1, 2. (a) ?Ngue yɛ Robɛr sieli i nzɔliɛ-ɔ? (b) ?I sɔ’n ti, ngue yɛ ɔ yoli-ɔ?

BE FLƐ aniaan kun kɛ Robɛr. Kɛ bé yó i batɛmun’n, nn ɔ te yo gbanflɛn kan. Sanngɛ Ɲanmiɛn i sulɛ’n, ɔ timɛn i cinnjin kpa. Ɔ seli kɛ: “N yoman sa tɛ. Sanngɛ, min awlɛn nunman Ɲanmiɛn sulɛ’n su kpa. N kɔ aɲia’m be kwlaa be bo. Yɛ anglo wie’m be nun’n, n yo cɛn kunngun atin bofuɛ. Ɔ maan, sran’m be bu i kɛ n su Ɲanmiɛn kpa.”

² Kɛ Robɛr wa jali bla’n, ɔ wunnin like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo’n. Afin, cɛn wie’n, kɛ ɔ nin i yi’n bé yíyí be ɲin su’n, be fa Biblu’n i su kosan wie’m be usa be wiengu. Ɔ wunnin kɛ i yi’n, ɔ si Biblu’n nun ndɛ’n i kpa. Ɔ maan, ɔ tɛ kosan’m be su klanman. Sanngɛ i liɛ’n, ɔ kwlá tɛman kosan wie’m be su. I sɔ’n yoli i ɲannzuɛn. Ɔ seli kɛ: “Ɔ ti kɛ n siman like fi sa. I sɔ’n ti, n seli min wun kɛ: ‘?Sɛ n bɔbɔ n siman Ɲanmiɛn ndɛ’n, ń yó sɛ naan m’an kle min yi’n i like?’” I sɔ’n ti, ɔ kacili i sa. Ɔ seli kɛ: “N ma boli min ɲin ase n suannin Biblu’n nun like kpa. Ɔ maan, n ma wunnin Biblu’n nun ndɛ sunman be wlɛ. Kpɛkun, e nin Zoova e afiɛn wa mantannin kpa.”

3. (a) ?Ngue yɛ Robɛr i su ndɛ’n kle e-ɔ? (b) ?Like suanlɛ nga nun’n, kosan cinnjin benin mun yɛ é wá tɛ́ be su-ɔ?

³ ?Ngue yɛ Robɛr i su ndɛ’n kle e-ɔ? Atrɛkpa’n, e si Biblu’n  nun ndɛ wie mun. E kɔ aɲia’m be bo, yɛ e bo jasin fɛ’n titi. Sanngɛ, nɛ́n i sɔ mɔ e yo’n yɛ ɔ kle kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n sie e sakpa-ɔ. Afin, wie liɛ’n kɛ e bu e klun lɔ e nian’n, e wun kɛ ninnge wie’m be o lɛ’n, ɔ fata kɛ e yo be kpa tra laa’n. (Filipfuɛ Mun 3:16) I sɔ’n ti, like suanlɛ nga nun’n, é wá tɛ́ kosan cinnjin nsan be su. (1) ?Sɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n sie e sakpa’n, ngue yɛ maan e kwla wun i wlɛ-ɔ? (2) ?Ngue yɛ é yó naan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn w’a mantan kpa-ɔ? (3) ?Sɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn mantan kpa’n, ajalɛ benin mun yɛ é fá be-ɔ?

4. ?Ndɛ ng’ɔ o Efɛzfuɛ Mun 4:23, 24 nun’n, ɔ ti wan’m be liɛ?

