Ɛɛn. Afin kannzɛ bɔbɔ Biblu’n timan siansi fluwa’n sanngɛ kɛ ɔ kan siansi ndɛ’n ɔ ti nanwlɛ. Maan e fa e ɲin e sie i sa wie mɔ be kle kɛ ndɛ nga siansifuɛ’m be kan’n nin Biblu liɛ’n be kɔ likawlɛ’n be su. Asa ekun’n, é wá fá e ɲin síe i ndɛ wie mɔ Biblu’n kannin be laa nun’n be su. I nun nga bé klɛ́ ndɛ sɔ mun’n sran wie’m be lafiman ndɛ sɔ’m be su.

•   Nglo nin asiɛ’n be le bo bolɛ. (Bo Bolɛ 1:1) Sanngɛ laa nun’n sran wie’m be waan nán Ɲanmiɛn yɛ ɔ yili nglo nin asiɛ’n niɔn. Be waan laa kpa nun’n ninnge’m be ti sukusuku naan i sin yɛ be wa siesieli be wun sɛsɛsɛ yɛ nglo nin asiɛ’n be boli nun-ɔn. Babilɔnunfuɛ’m be liɛ’n be waan ɲanmiɛn nga be yili nglo nin asiɛ’n be fin jenvie dandan nɲɔn nun. Sran wie mun ekun be waan nglo nin asiɛ’n be fin klenzua dan kpa kun nun.

•   Ninnge’m be le mmla kun mɔ be nanti su aliɛ ba kwlaa nun-ɔn. Nán like uflɛ yɛ ɔ kle be ajalɛ-ɔ. (Zɔb 38:33; Zeremi 33:25) Sanngɛ sran wie’m be waan ɲanmiɛn wie’m be o lɛ’n be yɛ be yo maan sa’m be ju-ɔ. Ɔ maan klɔ sran’m be lemɛn i yowlɛ.

•   Asiɛ’n sende lɛ sa ngbɛn. (Zɔb 26:7) Sanngɛ laa’n sran sunman be waan asiɛ’n ti paplapa naan sran jajraaja kun annzɛ nnɛn kun yɛ ɔ suɛn i bo-ɔ. Nnɛn sɔ’n kwla yo awuɛ annzɛ aicre.

•   Nzue ba mun nin nzue ti’m be fin jenvie nin nzue ti’m be nun nzue ng’ɔ kaci kpukpuwa’n. Kɛ kpukpuwa sɔ’n kɔ nglo’n, i sin’n ɔ tɔ kɛ nzue sa annzɛ ɔ gua kɛ laglasi annzɛ nzraama nga kɛ nzue tɔ́’n ɔ gua’n sa. (Zɔb 36:27, 28; Akunndanfuɛ’n 1:7; Ezai 55:10; Amɔsu 9:6) Sanngɛ laa nun’n Glɛki wie’m be waan jenvie’n i bo lɔ nzue buman kun yɛ ɔ man nzue ba’m be nzue-ɔ. Lele nga afuɛ 1700 fá jú’n nn sran’m be te lafi ndɛ sɔ’n su.

•   Oka’m be fu nglo yɛ be jra. Oka nga e wun be andɛ yɛ’n, laa nun’n be o jenvie’n i bo lɔ. (Jue Mun 104:6, 8) Sanngɛ sran wie’m be waan olɛ nga oka’m be o lɛ’n, ɲanmiɛn wie mun yɛ be yili be sɔ-ɔ.

•   Be wun yɛinyɛin yolɛ’n ɔ yo maan be yo juejue. Mmla nga Ɲanmiɛn mannin Izraɛli nvle’n se kɛ sran ng’ɔ kan fuɛn’n ɔ fata kɛ ɔ wunnzi naan ɔ kpu i tralɛ mun. Yɛ sran nga tukpacɛ ng’ɔ sa ndɛndɛ yo i’n, ɔ fata kɛ ɔ trɛn i liɛ ngunmin. Asa’n ɔ se kɛ, kɛ be kɔ atin nun’n be fu buɛ naan be wla be waka su’n i ase. (Saun Yolɛ 11:28; 13:1-5; Mmla’n 23:13) Sanngɛ kusu nn blɛ kunngba sɔ nun’n, Eziptifuɛ’m be ayre kun o lɛ’n kɛ bé yó’n be fa sran waka su be sanngan like kun nun.

