Fluwa sifuɛ dandan nga be fufu buɛ asiɛ’n nun be kunndɛ laa ninnge mun’n, be wunnin ninnge wie mun. Ninnge sɔ’m be kle kɛ ndɛ nga Biblu’n kan’n ti nanwlɛ. Afuɛ 2014 nun’n, fluwa kun seli kɛ sran nga be dunman o Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n i nun’n, be nun wie’m be dunman o ninnge nga fluwa sifuɛ dandan’m be wunnin be’n, be su. Sran sɔ’m be kwla ju “50 kun.” Sran kun mɔ i dunman nunman fluwa sɔ’n su wie’n yɛle Tatnai. ?Wan yɛle Tatnai? ?Junman benin yɛ ɔ dili-ɔ? Maan e nian sran sɔ’n i wun ndɛ nga Biblu’n kan’n.

Kɛ Pɛrsifuɛ’m be kwlali Babilɔninfuɛ mun’n, Zerizalɛmun klɔ’n trannin be famiɛn diwlɛ’n nun. Zerizalɛmun o nzue nga be flɛ i kɛ Efrati’n i wia atɔliɛ lɔ lika’n nun. Nvle nga be o lika sɔ’n nun lɔ’n, Pɛrsifuɛ’m be flɛli be kɛ nzue ba’n i sin lɔ nvle mun. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Pɛrsifuɛ’m be mannin Zuifu’m be atin kɛ be ɔ Zerizalɛmun naan be ko kplan Zoova i sulɛ sua’n i uflɛ. (Ɛsdras 1:1-4) Sanngɛ, be kpɔfuɛ’m be kunndɛli kɛ bé tánndan be ɲrun. I sɔ’n ti, be tɔnnin be suɛn kɛ be su jaso famiɛn’n i wun. (Ɛsdras 4:4-16) Kɛ Dariisi I yoli Pɛrsi famiɛn’n (afuɛ 522-486 nun ka naan Klistfuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n), i sran kun o lɛ be flɛ i kɛ Tatnai. Bian sɔ’n wa kunndɛli kɛ ɔ́ sí ndɛ sɔ’n nun kpa. Biblu’n waan ɔ ‘ti nzue i bue kun lɔ nvle siefuɛ.’—Ɛsdras 5:3-7.

Fluwa sifuɛ dandan’m be wunnin ninnge wie mɔ be fali ufa be wuli be’n. Awlobo kun i su ndɛ mun yɛ be klɛli be ninnge sɔ’m be su-ɔ. Tatnai i dunman klɛ be su wie. Ndɛ sɔ’m be nun kun ti sika ndɛ. Kɛ Dariisi I yoli famiɛn’n, i afuɛ 20 su (502 K.N.K.) yɛ be klɛli ndɛ sɔ’n niɔn. Kɛ bé klɛ́’n, ‘Tattanu m’ɔ ti nzue’n sin lɔ nvle’n i siefuɛ’n’ i junman difuɛ kun yɛ ɔ yoli be lalofuɛ-ɔ. Tattanu sɔ’n, Ɛsdras fluwa nun’n be flɛ i kɛ Tatnai.

?Junman benin yɛ Tatnai dili-ɔ? Afuɛ 535 nun K.N.K., famiɛn Sirisi kpɛkpɛli i mɛn’n nun akpasuaakpasua. Be flɛli akpasua sɔ’m be nun kun kɛ “Babilɔnin nin nzue’n i bue kun lɔ nvle mun.” Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, be kpɛli akpasua sɔ’n nun nɲɔn. Yɛ be flɛli bue kun kɛ “nzue’n i bue kun lɔ nvle mun.” Nvle sɔ’m be wie yɛle Siri nin Fenisi, nin Samari, nin Zida. Yɛ atrɛkpa’n, Damasi lɔ yɛ siefuɛ’n tran-ɔn. Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 520 m’ɔ́ fá jú afuɛ 502 nun K.N.K., Tatnai yɛ ɔ sieli nvle sɔ mun-ɔn.

Kɛ Tatnai tili i kɛ Zuifu’n be su jaso famiɛn’n i wun’n, ɔ ɔli Zerizalɛmun lɔ. Yɛ ɔ usali ndɛ ng’ɔ tili’n i nun kpa. I sin’n, ɔ klɛli fluwa ko mannin famiɛn Dariisi kɛ Zuifu’m be waan famiɛn Sirisi yɛ ɔ mannin be atin kɛ be kplan be Ɲanmiɛn sua’n niɔn. Kɛ be nianniannin fluwa siewlɛ sua bɔ be fa ninnge kpakpa mun gua nun’n i nun’n, be wunnin kɛ Zuifu’m be di nanwlɛ. (Ɛsdras 5:6, 7, 11-13; 6:1-3) Tatnai yacili Zuifu’m be nun, ɔ maan be kplannin be sua’n.—Ɛsdras 6:6, 7, 13.

Sɛ e niɛn i kpa’n, é wún kɛ “Tatnai b’ɔ ti nzue i bue kun lɔ nvle siefuɛ’n” i dunman w’a fuman. Sanngɛ, Ɲanmiɛn Ndɛ’n kɛn i ndɛ. Kpɛkun, ɔ kan junman trele ng’ɔ dili’n i ndɛ wie. Ndɛ sɔ’n, ɔ nin fluwa sifuɛ dandan’m be ninnge nga be wun be’n, be kle titi kɛ ndɛ nga Biblu’n kan’n ti nanwlɛ.