1, 2. (a) ?Laa sran benin mun yɛ Mɛn’n i Bo Bolɛ fluwa’n kle kɛ ndɛ tɔli be afiɛn ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ Biblu’n kan sran sɔ’m be ndɛ ɔ?

BIBLU’N kle kɛ ndɛ tɔli laa sran wie’m be afiɛn. ?Amun si sɔ? Mɛn’n i Bo Bolɛ fluwa’n kan sran sɔ’m be nun wie’m be ndɛ. Ɔ kle e kɛ Kaɛn kunnin Abɛli. (Bo Bolɛ 4:3-8) Lemɛki kunnin gbanflɛn kun. Afin, gbanflɛn’n yoli i like yaya. (Bo Bolɛ 4:23) Ndɛ tɔli Abraamun i nnɛn kankanfuɛ mun nin Lɔtu liɛ’m be afiɛn. (Bo Bolɛ 13:5-7) Kɛ Agar yoli i wun dandan Sara su’n, Sara fɛli i ya’n guali Abraamun su. (Bo Bolɛ 16:3-6) Ismaɛli i ɲin cili sran’m be kwlaa. Yɛ sran’m be kwlaa be ɲin cili i wie.—Bo Bolɛ 16:12.

² Biblu’n kan sran sɔ’m be ndɛ naan e si ngwlɛlɛ. Be wun ndɛ’n kle kɛ ndɛ kwla tɔ e nin e wiengu mun e afiɛn wie. Afin, e ti klɔ sran kɛ be sa. Sɛ ndɛ tɔ e afiɛn’n, ɔ fata kɛ e nian be nga be sili be afiɛn siesie’n, be ayeliɛ’n su. (Rɔmfuɛ Mun 15:4) I liɛ’n, e nin e wiengu mun é kwlá síesíe e afiɛn.

3. ?Ngue yɛ like suanlɛ nga wá klé e ɔ?

³ Like suanlɛ nga wá klé e like nga ti yɛ ɔ fata kɛ e siesie e afiɛn’n. Kpɛkun, wafa ng’ɔ fata kɛ e siesie’n, ɔ́ klé e wie. Asa  ekun’n, Ɲanmiɛn i mmla ng’ɔ fata kɛ e nanti su naan y’a kwla siesie e afiɛn’n, ɔ́ fá e ɲin síe su. Afin sɛ e nanti be su’n, e nin Ɲanmiɛn nin e wiengu mun e afiɛn’n sɛ́.

4. (a) ?Akunndan benin yɛ sran’m be bu ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ i sɔ’n i bo’n gua ɔ?

⁴ Satan kunndɛman kɛ sran’m be afiɛn sɛ. Edɛni fie’n nun lɔ’n, ɔ seli kɛ sran’m be kwla sie be bɔbɔ be wun. (Bo Bolɛ 3:1-5) Andɛ e wun i wlɛ kɛ, i sɔ’n ti ato. Afin, kɛ sran’m be sie be wun’n, i bo’n guaman kpa. Be tu be wun, be bu be ngunmin be wun akunndan. Be si akplowa. Bé yó like ɔ, be bumɛn i akunndan. I sɔ ti’n, be nuan sɛman. Sanngɛ Biblu’n se kɛ, nán e awlɛn yo fufu. Afin sran ng’ɔ ti sɔ’n, ɔ kpɛ ndɛnngan ba. Yɛ ɔ yo sa tɛtɛ sunman.​—Nyanndra Mun 29:22.

5. ?Afɔtuɛ benin yɛ Zezi mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun ɔn?

⁵ Kɛ Zezi kán Ɲanmiɛn ndɛ oka’n su lɔ’n, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ like kwlaa nga be kwla yo naan be nin sran b’a kanman ndɛ’n, maan be yo. Ɔ seli be kɛ be yo wɛtɛɛfuɛ. Nán be awlɛn yo fufu. Maan be siesie ndɛ ng’ɔ tɔ be afiɛn mun ndɛndɛ. Yɛ be klo be kpɔfuɛ mun wie.​—Matie 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e nin e wiengu mun e afiɛn’n sɛ ɔ? (b) ?Kosan benin mun yɛ ɔ fata kɛ e tinuntinun e fa usa e wun ɔn?

