1, 2. (a) Inyuki dihéga di Nôa, Daniel, ni Hiôb di nla ti bés makénd? (b) Kii i bi tinde Ezékiel i tila bibañga bi bi yé i kaat Ezékiel 14:14?

BAA u mboma manoodana, kiki bo kon, liyep li moni, tole ndééñga? Baa hala a mbéna lédél we ngim mangéda, i tééda maséé moñ nson u Yéhôva? Ibale ñ, u nla kôs makénd i nigil dihéga di Nôa, Daniel, ni Hiôb. Ba bé bikwéha bi bôt, ba boma ki ngandak mandutu di mboma len, mahogi mu ma bé le ma boñ le ba nimis niñ yap. Ndi, ba bi tééda ndéñbe yap, jon Djob a bé tehe bo kiki ndémbél i hémle ni i manôgla.​—Añ Ezékiel 14:12-14.

² Ezékiel a tila bibuk bi ño nkwel bi yigil ini ngéda a bé i Babilôn, i nwii 612 B.N.Y. * (Ezékiel 1:1; 8:1) Hala a bé bé haa ni ngéda Yérusalem a tjiba, i nwii 607 B.N.Y. Ndik ndék bôt yon  i bééna bilem bilam kiki Nôa, Daniel, ni Hiôb, inyu hala nyen ba bi kôs tohi. (Ezékiel 9:1-5) Ikété yap di nla sima, Yérémia, Baruk, Ebed-melek, ni Lôk Rékab.

3. Kii di ga tehe munu yigil ini?

³ Nlélém i len ini, ndik i bet ba Yéhôva a ntehe kiki bôt ba téé sép​—hala wee bôt kiki bo Nôa, Daniel, ni Hiôb​—ba ga kôs yimbne i tohi inyu pei i tjiba i hiai hibe hini. (Masoola 7:9, 14) Jon, di béñge inyuki Yéhôva a bi gwélél i bôt bana kiki ndémbél i telepsép. Mu kii di mba di wan ndémbél i hiki wada wap, di ga tibil toñol (1) mambe mandutu mut nu a bi boma ni, (2) lelaa di nla kôna hémle ni manôgla mé.

4, 5. Mambe mandutu Nôa a bi boma, ni inyuki hônba yé i bé tôbôtôbô?

⁴ Mandutu ma Nôa a bi boma. Dilo di sôgôlsôgôl nu Nôa le Hénok, bôt ba bi lôôha yila béba. Ba bé pot “minledek mi mam” ikolba Yéhôva. (Yuda 14, 15) Bisañ bi bé nayak. I yé ntiik le, i dilo di Nôa “hisi hi ba ñôbak i mis ma Nyambe.” Bibéba biañgel bi bi yoñ manyu ma bôt ba binam, bi biiba ni bôda, bi gwal mimpémba mi bon, ba ba bé gwés bisañ. (Bibôdle 6:2-4, 11, 12) Ndi Nôa a bé mahéñha ni bo. Bibel i nkal le: “Nôa a léba karis i mis ma Yéhôva. . . . A ba peles ikété tjai tjé. Nôa a ba hiôm ni Nyambe.”​—Bibôdle 6:8, 9.

⁵ Di wan le kii bibañga bini bi niiga bés inyu mut telepsép nunu. Jam jada li yé le, Nôa a bi niñ mu béba nkoñ isi ha ngéda yé, iloo 600 nwii! Ha ndik 70 tole 80 nwii bé ilole ntida malép u nlo​—kiki i yé i ba inyu mut nu a nlôôha nom i niñ i len ini. (Bibôdle 7:11) Maselna ni bés i len ini, a bé bé i ngim likoda li bagwélél ba Djob​—i nene le to lôknyañ i bé hémle bé Djob​—a bééna bé mut nye ki nye a nit nye i pes mbuu. *

6. Lelaa Nôa a bi lôôha unda ñem ngui?

⁶ Nôa a bé ndik bé loñge mut. A bi yila ki “ñañal telepsép,” nu a bé pahal hémle yé ni makénd inyu Yéhôva, i mbamba. (2 Pétrô 2:5) Ñôma Paul a tila le: “Inyu hémle nyen . . . Nôa a kwéhne nkoñ ’isi nkaa.” (Lôk Héber 11:7) Inyu hala nyen, Nôa a bi boma mandegle ni ngolba, bebek yak minhanak mi bisañ. Ndi a bééna bé “woñi bôt.” (Bingéngén 29:25) Maselna ni hala, a bééna ñem ngui u Yéhôva a nti bagwélél bé, ba ba tiñi ni nye.

