1-2. (1) ?Kɛ e bu ninnge nga Zezi yoli be’n nin junman ng’ɔ dili’n be su akunndan’n, wafa sɛ yɛ e wun yo e-ɔ? (2) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

 KƐ E awlɛn su sran kun wu’n, e wla lo i dan. Kɛ e bu fɛlɛ ng’ɔ fɛli ka naan w’a wu’n i akunndan’n, e awlɛn’n kpɛ e klun. Sanngɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun mɔ e bu ninnge nga sran sɔ’n yoli’n i akunndan’n e wla gua ase kan. I wie yɛle kɛ e bu like ng’ɔ kleli e’n, nin like wie m’ɔ yoli’n, nin ndɛ wie m’ɔ kannin m’ɔ wlali e fanngan kpa’n be akunndan. Asa’n sɛ ɔ yili aɲinsuɛ wie naan e srili lele’n, e bu i akunndan wie.

² I wafa kunngba’n, kɛ e bu Zezi i ɲrun ng’ɔ wunnin i ka naan w’a wu’n i akunndan’n, ɔ yo e ya dan. E Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ’n nun’n e bu i wie’n i cinnjin m’ɔ ti’n i akunndan. (1 Kor. 11:24, 25) Sanngɛ kɛ e bu ndɛ kwlaa nga Zezi kannin’n nin ninnge ng’ɔ yoli be’n be su akunndan’n, e klun jɔ. Asa’n, kɛ e bu ninnge ng’ɔ su yo be dɔ nga su’n nin ninnge ng’ɔ́ wá yó be e ɲrun lɔ’n be su akunndan’n, e di aklunjɔɛ wie. Kɛ e bu ninnge sɔ mun nin klolɛ m’ɔ kloli e’n i akunndan’n, e kunndɛ kɛ é yó ninnge wie mun é fá klé kɛ e si ye. Like suanlɛ nga nun’n é wá kán ninnge sɔ’m be nun wie’m be ndɛ.

3. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e si e ti kpɔlɛ tɛ’n i su ye-ɔ?

³ Kɛ e bu ninnge nga Zezi yoli be’n nin i wie’n be su akunndan’n, i sɔ’n yo maan e si ye. Kɛ Zezi dí Ɲanmiɛn junman’n  ɔ kannin ninnge kpakpa nga Ɲanmiɛn Sielɛ’n ti’n sran’m bé ɲɛ́n i’n, i ndɛ kleli be. E klo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ sɔ mun kpa. Kpɛkun e si tɛ nga Zezi yili’n i su ye. Afin tɛ sɔ’n ti’n, e nin Zezi bɔbɔ nin Zoova e afiɛn kwla mantan kpa. Asa’n be nga be lafi Zezi su’n, bé ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n, yɛ bé wún be awlɛn su sran nga be wuli mun ekun. (Zan 5:28, 29; Rɔm. 6:23) Y’a yoman like fi m’ɔ kle kɛ ɔ fata kɛ e ɲan ninnge sɔ mun-ɔn. Asa’n, e kwlá tuaman like nga Ɲanmiɛn nin Zezi be yo mannin e’n i ti kalɛ le. (Rɔm. 5:8, 20, 21) Sanngɛ e kwla kle be kɛ e si ye. ?Wafa sɛ?

4. ?Wafa sɛ yɛ Mari Magdala kleli kɛ ɔ si like nga Zezi yo mɛnnin i’n i su ye-ɔ? (An nian desɛn’n.)