⁶ E bo jasin fɛ’n. E srɛ Zoova, yɛ e kɔ aɲia’m be bo. Sɛ e nin e wiengu mun e afiɛn sɛman’n, é yó ninnge sɔ mun ngbɛn. Zoova i klun su jɔman e wun. (Mark 11:25) I sɔ’n ti, sa nga e wiengu’m be yo e’n, maan e yaci e cɛ be. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova fá e yó i janvuɛ.​—An kanngan Lik 11:4, ɔ nin Efɛzfuɛ Mun 4:32 be nun.

⁷ Zoova kunndɛ kɛ i sufuɛ’m be nin be wiengu’m be tran klanman. Sɛ be wiengu kun yo be sa’n, maan be yaci cɛ i. I sɔ’n ti, maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?Kɛ aniaan’m be yo min sa’n, n yaci n cɛ be? ?N fa min wun mantan be?’ Sɛ e wun kɛ e yoman sɔ’n, maan e srɛ Zoova naan ɔ uka e. Sɛ e srɛ e Si Ɲanmiɛn kɛ ngalɛ’n sa’n, ɔ́ tɛ́ e su.—1 Zan 5:14, 15.

8, 9. ?Sɛ be yo e sa’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?

⁸ E kwlakwla e ti sa tɛ yofuɛ. Ɔ maan wie liɛ’n, e yo e wiengu’m be sa. Yɛ be yo e wie. (Akunndanfuɛ’n 7:20; Matie 18:7) ?Sɛ be yo e sa’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? Maan e fa sa kun e nian. Cɛn kun’n, aniaan bla kun yoli aniaan bian nɲɔn be like. Sanngɛ, aniaan sɔ’m be nun kun fali ya. Afin, wafa nga aniaan bla’n yoli i like’n, w’a yomɛn i fɛ. Kɛ aniaan nɲɔn sɔ’m bé kókó yalɛ’n, aniaan ng’ɔ fali ya’n, ɔ boli aniaan bla’n i wun ndɛ tɛ kanlɛ bo. Sanngɛ, i niaan kun’n seli i kɛ aniaan bla’n timan sran tɛfuɛ. Afin, ɔ su Zoova w’a di afuɛ 40. Sa kekle fanunfanun be tɔli i su. Sanngɛ, ɔ jrannin kekle. I sɔ’n ti, ɔ bumɛn i kɛ aniaan bla’n kunndɛli kɛ ɔ́ ló i ngasi. Kɛ ɔ seli sɔ’n, aniaan’n tɛli i su kɛ: “Ɔ ndɛ’n ti su.” Ɔ maan, w’a faman ya kun.

⁹ ?Ngue yɛ sa sɔ’n kle e ɔ? Yɛle kɛ, kɛ sran kun yo e sa’n, sɛ é yáci é cɛ́ i, annzɛ e su yaciman’n, ɔ fin e bɔbɔ. Sanngɛ, maan e wun i wlɛ kɛ sran ng’ɔ klo sran’n, ɔ yaci sa nga be yo i’n cɛ. (An kanngan Nyanndra Mun 10:12, ɔ nin 1 Piɛr 4:8 be nun.) Kɛ be yo e sa mɔ e ‘yaci cɛ’n,’ Zoova klo i sɔ’n. (Nyanndra Mun 19:11; Akunndanfuɛ’n 7:9) I sɔ’n ti, cɛn kwlaa nga sran kun yo e sa’n, maan e usa e wun kosan nɲɔn nga mun: ‘?Sɛ m blu sa sɔ’n su’n,  ɔ timan kpa? ?Annzɛ ɔ fata kɛ e nin i e ko siesie ndɛ sɔ’n naan ɔ wie lɛ?’

10. (a) ?Kɛ aniaan bla kun tili i wun ndɛ tɛ mɔ be kan’n, i sɔ’n yoli i sɛ? (b) ?Biblu’n i nun ndɛ benin yɛ kɛ ɔ kanngannin nun’n, ɔ wlɛli i fanngan ɔn?