⁴ Kɛ é bó Ɲanmiɛn i sulɛ bo’n, e wlali e nzuɛn tɛ wie’m be ase. Yɛ be yoli e batɛmun. Sanngɛ, ɔ nin a wieman. Biblu’n se kɛ maan e lo e wun man Ɲanmiɛn naan ‘ɔ bo e uflɛ yɛ ɔ kaci e akunndan’n’ titi. (Efɛzfuɛ Mun 4:23, 24) Fɔ o e nun. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e kplin e ɲin titi naan e nzuɛn’n w’a yo kpa. Kannzɛ bɔbɔ e su Zoova w’a cɛ’n, sanngɛ ɔ fata kɛ e yo sɔ naan e nin i e afiɛn w’a mantan kpa titi.—Filipfuɛ Mun 3:12, 13.

5. ?Kosan benin mun yɛ ɔ fata kɛ e fa usa e wun-ɔn?

⁵ Kannzɛ e ti gbanflɛn annzɛ talua, annzɛ kpɛnngbɛn’n, ɔ fata kɛ e bu e klun lɔ e nian sɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn mantan kpa o. Maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?Ɲanmiɛn wawɛ’n sie min kpa tra laa’n? ?Min nzuɛn’n su fa Klist liɛ’n kpa? ?Ngue yɛ min ayeliɛ’n nin like nga n yo i aɲia’m be bo lɔ’n kle-ɔ? ?Kɛ e nin min wiengu mun e o’n, ngue yɛ n klo i ndɛ kanlɛ-ɔ? ?N bo min ɲin ase n suan Biblu’n nun like? ?N wlawla min wun kɛ ɔ nin i fata’n sa? ?Kɛ be man min afɔtuɛ’n, n sɔ nun klanman? ?Kɛ min akunndan kɔ sa tɛ yolɛ’n su’n, ngue yɛ n yo-ɔ? ?N ti Klistfuɛ kun mɔ be kwla lafi i su-ɔ?’ (Efɛzfuɛ Mun 4:13) Kosan sɔ’m be su tɛlɛ’n kwla uka e naan sɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn mantan kpa’n, y’a wun i wlɛ.

6. ?Wan mun yɛ be kwla uka e naan sɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n yɛ ɔ sie e’n, y’a wun i wlɛ-ɔ?

⁶ Ɔ ju wie’n, sɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n yɛ ɔ sie e’n, e wiengu mun yɛ be kwla uka e naan y’a wun i wlɛ-ɔ. Akoto Pɔlu seli kɛ sran ng’ɔ bu klɔ sran ninnge’m be akunndan’n, ɔ wunmɛn i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn klun jɔmɛn i wun. Sanngɛ, sran nga Ɲanmiɛn wawɛ’n sie i’n i liɛ’n, ɔ si like nga sɛ ɔ yo-ɔ, Ɲanmiɛn i klun jɔ́ i wun’n. Ɔ si kɛ sɛ klɔ sran ninnge mun yɛ be lo i’n, Zoova klun su jɔmɛn i wun. (1 Korɛntfuɛ Mun 2:14-16; 3:1-3) Sɛ aniaan kun su bu klɔ sran ninnge’m be akunndan’n, asɔnun kpɛnngbɛn nga be bu akunndan kɛ Klist sa’n, be sie i nzɔliɛ ndɛndɛ. Ɔ maan, be ukɛ i. ?I lɛ nun’n, sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be man e afɔtuɛ wie’n, é nánti su? Sɛ e sɔ afɔtuɛ nga be man e’n nun klanman’n, é klé  kɛ e kunndɛ kɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn mantan kpa.—Akunndanfuɛ’n 7:5, 9.

7. ?Ngue ti yɛ e kwlá seman kɛ sran ng’ɔ si Biblu’n nun ndɛ’n, ɔ nin Ɲanmiɛn be afiɛn’n mantan-ɔn?

⁷ Nán Biblu’n nun ndɛ’n mɔ sran kun si i’n, i ti yɛ é sé kɛ ɔ nin Ɲanmiɛn be afiɛn’n mantan-ɔn. Famiɛn Salomɔn sili Zoova kpa. Ndɛ ng’ɔ kannin be’n, be nun wie’m be o Biblu’n nun. Sanngɛ, kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ nin Zoova b’a nantiman klanman kun. (1 Famiɛn Mun 4:29, 30; 11:4-6) Ɔ maan, sɛ e si Biblu’n nun ndɛ’n, ɔ ti kpa. Sanngɛ ɔ fata kɛ e lafi Ɲanmiɛn su kpa naan e nin i e afiɛn w’a mantan titi. (Kolɔsfuɛ Mun 2:6, 7) ?Ngue yɛ é yó naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kpa-ɔ?

