1-2. (1) ?Ngue yɛle afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ’n? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ ?Ngue yɛle afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ’n?” nun.) (2) ?Ngue ndɛ yɛ Zezi kannin m’ɔ o Liki 4:16-18 nun-ɔn?

NVLE wie’m be nun’n, sɛ sran kun di famiɛn lele afuɛ ablenun’n be fa ajalɛ wie mun naan b’a di afuɛ ablenun sɔ’n i ti cɛn. Cɛn sɔ’n i dilɛ’n kwla di cɛn ba kun annzɛ lemɔcuɛ kun annzɛ ɔ cɛ kan. Maan cɛn sɔ’n i dilɛ’n cɛ sɛ, saan ɔ́ wíe kpɛkun sran’m be wla fí su.

² Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ ngunmin kun mɔ i kpa tra nga Izraɛlifuɛ’m be dili i laa’n, i ndɛ. E si kɛ afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ nun’n Izraɛlifuɛ’m be ɲan be ti. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i cɛn sɔ’n su-ɔ? Afin cɛn dilɛ sɔ’n, ɔ yo maan e wla kpɛn like cinnjin nga Zoova yo mannin e’n su. Like sɔ’n ti’n, klɔ sran’m bé ɲán be ti mlɔnmlɔn. Dɔ nga su bɔbɔ’n, e kwla ɲan like sɔ’n su ye. Zezi kannin sran’m be ti ɲanlɛ sɔ’n i ndɛ.​—An kanngan Liki 4:16-18 nun.

3. ?Kɛ nga Saun Yolɛ 25:8-12 fa kan’n sa’n, afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ’n i su ye benin yɛ Izraɛlifuɛ’m be ɲɛnnin i-ɔ?

³ Sɛ e waan é wún e ti ɲanlɛ ndɛ nga Zezi kannin’n i wlɛ’n, ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ nga laa’n Ɲanmiɛn seli i nvle nunfuɛ’m be kɛ be di’n, i su. Zoova seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ: “Amun yo kɛ ng’ɔ o lɛ’n sa naan amun fa yi afuɛ ablenun m’ɔ ti min liɛ’n i nglo. Yɛ be yaci mɛn mma’m be diin, ɔ ti be alaje dilɛ afuɛ. Dunman ng’ɔ ko trɛn i sɔ afuɛ liɛ’n su’n yɛle: afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ. I sɔ blɛ liɛ’n nun’n, amun nun be nga be asiɛ liɛ’n fili be sa’n, ɔ́ sɛ́ i sin yó be liɛ ekun. Be nga mɔ be o kalɛ nuan’n, bé yáci be nun bé sá be sin be awlo’m be nun.” (An kanngan Saun Yolɛ 25:8-12 nun.) Like suanlɛ ng’ɔ sinnin lɛ nun’n, e kannin Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n i su ye nga Izraɛlifuɛ’m  be ɲɛnnin i’n, i ndɛ. ?Yɛ afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ liɛ’n nin? ?I su ye benin yɛ be ɲɛnnin i-ɔ? Wienun-ɔn, Izraɛlifuɛ kun boli kalɛ yɛ ɔ ɲanman sika naan w’a tua. I sɔ’n ti’n, ɔ yo i asiɛ’n i atɛ naan w’a kwla tua kalɛ sɔ’n. Sanngɛ afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ nun’n, i ‘asiɛ ng’ɔ fili i sa’n, ɔ sɛ i sin yo i liɛ ekun.’ Ɔ maan, i aja like sɔ’n, ɔ kwla fa mɛn i mma mun. Wie liɛ kusu’n, kalɛ ng’ɔ o Izraɛlifuɛ kun su’n, ɔ sɔnnin dan. I sɔ’n ti’n, ɔ yo i bɔbɔ i wun atɛ annzɛ ɔ yo i wa wie i atɛ kɛ kanga sa naan w’a kwla tua kalɛ sɔ’n. Sanngɛ afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ nun’n, sran sɔ’n annzɛ i wa ng’ɔ yoli i atɛ’n ɔ sɛ i sin i awlo. Ajalɛ sɔ’n ti’n, Izraɛlifuɛ wie fi diman kanga sa trilili. Nanwlɛ, ajalɛ sɔ mɔ Zoova fali’n kle kɛ i nvle nunfuɛ’m be ndɛ lo i dan.

4-5. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e fa e ɲin e sie i afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ’n su-ɔ?