¹⁰ Sran fi kloman kɛ be kɛn i wun ndɛ tɛ. Maan e fa sa kun e nian. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Lusi. Ɔ ti atin bofuɛ. Aniaan wie’m be kɛnnin i wun ndɛ kɛ ɔ boman jasin fɛ’n kpa. Kɛ ɔ tili’n, ɔ yoli i ya dan. I sɔ’n ti, ɔ ko kan kleli asɔnun kpɛnngbɛn mun. ?Ngue yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yoli ɔ? Aniaan bla’n waan be fɛli i ɲin sieli i Biblu’n nun ndɛ wie’m be su. Ɔ maan, ɔ wunnin i wlɛ kɛ i wun ndɛ nga aniaan’m be kan’n, ɔ fata kɛ ɔ yaci i akunndan bulɛ. Naan Zoova i sulɛ’n yɛ ɔ fata kɛ ɔ bu i akunndan ɔn. Ndɛ ng’ɔ o Matie 6:1-4 nun’n, ɔ wlɛli i fanngan. (An kanngan nun.) Ɔ wunnin i wlɛ kɛ like ng’ɔ jɔ Zoova klun’n, yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo ɔ. Ɔ maan, w’a bumɛn i wun ndɛ nga sran’m be kan’n, i akunndan kun. Aniaan’m b’a yacimɛn i wun ndɛ tɛ kanlɛ. Sanngɛ, ɔ yomɛn i ya. Afin, ɔ si kɛ like ng’ɔ ko yo naan Zoova i klun w’a jɔ i wun’n, yɛ ɔ yo ɔ.

11, 12. (a) ?Sɛ e bu i kɛ e ‘wun ndɛ o e niaan wie klun’n,’ ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? (b) ?Ajalɛ kpa benin yɛ Abraamun kle e ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

¹¹ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ Zaki seli kɛ: “E kwlaa e fɔn sa sunman nun.” (Zak 3:2) ?Sɛ a ti i kɛ a yoli like wie, annzɛ a kannin ndɛ wie naan ɔ yoli sran kun i ya’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ a yo ɔ? Zezi seli kɛ: “Sɛ á fá like wie kó mán Nyanmiɛn’n, bɔ w’a ju i sɔwlɛ lɛ naan sɛ ɔ wla kpɛn su kɛ ɔ wun ndɛ o ɔ niaan wie klun’n, yaci like sɔ’n lɛ, an ko siesie amun afiɛn ka, i sin bla w’a fa ɔ like sɔ’n man.” (Matie 5:23, 24) Ndɛ sɔ’n kle kɛ, ɔ fata kɛ a ko wun aniaan’n i wun. Nán kó íjɔ i. Sanngɛ, kpɛtɛ i naan amun siesie amun afiɛn. Kɛ e nin e niaan Klistfuɛ mun e siesie e afiɛn’n, i sɔ’n ti kpa dan.

¹² Biblu’n kle e wafa ng’ɔ fata kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be siesie be afiɛn’n. Maan e kan Abraamun nin Lɔtu be ndɛ e nian. Cɛn kun’n, ndɛnngan tɔli Abraamun i nnɛn kankanfuɛ mun nin Lɔtu i liɛ’m be afiɛn. Afin, be sa nun nnɛn’m be sɔnnin. Yɛ lika’n ɔ juman be kun. Abraamun w’a kunndɛman kɛ ɔ nin Lɔtu be afiɛn’n saci. I sɔ’n ti’n, ɔ seli Lɔtu kɛ ɔ kle lika ng’ɔ klo kɛ ɔ́ trán’n. Lɔtu ko trannin lika klanman kpafuɛ’n nun. (Bo Bolɛ 13:1, 2, 5-9) Ajalɛ nga Abraamun fali’n, w’a yomɛn i nsisɔ. Afin kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Zoova tɛli i nda kɛ ɔ́ yrɛ́ i su. (Bo Bolɛ 13:14-17) Abraamun kle e ajalɛ klanman kpa. Yɛle kɛ, maan e kplin su kɛ be di e lufle cɛn kunngun. I liɛ’n, e nin e wiengu mun e nuan sɛ́. Kpɛkun, Zoova yrá e su. ^[1]​—An nian “ndɛ wie mun ekun” nun.

