1. ?Kɛ nga Matie 28:19, 20 fa kan’n sa’n, ngue ndɛ yɛ Zezi kan kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun-ɔn?

KƐ ƝANMIƐN cɛnnin Zezi’n, ɔ nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be yiali Galile lɔ. Afin ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ kán ndɛ cinnjin kun klé be. ?Ndɛ sɔ’n yɛle benin? Ndɛ sɔ’n wo Matie 28:19, 20.—An kanngan nun.

2. ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su-ɔ?

² Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be yo maan sran’m be kaci i sɔnnzɔnfuɛ. Ndɛ sɔ’n ti Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be tinuntinun be liɛ wie andɛ. I sɔ’n ti’n, é wá tɛ́ kosan nsan nga’m be su. ?Kɛ é klé be nga b’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ uflɛuflɛ’n be like naan be nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su’n, ngue yɛ e kwla yo i ekun-ɔn? ?Ngue yɛ aniaan’m be kwlaa be kwla yo naan Biblu’n nun like suanfuɛ’m b’a ɔ be ɲrun-ɔn? ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka aniaan nga be yacili jasin fɛ bolɛ’n naan b’a di junman sɔ’n ekun-ɔn?

3. ?Ngue su yɛ Zezi i ndɛ ng’ɔ kannin’n fa e ɲin sie-ɔ?

³ Zezi seli kɛ like ng’ɔ kleli e’n, e fa kle sran mun wie. Sanngɛ ɔ fataman kɛ e wla fi like cinnjin kun su. Zezi w’a seman kɛ: ‘Amun kle be like kwlaa nga n seli amun kɛ amun yo’n.’ Sanngɛ ɔ seli kɛ: “Like kwlaa nga n seli amun kɛ amun yo’n, amun kle be naan be kusu be nian su be yo wie.” Ɔ maan sɛ e waan é nánti ndɛ sɔ’n su’n, ɔ fataman kɛ e ka sran’m be like klelɛ’n su ngunmin, sanngɛ ɔ fata kɛ e uka be naan be wun wafa nga be kwla nanti like nga be suan’n su’n i wlɛ. (Yol. 8:31) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e yo sɔ-ɔ?

4. Amun fa sunnzun ase kun be yiyi wafa nga e kwla uka sran mun naan b’a nanti like nga Zezi kleli’n su’n, i nun.

 ⁴ Maan e fa sunnzun ase kun e yiyi wafa nga e kwla uka sran mun naan b’a nanti like nga Zezi kleli’n su’n, i nun. E kwla fa junman nga e di’n, e sunnzun be nga be kle sran’m be loto nun cisanlɛ’n. ?Wafa sɛ yɛ sran sɔ’m be uka be nga be kle be like’n naan b’a nanti loto nun cisanlɛ mmla’m be su-ɔ? I klikli nun’n, be kle be mmla sɔ mun. I sin’n, be kle be wafa nga be kwla nanti mmla sɔ’m be su’n. Sanngɛ be yo like uflɛ ekun. Yɛle kɛ be nin sran’m be fu loto’n nun. Kpɛkun kɛ sran’m be císan loto nun mɔ bé nían like nga be kleli be’n su’n, like klefuɛ’n man be afɔtuɛ wie mun ekun. ?Ngue yɛ sunnzun ase sɔ’n kle e-ɔ?

5. (1) ?Kɛ nga Zan 14:15 nin 1 Zan 2:3 be fa kan’n sa’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e uka like suanfuɛ mun naan be yo-ɔ? (2) An kan wafa nga e kwla uka like suanfuɛ mun naan b’a nanti Biblu’n nun mmla’m be su’n i ndɛ.