⁴ ?Afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ’n i su ye benin ekun yɛ Izraɛlifuɛ’m be ɲɛnnin i-ɔ? Zoova seli kɛ: “Yalɛfuɛ su tranman amun afiɛn, afin Anannganman amun Nyanmiɛn’n ɔ́ wá yó amun ye mɛn nga w’a fa man amun kɛ amun ko fa’n nun.” (Mml. 15:4) Ndɛ sɔ’n nin sa nga e wun i mɛn’n nun andɛ’n, be timan kun mlɔnmlɔn. Afin andɛ’n, kɛ be nga be le sika’n, bé ɲán be wun’n, nn be nga be leman wie’n bé dí yalɛ trá laa’n.

⁵ Klisifuɛ’m be diman Moizi mmla’n su kun. I wie yɛle kɛ e diman afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ’n i su mmla’n ng’ɔ se kɛ be yaci kanga’m be nun yɛ be yaci kalɛ’m be cɛ’n su kun. Asa ekun’n, afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ’n i su mmla’n ng’ɔ se kɛ sɛ Izraɛlifuɛ kun yoli i asiɛ’n i atɛ’n, asiɛ’n sɔ’n sɛ i sin kaci i liɛ ekun afuɛ sɔ’n nun’n, e diman su wie. (Rɔm. 7:4; 10:4; Efɛ. 2:15) Sanngɛ ɔ ti cinnjin kɛ e fa e ɲin e sie i afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ’n su. ?Ngue ti-ɔ? Afin i sɔ’n yo maan e wla kpɛn like nga Zoova yoli naan y’a kwla ɲan e ti sa tɛ’n nin wie’n be sa nun’n, i su.

6. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ be de e-ɔ?

⁶ Sran’m be kwlaa be ti sa tɛ’n i kanga. Yɛ kanga dilɛ wafa sɔ’n i tɛ tra kanga dilɛ wafa kwlaa. Ɔ maan ɔ fata kɛ be de be. Kɛ mɔ fɔ o e nun’n ti’n, e yo kpɛnngbɛn, e tɔ tukpacɛ kpɛkun e wu. Kɛ e nian e wun niannun nun’n annzɛ tukpacɛ wie ti’n, e kɔ dɔɔtrɔ’n  yɛ e wun i sɔ liɛ’n i wlɛ kpa-ɔ. Asa ekun’n, sa tɛ mɔ e yo be’n ti’n e sa sin bubu e. I sɔ’n ti’n, akoto Pɔlu dili i nanwlɛ kɛ ‘sa tɛ’n i mmla m’ɔ o i wunnɛn’n nun’n, yɛ ɔ kwla-ɔ. Kpɛkun ɔ kaci i kanga.’ Kpɛkun ɔ seli ekun kɛ: “Ee! Nian kɛ n yo annvɔ-ɔ! ?Wan yɛ ɔ́ dé min min wunnɛn mɔ maan ń wú’n, i sa nun-ɔn?”​—Rɔm. 7:23, 24.

7. ?Sran’m be ti ɲanlɛ’n i su ndɛ benin yɛ Ezai kannin-ɔn?

⁷ Ɲanmiɛn fali ajalɛ cinnjin kun naan y’a kwla ɲan e ti sa tɛ’n i sa nun. Zezi yɛ ɔ́ wá yó ajalɛ sɔ’n i nuan like-ɔ. Afuɛ 700 tra su ka naan Zezi w’a ba asiɛ’n su wa’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin sran’m be ti ɲanlɛ’n i ndɛ. Yɛ e ti ɲanlɛ sɔ’n i kpa tra Izraɛlifuɛ’m be ti nga be ɲɛn i afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ nun’n. Ezai seli kɛ: “Anannganman Nyanmiɛn i wawɛ’n wo min su, afin Anannganman guali n su ngo kɛ m bo jasin fɛ’n n kle yalɛfuɛ mun. Ɔ sunmannin min kɛ n wa cici be nga be anwlɛn’n w’a kpɔtɔ be klun’n be wla, naan n kan kle be bɔ be trali be lomuɛn’n kɛ bé nyán be ti, yɛ n se be nga be ti bisuafuɛ’m be kɛ bé nyán alaje.” (Eza. 61:1) ?Wan ndɛ yɛ Ezai kan-ɔn?

8. ?Wan ndɛ yɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin-ɔn?