7. Mambe mandutu Nôa a bi boma ngéda a bé oñ nkuu?

⁷ Mu kii Nôa a bé kiha ni Djob yom kiki bo 500 nwii, Yéhôva a kal nye le a bañ nkuu inyu tohol bôt ni binuga. (Bibôdle 5:32; 6:14) Kinje ndutu maoñ ma, ma bé le ma nene i mis ma Nôa​—ha ndik bé i jam li mbéñge maoñ! Bebek le Nôa a bé yi le hala a ga boñ le ba kônde nol nye ni kolba nye. Ndi, a bi ke ni bisu i nôgôl ni i hémle Djob. “Hala nyen a boñ.”​—Bibôdle 6:22.

8. Lelaa Nôa a bi bôdôl Yéhôva ñem kiki Nhôla wé?

⁸ Ndutu ipe Nôa a bééna i bé le a yoñ ndun ni nwaa wé ni bon bé. Ilole Ntida malép u mbôdôl, bôt ba bé lama sal ni ngui inyu bana bijek, yak Nôa a bé lama boñ nlélém. (Bibôdle 5:28, 29) To hala,  nyiña nkus bé won u bé jam li bisu i niñ yé, ndi i bégés Nyambe. Tolakii a bé bañ nkuu, ni le hala a bé lama nom 40 tole 50 ma nwii, Nôa a bi bok mis mé i mam ma mbuu. Ni ki le a bi ke ni bisu i boñ hala 350 nwii mimpe mbus Ntida malép. (Bibôdle 9:28) Kinje loñge ndémbél i hémle ni i manôgla!

9, 10. (a) Lelaa di nla kôna hémle ni manôgla ma Nôa? (b) Lelaa Yéhôva a ntehe bôt ba ndiihe matiñ mé?

⁹ Lelaa di nla kôna hémle ni manôgla ma Nôa. Di nla kôna bilem bi, ngéda di nit telepsép i Djob, ngéda di ntjél yoñ ngaba i mam ma nkoñ isi u Satan, ni ngéda di mbii gwéñe bi Ane i bisu. (Matéô 6:33; Yôhanes 15:19) I yé ntiik le, nya niñ i, i mboñ le nkoñ isi u oo bés. Ntiik, to i len ini, ndéñbe yés i noñ mambén ma Djob kiki bo ma ma mbéñge libii, tole litehge lilam inyu malal, i mboñ le baoo bés ba tôô mahoñol mabe inyu yés i biloñ bihogi. (Añ Malaki 3:17, 18.) Kiki Nôa, di nkon Yéhôva woñi, ha bôt ba binam bé. Di nyi ki le nyetama nyen a nla ti bés niñ boga.​—Lukas 12:4, 5.

¹⁰ Lelaa hala a mbéñge yak we? Baa u ga ‘kiha ni Djob’ to ibale ba nol we tole ba nyahal we, tole ngéda nduña moni i noode hémle yoñ ipañ Nhôla woñ? Ibale u nkôna hémle ni manôgla ma Nôa, u nla bana bôdôl le Yéhôva a ga tôñ we.​—Filipi 4:6, 7.

11. Mambe mandutu Daniel ni mawanda mé mo maa, ba bi boma i Babilôn? (Béñge titii i bibôdle.)

¹¹ Mandutu ma Daniel a bi boma. Daniel a bé minkôm i Babilôn, tison i i bé nyonok ni bisat, ni makañ. Jam lipe li yé le, bôt ba Babilôn ba bé yan ndik bé Lôk Yuda, ndi ba bé ndegle bo, ba ndeglege Djob jap, le Yéhôva. (Tjémbi 137:1, 3) Kinje jam li bé le li hindha Lôk Yuda ñem, kiki bo Daniel! Yak mawanda mé mo maa​—Hanania, Misaél, ni Azaria​—ma ma bé ipôla mintôô mi bôt mi loñ, inyule ma bé nkôôbaga inyu sélél kiñe. Ba bé pohlene yak bo bijek ba bé lama je. I yé maliga le, bijek ni moog bi bi yila ngok baagene inyu yap, inyule bi bé nyonok ni gwom Yéhôva a sôña litén jé i je. Ndi Daniel a bé top bé le “a hindis nyemede ni bijek bi ndiba bi kiñe.”​—Daniel 1:5-8, 14-17.

12. (a) Bimbe bilem bilam Daniel a bééna? (b) Lelaa Yéhôva a bé tehe Daniel?