⁵ Kɛ é klé sran’m be Biblu’n nun like’n, e kle be like nga Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ e yo’n. Sanngɛ ɔ fata kɛ e kle be wafa nga be kwla nanti like nga be suan’n su cɛn kwlakwla’n wie. (An kanngan Zan 14:15; 1 Zan 2:3 be nun.) I wie yɛle kɛ e kwla kle be wafa nga be kwla nanti Biblu’n nun ndɛ’n su suklu lɔ annzɛ junman su lɔ annzɛ kusu kɛ bé yíyí be ɲin su’n. E kwla kan wafa nga Biblu’n sasali e sa wie’m be nun’n annzɛ wafa ng’ɔ ukali e naan y’a kwla fa ajalɛ kpa blɛ wie nun’n, be ndɛ e kle like suanfuɛ mun. Asa ekun’n, e kwla srɛ Zoova kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n kle be atin.—Zan 16:13.

6. ?Kɛ é úka sran mun naan be nanti like nga Zezi kleli’n su’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo i ekun-ɔn?

⁶ ?Kɛ é úka sran mun naan be fa like nga Zezi kleli’n su’n, ngue yɛ e kwla yo i ekun-ɔn? Maan e kle be wafa nga be kusu be kwla kle sran’m be like naan b’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n. Biblu’n nun like suanfuɛ wie’m be liɛ’n, jasin fɛ bolɛ’n kwla kun be srɛ. I sɔ’n ti’n, maan e tra e awlɛn e uka be naan be wun Biblu’n nun ndɛ nanwlɛ’n i wlɛ naan be lafi Ɲanmiɛn su kpa. I liɛ’n, bé kúnndɛ kɛ bé bó jasin fɛ’n wie. ?Sanngɛ wafa sɛ yɛ e kwla uka be-ɔ?

7. ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka like suanfuɛ kun naan w’a kunndɛ kɛ ɔ́ bó jasin fɛ’n wie-ɔ?

⁷ Kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla uka like suanfuɛ kun i kpa’n, e kwla usɛ i kɛ: ?Kɛ a nantili Biblu’n nun ndɛ’n su’n, i su ye benin yɛ a ɲɛnnin i-ɔ? ?A bu i kɛ ɔ ti cinnjin kɛ e bo jasin fɛ’n e kle sran mun? ?Ngue yɛ a kwla yo fa uka sran sɔ mun-ɔn? (Nya. 3:27; Mat. 9:37, 38) Kpɛkun e fa fluwa nɲa nga be o Ninnge nga e fa kle sran’m be Biblu’n nun like’n nun’n, e kle like suanfuɛ’n. Yɛ e yaci i nun naan i bɔbɔ kle nga kɛ ɔ niɛn i siin’n, ɔ kwla ukɛ i osufuɛ mun annzɛ i janvuɛ mun annzɛ i wiengu junman difuɛ mun’n. I sin’n, e fa be nun wie mun e mɛn i. Asa ekun’n, e kle i wafa ng’ɔ kwla fa be man sran mun’n. Kpɛkun kɛ ɔ ko kaci jasin bofuɛ nga be nin-a yomɛn i batɛmun’n, maan e nin i e bo jasin fɛ’n likawlɛ naan y’a kwla ukɛ i kpa.—Aku. 4:9, 10; Lik. 6:40.

8. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e uka like suanfuɛ mun naan be klo Ɲanmiɛn nin sran kpa-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka like suanfuɛ mun naan b’a klo Ɲanmiɛn-ɔn?” i nun.)