⁴ Maan e kan Zifu bla kun m’ɔ suan Mari Magdala’n i ndɛ kan. Bla sɔ’n wunnin i ɲrun dan afin mmusu nso be kleli i yalɛ dan. Atrɛkpa’n, ɔ buli i kɛ i liɛ w’a wie mlɔnmlɔn. Sanngɛ Zezi fuannin mmusu sɔ mun. Nanwlɛ, i sɔ’n yoli bla’n i fɛ dan! Kɛ m’ɔ si ye’n ti’n, ɔ kacili Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Kpɛkun ɔ fɛli i blɛ’n nin i wunmiɛn’n nin i sa nun ninnge mun fa suannin jasin fɛ bolɛ junman’n i bo. (Lik. 8:1-3) Kannzɛ Mari sili like nga Zezi yo mɛnnin i’n i su ye’n, sanngɛ atrɛkpa’n ɔ siman kɛ like nga Zezi wá yó mɛ́n i kasiɛn su’n i dan trá ngalɛ’n. Afin Zezi wá fɛ́ i nguan’n mán “naan sran kwlaa ng’ɔ kle kɛ ɔ lafi i su’n w’a mlinman, sanngɛ ɔ ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n.” (Zan 3:16) Ɔ nin i sɔ ngba’n, Mari nin Zezi be nantili klanman titi. Kɛ Zezi wún i ɲrun waka’n su’n, Mari wa jrɛnnin i wunlɛ. Afin Zezi i ndɛ lo i yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ fɔ́nvɔ be nga be o lɛ’n. (Zan 19:25) Kɛ Zezi wuli’n, Mari nin bla nɲɔn wie’m be fali ayre fannin naan bé fá kó gúɛ i Zezi i fuɛn’n su. (Mar. 16:1, 2) Kɛ mɔ Mari w’a kpɔciman Zezi’n ti’n, Zoova yrɛli i su dan. Yɛle kɛ, kɛ Zoova cɛnnin Zezi’n, ɔ wunnin i kpɛkun ɔ nin i be kokoli yalɛ. Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be dan lika b’a ɲɛnmɛn i sɔ cenjele like liɛ’n.—Zan 20:11-18.

5. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle Zoova nin Zezi be kɛ e si ye-ɔ?

 ⁵ E kusu e kwla kle kɛ e si like nga Zoova nin Zezi be yo mannin e’n i su ye wie. I sɔ yolɛ nun’n, maan e fa e blɛ’n nin e wunmiɛn’n nin e sa nun ninnge mun e suan Zoova i junman’n i bo. Asa’n sɛ be su kplan Ɲanmiɛn sulɛ sua mun annzɛ be su siesie be ye’n maan e ko uka aniaan mun.

6. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zezi wuli e tinuntinun e ti-ɔ?

⁶ Kɛ e bu wafa nga Zoova nin Zezi be yili i nglo kɛ be klo e’n i akunndan’n, e kusu e kunndɛ kɛ e yi i nglo kɛ e klo be wie. (1 Zan 4:10, 19) Kɛ e wun i wlɛ kɛ Zezi wuli e dunman wie’n, e klo be kpa ekun. Kɛ akoto Pɔlu wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ’n, ɔ yoli i fɛ dan. Ɔ maan kɛ ɔ́ klɛ́ Galasifuɛ’m be fluwa’n, ɔ seli kɛ: “Ɲanmiɛn i Wa’n […] kloli min, yɛ min ti’n ɔ fɛli i wun mannin.” (Gal. 2:20) E ti kpɔlɛ tɛ’n ti’n, Zoova kwla fa e bɛ i sin kpɛkun e nin i e kwla tra janvuɛ. (Zan 6:44) ?Kɛ a wun kɛ Zoova wunnin like kpa ɔ nun mɔ i ti’n, ɔ fɛli i Wa kunngba cɛ’n fa yili ɔ ti tɛ naan a nin i be tra janvuɛ’n i sɔ’n yoman ɔ fɛ? ?I sɔ’n suman ɔ bo kɛ a klo Zoova nin Zezi be wie? I lɛ nun’n, ɔ fata kɛ e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?Ngue yɛ klolɛ mɔ Klisi klo e’n su min bo kɛ n yo-ɔ?’

7. ?Kɛ nga e fa wun i foto’n su sa’n, ngue yɛ e kwlaa e kwla yo fa kle kɛ e klo Zoova nin Zezi-ɔ? (2 Korɛntifuɛ Mun 5:14, 15; 6:1, 2)

⁷ Kɛ mɔ Ɲanmiɛn nin Klisi be klo e’n ti’n, e kusu e yi i nglo kɛ e klo e wiengu mun. (An kanngan 2 Korɛntifuɛ Mun 5:14, 15; 6:1, 2 nun.) Ninnge nga e yo e fa kle kɛ e klo e wiengu mun’n, be nun kun yɛle kɛ e bo jasin fɛ’n i juejue su e kle sran kwlakwla. I sɔ yolɛ nun’n, e kpaman sran nun. Kannzɛ e wunnɛn kplo’n timan kun-o, annzɛ e finwlɛ’n timan kun-o, annzɛ be ti yalɛfuɛ-o, annzɛ be ti aɲanbeunfuɛ-o, annzɛ be si  fluwa-o, annzɛ be siman fluwa-o, e bo jasin fɛ’n e kle be kwlakwla. Kɛ e yo sɔ kusu’n, e yo Zoova i klun sa. Afin ɔ kunndɛ kɛ “sran wafawafa kwlaa be ɲan be ti naan be wun ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n i wlɛ kpa”—1 Tim. 2:4.