⁸ Kɛ Zezi boli i junman’n i dilɛ bo’n, yɛ sran’m be ti ɲanlɛ ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin’n i su kpɛnlɛ’n boli i bo-ɔ. Cɛn kun’n, Zezi ɔli Nazarɛti lɔ. Kɛ ɔ juli lɔ’n, ɔ ɔli Zifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ sua kun nun kpɛkun ɔ kanngannin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai i ndɛ ng’ɔ kannin’n nun kleli Zifu nga be o lɛ mun. Be klɛli i kɛ: “Zoova i wawɛ’n o min su. Afin ɔ kpali min kɛ n bo jasin fɛ’n n kle yalɛfuɛ mun. Ɔ sunmannin min kɛ n se be nga be trali be lomuɛn’n be kɛ bé wá ɲán be ti, naan aɲinsifuɛ’m bé wá wún ase. Asa kusu’n, ɔ sunmannin min kɛ n de be nga be mianmian be’n naan be ɲan be ti. Ɔ sunmannin min kɛ n kan blɛ nga Zoova i klun wá jɔ́ sran’m be wun’n, i ndɛ.” (Lik. 4:16-19) Kɛ Zezi wieli fluwa’n nun kanngan’n, ɔ seli kɛ i bɔbɔ yɛ be kɛn i ndɛ fluwa’n nun-ɔn. ?Wafa sɛ yɛ Zezi yiali ndɛ sɔ’n i nuan-ɔn?

9. ?Zezi blɛ su’n be ti ɲanlɛ wafa benin yɛ sran’m be kunndɛli kɛ bé ɲɛ́n i-ɔ?

⁹ Sran’m be ti ɲanlɛ ndɛ nga Zezi kanngannin nun Ezai fluwa nun’n, Zezi bɔbɔ blɛ su yɛ i su kpɛnlɛ’n boli i bo-ɔ. Afin kɛ Zezi wieli ndɛ sɔ’n i nun kanngan’n, ɔ seli kɛ: “Ɲanmiɛn ndɛ nga amun tili i icra’n, w’a kpɛn su andɛ.” (Lik. 4:21) Atrɛkpa’n, be nga be tili ndɛ sɔ’n be buli i kɛ Zezi wá yó naan ninnge wie’m be kaci be nvle’n nun naan be ɲan be ti Rɔmunfuɛ’m  be sa nun. Kɔlɛ’n Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be buli akunndan kunngba’n sɔ’n wie. Afin cɛn kun’n, kɛ be nun nɲɔn bé kɔ́ lika’n be seli kɛ: “E liɛ’n e buli i kɛ nn bian sɔ’n yɛ ɔ́ dé Izraɛli-ɔ.” (Lik. 24:13, 21) Sanngɛ e si kɛ Zezi w’a semɛn i sɔnnzɔnfuɛ’m be le kɛ be jaso Rɔmunfuɛ’m be wun. I kpa bɔbɔ’n ɔ seli be kɛ be “fa ninnge nga be ti Sezaa liɛ’n be man Sezaa.” (Mat. 22:21) ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, wafa sɛ yɛ Zezi yó naan i blɛ sufuɛ’m b’a ɲan be ti-ɔ?

10. ?Zezi maan sran’m be ɲannin be ti ngue nun?

¹⁰ Ɲanmiɛn i Wa’n ukali sran mun naan be ɲan be ti like nɲɔn nun. Like klikli’n, yɛle kɛ Zezi yoli maan Zifu sunman b’a faman ato ndɛ nga Ɲanmiɛn sulɛ wafawafa nga be timan su’n be su kpɛnngbɛn’m be kan’n su kun. Afin blɛ sɔ’n nun’n, sran sɔ’m be mian Zifu kpanngban kɛ be nian be nannan’m be nzuɛn’m be su yɛ be fa ato ndɛ nga be kan’n be su. (Mat. 5:31-37; 15:1-11) Asa ekun’n, sran sɔ’m be waan bé úka be wiengu mun naan be su Ɲanmiɛn’n, kusu nn be bɔbɔ be sumɛn i kpa. Ɔ maan ɔ ti kɛ be ti aɲinsifuɛ sa. Afin b’a sɔman Mesi’n nun yɛ b’a faman ndɛ nanwlɛ ng’ɔ kannin’n su. Ɔ maan b’a siman Ɲanmiɛn. I sɔ’n ti’n, be kali aɲinsifuɛ yɛ be sa tɛ’n kali be wun. (Zan 9:1, 14-16, 35-41) Sanngɛ ndɛ nanwlɛ nga Zezi kleli’n nin i ajalɛ klanman ti’n, be nga be kan be wun ase’n be wunnin like ng’ɔ fata kɛ be yo naan sran’m b’a lakaman be kun’n, i wlɛ.​—Mar. 1:22; 2:23–3:5.