⁸ Nán e wla fi ndɛ nga Zezi kannin’n su. I waan e kle sran’m be like naan be nanti ‘like kwlaa  ng’ɔ seli e kɛ e yo’n be su.’ Mmla dandan nɲɔn’m be o ninnge sɔ’m be nun wie. Yɛle Ɲanmiɛn nin e wiengu’m be klolɛ’n. (Mat. 22:37-39) Sɛ e uka like suanfuɛ kun naan ɔ nanti mmla sɔ’m be su’n,  ɔ ti kɛ e su ukɛ i naan ɔ bo jasin fɛ’n sa. ?Ngue ti-ɔ? Afin sɛ ɔ klo Ɲanmiɛn nin sran tankaan kpa’n, i sɔ’n yɛ ɔ́ sú i bo naan w’a kunndɛ kɛ ɔ́ bó jasin fɛ’n wie-ɔ. E si kɛ jasin fɛ bolɛ’n kun like suanfuɛ wie’m be srɛ. I sɔ’n ti’n, maan e se be kɛ Zoova úka be naan blɛblɛblɛ srɛ w’a kunman be kun. (Jue. 18:2-4; Nya. 29:25) Kuku ng’ɔ o like suanlɛ nga nun’n, ɔ uka e naan y’a wun ninnge nga e kwla yo naan y’a uka like suanfuɛ kun naan w’a klo Ɲanmiɛn kpa’n. ?Sanngɛ ngue yɛ aniaan’m be kwlaa be kwla yo naan like suanfuɛ’m b’a klo Ɲanmiɛn nin sran kpa-ɔ?

9. ?Wafa sɛ yɛ sran ng’ɔ su suan loto nun cisanlɛ’n ɔ kwla suan ninnge wie mun-ɔn?

⁹ Maan e kan sran ng’ɔ su suan loto nun cisanlɛ’n i su sunnzun ase’n i ndɛ kan ekun. ?Kɛ ɔ́ císan loto nun mɔ like klefuɛ’n ti i wun lɛ’n, ngue yɛ ɔ kwla suan ekun-ɔn? Blɛ sɔ’n nun’n, ɔ tie ndɛ nga like klefuɛ’n kan kle i’n, kpɛkun ɔ fɛ i ɲin sie i be nga be su cisan loto nun’n, be su wie. I wie yɛle kɛ like klefuɛ’n kwla fa sran’n i ɲin sie i loto nun cisanfuɛ uflɛ m’ɔ mɛn i wiengu’m be atin’n i su. Asa ekun’n, like klefuɛ’n kwla fɛ i ɲin sie loto nun cisanfuɛ kun m’ɔ kɛnnin i loto kannin’n i ase naan w’a boman be ɲinma nun dan’n i su. Kpɛkun ɔ wlɛ i fanngan kɛ ɔ yo ninnge sɔ mun wie. I sɔ’n kwla uka sran ng’ɔ su suan loto nun cisanlɛ’n naan kɛ ɔ́ wá císan loto nun’n w’a kwla si like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo’n.

10. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka like suanfuɛ kun naan w’a wɔ i ɲrun Ɲanmiɛn sulɛ’n nun-ɔn?

¹⁰ I wafa kunngba’n, kɛ Biblu’n nun like suanfuɛ kun bo Zoova sulɛ bo’n, ɔ nian aniaan ng’ɔ kle i like’n i ajalɛ’n su. Sanngɛ ɔ aniaan onga’m be ajalɛ’n su wie. Asa ekun’n, like uflɛ ekun kwla ukɛ i naan w’a wɔ i ɲrun Ɲanmiɛn sulɛ’n nun. Yɛle aɲia’m be bo tranlɛ’n. Afin ndɛ ng’ɔ́ tí be lɔ’n, be kwla ukɛ i naan w’a lafi Ɲanmiɛn su naan w’a klo i tankaan kpa. (Yol. 15:30-32) Asa’n, aɲia’m be bo’n like klefuɛ’n kwla fa like suanfuɛ’n kle aniaan wie mɔ sa ng’ɔ o like suanfuɛ’n su’n i wunsu o be su wie’n. ?Wafa sɛ yɛ aniaan sɔ’m be ajalɛ’n kwla uka like suanfuɛ’n niɔn?

11. (1) ?Ngue yɛ like suanfuɛ kun kwla sie i nzɔliɛ asɔnun’n nun-ɔn? (2) ?Wafa sɛ yɛ i sɔ’n kwla ukɛ i-ɔ?

