1-3. (a) Inyuki di yé nkwoog nkaa le di nla yila mawanda ma Djob? (b) Bambe bôt di ga pôdôl munu yigil ini?

BIBEL i nsébél Abraham le liwanda li Djob ngélé aa. (2 Miñañ 20:7; Yésaya 41:8; Yakôbô 2:23) Nyetama nyen Bibel i nsébél tôbôtôbô le liwanda li Djob. Baa hala a nkobla le Abraham nyetama nyen Djob a ma bana kiki liwanda ikété bôt ba binam? To. Bibel i ñunda le bés bobasôna di nla bana bisai bi.

² Bañga i Djob i yé nyonok ni miñañ mi bagwélél ba Djob, bôlôm ni bôda, ba ba bé koñ Yéhôva woñi, ba hémlege nye, ba yila ki bañga yé mawanda. (Añ Tjémbi 25:14.) Bagwélél ba bobasôna, ba yé ikété “limut li mbôgi kiki ond” li Paul a mpôdôl. Bôt ba bobasôna, ba bé mawanda ma Djob.​—Lôk Héber 12:1.

³ Di wan ni miñañ mi mawanda maa ma Yéhôva le Bibel i mpôdôl: (1) Ruth, ngond i Lôk Môab, nu a bé yik muda, (2) Hézékia, kiñe i Lôk Yuda, nu a bé mut hémle,  ni (3) muda suhulnyu le Maria, nyañ Yésu. Bimbe biniigana di nla ôt mu mam hiki wada wap a bi boñ inyu yila liwanda li Djob?

4, 5. Mambe makidik makeñi Ruth a bé lama yoñ, kii i bé boñ le i yoñ makidik ma li ba ndutu ngandak? (Béñge titii i bibôdle bi yigil)

⁴ Naômi ni bakia bé, Ruth bo Orpa, ba bé ke ntandaa liké i nyodi i nkoñ Môab ikepam i Israél. Mu njel, Orpa a kit le a ntémb i lôk yé, i Môab. Naômi nye a bi yoñ makidik i témb i loñ yé Israél. Ndi mambe makidik Ruth nye a nyoñ? Hala a bé makidik makeñi kiyaga. Baa a ga témb i lôk yé Môab inyu koba lihaa jé? Tole a nyégle ni nyôgôl wé Naômi inyu ke i Bétléhém?​—Ruth 1:1-8, 14.

⁵ Lihaa li Ruth li bé niñik i Môab. Ibale a témb i boni, bebeg le ki bôt bé ba bi tééda nye. A bé yi hop, bilem bi loñ, ni maboñog ma bôt ba Môab. Yak Naômi a bé kon woñi le a ga la bé kuhul nkia wé nlôm to ndap. Jon a kal nye le a témb i Môab. Kiki di ntehe, Orpa a ‘témb yak bôt bé, yak banyambe bé.’ (Ruth 1:9-15) Ndi Ruth nye a bi kit le a ntémb bé i lôk yé ni i bikwéha bi banyambe bap.

6. (a) Mambe makidik ma pék Ruth a bi yoñ? (b) Inyuki Bôas a kal le Ruth a bi solop isi bipapai bi Yéhôva?

⁶ I nene le Ruth a bi nigil i yi Yéhôva ni njel nlô wé tole Naômi. A bi nigil le Yéhôva a mpôôna bé mop ma Môab. A gwés Yéhôva, a yi ki le a kôli ni bibégés ni gwéha. Jon Ruth a bi sôk yoñ makidik ma pék. A kal Naômi le: “Bôt boñ b’a ba bôt bem, yak Nyambe woñ ki Nyambe wem. (Ruth 1:16) Baa hala a ntihba bé bé ñem ngéda ni ntehe gwéha Ruth a bééna inyu Naômi? Ndi jam li nkônde tihba bés, li yé gwéha i Ruth inyu Yéhôva. I gwéha ini yon i bi tihba yak Bôas, nu a bi bégés Ruth inyule a bi lo i ‘solop isi bipapai bi Yéhôva.’ (Añ Ruth 2:12.) Bibuk Bôas a bi gwélél, bi nhôñlaha bés lelaa bon ba dinuni ba yé ba lo i solop isi bipapai bi nyañ wap inyu boñ le a sôñ bo. (Tjémbi 36:8; 91:1-4) Ni nlélém njel won Yéhôva a bi sôñ Ruth ni gwéha, a bom ki nye inyu hémle yé. Ruth a bééna bé njom yo ki yo i tam makidik a bi yoñ.