8. ?Wafa sɛ yɛ e kwla yi i nglo kɛ e klo e niaan mun-ɔn?

⁸ Wafa nga e kwla kle kɛ e klo Ɲanmiɛn nin Klisi’n i kun yɛle kɛ maan e yi i nglo kɛ e klo e niaan mun. (1 Zan 4:21) Maan be ndɛ lo e yɛ blɛ kekle nun’n e suan be bo. Kpɛkun kɛ be awlɛn su sran wie wu’n, maan e fɔnvɔ be. Asa’n, kɛ be tɔ tukpacɛ’n, maan e ko nian be osu yɛ kɛ be sa sin bubu be’n, maan e wla be fanngan. (2 Kor. 1:3-7; 1 Tes. 5:11, 14) Kpɛkun e srɛ Ɲanmiɛn man be titi. Afin “sran kpa’n i Ɲanmiɛn srɛlɛ’n le ta, yɛ ɔ yo sa ye kpa.”—Zak. 5:16.

9. ?Ngue ekun yɛ e kwla yo e fa kle kɛ e klo e niaan mun-ɔn?

⁹ Like kun ekun nga e kwla yo e fa kle kɛ e klo e niaan mun’n yɛle kɛ sɛ ndɛ tɔ e afiɛn’n, maan e mian e ɲin e siesie i ndɛndɛ. Maan e mian e ɲin e sɔnnzɔn Zoova m’ɔ yaci sa cɛ’n. Zoova kplinnin su kɛ i Wa’n wu e sa tɛ’m be ti. Ɔ maan e kusu sɛ e niaan’m be yo e sa’n, maan e yaci e cɛ be weiin. Nán maan e yo kɛ kanga klunwifuɛ nga Zezi kɛnnin i ndɛ sunnzun ase kun nun’n sa. Kanga sɔ’n i min’n yacili i kalɛ dan m’ɔ o i su’n cɛli i. Sanngɛ kɛ ɔ wunnin i wiengu kanga kun mɔ i kalɛ kaan o i su’n, w’a kplinman su kɛ ɔ́ yáci cɛ́ i. (Mat. 18:23-35) Ɔ maan sɛ ndɛ wie tɔ e nin aniaan kun e afiɛn’n, maan e siesie e afiɛn ndɛndɛ ka naan y’a yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n. (Mat. 5:23, 24) Sɛ e yo sɔ’n é klé kɛ e klo Zoova nin Zezi be tankaan kpa.

10-11. ?Wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla kle kɛ be klo Zoova nin Zezi-ɔ? (1 Piɛli 5:1, 2)

¹⁰ ?Wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla kle kɛ be klo Zoova nin Zezi-ɔ? Like cinnjin nga be kwla yo’n yɛle kɛ maan be nian Zezi i bua ba’m be lika. (An kanngan 1 Piɛli 5:1, 2 nun.) Zezi kleli akoto Piɛli kɛ i sɔ yolɛ’n ti cinnjin kpa. Kɛ Piɛli seli kpɛ nsan kɛ ɔ siman Zezi’n, i sin’n ɔ kunndɛli kpa kɛ ɔ́ klé kɛ ɔ klo i. Kɛ Zezi cɛnnin nguan’n, ɔ usali Piɛli kɛ: “?Zan wa Simɔn, a klo min?” E si kɛ blɛ sɔ’n nun’n, Piɛli kunndɛli kɛ ɔ́ yí i nglo kɛ ɔ klo i Min’n. Ɔ maan Zezi seli i kɛ: “Nian min bua ba’m be lika.” (Zan 21:15-17) Lele mɔ Piɛli fá wú’n, ɔ kleli kɛ ɔ klo Zezi tankaan kpa. Yɛle kɛ ɔ niɛnnin i Min’n i bua ba’m be lika kpa titi.

¹¹ ?Asɔnun kpɛnngbɛn mun, wafa sɛ yɛ e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ nun’n, amun kwla kle kɛ ndɛ nga Zezi kan kleli Piɛli’n ɔ ti amun cinnjin wie-ɔ? Wafa nga amun kwla kle kɛ amun klo Zoova nin Zezi’n, yɛle kɛ amun nian aniaan’m be osu yɛ amun uka be nga be boman jasin fɛ’n kun’n naan be sa be sin Zoova wun. (Eze. 34:11, 12) Maan amun kle kɛ Biblu’n nun like suanfuɛ mun nin be nga be tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo’n be ndɛ lo amun. Yɛle kɛ amun sɔ be nun klanman. Afin cɛn wie lele’n, be kusu be kwla kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie.