¹¹ Maan e fa e ɲin e sie i sa nga’m be su. Wienun-ɔn, Biblu’n nun like suanfuɛ kun mɔ i ngunmin tɛ i mma mun’n, ɔ fɛ i ɲin sie i aniaan bla kun mɔ i ngunmin tɛ i mma mun wie’n i su. Sɛ like suanfuɛ’n wun i wlɛ kɛ aniaan bla’n miɛn i ɲin naan ɔ nin i mma’m b’a kwla tran aɲia’m be bo’n, i sɔ’n wlɛ́ i fanngan. Asa ekun’n, like suanfuɛ kun m’ɔ su miɛn i ɲin yaci siklɛti nɔnlɛ’n, ɔ kwla fɛ i wun mantan aniaan kun m’ɔ miɛnnin i ɲin yacili siklɛti nɔnlɛ’n. Aniaan’n kwla kan wafa nga Zoova klolɛ’n ukɛli i naan w’a nanti i mmla’m be su’n i ndɛ kle like suanfuɛ’n. (2 Kor. 7:1; Fp. 4:13) Kɛ ɔ ko wie wafa ng’ɔ jrannin siklɛti nɔnlɛ’n i ndɛ kan’n, ɔ kwla se like suanfuɛ’n kɛ: “A kwla jran siklɛti nɔnlɛ’n wie.” I sɔ’n wlɛ́ i fanngan yɛ ɔ́ láfi su kɛ ɔ kwla yo sɔ sakpa. Asa kusu’n, like suanfuɛ kun m’ɔ ti talua’n ɔ kwla sie i nzɔliɛ kɛ aniaan bla talua kun di aklunjuɛ Zoova i sulɛ’n nun yɛ ɔ miɛn i ɲin ukɛ i wiengu mun. I sɔ’n yó maan like suanfuɛ’n ɔ́ kúnndɛ kɛ ɔ́ sí like nga ti yɛ aniaan bla’n i klun jɔ sɔ’n.

12. ?Ngue ti yɛ e se kɛ aniaan’m be tinuntinun be kwla uka like suanfuɛ’m be kpa-ɔ?

¹² Maan e uka like suanfuɛ mun naan be si aniaan’m be kpa. I liɛ’n, aniaan sɔ’m bé úka be naan b’a si wafa nga be kwla nanti  like kwlaa nga Zezi kleli be’n be su’n. Yɛle Ɲanmiɛn nin e wiengu’m be klolɛ’n. (Zan 13:35; 1 Tim. 4:12) Asa ekun’n, kɛ nga e dun mmua kannin’n sa’n, like suanfuɛ kun kwla fɛ i wun mantan aniaan nga sa nga be o i su’n, be wunsu o be su wie’n. Aniaan sɔ’m be ajalɛ’n kpa’n kwla uka like suanfuɛ’n naan w’a miɛn i ɲin w’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. (Mml. 30:11) Ndɛ sɔ’n kle kɛ aniaan’m be kwlaa be kwla uka like suanfuɛ’m be kpa. (Mat. 5:16) ?Sanngɛ ngue yɛ ɔ bɔbɔ a yo fa wla like suanfuɛ nga be ba aɲia’m be bo’n be fanngan-ɔn?

13-14. ?Wafa sɛ yɛ Zezi nin i akoto mɔ blɛ wie nun’n be wla boli be wun’n be nantili-ɔ?

¹³ E kunndɛ kɛ é úka e niaan nga be yacili jasin fɛ bolɛ’n naan be bo jasin fɛ’n ekun yɛ be uka sran mun naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Wafa nga Zezi nin i akoto mɔ blɛ wie nun’n be wla boli be wun be nantili’n, ɔ kle e like nga e kusu e kwla yo i andɛ’n.

