1, 2. (1) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova timan kɛ sran nga be le kwlalɛ mun’n be sa-ɔ? (2) ?Ngue yɛ é wá fá e ɲin síe su like suanlɛ nga nun-ɔn?

BLƐ sunman’n, be nga be le kwlalɛ’n be mianmian be sran mun. Ɔ ju wie bɔbɔ’n, be kle be ɲrɛnnɛn. (Matie 20:25; Akunndanfuɛ’n 8:9) Zoova liɛ’n, ɔ yoman sɔ mlɔnmlɔn. I yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Kpli’n niɔn. Like fi nunmɛn i sin. Sanngɛ, ɔ bu klɔ sran mɔ fɔ o be nun’n, be sran. Zoova i klun ti ufue. E ndɛ lo i kpa. Asa ekun’n, i wla fiman su kɛ fɔ o e nun. Like nga e kwlá yoman’n, ɔ si i. I sɔ’n ti, ɔ su seman e le kɛ e yo like nga e kwlá yoman’n.—Jue Mun 103:13, 14.

² Biblu’n kle kɛ Zoova bu i sufuɛ’m be sran. Zoova yoli sa sunman m’ɔ yi i sɔ liɛ’n i nglo-ɔ. Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán be nun nsan be ndɛ. I klikli’n, yɛle wafa nga Zoova ukali Samiɛli’n. Blɛ sɔ nun’n, nn Samiɛli ti gbanflɛn kan. Sanngɛ, Zoova ukɛli i naan w’a kwla kan ndɛ cinnjin kun w’a kle Eli m’ɔ ti Ɲanmiɛn Ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn’n. I nɲɔn su’n, yɛle wafa nga Zoova jrannin Moizi sin’n. Blɛ sɔ nun’n,  Moizi bumɛn i kɛ ɔ kwla fa Izraɛlifuɛ mun Ezipti lɔ fite. I nsan su’n, yɛle wafa nga Zoova deli Izraɛlifuɛ mun’n. ?Ngue like yɛ ndɛ kwlaa sɔ’m be kle e Zoova su-ɔ? ?Wafa sɛ yɛ e kwla niɛn i ayeliɛ’n su-ɔ?

3. (1) ?Cɛn kun kɔnguɛ’n, sa benin yɛ ɔ juli Samiɛli su-ɔ? (2) ?Kosan benin yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

³ Samiɛli i bakan nun yɛ ɔ boli Ɲanmiɛn i tannin sua’n nun lɔ junman dilɛ bo-ɔ. (1 Samiɛl 3:1) Cɛn kun kɔnguɛ’n, kɛ ɔ ko lali’n, sa kun juli. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) (An kanngan 1 Samiɛl 3:2-10 nun.) Yɛle kɛ, sran kun flɛli i. Ɔ buli i kɛ Eli m’ɔ ti Ɲanmiɛn i ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn’n niɔn. I sɔ’n ti, ɔ jaso ɔli Eli i wun lɔ. Yɛ ɔ seli i kɛ: “Nannan, a flɛli min’n m’an ba.” Sanngɛ, Eli tɛli i su kɛ: “M’an flɛ-man wɔ.” Kɛ ɔ sɛli i sin ko lali’n, sa sɔ’n juli kpɛ nɲɔn ekun. Ɔ maan, Eli wunnin i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn yɛ ɔ su flɛ Samiɛli-ɔ. I sɔ’n ti, sɛ be flɛ Samiɛli ekun’n, wafa ng’ɔ fata kɛ ɔ tɛ su’n, Eli kleli i. I sɔ yɛ Samiɛli yoli-ɔ. ?I klikli nun nga Zoova flɛli Samiɛli’n, ngue ti yɛ w’a semɛn i kɛ i bɔbɔ yɛ ɔ su flɛ i-ɔ? Biblu’n tɛman su. Sanngɛ, atrɛkpa’n, kɛ m’ɔ buli wafa nga i sɔ’n kwla yo Samiɛli’n i akunndan’n, i ti-ɔ.

4, 5. (1) ?Kɛ Zoova seli Samiɛli kɛ ɔ kan ndɛ cinnjin kun kle Eli’n, ngue yɛ Samiɛli yoli-ɔ? (2) ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ?