12. ?Ngue ti yɛ kɛ e bu ndɛ nga Zezi kannin ka naan w’a wu’n i akunndan’n, i sɔ’n wla e yakpa-ɔ? (Zan 16:32, 33)

¹² Kɔnguɛ kasiɛn ka naan Zezi w’a wu’n ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: “Mɛn’n nunfuɛ’m bé wá klé amun yalɛ. Sanngɛ amun jran kekle! N kwlali mɛn’n.” (An kanngan Zan 16:32, 33 nun.) ?Ngue yɛ ɔ ukali Zezi naan w’a jrɛn i kpɔfuɛ’m be ɲrun kekle-ɔ? ?Asa’n, ngue yɛ ɔ ukɛli i naan w’a su Zoova lele w’a guɛ i ti nin i bo-ɔ? Like ng’ɔ  ukɛli i’n yɛle kɛ ɔ fɛli i wla’n kwlaa guɛli i Zoova su. Ɔ si kɛ bé wá klé i sɔnnzɔnfuɛ’m be yalɛ wie. I sɔ’n ti’n, ɔ seli Zoova kɛ ɔ nian be su. (Zan 17:11) Ndɛ sɔ’n wla e fanngan kpa. Afin Zoova le tinmin tra e kpɔfuɛ’m be kwlaa. (1 Zan 4:4) Asa’n, Zoova wun sa kwlaa yɛ e si kɛ sɛ e lafi i su’n, ɔ́ yó maan e su yoman srongble kpɛkun é yó yakpafuɛ.

13. ?Wafa sɛ yɛ Zozɛfu m’ɔ fin Arimate’n yili i nglo kɛ ɔ ti yakpafuɛ-ɔ?

¹³ Maan e kan Zozɛfu m’ɔ fin Arimate’n i ndɛ kan. Zifu’m be ɲin yi i kpa yɛ ɔ ti Zifu’m be Jɔlɛ Difuɛ Dandan’m be nun kun. Sanngɛ i nun mɔ Zezi te o asiɛ’n su wa’n, w’a yimɛn i nglo kɛ ɔ ti yakpafuɛ. Afin Zan seli kɛ ‘ɔ ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be nun kun, sanngɛ Zifu’m be wun srɛ ti’n ɔ yimɛn i wun nglo.’ (Zan 19:38) Kannzɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n yo Zozɛfu i fɛ’n, sanngɛ w’a yimɛn i nglo kɛ ɔ lafi Zezi su. Atrɛkpa’n, ɔ seli i wun kɛ sɛ sran’m be si kɛ ɔ ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n ɔ su ɲanman ɲrun kun yɛ sran’m be ɲin su yimɛn i kun. I sɔ’n ti’n srɛ kunnin i. Sanngɛ Biblu’n se kɛ kɛ Zezi wuli’n, Zozɛfu “trɛli i awlɛn ko wunnin Pilati wun, kpɛkun ɔ srɛli Zezi i fuɛn’n.” (Mar. 15:42, 43) Ɔ maan Zozɛfu wa yili i nglo weiin kɛ ɔ ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ.

14. ?Sɛ e sie i nzɔliɛ kɛ e ti srongble’n, ngue ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

¹⁴ ?Ɔ kusu a sro sran kɛ nga Zozɛfu m’ɔ fin Arimate’n fa sroli sran’n sa? ?Suklu lɔ annzɛ junman su lɔ’n, srɛ kun wɔ kɛ a se kɛ a ti Zoova i Lalofuɛ? ?Kɛ a bu ndɛ nga sran’m bé wá kán’n i akunndan’n, a sisi ɔ bo naan w’a kaci jasin bofuɛ annzɛ a sisi ɔ bo naan w’a fa ajalɛ kɛ be yo wɔ batɛmun? Sɛ ɔ ti sɔ’n, nán yaci srongble’n i lɛ maan ɔ yo naan w’a yoman like nga a si kɛ ɔ ti kpa’n. Srɛ Zoova tankaan kpa. Se i kɛ ɔ wla ɔ yakpa naan w’a kwla yo i klun sa’n. Kɛ á wá wún kɛ Zoova tɛ ɔ srɛlɛ’n su’n, i sɔ’n mán ɔ wunmiɛn kpɛkun á yó yakpafuɛ tra laa’n.—Eza. 41:10, 13.