¹⁴ Kwlaa naan b’a kun Zezi’n i akoto’m be “kwlaa be yacili i lɛ be wanndili.” (Mar. 14:50; Zan 16:32) ?I sin’n, kɛ i sɔ’n yoli be nsisɔ’n ngue yɛ Zezi yoli-ɔ? Kɛ Zezi cɛnnin nguan’n w’a cɛman ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ wie’m be kɛ: “Nán srɛ kun amun! Amun wɔ naan amun ko kan kle min niaan mun [kɛ m’an cɛn nguan.]” (Mat. 28:10a) Zezi w’a yimɛn i akoto’m be ase. Kannzɛ bɔbɔ be yacili i be wanndili’n, sanngɛ ɔ flɛli be kɛ “min niaan mun.” Kɛ Zoova sa’n Zezi si aunnvuɛ yɛ ɔ yaci sa cɛ.—2 Fam. 13:23.

15. ?Kɛ e bu aniaan nga be yacili jasin fɛ bolɛ’n be akunndan’n, wafa sɛ yɛ e wun yo e-ɔ?

¹⁵ Be nga be yacili jasin fɛ bolɛ’n be ndɛ lo e kpa. Afin be ti e niaan Klisifuɛ yɛ e klo be. E wla te kpɛn junman nga be di mannin Zoova laa’n i su. I kpa bɔbɔ’n, be nun wie’m be liɛ’n be dili junman sɔ’n afuɛ kpanngban. (Ebr. 6:10) Nanwlɛ, e wla lo aniaan sɔ’m be dan. (Lik. 15:4-7) ?Kɛ Zezi sa’n wafa sɛ yɛ e kwla kle aniaan sɔ’m be kɛ be ndɛ lo e-ɔ?

16. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ aniaan nga be yacili jasin fɛ bolɛ’n be ndɛ lo e-ɔ?

¹⁶ Maan e yia be aɲia’m be bo. Like kun mɔ Zezi yoli fa wlɛli i akoto’m be fanngan’n, yɛle kɛ ɔ yiali be aɲia kun bo. (Mat. 28:10b; 1 Kor. 15:6) Andɛ kusu’n, sɛ aniaan kun yacili jasin fɛ’n i bolɛ naan ɔ kɔman aɲia’m be bo kun’n, e kwla wlɛ i fanngan kɛ ɔ wɔ aɲia’m be bo. I sɔ’n yolɛ nun’n, nán e wla fi su kɛ atrɛkpa’n é yíɛ i kpɛ sunman ka naan w’a ba. Kɛ Zezi yiɛli i sɔnnzɔnfuɛ mun mɔ be sɔli nun klanman’n, e si kɛ i sɔ’n yoli i fɛ kpa. I wafa kunngba’n, kɛ aniaan sɔ’m be ba aɲia’m be bo’n, e di aklunjuɛ wie.—An nian Matie 28:16 nin Liki 15:6 be nun.

17. ?Sɛ aniaan kun m’ɔ yacili jasin fɛ bolɛ’n ɔ ba aɲia’m be bo’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

¹⁷ Maan e sɔ be nun klanman. Kɛ Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be yiali’n ɔ yoli maan be wun kpajali be. W’a minndɛman kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be fa be wun be mɛntɛn i. I bɔbɔ fɛli i wun mantannin be yɛ ɔ kannin ndɛ kleli be. (Mat. 28:18) ?Sɛ aniaan kun m’ɔ yacili jasin fɛ’n bolɛ’n ɔ kɔ aɲia’m be bo’n, ngue yɛ e kwla yo-ɔ? Maan e sɔ i nun klanman. Atrɛkpa’n, e siman ndɛ trele nga é kán kle i’n. Sanngɛ nán e kan ndɛ wie annzɛ e yo like wie m’ɔ kwla yo i kɛnsrɛn’n. E kwla se i kɛ i balɛ’n yo e fɛ.

18. ?Wafa sɛ yɛ e kwla wla aniaan nga be yacili jasin fɛ bolɛ’n be fanngan-ɔn?

