, 36-38; 1 Bikiñe 18:13; 22:24-27; Yérémia 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

12. Njee a bi ti ndémbél i bisu inyu i hônba manoodana, kii i bi hôla nye i boñ hala?

¹² Ngéda a bi mal sima ngandak ndémbél i bôlôm ni i bôda i hémle, Paul a bi tibil yigye ndémbél yés i bisu le, Nwet wés Yésu Kristô. Kaat Lôk Héber 12:2 (MN) i nkal le: “Inyu maséé ma ba ma niñi nye bisu, a hônba kék i njiiha, a yan wonyu, ndi a yén isi i woo walôm u yééne ane i Nyambe.” I pot maliga, di nlama tibil noñ ndémbél hémle Yésu a bééna ngéda a bé boma manoodana ma ngui. (Añ Lôk Héber 12:3.) Kiki Yésu, bikristen bi bisu bi bi nôla inyu hémle yap, kii hala a bi bôña ni nnigil wada le Antipas, nu a bi tjél tañba hémle yé. (Masoola 2:13) Ba ga kôhna bisai i niñ i ngii i mbus bitugne  gwap. Bisai gwap bi nlee “bitugne bi nlôôha loñge,” bi bôt ba hémle ba ngéda kôba ba bé bem. (Lôk Héber 11:35) Ndék ngéda i mbus ligwéé li Ane i ñwii 1914, mi minhook nwominsôna mi mi bi yén telepsép letee ni nyemb, mi bi tuglana inyu ke niñ i ngii, ni inyu énél bôt ba binam i pañ Yésu.​—Masoola 20:4.

13, 14. Mambe manoodana Rudolf a bi boma, kii i bi hôla nye i hônba mo?

¹³ Didun di bagwélél ba Djob ba ngéda yés ba noñ ndémbél i Yésu, ba tiblak ki bok mis map i ngii botñem yap kayéle ba nwas bé le manoodana ma tômbôs hémle yap. Béñge ndémbél i Rudolf Graichen, nu a bi gwééne i loñ Jaman i ñwii 1925. A ngi hoñlak bititii bi miñañ mi Bibel, bi bi bé bi édi i ngii mabap ma ndap yé. A ntila le: “Titii yada i bé unda ngwo-njéé bo man ntômba, njéé bo ndék mañge, onk nyaga ni onk mbondo, bobasôna ba yé niñ ikété nsañ, ni le ndék mañge yon i yé éga bo . . .  Me bi tééda nya bititii i mu mahoñol mem ntandaa ngéda.” (Yésaya 11:6-9) To hala kii bisônda bi Nazi (tole Gestapo), ni bisônda bi jaman nu likôl (tole Stasi), bi bi lôôha tééñga nye ngandak ñwii, Rudolf a bi tééda hémle i  ngui inyu botñem yé i niñ ikété paradis hana isi.

¹⁴ Manoodana mape Rudolf a bi boma ma bé nyemb i mama yé nu a bé gwés ngandak. Ngéda mama yé a bé i ndap mok, i tison i Ravensbrück, a bi bana kon ba nsébél ni hop Pulasi le ‘Typhus’. A bi tehe ki lelaa isañ a bé nimis hémle yé, kayéle a sôk a sane le a ta ha bé Mbôgi Yéhôva. Ngéda a bi pam i ndap mok, Rudolf a bi bana bisai i ba ngwélél makiiña. I mbus, ba sébél nye i Suklu i Giléad. Ba bi ep nye i loñ Kili inyu ba nsañal nu tôbôtôbô i biloñ bipe. Yak nyoo, a bé ngwélél makiiña. Ndi letee ni ha, manoodana ma Rudolf ma bé ngi mal. A bi bii Patsy, nu yak nye a bé nsañal nu tôbôtôbô i biloñ bipe. Ñwii wada i mbus libii jap, man wap muda a wo. I mbus, yak nwaa wé nu gwéha nu a bééna ndik 43 ñwii, a wo. Rudolf a bi hônba manoodana mana momasôna. To hala kii a bé ñunuk, a konok ki hiki ngéda, a bé a ngi yii nsañal nu ngéda yosôna ni mañ u likoda i ngéda ñañ wé u bi pam ikété mbamble ni hop Pulasi le La Tour de Garde du 1^er août 1997 pages 20-25. ^[1]

15. Dimbe dihéga di gwé i len ini, di ñunda le Mbôgi Yéhôva i yé maséé i hônba ndééñga?

¹⁵ Mbôgi Yéhôva i nke ni bisu i ba maséé inyu botñem ba gwé, to hala kiki ba mboma ndééñga keñi. Kiki héga, ngandak lôk kéé yés i bôlôm ni i bôda, i yé i ndap mok i biloñ bi Éritréa, Siñgapur, ni Kôré i nwel mbok. Libim li ngéda, ba nok ndutu inyule ba noñ bibañga bi Yésu bi bi nkal le ba bada bañ pansoñ. (Matéô 26:52) Mu nsoñgi u bôt ba yé i mok, di nla sima Isak, Negede, ni Paulôs, ba ba ma tégbaha iloo 20 ma ñwii ikété ndap mok i loñ Éritréa! To hala kii ba bi tjél ti bo kunde i nit bagwal bap ba ba yé mimañ mi bôt, ni i biiba, bini bilôk bikéé bi nligip i téñbe ni Yéhôva to hala kii bi mboma manoodana ma mbuma ñañ. Kiki di ntehe mu i site yés jw.org, masu map ma ñunda le ba bi tééda hémle i ngui, kayéle yak bisônda bi bi ntat bo i ndap mok bi bi bôdôl ti bo lipém.

16. Lelaa hémle i ngui i nla sôñ we?

¹⁶ Libim li Mbôgi Yéhôva li mah ngi kôhna ndééñga keñi. Ndi manoodana ba mboma mu hémle yap i yé mahéñha. Ngandak ikété yap i njo ni liyep, i nkôhna mandutu i ngéda gwét bi yé ipôla bôt ba loñ yap, tole i ngéda bikuu bi nkwél bo. Bape kiki Môsé ni basôgôsôgôl, ba bi tjôô niñ i mbombo, ba tjél ki yila bañga bôt munu nkoñ isi u Satan. Ba bi jo bisañ bi ngui inyu yémbél lem i hép nkus, tole i boñ ndik sômbôl yap. Kii i nti bo ngui i boñ hala? Gwéha yap inyu Yéhôva ni hémle ngui ba gwé le a ga kodol ngitelepsép, a sayap ki bagwélél bé ba ba yén telepsép kayéle a ti bo niñ boga ikété hisi yondo hi telepsép.​—Añ Tjémbi 37:5, 7, 9, 29.

17. Mambe makidik u mal yoñ, kii di ga nigil mu yigil i noñ?

¹⁷ Munu yigil ini, di ntehe lelaa i bana lem i soohe, ni i yoñ ngéda i hek pék inyu wan mimbônga mi Djob, bi ga hôla bés i tééda hémle i ngui. I lisuk, hala a ga sôk a ti bés ngui i hônba manoodana di nkôs mu hémle yés kayéle, di bok mis més i ngii botñem yés i kristen, i di ‘mbem ibabé pééna.’ Ndi, kiki yigil i noñ i ga unda, ndoñi Bibel i nti inyu hémle i ntelbene bé ha.