13. (a) ?Kɛ aniaan bian kun kannin akpasua sunianfuɛ kun i ndɛ tɛ’n, ngue yɛ akpasua sunianfuɛ’n yoli ɔ? (b) ?Ngue yɛ akpasua sunianfuɛ’n i ayeliɛ sɔ’n kle e ɔ?

¹³ Maan e kan sa kun m’ɔ juli koko nun wa’n, i ndɛ. Kɛ bé wá yó aɲia dan kun’n, akpasua sunianfuɛ’n flɛli aniaan bian kun telefɔnun nun naan ɔ́ mɛ́n i junman. Sanngɛ, aniaan bian’n kɛnnin i ndɛ tɛ. Kpɛkun, ɔ kpɛli telefɔnun’n. Afin blɛ wie nun’n, ɔ nin akpasua sunianfuɛ ng’ɔ dun mmua sinnin’n, be ɲannin ndɛ. Yɛ ndɛ sɔ’n te o i klun. Akpasua sunianfuɛ m’ɔ flɛli i kɛ ɔ́ mɛ́n i junman’n w’a faman ya. Kusu, i ɲin w’a kpaman sa sɔ’n su. Kɛ dɔ kun sinnin’n, ɔ flɛli aniaan’n i ekun naan be wun be wun. Le mɔcuɛ ng’ɔ́ bɛ́ i sin’n,  be yiali Ɲanmiɛn Sielɛ Sua’n nun lɔ. Be srɛli Zoova. Kpɛkun, sran kun kɛnnin i klun ndɛ. Aniaan bian’n, ɔ kannin sa nga akpasua sunianfuɛ ng’ɔ dun mmua sinnin’n yoli i’n. Akpasua sunianfuɛ’n sieli i su i nuan bo. Kpɛkun, be kanngannin Biblu’n nun ndɛ mma wie’m be nun. Kɛ be kokoli yalɛ lele dɔ kun’n, i agualiɛ su’n, be nuan sɛli. Yɛ be dili junman likawlɛ aɲia dan’n i bo lɔ. Ajalɛ nga akpasua sunianfuɛ’n fali mɔ be siesieli be afiɛn wɛtɛɛ su’n, ɔ yoli aniaan’n i fɛ dan.

14, 15. (a) ?Sa benin wie mun yɛ sɛ e niaan kun yo e’n, ɔ fata kɛ e nanti afɔtuɛ nga Zezi mannin’n su ɔ? (b) ?Ajalɛ nsan benin mun yɛ Zezi kleli e ɔ? (c) ?Ngue ti yɛ e fɛ i sɔ ajalɛ mun ɔn?

¹⁴ Kɛ ndɛ tɔ Klistfuɛ nɲɔn be afiɛn’n, ɔ fata kɛ be nɲɔn’n be siesie. Sanngɛ ndɛ nga Zezi kannin m’ɔ o Matie 18:15-17 nun’n, ɔ kle kɛ sa wie’m be o lɛ’n, ɔ fata kɛ e kan kle asɔnun kpɛnngbɛn mun. (An kanngan nun.) “Sa” nga Zezi kɛn i ndɛ’n, nɛ́n i yɛle ndɛ kanngan ng’ɔ tɔ aniaan’m be afiɛn cɛn kunngun’n. Sanngɛ, sa kɛ be wiengu i ndrunmun dilɛ annzɛ i suɛn tɔnlɛ sa’n, i ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. Afin, ɔ seli kɛ maan sran nga be yoli i sa’n, ɔ ko wun i wiengu m’ɔ yoli i sa’n i wun. Sɛ b’a timan be wun aniɛn’n, maan ɔ fa sran kun annzɛ sran nɲɔn naan be ko wun i wun wie. Sɛ w’a timan be nuan ndɛ’n, ɔ fata kɛ ɔ kan kle asɔnun kpɛnngbɛn mun. Sɛ w’a faman asɔnun kpɛnngbɛn’m be ndɛ’n su’n, maan ‘be bu i kɛ sran m’ɔ nunman e nun sa, be bu i kɛ gua bo sika defuɛ sa.’ Yɛle kɛ maan be tu i asɔnun’n nun. Sanngɛ, sa wie mun yɛ: be yi’n i bo bla kunndɛlɛ annzɛ be wun’n i bo bian kunndɛlɛ’n, be wiengu  yasua annzɛ be wiengu bla kunndɛlɛ’n, Ɲanmiɛn i wun jasolɛ’n nin amuɛn sɔlɛ’n. Sa kɛ ngalɛ sa’m be liɛ’n, asɔnun kpɛnngbɛn mun yɛ ɔ fata kɛ be siesie i trele ɔ.