¹⁸ Maan e wla be fanngan. Atrɛkpa’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be buli i kɛ be su kwlá boman jasin fɛ’n asiɛ wunmuan’n su.  I sɔ’n ti’n, Zezi wlali be fanngan seli kɛ: “E nin amun e o nun cɛn kwlaa.” (Mat. 28:20) ?Ndɛ sɔ’n ukɛli i sɔnnzɔnfuɛ mun sakpa? Ɛɛn. Afin w’a cɛman ‘be kleli sran’m be like yɛ be boli jasin fɛ’n’ cɛn kwlaa. (Yol. 5:42) I wafa kunngba’n, ɔ fata kɛ e wla aniaan nga be yacili jasin fɛ bolɛ’n be fanngan wie. Atrɛkpa’n, kɛ be bu i kɛ bé wá bó jasin fɛ’n ekun’n, srɛ kun be. Maan e se be kɛ nán be ngunmin yɛ bé wá bó jasin fɛ’n niɔn. Sɛ be kunndɛ kɛ bé bó jasin fɛ’n ekun’n, e nin be yɛ é kɔ́-ɔ. Sɛ e uka be naan be bo jasin fɛ’n ekun’n, e si kɛ i sɔ’n yó be fɛ kpa. Kɛ e kle be nga be yacili jasin fɛ bolɛ’n be kɛ be ndɛ lo e’n, i sɔ’n kwla yo maan be bo jasin fɛ’n ekun. Kɛ be yo sɔ kusu’n, aniaan’m be kwlaa be di aklunjuɛ.

19. (1) ?Ngue yɛ y’a fua kpa kɛ é yo-ɔ? (2) ?Yɛ ngue ti-ɔ?

¹⁹ ?Blɛ benin nun yɛ é yáci jasin fɛ’n bolɛ kpɛkun é yáci sran’m be like klelɛ naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ-ɔ? É dí junman sɔ’n lele mɛn’n fá wíe. (Mat. 28:20; an nian ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun, “Mɛn i awieliɛ blɛ.”) ?Sanngɛ é kwlá dí junman sɔ’n lele é jú blɛ sɔ’n nun? Y’a fua kpa kɛ é yó sɔ. I sɔ’n ti’n, e fa e blɛ’n, nin e wunmiɛn’n, nin e sa nun ninnge mun e kunndɛ be nga be nin “nguan m’ɔ leman awieliɛ’n fata’n.” (Yol. 13:48) Kɛ e yo sɔ’n, e nanti Zezi i ajalɛ’n su. Cɛn kun’n, Zezi seli kɛ: “Min aliɛ’n yɛle sran ng’ɔ sunmannin min’n i klun sa’n i yolɛ, ɔ nin i junman’n i bo gualɛ.” (Zan 4:34; 17:4) E kusu e kunndɛ kɛ é gúa junman ng’ɔ fa mannin e’n i bo wie. (Zan 20:21) Yɛ e kunndɛ kɛ aniaan’m be kwlaa be nin e di junman sɔ’n lele fa ju i awieliɛ. Aniaan nga be yacili jasin fɛ’n i bolɛ’n, be o be nun wie.—Mat. 24:13.

20. ?Kɛ nga Filipufuɛ Mun 4:13 fa kan’n sa’n, ngue ti yɛ e kwla di junman nga Zezi fa mannin e’n niɔn?

²⁰ Junman nga Zezi fa mannin e’n i dilɛ timan pɔpɔ. Sanngɛ nán e ngunmin yɛ e di junman sɔ’n niɔn. Zezi tali e ndɛ kɛ ɔ́ úka e. Asa kusu’n kɛ é klé sran’m be like naan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n e nin “Ɲanmiɛn yɛ e di junman’n niɔn.” Asa ekun’n, e nin “Klisi e o nun wie.” (1 Kor. 3:9; 2 Kor. 2:17) Kɛ mɔ Zoova nin Zezi be uka e’n ti’n, e kwla di junman sɔ’n. Nanwlɛ, kɛ e bɔbɔ e di junman sɔ wie kpɛkun e uka sran uflɛ naan be kusu b’a di junman sɔ’n wie’n, i sɔ’n ti e cenjele like dan.—An kanngan Filipufuɛ Mun 4:13 nun.