15. ?Kɛ Zezi fiteli i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲrun’n, be klun m’ɔ jɔli ti’n ngue yɛ be yoli-ɔ? (Liki 24:52, 53)

¹⁵ Kɛ Zezi wuli’n i sɔnnzɔnfuɛ’m be wla boli be wun dan. Sɛ ɔ ti e bɔbɔ’n, nn e wla bó e wun wie. Afin be janvuɛ kpa kun mɔ be lafi i su’n yɛle nga w’a wu lɛ’n. (Lik. 24:17-21) Sanngɛ kɛ Zezi cɛnnin nguan’n ɔ fiteli be ɲrun kpɛkun ɔ yiyili Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun weinwein kleli be. Ɔ maan be wunnin i wlɛ kpa. Asa’n, ɔ mannin be junman  cinnjin kpa kun. (Lik. 24:26, 27, 45-48) Kɛ ɔ dili cɛn ba 40 m’ɔ Zezi sɛli i sin ɲanmiɛn su lɔ’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be wla w’a boman be wun kun. I kpa bɔbɔ’n be klun jɔli dan kpa. Afin be si kɛ siɛn’n be Min’n o nguan’n nun yɛ ɔ́ wá úka be naan b’a kwla di junman ng’ɔ fa mannin be’n. Kɛ mɔ be klun jɔli dan ti’n be manmannin Zoova lelele.—An kanngan Liki 24:52, 53 nun; Yol. 5:42.

16. ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ajalɛ’n su-ɔ?

¹⁶ ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ajalɛ’n su-ɔ? Nán e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ’n nun ngunmin yɛ ɔ fata kɛ e mian e ɲin e su Zoova-ɔ. Sanngɛ kɛ afuɛ’n bo i bo lele m’ɔ́ fá wíe’n, maan e mian e ɲin e su Zoova kpa titi. I lɛ nun’n maan e fa Zoova i sulɛ’n e sie i like kwlaa ɲrun. I sɔ yolɛ nun’n, aniaan kpanngban be siesie be blɛ’n naan b’a kwla bo jasin fɛ’n, b’a tran aɲia’m be bo naan b’a su Zoova be awlo lɔ titi. Wie’m be faman be wun be wlɛmɛn i aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ nun. Afin be kunndɛ kɛ bé dí asɔnun nun junman wie mun annzɛ bé tú kó trán kan be mian jasin bofuɛ’m be wun lɔ’n. Ɔ fata kɛ e mian e ɲin kpa naan y’a kwla su Zoova titi. Sanngɛ Zoova ta e nda kɛ sɛ e fɛ i sulɛ’n e sie i like kwlaa ɲrun’n, ɔ́ yrá e su dan kpa.—Ɲan. 10:22; Mat. 6:32, 33.

17. ?Ngue yɛ a kunndɛ kpa kɛ á yó i e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ nga nun-ɔn? (An nian foto’n.)

¹⁷ E wun blibli e kɛ Jɔlɛ cɛn m’ɔ ti Avrili i le 4 su’n ɔ ju naan e yo e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n. Sanngɛ nán e minndɛ kɛ cɛn sɔ’n ju ka naan y’a bu like nga Zezi yoli’n nin i wie’n nin klolɛ mɔ i bɔbɔ nin Zoova be kloli e’n be su akunndan. Maan e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ kwlaa nun’n, e bu ninnge sɔ’m be su akunndan titi. I wie yɛle kɛ maan e kanngan ndɛ nga be flɛ i kɛ “Lemɔcuɛ kasiɛn nga Zezi dili i asiɛ’n su’n” m’ɔ o ndɛ akpasua nga be flɛ i kɛ Ndɛ uflɛ wie mun B12 nun’n i nun kpɛkun e bu su akunndan. Ndɛ akpasua sɔ’n wo Mɛn Uflɛ Biblu’n nun. Kɛ amún kánngan ndɛ sɔ’n nun’n, amun fa amun ɲin be sie i Biblu’n nun ndɛ mma nga be kwla uka amun naan amun a si Zoova nin Zezi be ye’n naan amun a klo be’n, be su. Asa’n, amun fa amun ɲin be sie i ndɛ mma nga be kwla wla amun yakpa’n kpɛkun be kwla yo naan amun a di aklunjɔɛ’n be su wie. I sin’n, amun bu like trele nga amun kwla yo fa kle kɛ amun si ye’n i akunndan. E Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ’n nun’n, like kwlaa nga é wá yó é fá klé kɛ e wla kpɛn Zezi su’n, Zezi i wla su fiman su le.—Ngl. 2:19.