1-3. (a) Saen minagikan an mapanlaglag na mga impluwensia na nagsasapeligro kan pamilya? (b) Anong pagkatimbang an kaipuhan nin mga magurang sa pagprotehir sa saindang pamilya?

 PADUDUMANON na nindo sa eskuelahan an saindong sadit na aking lalaki, asin nag-ooran. Ano daw an gigibohon nindo? Paluluwason daw sia nindo na mayo nin ano man na pandepensa sa oran? O sosologan daw sia nindo nin kadakol na suon nin nagpoprotehir na gubing na nasasakitan na logod siang humiro? Siempre, dai nindo gigibohon an arin man kaiyan. Tinatawan sia nindo kan talagang kaipuhan sana tanganing dai sia mabasa.

² Sa kaagid na paagi, kaipuhan nin mga magurang na humanap nin timbang na paagi na protehiran an saindang pamilya sa mapanlaglag na mga impluwensia na minaoran sa sainda hale sa dakol na gikanan​—an industriya nin aling-alingan, an media, mga kaedad, asin kun beses pati an mga eskuelahan. An pirang magurang dikiton an o mayo nin ginigibo na protehiran an saindang pamilya. An iba, na minamansay na nakararaot an haros gabos na impluwensia sa luwas, sobra kamapamogol kaya an pagmate kan mga aki garo sinda napopoot. Posible daw na magin timbang?

³ Iyo. An pagpalabi bakong epektibo asin puedeng mag-agyat nin kapahamakan. (Eclesiastes 7:16, 17) Alagad paano magigin tama an pagkatimbang kan Kristianong mga magurang sa pagprotehir sa saindang pamilya? Horophoropa an tolong bagay: edukasyon, kairiba, asin pag-aling-aling.

4. Paano maninigong mansayon nin Kristianong mga magurang an edukasyon?

⁴ An Kristianong mga magurang halangkaw an pagpahalaga sa edukasyon. Aram ninda na an pag-eskuela nakatatabang sa mga aki na bumasa, sumurat, asin magkomunikar, patin magresolber sa mga problema. Iyan maninigo man na magtokdo sa sainda kun paano mag-adal. An mga abilidad na nanonodan nin mga aki sa eskuelahan makatatabang sa sainda na makapanggana sa ibong kan mga angat kan presenteng kinaban. Dugang pa, an marahay na edukasyon tibaad makatabang sa sainda na gumibo nin mas halangkaw na klaseng trabaho.​—Talinhaga 22:29.

5, 6. Paano an mga aki sa eskuelahan puedeng maimpluwensiahan nin biribid na impormasyon sa mga bagay na dapit sa sekso?

⁵ Minsan siring, sa eskuelahan nakakaibahan man kan mga aki an ibang mga aki​—na an dakol sa sainda biribid an mga punto-de-vista. Halimbawa, horophoropa an saindang mga punto-de-vista dapit sa sekso asin moral. Sa sarong haiskul sa Nigeria, an sarong aking babae na nakikidorog minsan kiisay parateng nanhahatol sa saiyang mga kaeskuela manongod sa sekso. Sinda galagang naghihinanyog  sa saiya, minsan ngani an saiyang mga ideya pano nin kalokohan na napurot nia sa pornograpikong mga babasahon. An nagkapirang aking babae nag-eksperimento sa saiyang hatol. Bilang resulta, sarong babae an nagbados na bakong kasal asin nagadan huli sa sadiring pag-aborsion.

⁶ Makamomondong sabihon, an ibang salang impormasyon sa eskuelahan dapit sa sekso minagikan, bakong sa mga aki, kundi sa mga maestro. An dakol na magurang nahahandal kun an mga eskuelahan nagtotokdo nin sekso sa mga aki na mayong ipinepresentar na impormasyon dapit sa moral na mga pamantayan asin responsibilidad. Sabi nin sarong ina nin 12 anyos na aking babae: “Nag-iistar kami sa sarong relihiosong marhay, konserbatibong lugar, pero sa mismong lokal na haiskul, sinda nananao nin mga kondom sa mga aki!” Nahadit sinda mag-agom kan mabaretaan ninda na an saindang aking babae inaalok na makidorog nin mga aking lalaki na kaedad nia. Paano mapoprotehiran nin mga magurang an saindang pamilya sa siring na salang mga impluwensia?