⁴ An kanngan 1 Samiɛl 3:11-18 nun. Zoova i mmla’n se ba kanngan’m be kɛ maan be ɲin yi sran oke mun. I li, sran oke nga be ti nvle su kpɛn’n, be yɛ ɔ fata kɛ be ɲin yi be kpa-ɔ. (Ezipt Lɔ Tulɛ 22:27; Saun Yolɛ 19:32) Ɔ maan, kɛ Samiɛli m’ɔ ti gbanflɛn kan’n, ɔ́ jáso nglɛmun ndɛ kpa’n, ɔ́ kó tó Eli naan ɔ́ kán jɔlɛ nga Ɲanmiɛn wá dí i’n i ndɛ kle i’n, i sɔ’n w’a yoman pɔpɔ. Biblu’n kan kɛ: “Srɛ kun i, ɔ kwlá kan-man aolia nun like ng’ɔ wunnin i’n kle-man Eli.” Sanngɛ, Ɲanmiɛn kleli Eli kɛ i bɔbɔ yɛ ɔ flɛ Samiɛli-ɔ. I sɔ’n ti Eli seli Samiɛli kɛ nán maan ɔ fia ndɛ fi su. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Samiɛli “kannin i kwlaa’n kleli” i.

⁵ Ndɛ sɔ’n w’a boman Eli nuan. Afin, laa kun’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ kun kannin ndɛ kɛ ngalɛ sa’n kun kleli i. (1 Samiɛl 2:27-36) Wafa nga Zoova ukali Samiɛli’n, ɔ kle kɛ ɔ bu sran sran naan ɔ ti akunndanfuɛ.

6. ?Ngue like yɛ wafa nga Ɲanmiɛn ukali Samiɛli’n, ɔ kle e-ɔ?

⁶ Gbanflɛn nin talua kanngan mun’n, Samiɛli i su ndɛ’n kle kɛ Zoova wun sa ng’ɔ o amun su’n i wlɛ, naan amun ndɛ lo i kpa. Atrɛkpa’n, amun sa ɲan. Yɛ kɛ ɔ yo naan amun kan ndɛ kle sran kpɛnngbɛn mun’n, ɔ timan pɔpɔ amun sa nun. Annzɛ kusu, kɛ ɔ yo naan amun a nianman amun wiengu’m be ayeliɛ’n su’n, ɔ ti kekle man amun wie. Sɛ ɔ ti sɔ’n, maan amun wun i wlɛ kɛ Zoova kunndɛ kɛ ɔ́ úka amun. I sɔ’n ti, amun srɛ i, yɛ amun kan amun klun ndɛ kle i weiin. (Jue Mun 62:9) Amun bu gbanflɛn nin talua kɛ Samiɛli sa’n mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n be su akunndan kpa. Asa ekun’n, atrɛkpa’n, amun wiengu gbanflɛn nin talua wie mun, annzɛ sran oke wie’m be jrannin sa kunngba ng’ɔ o  amun su’n, i ɲrun kekle laa. Ɔ fata kɛ amun nin be koko yalɛ. Sɛ amun yo sɔ’n, ɔ cɛman naan amun a wun kɛ wafa nga Zoova ukali be, amun nin a bumɛn i akunndan le.

7, 8. ?Wafa sɛ yɛ Zoova kleli kɛ ɔ bu Moizi i sran-ɔn?

⁷ I nun mɔ Moizi le afuɛ 80, Zoova seli i kɛ ɔ ko fa Izraɛlifuɛ mun Ezipti lɔ fite. Junman sɔ’n i dilɛ’n timan pɔpɔ kaan sa. (Ezipt Lɔ Tulɛ 3:10) Moizi ti nnɛn kankanfuɛ. W’a di i sɔ junman’n lele afuɛ 40. Ɔ maan atrɛkpa’n, ɔ buli i kɛ ɔ su kwlá diman junman dan sɔ’n. I ti’n, ɔ seli Zoova kɛ: “?Wan yɛle min bɔ n wɔ n ko to Ezipt famiɛn’n lɔ naan n yo maan Izraɛlfuɛ’m be tu Ezipt lɔ-ɔ?” Sanngɛ Zoova tɛli i su kɛ: “N jin ɔ sin.” (Ezipt Lɔ Tulɛ 3:11, 12) Asa ekun’n, Zoova seli Moizi kɛ sɛ ɔ kan ndɛ kle Izraɛlifuɛ’m be su kpɛn mun’n, “bé fá” su. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Moizi seli i kɛ: “Nian, be su lafiman min su, be su faman ndɛ nga ń kán’n su.” (Ezipt Lɔ Tulɛ 3:18; 4:1) Moizi su se kɛ ndɛ nga Zoova kannin’n, ɔ su kpɛnman su. Sanngɛ, Zoova trɛli i awlɛn Moizi wun. I kpa bɔbɔ’n, ɔ tinnin i naan ɔ yo abonuan sa wie mun. Sran klikli nga Zoova tinnin i mɔ Biblu’n kɛn i ndɛ’n yɛle Moizi.—Ezipt Lɔ Tulɛ 4:2-9, 21.