11. ?Ngue nun ekun yɛ Zezi maan sran’m be kwla ɲan be ti-ɔ?

¹¹ Like’n i nɲɔn su’n, yɛle kɛ Zezi dunman nun’n sran’m be kwla ɲan be ti sa tɛ’n i sa nun. Tɛ m’ɔ fɛli i wun yili’n ti’n, Ɲanmiɛn kwla yaci be nga be kle kɛ be lafi tɛ sɔ’n su’n, be wun sa’n cɛ be. (Ebr. 10:12-18) Zezi seli kɛ: “Sɛ Ba’n de amun’n, amún ɲán amun ti sakpa.” (Zan 8:36) E ti ɲanlɛ sɔ’n ti kpa tra Izraɛlifuɛ’m be ti nga be ɲɛn i afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ’n nun leleele. Afin sɛ Izraɛlifuɛ kun ti kanga naan afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ nun’n ɔ ɲɛn i ti’n, ɔ kwla sɛ i sin kaci kanga ekun. Kpɛkun ɔ kwla ka kanga dilɛ sɔ’n nun lele ɔ wu. Sanngɛ e ti nga Zezi maan e kwla ɲɛn i’n, i liɛ’n, ɔ ti anannganman.

12. ?Wan mun yɛ be dun mmua ɲannin be ti-ɔ?

¹² Afuɛ 33 nun Pantekɔtu cɛn’n nun’n, Zoova kpali akoto mun nin i sufuɛ yasua nin bla wie mun naan be kaci i mma mun. Kpɛkun sɛ i blɛ’n ju’n, ɔ́ cɛ́n be naan be nin Zezi be ko di famiɛn ɲanmiɛn su lɔ. (Rɔm. 8:2, 15-17) Be nga Zezi seli kɛ bé wá ɲán ti’n, sran sɔ mun yɛ be ti be nun klikli’n niɔn. Sran sɔ’m be faman Zifu’m be like klefuɛ’m be ato ndɛ’m be su kun yɛ be nianman be nannan’m  be nzuɛn mɔ be takaman Ɲanmiɛn Ndɛ’n su’n, be su kun. Asa ekun’n, Ɲanmiɛn ɲrun’n ɔ ti kɛ sran sɔ’m b’a ɲan be ti sa tɛ’n nin wie’n be sa nun sa. Kɛ Ɲanmiɛn kpali Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mun afuɛ 33 nun’n yɛ be ti ɲanlɛ sɔ’n ɔ boli i bo-ɔ. Kpɛkun ɔ́ wíe Zezi i afuɛ akpi famiɛn dilɛ blɛ’n nun. ?Kɛ ɔ fɛ i andɛ lele m’ɔ́ fá jú Zezi i afuɛ akpi famiɛn dilɛ blɛ’n i awieliɛ lɔ’n, ninnge kpakpa benin mun yɛ é wá ɲán be-ɔ?

13-14. ?Wan mun yɛ bé wá ɲán be ti wie-ɔ?

¹³ Andɛ’n, be flɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ miliɔn kpanngban mɔ be fin nvle fanunfanun nun’n, be kɛ “bua wie mun.” (Zan 10:16) Ɲanmiɛn w’a kpaman sran sɔ’m be kɛ be nin Zezi be ko di famiɛn ɲanmiɛn su lɔ wie. Sanngɛ Biblu’n se kɛ bé wá ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n asiɛ’n su wa. ?Amun o sran sɔ’m be nun wie?

¹⁴ Andɛ bɔbɔ’n, e kwla ɲan ninnge nga be nga be kpali be sieli be ngunmin be ɲɛn i’n, be nun wie mun. I wie yɛle kɛ kɛ mɔ e lafi tɛ mɔ Zezi yili’n su’n ti’n, e kwla srɛ Zoova kɛ ɔ yaci e wun sa’n cɛ e. Kpɛkun Ɲanmiɛn i klun kwla jɔ e wun. I sɔ’n ti’n, e di aklunjuɛ. (Efɛ. 1:7; Ngl. 7:14, 15) Asa ekun’n, e faman sran’m be ato ndɛ’m be su kun. Kɛ e bu i sɔ liɛ’n i su ye nga e ɲɛn i’n i akunndan’n, e klun jɔ dan. Zezi seli kɛ: “Amún sí ndɛ nanwlɛ’n, kpɛkun ndɛ nanwlɛ’n ti’n amún ɲán amun ti.” (Zan 8:32) Kɛ mɔ e o be nga b’a ɲan be ti’n be nun wie’n ti’n, e si’a wie se.