7. Paano pinakamarahay na malalabanan an salang impormasyon dapit sa sekso?

⁷ Pinakamarahay daw na ilikay an mga aki sa ano man na pagsambit nin mga bagay dapit sa sekso? Bako. Mas marahay na kamo mismo an magtokdo sa saindong mga aki manongod sa sekso. (Talinhaga 5:1) Totoo, sa mga parte nin Europa asin Amerika del Norte, dakol na magurang an naglilikay sa temang ini. Kaagid kaiyan, sa ibang kadagaan sa Aprika, an mga magurang bihirang ipakipag-olay an sekso sa saindang mga aki. “Mayo sa kultura nin Aprika an paggibo kaiyan,” sabi nin sarong ama sa Sierra Leone. An ibang magurang naghohona na an pagtokdo sa mga aki manongod sa sekso pagtao sa sainda nin mga ideya na magiya sa sainda na magkomitir nin inmoralidad! Alagad ano an punto-de-vista nin Dios?

8, 9. Anong marahay na impormasyon sa mga bagay dapit sa sekso an yaon sa Biblia?

⁸ Linilinaw kan Biblia na bakong makasosopog an pag-orolay sa sekso sa tamang konteksto. Sa Israel, an banwaan  nin Dios sinabihan na magtiripon, kabale an saindang “saradit,” tanganing maghinanyog sa makosog na pagbasa kan Ley ni Moises. (Deuteronomio 31:10-12; Josue 8:35) An Ley prangkang nagsambit nin nagkapirang bagay dapit sa sekso, kabale an pagregla, pagluwas nin kago, pakikisaro, pagsambay, homoseksuwalidad, insesto, asin pakikidorog sa hayop. (Levitico 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Deuteronomio 22:22) Pakatapos kan siring na mga pagbasa daing duwa-duwa na an mga magurang kadakol na dapat ipaliwanag sa saindang mapaghapot na barobatang mga aki.

⁹ May mga teksto sa ikalima, ikaanom, asin ikapitong kapitulo kan Talinhaga na nagtatao nin mamomoton na hatol nin magurang manongod sa mga peligro nin seksuwal na inmoralidad. An mga bersikulong ini nagpapaheling na an inmoralidad tibaad nakatetentar kun beses. (Talinhaga 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Alagad itinotokdo kaiyan na iyan sala asin kapahapahamak an mga kaaabtan, asin iyan nagtatao nin giya tanganing tabangan an mga hoben na makalikay sa inmoral na mga gibo. (Talinhaga 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Dugang pa, ipinaheheling an kalaenan kan inmoralidad sa satispaksion na gikan sa seksuwal na kaalingan na nasa tamang lugar kaiyan, sa pag-oltanan nin mag-agom. (Talinhaga 5:15-20) Kanigoan karahay na modelo nin pagtotokdo na dapat na arogon nin mga magurang!

10. Taano an pagtao sa mga aki nin diosnon na kaaraman manongod sa sekso ta dai minagiya sa sainda na magkomitir nin inmoralidad?

¹⁰ An siring daw na pagtotokdo minagiya sa mga aki na magkomitir nin inmoralidad? Sa kabaliktaran, an Biblia nagtotokdo: “Paagi sa kaaraman na an matanos naliligtas.” (Talinhaga 11:9) Habo daw nindong iligtas an saindong mga aki sa mga impluwensia kan kinaban na ini? An sarong ama nagsabi: “Poon kan saditon pa an mga aki, hiningoa ming magin biyong prangka sa sainda pag-abot sa sekso. Paagi kaiyan, kun madangog ninda an ibang mga aki na nag-oorolay manongod sa sekso, dai na sinda nag-uusyoso. Bako na iyan na dakulang misteryo.”

11. Paano progresibong matotokdoan an mga aki manongod sa pribadong mga bagay sa buhay?

¹¹ Siring kan nasambitan sa naenot na mga kapitulo, an  edukasyon sa sekso maninigong magpoon na amay pa. Kun tinotokdoan an mga aki na ngaranan an mga parte kan hawak, dai paglihisan an pribadong mga parte ninda na garo baga makasosopog ini. Tokdoan sinda kan tamang mga ngaran kaini. Mantang nag-aagi an panahon, kaipuhan an mga leksion manongod sa pagsosolo asin mga limitasyon. Mas marahay na itokdo kan duwang magurang sa mga aki na an mga parteng ini kan hawak espesyal, sa pankagabsan dai dapat na duotan nin o ipaheling sa iba, asin dai noarin man dapat na pag-olayan sa maraot na paagi. Mantang nagkakaedad an mga aki, sinda maninigong paaramon dapit sa kun paano an sarong lalaki asin babae nagsasaro tanganing ipangidam an aki. Sa panahon na sinda nagsosoltero o nagdadaraga na, maninigo na aram na ninda an mga pagbabago na dapat laoman. Siring kan ipinaliwanag sa Kapitulo 5, an siring na pag-edukar makatatabang man na protehiran an mga aki sa seksuwal na pag-abuso.​—Talinhaga 2:10-14.