¹² Daniel a bi boma ndutu ipe, i mut a bé le a yan. A bééna ngap i boñ mam ma hélha, inyu hala nyen a kôhna bitel bikeñi. (Daniel 1:19, 20) Ndi ilole hala a yilha nye ngôk, ni mut nu a nok bé yom bape ba nkal, a bi ba suhulnyu, a nyik minwaa nwé, a waa bé to bégés Yéhôva. (Daniel 2:30) I yé ntiik le, ngéda Daniel a bé a ngi yii mañge, Yéhôva a bi tehe le a bé a kôli le a sima nye kiki ndémbél i telepsép ipañ Nôa ni Hiôb. Baa di nla kal le Nyambe a bi yoba i bôdôl Daniel ñem? Heni! Daniel a bi téñbe ni Djob, a ba ki manôgla ikepam lisuk li niñ yé. Daniel a bééna bebee le 100 nwii ngéda añgel i Djob i bi kal nye ni makénd le: “A Daniel, u yé mut Nyambe a ntéñ gwéha yé ni nye.”​—Daniel 10:11.

13. Lelaa Daniel a bi ba bisai inyu lôkisañ, bon ba Yuda?

¹³ Mu kii a bé lémél Djob, Daniel a bi yila ngomin keñi i ane Babilôn, yak ni i ane i Média ni Persia. (Daniel 1:21; 6:1, 2) Bebek le Yéhôva nyen a bé kena mam, jon Daniel a bi ba bisai inyu litén  jé, nlélém kiki Yôsep i Egiptô, ni Mardôkai i Persia. * (Daniel 2:48) Hégda lelaa hala a bé le a lédés bon ba Lôk Yuda ba ba bé minkôm, yak Ezékiel mukété, i tehe woo u Yéhôva u nsôñ bo i nya i!

14, 15. (a) Lelaa mam ma mpémél bés i len ini ma mpôôna ma Daniel a boma? (b) Lelaa bagwal ba nla ôt biniigana mu ndémbél bagwal ba Daniel?

¹⁴ Lelaa di nla kôna hémle ni manôgla ma Daniel. Nkoñ isi u len, i het di niñ kiki bakén, u yé nyonok ni nyega malal, ni kwéha base. Babilôn Nunkeñi, ndôñ kwéha base i nkoñ isi, “liyééne li mimbuu mimbe,” a nyumus bôt. (Masoola 18:2) Jon, bés di yé maselna, to ibale ba ndegle bés. (Markô 13:13) Kiki Daniel, di nkôôge bebee ni Yéhôva, Djob jés. Ngéda di yé suhulnyu ni manôgla, di bôdlak nye ñem, di ga ba tik i mis mé.​—Hagai 2:7.

¹⁵ Bagwal ba nla ôt biniigana mu ndémbél i bagwal ba Daniel. Lelaa ba nla pam i boñ hala? Ngéda a bé mañge i loñ Yuda, a bi hôlôs gwéha Nyambe, tolakii ngandak bôt ipañ yé i bé béba ngandak. A bi gwééna bé libak li. Hala a ñunda le bagwal bé ba bi niiga nye loñge. (Bingéngén 22:6) Jon a bagwal, ni waa bañ niiga bon banan, boña ki hala ni wongut. (Efésô 6:4) Soohana lôñni bo, soohana ki inyu yap. Ngéda ni nliya i niiga bo i gwés Djob, ni nti Yéhôva pôla le a sayap bé. ​—Tjémbi 37:5.

16, 17. Mambe mandutu Hiôb a bi boma ngéda a bé ngwañ mut, ni ngéda a bé son njonok?

¹⁶ Mandutu ma Hiôb a bi boma. Niñ i Hiôb i bi bana mahéñha ngandak. Ilole a nkôhna manoodana, a bé “mut nu a ba loo bôt ba likôl bobasôna ikété bikeñi gwé.” (Hiôb 1:3) A bé ngwañ mut, a bé yiba, a ban-ga lipém. (Hiôb 29:7-16) Ndi tolakii a bééna mam ma momasôna, Hiôb a bi ngôgôp bé tole a hoñol le a gwé bé ngôñ ni Djob. Jon, Yéhôva a sébél nye le “nkol wem,” a kônde le: “Mut ngi nsohi, a téé ki sép, a konok Nyambe woñi, a kômôk ki béba mbus.”​—Hiôb 1:8.

¹⁷ Kunda yada, niñ i Hiôb i bi héñha. A bi nimis gwom gwé gwobisôna, a modop kayéle a kahal yéñ le a wo. Di nyi le Satan nyen a bé mbus mam ma momasôna, inyule a bé sohbene Hiôb le, inyu  lingwañ nyen a mbégés Djob. (Añ Hiôb 1:9, 10.) Yéhôva a bi héya bé bisoman bi. Maselna ni hala, a bi nwas le Hiôb a unda ikété njôghe le a bé a tiñi ni nye, ni le gwéha yon i bé tinde nye i bégés Djob.

18. (a) Kii i ntihba we mu ndéñbe i Hiôb? (b) Kii maada Yéhôva bo Hiôb ba bééna, ma niiga bés inyu Yéhôva?