15. ?Ngue yɛ cɛn wie lele’n é ɲɛ́n i-ɔ?

 ¹⁵ E si kɛ cɛn wie lele’n, é wá ɲán e ti mlɔnmlɔn. Yɛle kɛ ɔ ka kan’n, Zezi wá núnnún Ɲanmiɛn sulɛ wafawafa kwlaa nga be timan su’n nin mɛn’n nun awa mun. Blɛ sɔ’n nun’n, Ɲanmiɛn sásá “sran kpanngban kpa” mɔ be su i’n, yɛ ɔ́ mán be atin kɛ be tran asiɛ m’ɔ́ wá káci lika klanman kpa’n i su, kpɛkun ɔ́ yrá be su. (Ngl. 7:9, 14) Asa ekun’n, sran kpanngban kpa bé cɛ́n nguan. Kpɛkun be nga bé wá kplín su kɛ bé sú Zoova’n, be su tɔman tukpacɛ kun, be su yoman oke kun yɛ be su wuman kun.​—Yol. 24:15.

16. ?Sran’m be ti nga bé wá ɲɛ́n i’n yɛle benin?

¹⁶ Klisi nin be nga bé wá úkɛ i naan be di famiɛn be afuɛ akpi famiɛn dilɛ blɛ’n nun’n, bé wá yó maan fɔ su tranman sran’m be nun kun yɛ be nin Ɲanmiɛn be afiɛn mántan kpa. Blɛ sɔ’n nun’n, ninnge kwlaa bé sín be osu laa’n nun yɛ sran’m bé ɲán be ti. Yɛle kɛ be kwlaa nga be tu be klun be su Zoova’n, bé ɲán be ti sa tɛ’n nin wie’n be sa nun mlɔnmlɔnmlɔn. Blɛ sɔ’n wá yó kɛ Izraɛli lɔ afuɛ ablenun’n i cɛn dilɛ blɛ’n sa.

17. ?Kɛ nga Ezai 65:21-23 fa kan’n sa’n, ngue yɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m bé wá yó-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.)

¹⁷ Ezai kannin wafa nga sran’m bé wá trán asiɛ’n su’n, i ndɛ. Ndɛ sɔ’n o Ezai 65:21-23 nun. (An kanngan nun.) Sran sunman be bu i kɛ be nga bé wá trán mɛn klanman’n nun’n, be su diman junman naan bé ló wunmiɛn sa trilili. Sanngɛ Biblu’n kle weiin kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m bé wá dí junman fanunfanun wie mɔ bé dí su aklunjuɛ-ɔ. Kɛ Klisi i afuɛ akpi famiɛn dilɛ blɛ’n wá wíe’n, e lafi su kɛ “ninnge nga Ɲanmiɛn yili be’n, be su yoman be wunnɛn m’ɔ saci’n i kanga kun, kpɛkun bé ɲán be ti mlɔnmlɔn kɛ Ɲanmiɛn i mma mun sa.”​—Rɔm. 8:21.

18. ?Ngue ti yɛ e si kɛ cɛn wie lele’n é dí aklunjuɛ-ɔ?

¹⁸ Laa Izraɛli lɔ’n, Zoova kpɛli Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n i ba naan i nvle nunfuɛ’m be ɲan blɛ be lo wunmiɛn yɛ be fa be ɲin be sie i i sulɛ’n su kpa. E lafi su kɛ Klisi i afuɛ akpi famiɛn dilɛ blɛ’n nun’n, like kunngba’n yɛ Zoova yó-ɔ. Yɛle kɛ é ɲán blɛ é sú i kpa. Afin i sulɛ’n i kunngba cɛ yɛ ɔ kwla yo maan andɛ’n e di aklunjuɛ kpafuɛ’n niɔn. Asa ekun’n, Klisi i afuɛ akpi famiɛn dilɛ blɛ’n nun’n, é dí junman m’ɔ́ mán e aklunjuɛ-ɔ. Kpɛkun e kwlakwla é sú Ɲanmiɛn aklunjuɛ su tititi.