8, 9. (a) ?Ngue yɛ é yó naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kpa titi-ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ e suan Biblu’n nun like mɔ e bu su akunndan-ɔn? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁸ Pɔlu seli Klistfuɛ klikli mun kɛ ‘maan be mian be ɲin be yo sran.’ (Ebre Mun 6:1) ?Ngue yɛ é yó naan y’a nanti afɔtuɛ sɔ’n su andɛ-ɔ? Like cinnjin kpa kun mɔ e kwla yo’n, yɛle kɛ, maan e suan fluwa ‘Maan e yo sa nga e yo ɔ e si kɛ Ɲanmiɛn klo e’n’ i nun like. I liɛ’n, é sí wafa nga e kwla nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su’n. Sɛ e suannin fluwa sɔ’n i nun like’n, fluwa uflɛ wie’m be o lɛ, mɔ be nun ndɛ’n kwla uka e naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kpa-ɔ. (Kolɔsfuɛ Mun 1:23) Asa ekun’n, ɔ fata kɛ e bu like nga e suan’n i su akunndan. Yɛ ɔ fata kɛ e srɛ Zoova naan ɔ tike e ɲin, naan e wun wafa nga e kwla nanti i nuan ndɛ’n su’n.

⁹ E kunndɛ kɛ é nánti Zoova i mmla’m be su, naan i klun jɔ e wun. I sɔ’n ti yɛ e suan Biblu’n nun like mɔ e bu su akunndan-ɔn. (Jue Mun 40:9; 119:97) Asa ekun’n, e kunndɛ kɛ é sú i kpa trá laa’n. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e yaci ninnge nga be tanndan e ɲrun’n be yolɛ.—Tit 2:11, 12.

10. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ gbanflɛn nin talua’m be yo naan be nin Ɲanmiɛn be afiɛn w’a mantan kpa-ɔ?

¹⁰ ?Sɛ a ti gbanflɛn annzɛ talua kan’n, Ɲanmiɛn junman trele benin yɛ cɛn wie lele’n, a kunndɛ kɛ á dí-ɔ? Kɛ aniaan bian kun m’ɔ di junman Betɛli lɔ’n, ɔ kɔ aɲia dandan’m be bo’n, ɔ nin aniaan gbanflɛn  nga be su wa yo be batɛmun’n, be koko yalɛ. Ɔ se be kɛ be kan Ɲanmiɛn junman nga be kunndɛ kɛ bé dí’n, i ndɛ be kle i. Ɔ sieli i nzɔliɛ kɛ, be nun sunman be buli Ɲanmiɛn i junman nga cɛn wie lele bé dí’n i akunndan. Wie’m be kunndɛ kɛ bé yó blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman difuɛ. Wie’m be kusu, be kunndɛ kɛ bé kɔ́ lika nga be mian jasin bofuɛ’m be wun lɔ’n. Sanngɛ, be nun wie’m be liɛ’n, be wunman like trele kun nga bé yó’n. Atrɛkpa’n, be bumɛn i kɛ ɔ ti cinnjin kɛ be fa Ɲanmiɛn junman trele kun be sie be ɲrun kɛ bé dí. I sɔ’n ti, sɛ a ti gbanflɛn annzɛ talua’n, usa ɔ wun kɛ: ‘?Kɛ mɔ min si nin min nin be se min kɛ n ko bo jasin fɛ’n annzɛ n wɔ aɲia’m be bo’n, i ti yɛ n kɔ-ɔ? ?E nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n mantan kpa?’ I kpa bɔbɔ’n, ɔ fata kɛ e kwlakwla e fa ninnge wie mun e sie e ɲrun kɛ é yó be. I liɛ’n, e nin Ɲanmiɛn e afiɛn mántan kpa ekun.—Akunndanfuɛ’n 12:1, 13.