⁸ Zoova yoli i kwlaa sɔ’n, sanngɛ Moizi seli i kɛ ɔ siman ijɔ. I sɔ’n ti, Ɲanmiɛn seli i kɛ: “Kɛ á íjɔ’n, ń úka wɔ, ń klé wɔ ndɛ nga ɔ fata kɛ a kan’n.” Ɔ nin i sɔ ngba’n, ɔ seli Ɲanmiɛn kɛ ɔ sunman sran uflɛ. I sɔ’n w’a yoman Ɲanmiɛn i fɛ mlɔnmlɔn. Sanngɛ, ɔ sunmannin Aarɔn kɛ ɔ ijɔ Moizi nuan. I lɛ nun’n, ɔ kleli kɛ ɔ bu Moizi i sran.—Ezipt Lɔ Tulɛ 4:10-16.

9. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Zoova i awlɛn m’ɔ trali’n ɔ nin i aklunye’n, ɔ ukali Moizi-ɔ?

⁹ ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e Zoova su-ɔ? Like fi nunman Zoova sin. Ɔ maan,  ɔ kwla fɛ i tinmin’n wlanwlan Moizi naan ɔ yo like ng’ɔ klo’n. Sanngɛ w’a yoman sɔ. Ɔ trɛli i awlɛn Moizi wun. Ɔ ukɛli i. Yɛ ɔ wlɛli i fanngan kɛ ɔ́ jrɛ́n i sin. ?Wafa sɛ yɛ i bo guali-ɔ? I bo guali kpa. Afin, kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Moizi yoli Izraɛlifuɛ’m be ɲrun dinfuɛ dan kun. Ɔ wa niannin Zoova i ayeliɛ’n su. Yɛle kɛ, ɔ yoli sran wɛtɛɛfuɛ. Kpɛkun ɔ buli i wiengu’m be sran.—Kalɛ 12:3.

10. ?Sɛ e bu e wiengu’m be sran kɛ Zoova fa yo’n sa’n, mmlusuɛ benin yɛ é ɲɛ́n i-ɔ?

¹⁰ Ndɛ sɔ’n man yasua nga be le bla’n, nin siɛ mun, ɔ nin asɔnun kpɛnngbɛn’m be afɔtuɛ kpanngban. Afin, Zoova maan be sie sran wie mun. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ be niɛn i ayeliɛ’n su. Yɛle kɛ, maan be bu be yi nin be mma mun nin aniaan nga be o asɔnun nun’n be sran. Ɔ fata kɛ be uka be. Yɛ be tra be awlɛn be wun. (Kolɔsfuɛ Mun 3:19-21; 1 Piɛr 5:1-3) Sɛ be nian Ɲanmiɛn Zoova nin Zezi be ayeliɛ’n su’n, be wiengu’m be su sisiman be bo naan b’a kan be klun ndɛ b’a kle be. Ɔ maan, be kwla wla be fanngan kpa. (Matie 11:28, 29) Asa ekun’n, be niaan’m bé nían be ajalɛ’n su.—Ebre Mun 13:7.

11, 12. ?Kɛ Zoova fali Izraɛlifuɛ mun Ezipti lɔ fiteli’n, ngue yɛ ɔ yoli naan srɛ w’a kunman be-ɔ?