 Kɛ e niannian Biblu’n nun kpa’n, e kwla tɛ kosan sɔ’n su kɛ cɛcɛ. Ɔ le ndɛ wie mɔ sran’m be jran su be se kɛ ndɛ nga Biblu’n kan’n nin siansifuɛ’m be liɛ’n be sansan be wun-ɔn. Kusu nn nɛ́n i sɔ-ɔ. Ndɛ sɔ’m be nun wie mun yɛ:

 Ndɛ ng’ɔ timan su’n: Biblu’n waan Ɲanmiɛn fali cɛn ba nsiɛn fa yili nglo nin asiɛ’n naan cɛn sɔ’m be tinuntinun be di dɔ 24.

 Ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n: Biblu’n w’a kleman cɛn trele nga i nun yɛ Ɲanmiɛn yili nglo nin asiɛ’n. (Bo Bolɛ 1:1) Asa kusu’n, kɛ Bo bolɛ ndɛ tre 1 nun’n be kan cɛn mɔ Ɲanmiɛn fa yili ninnge’m be ndɛ’n, nán cɛn kpakpa nga be di dɔ 24 be ndɛ yɛ be kan-ɔn. Sanngɛ be kan blɛ ndɛ, yɛ be siman blɛ sɔ’m be nuan trele. I kpa bɔbɔ’n, blɛ wunmuan nga Ɲanmiɛn fa yili nglo nin asiɛ’n, Biblu’n flɛ i kɛ “cɛn.”​—Bo Bolɛ 2:4, NWT.

 Ndɛ ng’ɔ timan su’n: Biblu’n waan Ɲanmiɛn dun mmua yili ijre nin waka mun ka naan w’a yi wia’n. Kusu nn wia’n yɛ ɔ yo maan waka nin ijre’m be fifi-ɔ.​—Bo Bolɛ 1:​11, 16.

 Ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n: Kɛ Biblu’n se kɛ Ɲanmiɛn yili ‘nglo’n,’ wia’n wo nun wie. Kusu e si kɛ ɔ dun mmua yili nglo ka naan w’a yi ijre nin waka mun. (Bo Bolɛ 1:1) Kɛ ɔ yili wia’n, i “cɛn” klikli’n annzɛ i blɛ klikli’n nun yɛ i ta’n juli asiɛ’n su wa-ɔ. Sanngɛ i “cɛn” nsan su yɛ lika’n titili kpa-ɔ. Ɔ maan wia’n kwla kpajali waka nin ijre’m be su naan b’a fifi. (Bo Bolɛ 1:​3-5, 12, 13) Ɔ maan i sin yɛ sɛ sran kun wo asiɛ’n su wa’n, ɔ kwla wun wia’n niɔn’n.​—Bo Bolɛ 1:​16.

 Ndɛ ng’ɔ timan su’n: Biblu’n waan wia’n kpɛ i wun sin yia asiɛ’n.

 Ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n: Akunndanfuɛ’n 1:5 se kɛ: “Wia’n tu i bo, kpɛkun ɔ ko tɔ. I sin ɔ kpli ɔ sɛ i sin kan ɔ tuli i bo lɔ’n.” Sanngɛ ndɛ nga Biblu’n kɛn i lɛ’n, kɛ e o asiɛ’n su wa’n yɛ e wun i sɔ-ɔ. I kpa bɔbɔ’n, wie liɛ’n e se kɛ “wia’n tu i bo”, yɛ “wia’n tɔ.” Ɔ maan ɔ ti kɛ e su se kɛ wia’n kpɛ i wun sin yia asiɛ’n, kusu nn e si kɛ asiɛ’n yɛ ɔ kpɛ i wun sin yia wia’n niɔn.

 Ndɛ ng’ɔ timan su’n: Biblu’n waan asiɛ’n ti paplapa.

 Ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n: Kɛ Biblu’n se kɛ “asiɛ’n i awieliɛ’n,” “asiɛ’n i tiwa’n” i ndɛ yɛ ɔ kan-ɔn. Sanngɛ i sɔ liɛ’n kleman kɛ asiɛ’n ti paplapa naan ɔ le awieliɛ sakpasakpa. (Sa Nga Be Yoli’n 1:8) I wafa kunngba’n, kɛ ɔ se kɛ “asiɛ’n i bue nnan’n” i sɔ’n kleman kɛ asiɛ’n le cɔnjɔ nnan sakpasakpa. Sanngɛ ɔ su kan asiɛ’n wunmuan’n i ndɛ.​—Ezai 11:12; Liki 13:29.