11. (a) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn w’a mantan kpa-ɔ? (b) ?Sran benin yɛ Biblu’n kɛn i ndɛ mɔ e kwla niɛn i ayeliɛ’n su-ɔ?

¹¹ Kɛ e ko wun like ng’ɔ fata kɛ e yo i kpa tra laa’n i wlɛ’n, nán e sisi e bo, maan e yo. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ Ɲanmiɛn ninnge’m be lo e. Ɔ maan, Ɲanmiɛn mán e anannganman nguan. (Rɔmfuɛ Mun 8:6-8) Zoova si kɛ fɔ o e nun. I sɔ’n ti, ɔ fɛ i wawɛ’n man e naan y’a kwla yo i klun sa. Sanngɛ, ɔ fata kɛ e bɔbɔ e mian e ɲin e yo ninnge wie mun titi. Cɛn kun’n, aniaan bian Jɔnu Bar, m’ɔ yoli e Anuannzɛ’n i ɲrun dinfuɛ’m be nun  kun’n, ɔ yiyili ndɛ ng’ɔ o Lik 13:24 nun’n i nun. Ɔ seli kɛ: ‘Sran kpanngban be yaci Ɲanmiɛn sulɛ. Afin be kplinman be ɲin naan be nin Ɲanmiɛn be afiɛn w’a mantan kpa.’ Ɔ fata kɛ e nian Zakɔbu i ayeliɛ’n su. Ɔ nin anzi kun be tuli lele. Kɛ anzi’n yrɛli i nguan’n, yɛ ɔ yacili anzi’n nun-ɔn. (Bo Bolɛ 32:26-28) Biblu’n nun ndɛ’n yo fɛ. Sanngɛ, nán e se kɛ é kánngan nun é fá yíyí e ɲin su sa ngbɛn. Biblu’n kwla uka e kpa. I sɔ’n ti, maan e bo e ɲin ase e kunndɛ i nun ndɛ nga be kwla yo e ye’n.

12, 13. (a) ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a nanti ndɛ ng’ɔ o Filipfuɛ Mun 2:5 nun’n su-ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ Piɛli i ayeliɛ’n, ɔ nin ndɛ ng’ɔ kannin’n, be wla e fanngan-ɔn? (c) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn w’a mantan kpa-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “Sɛ e waan é fá e wun mántan Ɲanmiɛn kpa’n” i nun.)

¹² Sɛ Zoova wun kɛ e mian e ɲin e yo i klun sa’n, ɔ́ fɛ́ i wawɛ’n mán e. Ɔ maan, blɛblɛblɛ é bú akunndan nga Klist buli’n wie. (Filipfuɛ Mun 2:5) Ɲanmiɛn wawɛ’n fanngan nun’n, e kwla wla e nzuɛn tɛ’n i ase. Kpɛkun, e kwla yo Ɲanmiɛn i klun sa. (Galasifuɛ Mun 5:16, 22, 23) Sɛ e wun kɛ e akunndan’n kɔ sa tɛ wie yolɛ’n su’n, nán maan e sa sin bubu e. Sanngɛ, maan e srɛ Zoova titi kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man e naan e ɲin tran sa kpa yolɛ’n su. (Lik 11:13) Maan e wla kpɛn akoto Piɛli su. Nán sa kwlaa nun yɛ ɔ buli akunndan kɛ Klist sa-ɔ. (Matie 16:22, 23; Lik 22:34, 54-62; Galasifuɛ Mun 2:11-14) Sanngɛ, i sa sin w’a bubumɛn i. Zoova fanngan nun’n, ɔ wa buli akunndan nga Klist buli’n wie. E kusu, e kwla yo sɔ wie.