7. Kii i nla hôla i bet ba nkon woñi i ti niñ yap nkikip yak Yéhôva?

⁷ Ngandak bôt i nigil i yi Yéhôva, ndi ba mpohol bé i solop isi bipapai gwé. Ba nkon woñi i ti bomede nkikip yak Yéhôva ni i kôs sôble. Ibale u gwé minlélém mi mahoñol, badba le: Kii i nkôhna me woñi? Hiki mut a gwé ndik le a gwélél ngim djob. (Yôsua 24:15) Makidik ma pék ma yé le di pohol i gwélél ngembe Djob. Ngéda u nti wemede nkikip yak Yéhôva, u ñunda le u nhémle le a ga ba lisolbene joñ. Ni le a ga hôla ki we i ke ni bisu i gwélél nye to imbe ndutu i nkwél we. Jam li jon Djob a bi boñ inyu Ruth.

8. Toñol lelaa Hézékia a bi nañ?

⁸ Binéñél bi Hézékia bi bé mahéñha ngandak ni bi Ruth. A bi gwéé ikété  litén li Djob. Ndi bon ba Israél bobasôna bé bon ba bé ba tiñi ni Djob. Isañ Hézékia, le Kiñe Ahas a bé béba mut. A bi yan témpel i Djob, a tinde ki bôt i bégés mop mape. Ahas a bi ligis yak bon bé bape yômi, lôknyañ i Hézékia, a ti bo kiki sesema yak bikwéha bi mop. Binéñél bi Hézékia bi bé ndutu ngandak!​—2 Bikiñe 16:2-4, 10-17; 2 Miñañ 28:1-3.

9, 10. (a) Kii i bé le i tinde Hézékia i bana lôlha ñem? (b) Inyuki di nlama bé nôgôl Djob liyot? (c) Inyuki di nlama bé hoñol le binéñél gwés gwon bi nkit ntén mut di ga yila?

⁹ Ndémbél ibe i Ahas i bé le i tinde man wé Hézékia i unbene Yéhôva ngandak, tole i bana lôlha ñem. I len ini, ngandak i i mboma mandutu ma ma mpam bé to ma Hézékia, i nhoñol le ba kôli “nôgôl Yéhôva liyot” tole ba ñunbene ntôñ wé. (Bingéngén 19:3) Bape ba nhoñol le kiki ba bi bana binéñél bibe, ba kôli bana béba niñ tole i tiimba minlélém mi dihôha di bagwal bap. (Ezékiel 18:2, 3) Ndi baa mahoñol ma ma yé malam?

¹⁰ Niñ i Hézékia i ñunda le heni! Jam jo ki jo li kôli bé tinde bés i unbene Yéhôva. Nye bé nyen a mboñ le mam mabe ma kwél bôt. (Hiôb 34:10) I yé maliga le bagwal ba nla niiga bon bap i boñ loñge tole béba. (Bingéngén 22:6; Kôlôsé 3:21) Ndi hala a nkobla bé le binéñél gwés gwon bi ga kit umbe ntén mut di ga yila. Inyuki di nkal hala? Inyule Yéhôva a bi ti bés ngap i yoñ makidik, hala a nkobla le di nla pohol i boñ loñge tole béba. (Ndiimba Mbén 30:19) Lelaa Hézékia a gwélél likébla li Djob lini le ngap i yoñ makidik?