¹⁵ Zezi mannin afɔtuɛ sɔ’n naan e wun wafa ng’ɔ fata kɛ e siesie e afiɛn’n. (Matie 18:12-14) ?Wafa sɛ yɛ e kwla nanti afɔtuɛ sɔ’n su ɔ? (1) Sɛ ndɛ tɔ e nin aniaan kun e afiɛn’n, maan e nɲɔn’n e siesie. Wie liɛ’n, ɔ fata kɛ e ko wun aniaan’n i wun kpɛ sunman. ?Sɛ e yo sɔ naan e nuan w’a sɛman’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? (2) Maan e fa aniaan kun m’ɔ si ndɛ sɔ’n nun’n, annzɛ m’ɔ si sa siesie’n, naan e ko wun i wun. Sɛ e ti e wun aniɛn’n, nn ‘y’a ɲan e niaan’n.’ ?Yɛ sɛ ɔ nin i sɔ ngba’n, w’a kplinman su’n nin? (3) Maan e kan kle asɔnun kpɛnngbɛn mun.

16. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ e afiɛn siesielɛ i wun ajalɛ nsan nga Zezi kleli’n, be ti kpa dan ɔn?

¹⁶ Ajalɛ nsan nga Matie ndɛ tre 18 i mma 15 lele 17 kan be ndɛ’n, nán sa ngba nun yɛ é nánti be kwlaa be su ɔ. I sɔ’n ti kpa dan. Afin blɛ sunman’n, aniaan ng’ɔ yoli e sa’n, ɔ wun i wlɛ. Sɛ ɔ kpata e’n, maan e yaci. Yɛ e siesie e afiɛn. Ɔ maan, ɔ nunman nun kɛ be tu i asɔnun’n nun. Afɔtuɛ nga Zezi mannin’n kle weiin kɛ sɛ aniaan kun yo e sa’n, nán e ka lɛ e ko wun asɔnun kpɛnngbɛn’m be wun. Wienun ɔn, e si kɛ aniaan kun yoli sa tɛ. Yɛ ajalɛ klikli nɲɔn nga Zezi kleli’n, e fali be su. Sanngɛ, w’a yoman ye. I lɛ’n nun’n, e kwla ko kan kle asɔnun kpɛnngbɛn mun.

17. ?Sɛ e nin aniaan mun e siesie e afiɛn’n, mmlusuɛ benin yɛ é ɲɛ́n i ɔ?

¹⁷ Fɔ’n te o e nun. Ɔ maan, e su yaciman e wiengu’m be ngasi lolɛ. Zezi i sɔnnzɔnfuɛ Zaki seli kɛ: “Sran nga i nuan fitefite-man tɛtɛ’n, ɔ ti sran kpa b’ɔ kwla niɛn i wun su.” (Zak 3:2) I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ ‘afiɛn siesielɛ’n ɔ kaci e junman.’ (Jue Mun 34:15) I liɛ’n, e nin aniaan mun e bo yó kun. (Jue Mun 133:1-3) Like ng’ɔ yo ɲɛnmɛn dan’n, yɛle kɛ e nin “Nyanmiɛn b’ɔ maan sran di alaje’n,” e afiɛn’n mántan kpa. (Rɔmfuɛ Mun 15:33) I kwlaa sɔ’n ti, maan e nin aniaan mun e siesie e afiɛn wɛtɛɛ su.