¹³ Piɛli kannin ninnge trele wie mɔ e kwla yo’n, be ndɛ. (An kanngan 2 Piɛr 1:5-8 nun.) I wie yɛle kɛ maan e nian e wun su, e tra e awlɛn, yɛ e klo sran. I sɔ’n ti, maan cɛn kwlakwla e usa e wun kɛ: ‘?Ngue yɛ n kwla yo i andɛ naan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn w’a mantan kpa-ɔ?’

14. ?Ngue yɛ ɔ́ klé kɛ e bu akunndan kɛ Klist sa-ɔ?

¹⁴ Sɛ e bu akunndan kɛ Klist sa’n, ninnge nga e yo be e junman’n su lɔ’n, annzɛ e suklu lɔ’n, nin ndɛ nga e kan be’n, nin ajalɛ nga e fa be’n, bé klé sɔ weiin. Ajalɛ nga é fá be’n, bé klé kɛ e kunndɛ kɛ é nían Klist i ayeliɛ’n su. Yɛ kɛ mɔ e nin Zoova e afiɛn mantan’n ti’n, e su kunndɛman kɛ é yó like wie m’ɔ kwla saci e nin i e afiɛn-ɔn. Asa ekun’n, kɛ e akunndan kɔ sa tɛ yolɛ’n su’n, é trá e awlɛn naan y’a yoman sa tɛ sɔ’n. Kwlaa naan y’a fa ajalɛ kun’n, é úsa e wun kɛ: ‘?Biblu’n nun ndɛ benin yɛ ɔ kwla uka min naan m’an fa ajalɛ kpa-ɔ? ?Sɛ ɔ ti Zezi’n, ajalɛ benin yɛ ɔ́ fá-ɔ? ?Ajalɛ benin yɛ sɛ n fa’n, ɔ́ jɔ́ Zoova klun-ɔn?’ Blɛ kwlaa nga e waan é fá ajalɛ kun’n, maan e fa kosan sɔ mun e usa e wun. Siɛn’n, maan e kan ajalɛ wie mɔ e kwla fa be’n, be ndɛ. Kpɛkun, Biblu’n nun ndɛ nga e kwla uka e naan y’a fa ajalɛ ng’ɔ ti kpa’n, é fá e ɲin é síe su.

15, 16. ?Bla annzɛ bian jalɛ’n nin janvuɛ tralɛ nun’n, wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e bu akunndan kɛ Klist sa-ɔ?

¹⁵ Bla annzɛ bian jalɛ’n. Ndɛ ng’ɔ o 2 Korɛntfuɛ Mun 6:14, 15 nun’n kwla uka e. (An kanngan nun.) Pɔlu seli kɛ ngbaciɛ dan o sran nga Ɲanmiɛn i wawɛ’n sie i’n, ɔ nin sran nga klɔ sran ninnge’m be lo i’n be afiɛn. Akunndan nga be bu’n, ɔ timan kun. ?I sɔ’n ti, sɛ e kunndɛ kɛ é já bla annzɛ bian’n, ajalɛ benin yɛ é fá-ɔ?

¹⁶ Janvuɛ tralɛ’n. Ndɛ ng’ɔ o 1 Korɛntfuɛ Mun 15:33 nun’n kwla uka e. (An kanngan nun.) Sran ng’ɔ nin Ɲanmiɛn be  afiɛn mantan’n, ɔ nin be nga be kwla yo maan ɔ yaci Ɲanmiɛn su lafilɛ’n, be sanman nun. ?I sɔ’n ti, sɛ sran wie’m be kunndɛ kɛ bé trá e janvuɛ ɛntɛnɛti su’n, ngue yɛ é yó-ɔ? ?Sɛ sran wie mɔ e siman be’n, be klo kɛ e nin be e yo ninnge wie mun ɛntɛnɛti su’n, ajalɛ benin yɛ é fá-ɔ?