¹¹ Izraɛlifuɛ nga be tuli Ezipti lɔ afuɛ 1513 ka naan Klistfuɛ’m be blɛ w’a ju’n nun’n, be kwla ju sran miliɔn nsan tra su. Ba kanngan nin sran oke’m be o nun. Yɛ atrɛkpa’n, sran sɔ’m be nun wie’m be kwlaman nun annzɛ be ti cɛcɛwafuɛ. Ɔ maan, ɔ fata kɛ sran ng’ɔ́ dún sran kpanngban sɔ’m be ɲrun’n, ɔ klo sran. I sɔ sran kusu yɛ Zoova fanngan nun’n, Moizi kwla yoli-ɔ. I sɔ’n ti’n, kɛ Izraɛlifuɛ’m bé tú be awlo’m be nun’n, be klun w’a titiman be.—Jue Mun 78:52, 53.

¹² ?Ngue yɛ Zoova yoli naan srɛ w’a kunman be-ɔ? Yɛle kɛ, kɛ be jasoli Ezipti mɔ bé kɔ́’n, ɔ yoli maan “be siesieli be” kɛ be su kɔ alɛ kunlɛ sa. (Ezipt Lɔ Tulɛ 13:18) Kɛ mɔ Zoova siesieli be sɔ’n ti’n, be kwla wunnin i wlɛ kɛ ɔ jin be sin. Asa ekun’n, Zoova yoli maan ‘wia nun’n, wɛnsrɛn tiaan kun dunnin be ɲrun mmua.’ Yɛ kɔnguɛ’n, sin taaman kun kpajali be su. I sɔ mɔ Zoova yoli’n ti’n, Izraɛlifuɛ’m be wunnin i wlɛ kɛ ɔ kle be atin yɛ ɔ sasa be. (Jue Mun 78:14) Sa kun m’ɔ wá jú Izraɛlifuɛ’m be su’n ti’n, ɔ fata kɛ be wun i wlɛ kɛ Zoova nin be o nun.

13, 14. (1) ?Kɛ Izraɛlifuɛ’m be juli Jenvie ɔkwlɛ’n i nuan’n, ngue yɛ Zoova yoli-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ Zoova guali Eziptifuɛ’m be ɲin ase-ɔ?

 ¹³ An kanngan Ezipt Lɔ Tulɛ 14:19-22 nun. Maan ɔ yo e kɛ e o Izraɛlifuɛ’m be nun wie sa. É nían e sin lɔ-ɔ, Eziptifuɛ’m be sonja mun yɛ bé bá yɛ. É nían e ɲrun lɔ kusu-ɔ, Jenvie ɔkwlɛ’n yɛ ɔ nannan paii yɛ. Ɔ maan, ɔ yo e kɛ e liɛ w’a wie sa. Sanngɛ é nían-ɔn, sin wɛnsrɛn m’ɔ o e ɲrun lɔ’n, w’a sin e sin lɔ w’a ko jran e nin sonja sɔ mun e afiɛn. Ɔ maan, be o aosin nun. Sanngɛ, e bue liɛ’n su’n kpaja weiin. Kɛ e nian e ɲrun lɔ’n, e wun kɛ Moizi w’a tinngɛ i sa’n jenvie’n su. Kpɛkun, aunmuan dan kun m’ɔ fin wia afiliɛ lɔ’n su fita. Aunmuan sɔ’n su nzue’n kɔ wa, ɔ su i kɔ wa. Ɔ maan, nzue’n i nun w’a kpɛ nɲɔn. Siɛn’n, e bɔbɔ nin e osufuɛ mun, nin e nɛn mun, nin sran onga mun e su nanti aunɲan siɛ’n su. Nnɔtiɛ nunman lika’n nun, yɛ lika’n yoman ndrɔn. Sanngɛ, ɔ ti wisiwisi. Ɔ maan, e kwla nanti ndɛndɛ. Be nga be kwlá nantiman ndɛndɛ bɔbɔ’n, be kwla nanti blɛblɛ lele be ju bue kun lɔ.