11. Kii i bi boñ le Hézékia a ba ipôla biloñge bikiñe bi Yuda?

¹¹ To hala kiki isañ a bé ipôla bikiñe bi bi boñ bibéba bikeñi i Yuda, Hézékia nye a bi ba ipôla bikiñe bi bi lôôha boñ loñge. (Añ 2 Bikiñe 18:5, 6.) A bi kit le a ga noñ bé ndémbél ibe i  isañ. Ndi a bi pohol i emble bapôdôl ba Yéhôva kiki bo Yésaya, Mika ni Hôséa. A bi tibil sédi ôô i emble maéba ni i neebe bikodlene. Hala a bi hôla nye i kodol libim li mam mabe isañ a bi boñ. A bi pubus témpel, a bédél litén nwéhél yak Djob, a tjé bisat ni loñ yosôna. (2 Miñañ 29:1-11, 18-24; 31:1) Mbus ha, ngéda Kiñe Sanakérib man Lôk Asiria, a han le a njôs Yérusalem gwét, Hézékia a unda makénd ni hémle. A bééna botñem le Yéhôva a nla sôñ litén jé, a lédés ki jo. (2 Miñañ 32:7, 8) Ngim ngéda i bi pam le Hézékia a yila ngôk, ndi ngéda Yéhôva a kodol nye, a neebe maéba ni suhulnyu. (2 Miñañ 32:24-26) Ibabé nkaa, Hézékia a yé loñge ndémbél kiyaga inyu yés. A bi nwas bé le binéñél gwé bi ôbôs niñ yé. Mahéñha ni hala, a bi unda le Yéhôva a yé liwanda jé.

12. Kiki Hézékia, lelaa ngandak i len ini i ñunda le ba yé mawanda ma Yéhôva?

¹² Bôt ba len ba gwé miñem mi nlet, to gwéha ba gwé ha bé. Ngandak boñge i nañ ngi gwéha i bagwal bap. (2 Timôtéô 3:1-5) To hala kiki ngandak bikristen i len ini i bi bana binéñél bibe, ba bi pohol i yila mawanda ma Yéhôva. Kiki Hézékia, ba bi unda le binéñél gwap bé gwon bi nlama kit ntén bôt ba ga yila yani. Djob a bi ti bés likébla li ngap i pohol. Jon di nla pohol i bégés nye ni i ti nye lipém, kiki Hézékia.

13, 14. Inyuki mbegee Maria a kôs i bé le i nene nledek ngandak, ndi lelaa a bi timbhe Gabriél?

¹³ Ngandak ñwii mbus ngéda Hézékia, hingonda hi suhulnyu hiada le Maria hi bé liwanda li Djob. Yéhôva a bééga ki nye mbegee i tôbôtôbô. A bé lama nembee, a gwal, a néñés ki Man Djob! Yéhôva a bé lama gwés nye ngandak ni bôdôl nye ñem inyu ti nye i nya minsima i. Lelaa a bi leege mbegee ini?

¹⁴ Di mbéna pôdôl lipém likeñi Maria a bi kôhna. Ndi imbe nduña mbegee i, i bé le i lona nye? Kiki hihéga, añgel Gabriél i kal nye le a ga nembee nye ngi yi bôlôm. Ndi Gabriél a toñle bé lihaa jé to bôt ba libôg lelaa Maria a ga nembee. Kii ba ga hoñol ngéda ba ntehe nye ni jém? Kii a ga kal ndi Yôsef a neebe le a nke bé ndéñg? Jam lipe ki, a bééna mbegee keñi i néñés Man Djob kiki mut binam! Di nyi bé nduña yosôna Maria a bi kôs,  ndi di nyi kii a bi bon ngéda Gabriél a pôdôs nye. A kal le: “Nun-ki! Me yé ngolibii [nkol muda] i Nwet; i bôña ni me kingéda bañga yoñ.”​—Lukas 1:26-38.