17-19. ?Ngue ti yɛ sɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn mantan’n, (a) e su yoman like ng’ɔ kwla saci e nin i e afiɛn’n niɔn? (b) i junman’n i dilɛ’n yó e cinnjin-ɔn? (c) e nin e wiengu mun é síesíe e afiɛn-ɔn?

¹⁷ Ninnge nga sɛ e yo be’n, e nin Zoova e afiɛn kwla saci’n. I lɛ nun’n, Ebre Mun 6:1 kan ndɛ cinnjin kpa kun. (An kanngan nun.) “Sa ngbɛnngbɛn” mɔ ndɛ mma sɔ’n kan be ndɛ’n yɛle sa nga sɛ e yo be’n, e su kwlá suman Ɲanmiɛn kpa’n. I sɔ’n ti, sɛ e kunndɛ kɛ é fá e wun wlá junman annzɛ aata dilɛ wie nun’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?Junman sɔ’n kwla yo min wun sa ye? ?Ɔ fata kɛ n di aata sɔ’n wie? ?Be nga be waan bé yó naan mɛn’n yo kpa’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e nin be e san nun-ɔn?’

¹⁸ Junman ng’ɔ fata kɛ i dilɛ’n yo e cinnjin’n. I lɛ nun’n, Zezi man e afɔtuɛ kpa kun. (Matie 6:33) Sran ng’ɔ nin Ɲanmiɛn be afiɛn mantan’n, ɔ dun mmua fɛ i wun man Ɲanmiɛn naan ɔ sie i. I sɔ’n ti, sɛ e ɔli suklu naan y’a ju mmua kan’n, e kwla usa e wun kɛ: ‘?Ɔ fata kɛ n wɔ inivɛsite?’ Sɛ kusu e su kunndɛ junman naan y’a ɲan kun’n, e kwla usa e wun kɛ: ‘?Ɔ fata kɛ n di junman sɔ’n?’

¹⁹ Kɛ ndɛ tɔ e afiɛn’n. Pɔlu mannin Rɔmun lɔ Klistfuɛ’m be afɔtuɛ naan b’a kwla siesie ndɛ ng’ɔ tɔ be afiɛn’n. E kwla nanti afɔtuɛ sɔ’n su wie. (Rɔmfuɛ Mun 12:18) Kɛ mɔ e nian Klist i ayeliɛ’n su’n ti’n, e mian e ɲin naan e nin sran y’a ‘kanman ndɛ.’ ?Sanngɛ, kɛ ndɛ tɔ e nin aniaan kun e afiɛn’n, ngue yɛ e yo-ɔ? ?Sran’m be wun kɛ e ndɛ kanlɛ yo ya? ?Annzɛ be sie i nzɔliɛ kɛ, e nin e wiengu mun e siesie e afiɛn?—Zak 3:18.

20. ?Ngue ti yɛ a kunndɛ kɛ a nin Zoova amun afiɛn mantan kpa-ɔ?

²⁰ Sa fanunfanun nga e kannin be ndɛ’n be kle kɛ, sɛ e nanti Biblu’n nun mmla’m be su’n, é fá ajalɛ nga be ti kpa’n. Yɛ é klé kɛ atin nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kle e’n, i su yɛ e fa-ɔ. Kɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn mantan kpa’n, e klun jɔ. Robɛr mɔ e kɛnnin i ndɛ like suanlɛ nga i bo bolɛ nun’n, ɔ seli kɛ: ‘Kɛ min nin Ɲanmiɛn e afiɛn wa mantannin kpa’n, n ma niannin min yi nin min mma’m be lika kpa trali laa’n. Kpɛkun, min klun wa jɔli kpa ekun.’ Sɛ e kusu, e mian e ɲin naan e nin Zoova e afiɛn mantan kpa’n, é ɲán su mmlusuɛ. Yɛle kɛ, e klun jɔ́. Kpɛkun, cɛn wie lele’n, é “nyán nguan sakpa.”—1 Timote 6:19.