¹⁴ An kanngan Ezipt Lɔ Tulɛ 14:23, 26-30 nun. Kɛ é nían e sin lɔ’n, Ezipti famiɛn’n su e nin e wiengu Izraɛlifuɛ mun e su. Bian sɔ’n ti sinnglinfuɛ, yɛ ɔ ti wun tufuɛ sakpa. Yɛ Moizi tínngɛ i sa’n nzue’n su ekun-ɔn. É íjɔ wa-ɔ, nzue’n w’a sin i osu’n nun. W’a kata Ezipti famiɛn’n nin i sonja’m be su kplu. Be nun kun sa w’a fiteman nun.—Ezipt Lɔ Tulɛ 15:8-10.

15. ?Ngue yɛ Izraɛlifuɛ’m be su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹⁵ Ndɛ sɔ’n kle e kɛ Ɲanmiɛn Zoova  kloman ninnge nga be yo be sukusuku’n. Ɔ yo i ninnge liɛ mun sɛsɛsɛ. Kɛ e wun i sɔ liɛ’n i wlɛ’n, e wla gua ase dan, yɛ e klun titiman e. (1 Korɛntfuɛ Mun 14:33) Zoova klo i sufuɛ mun, yɛ ɔ ti be wun ɲanman nun. Ɔ sasa be naan be kpɔfuɛ’m b’a yoman be abɔlɛ. I sɔ’n gua e awlɛn su nzue dan. Afin, mɛn’n i awieliɛ’n su mantan koko kpa.—Nyanndra Mun 1:33.

16. ?Kɛ e wla kpɛn wafa nga Zoova deli Izraɛlifuɛ mun’n su’n, ye nga e ɲɛn i’n yɛle benin?

¹⁶ Andɛ’n, Zoova niɛn i sufuɛ’m be lika wie. Ɔ uka be naan be nin i be afiɛn w’a mantan kpa titi. Yɛ ɔ sasa be naan be kpɔfuɛ’m b’a nunnunman be. Kɛ ɲrɛnnɛn dan mɔ su mantan koko yɛ’n wá jú’n, ɔ́ sásá be ekun. (Sa Nglo Yilɛ 7:9, 10) Blɛ sɔ nun’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be kwlakwla, i gbanflɛn o, i talua o, i oke o, i tukpacifuɛ o, be klun su titiman be. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) Be wla kpɛ́n ndɛ kun mɔ Zezi kannin’n su. Ɔ seli kɛ: ‘An jao jran, an man amun ti’n su, [afin] an su wa ɲan amun ti.’ (Lik 21:28) Blɛ sɔ nun’n, nvlenvle’m be bo wá yó kun bé fá alɛ wlá Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be sin. Biblu’n flɛ be kɛ Gɔgu. Nvlenvle sɔ’m be kwlalɛ’n tra Ezipti famiɛn’n i liɛ’n lele. Sanngɛ, Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be lafi su kɛ Zoova sásá be. (Ezekiɛl 38:2, 14-16) Afin, Zoova kaciman. Ɔ́ klé ekun kɛ ɔ klo i sufuɛ mun naan ɔ ti be Defuɛ.—Ezai 26:3, 20.

17. (1) ?Sɛ e suan Biblu’n nun like naan e si wafa nga Zoova niɛn i sufuɛ’m be lika’n, mmlusuɛ benin yɛ é ɲɛ́n i-ɔ? (2) ?Kosan benin yɛ é wá tɛ́ su like suanlɛ nga i sin liɛ’n nun-ɔn?

¹⁷ Like suanlɛ nga nun’n, e fali e ɲin e sieli i sa wie’m be su. Sa sɔ’m be kle kɛ Zoova bu i sufuɛ’m be sran, ɔ ti be wun ɲanman nun, ɔ nian be lika, yɛ ɔ de be. Maan e bu sa kɛ ngalɛ sa’m be su akunndan. Kɛ é yó sɔ’n, maan e fa e ɲin e sie i Zoova i su ndɛ wie mɔ e nin a buman be akunndan le’n, be su. Sɛ e si Zoova i nzuɛn’m be kpa’n, é kló i kpa, yɛ é láfi i su kpa trá laa’n. ?Sanngɛ, wafa sɛ yɛ e awlobo’n nun’n, nin asɔnun’n nun’n, nin jasin fɛ bolɛ’n nun’n, e kwla nian Zoova i ayeliɛ’n su-ɔ? Like suanlɛ nga i sin liɛ nun’n, é wá tɛ́ kosan sɔ’n su.