15. Inyuki di nkal le hémle i Maria i mbuma ñañ?

¹⁵ Hémle i Maria i mbuma ñañ! A bé bebee i boñ to kii Djob a nsômbôl, ndik kiki nkol muda. A bééna hémle le Yéhôva a ga tééda nye, a sôñ ki nye. Ndi hee hémle ngui ini i bé lôl Maria? Di ngwééna bé hémle. Di nla bana hémle ibale di mboñ biliya, ni ibale di mbat Yéhôva le a sayap biliya gwés. (Galatia 5:22; Efésô 2:8) Maria a bi boñ biliya ngandak inyu lédés hémle yé. Kii i nyis bés hala? Di béñge bipôdôl gwé ni lelaa a bé emble.

16. Kii i ñunda le Maria a bé yi emble ni ñem wé?

¹⁶ Lelaa Maria a bé emble. Bibel i nkal le: “Hi mut a hook noga, a tiñhaga i pot.” (Yakôbô 1:19) Maria a bé tibil emble. Bibel i nkal le a bé tééda i ñem wé mam momasôna a bé emble, téntén mam a bé nigil inyu Yéhôva. A bé yoñ ngéda i bigda balôm ba mam a bé nigil. Hihéga hiada hi nit i jam li hi yé i ligwéé li Yésu, ngéda batééda mintômba ba añle Maria ñwin u añgel. Hihéga hipe hi yé ngéda Yésu a bééna 12 ñwii, a bi pot jam li li bi hélés Maria. Munu dihéga dini diba, Maria a bi emble, a bigda, a tééda ki mam ma momasôna ikété ñem wé.—Añ Lukas 2:16-19, 49, 51.

17. Kii bipôdôl bi Maria bi niiga bés?

¹⁷ Bipôdôl Maria a bééna. Bibel i ñañle bé bés ngandak bipôdôl bi Maria. Mbôñgô wé nkwel wada u yé ikété kaat Lukas 1:46-55. Nkwel unu u ñunda le Maria a bé yi Bitilna bi Lôk Héber loñge loñge. Inyuki di nkal hala? Bibuk bi Maria bini, bi mpôôna bibuk di nléba ikété masoohe ma Hana, nyañ Samuel. (1 Samuel 2:1-10) I mpôôna le Maria a bi sima bipes bi Bibel bebee le 20 ma ngélé mu nkwel u. I yé ntiik le a bé gwés a ñañle bôt i mam a bé nigil yak liwanda jé li ñem nyuu le Yéhôva.

18. Ni mambe manjel di nla nigle hémle i Maria?

¹⁸ Kiki Maria, Yéhôva a nla bééga bés mbegee i i nene nledek ngandak. Ha ngéda i, di nlama nigle ndémbél i Maria, hala wee di neebe mbegee i ni suhulnyu yosôna, di hémlege ki le Yéhôva a ga hôla bés. Di nla ki nigle hémle i Maria ngéda di ntibil sédi ôô inyu emble Yéhôva, di bigdaga ki i mam di nigil inyu yé ni bitééne gwé. Ha ngéda i, di ga ba maséé i añle bôt bape mam di nigil.​—Tjémbi 77:12, 13; Lukas 8:18; Rôma 10:15.

19. Mu kiki di nkôna ndémbél i hémle ilam ikété Bibel, di nla ba nkwoog nkaa ni kii?

¹⁹ I yé ntiik le Ruth, Hézékia ni Maria ba bé mawanda ma Yéhôva kiki Abraham. Ba bé ikété “limut li mbôgi kiki ond” li li bi bana bisai i yila mawanda ma Djob. Di ke ni bisu i kôna ndémbél hémle ilam di ntehe munu i yigil ini. (Lôk Héber 6:11, 12) Ibale di mboñ hala, di mbana botñem i kôhna bibom bi bi yé i ba liwanda li Yéhôva i boga ni boga!