¹⁸ Satan a bi kôôba leñ Hiôb bikuu bibe kiyaga, bi bi bé lama tinde nye i hoñol le Djob nyen a bé mbus mandutu mé. (Hiôb 1:13-21) Mawanda ma Hiôb maa, ma ma bé ndegle nye, ma bi babaa Hiôb ni bibuk bibe, ma kalak le Djob nyen a yé kogse nye inyu bibéba gwé! (Hiôb 2:11; 22:1, 5-10) Ndi Hiôb a bi tééda ndéñbe yé. Ñ, i yé maliga le ngim mangéda a bi popoda, ndi Yéhôva a bé nok le njôghe yon i bé pôdha nye hala. (Hiôb 6:1-3) Inyu Nyambe, a bé mut a tiñi ni Nye ikété ndutu, tolakii Satan a bé ke ni bisu i suu Hiôb ni bisol lôñni bitembee. Ngéda manoodana ma ma bi mal, Yéhôva a bi kônde ti Hiôb ngaba iba iba inyu gwom gwobisôna a ba a gwé ilole a nkôs manoodana, a kônde ki nom 140 nwii. (Yakôbô 5:11) Ha ngéda i, a bé ke ni bisu i bégés Yéhôva nyetama. Kii i nyis bés hala? Inyule ngéda Ezékiel a bi tila bibuk bi pes kaat bi ñéga yigil ini, Hiôb a bé nwok kôba.

19, 20. (a) Lelaa di nla kôna hémle ni manôgla ma Hiôb? (b) Mu kii di niñ ni bôt bape, lelaa di nla kôna konangoo Nyambe?

¹⁹ Lelaa di nla kôna hémle ni manôgla ma Hiôb. To di mboma mambe mandutu, di yoñ bitelbene le bibégés bi Djob gwon bi ba yom bisu i niñ yés hiki ngéda, di undga le di mbôdôl nye ñem, di nôglak ki nye ni ñem wés wonsôna. Ntiik, bés di gwé ngandak manjom i boñ hala iloo Hiôb! Di yoñ hihéga: Di nyi ngandak mam inyu Satan ni dipa tjé. (2 Korintô 2:11) Ni njel kaat Hiôb, di nok inyuki Djob a nwas mandutu. Ni njel mbañ Daniel, di nyi le Ane Djob i yé ngim énél i i ga ane nkoñ isi wonsôna ni njel Yésu Kristô. (Daniel 7:13, 14) Di nyi ki le, ndék ngéda i Ane i, i ga mélés mandutu momasôna hana nkoñ isi.

²⁰ I mam ma bi pémél Hiôb ma niiga ki bés le, di nlama bana konangoo inyu lôk kéé yés i i nkôs njiiha. Kiki Hiôb, bilôk bikéé bipe bi nla pot jam li téé bé ha ngéda i. (Ñañal 7:7) Ndi iloole di kéés bo, di unda bo le di nok bo, ni le di nkônôô bo ngoo. Ni njel i nyen, di nkôna Isañ wés nu gwéha ni nu konangoo, le Yéhôva.​—Tjémbi 103:8.

21. Lelaa bibañga bi 1 Pétrô 5:10 bi mbigdaha bés mam ma bi pémél Nôa, Daniel, ni Hiôb?

²¹ Tolakii Nôa, Daniel ni Hiôb ba bi niñ bé nlélém ngéda, ba boma bé to minlélém mi mam, bobasôna ba bi hônba mandutu ba bé boma. Miñañ mi niñ yap mi mbigdaha bés bibañga bi ñôma Pétrô, nu a tila le: “Ibale ni mal son njonok ndék ngéñ, Nyambe nu karis yosôna . . . nyemede a’ timbis bé loñge. A’ téé bé, a lédés ki bé.”​—1 Pétrô 5:10.

22. Kii di ga tehe i yigil i noñ ha?

²² Ni njel bibuk bi Pétrô, Yéhôva a nyis bés ntiik le a’ boñ le bagwélél bé ba ba siñ, le ba tééda ki ngui yap. Bibañga bini bi mbéñge ki bagwélél ba Djob i len ini. Bés bobasôna di gwé ngôñ le Yéhôva a lédés bés, ni le di téñbe i gwélél nye. Jo ni jon, di ngwés kôna hémle ni manôgla ma Nôa, Daniel ni Hiôb! Kiki di ga tehe i yigil i noñ ha, i jam li bi hôla bo i téñbe ni Yéhôva li bé le ba bé yi nye loñge. Ni maliga, ba bé ‘tibil yi mam momasôna’ a bé bémél bo. (Bingéngén 28:5) Hala a nla ba nlélém jam inyu yés.