12. Anong biribid na mga punto-de-vista an parateng itinotokdo sa mga eskuelahan?

¹² Kaipuhan kan mga magurang na magin andam na labanan an iba pang falsong ideya na tibaad itinotokdo sa eskuelahan​—kinabanon na mga pilosopiya na arog baga nin ebolusyon, nasyonalismo, o an ideya na mayong mga katotoohan na absoluto. (1 Corinto 3:19; ikomparar an Genesis 1:27; Levitico 26:1; Juan 4:24; 17:17.) An dakol na sinserong opisyal nin eskuelahan nagtatao nin sobrang pagpahalaga sa dagdag na edukasyon. Minsan ngani personal na desisyon an bagay dapit sa dagdag na edukasyon, may mga maestro na naniniwala na iyan an solamenteng dalan pasiring sa ano man na personal na pag-asenso. a​—Salmo 146:3-6.

13. Paano mapoprotehiran sa salang mga ideya an mga aking nag-eeskuela?

¹³ Tanganing malabanan nin mga magurang an sala o biribid na mga katokdoan, dapat nindang aramon kun ano man  nanggad an itinotokdo sa saindang mga aki. Kaya mga magurang, girumdomon nindo na igwa man kamo nin dapat na pag-adalan! Magpaheling nin tunay na interes sa pag-eskuela kan saindong mga aki. Kaolayon sinda pag-abot hale sa eskuelahan. Ihapot kun ano an saindang nanonodan, kun ano an pinakagusto ninda, kun ano an pinakadepisil para sa sainda. Helingon an mga asignasyon na pag-aadalan, nota, asin mga resulta nin eksaminasyon. Hingoahon na makamidbid an saindang mga maestro. Ipaaram sa mga maestro na inaapresyar nindo an saindang trabaho asin na boot nindong makatabang sa ano man na paaging mahihimo nindo.

14. Taano ta mahalagang marhay na an diosnon na mga aki pumili nin marahay na mga katood?

¹⁴ “Saen mo iyan nanodan?” Pirang magurang na an naghapot kaiyan, na biyong nakubhanan sa sarong bagay na sinabi o ginibo kan saindang aki asin garo harayoon sa saiyang dating ugale? Asin gurano kaparate na kalabot sa simbag an sarong bagong katood sa eskuelahan o sa pagtaraed? Iyo, dakula an epekto sa sato nin kairiba, baga man kita hoben o gurang. Si apostol Pablo nagpatanid: “Dai kamo madayaan. An maraot na pag-iriba nakararaot sa marahay na mga ugale.” (1 Corinto 15:33; Talinhaga 13:20) An mga hoben partikularmenteng madaling mabiktima nin impluwensia nin kaedad. May tendensia sindang magduwaduwa manongod sa saindang sadiri asin kun beses tibaad napangingibabawan nin pagmawot na paoyonan asin pahangaon an saindang kairiba. Mahalagang marhay nanggad, kun siring, na sinda pumili nin marahay na mga katood!

15. Paano magigiyahan nin mga magurang an saindang mga aki sa pagpili nin mga katood?

¹⁵ Siring sa aram nin gabos na magurang, an mga aki bakong perming marahay an pagpili; sinda nangangaipo nin giya. Iyan bako man na pagpili para sa sainda kan mga katood ninda. Imbes, mantang sinda nagdadakula, tokdoan nindo sinda nin pakamansay asin tabangan sinda na maheling kun anong mga kualidad an maninigong pahalagahan ninda sa mga katood. An pangenot na kualidad iyo an pagkamoot ki Jehova asin paggibo kan tama sa saiyang pagheling. (Marcos  12:28-30) Tokdoan nindo sindang kamotan asin igalang an mga may pagkasadiosan, kabootan, pagkamatinao, kahigosan. Durante kan pampamilyang pag-adal, tabangan an mga aki na mamidbid an siring na mga kualidad sa mga personahe sa Biblia dangan hanapon an kaparehong mga ugale sa iba sa kongregasyon. Tumao nin halimbawa paagi sa paggamit kan iyo man sanang basihan sa pagpili kan saindo mismong mga katood.

16. Paano mababantayan nin mga magurang an pagpili nin mga katood kan saindang mga aki?

¹⁶ Midbid daw nindo kun sairisay an katood kan saindong mga aki? Taano ta dai sabihon sa saindong mga aki na iiba sinda sa harong tanganing mamidbid nindo sinda? Puede man nindong ihapot sa saindong mga aki kun ano an saboot kan ibang aki manongod sa mga katood na ini. Sinda daw midbid huli sa pagpaheling nin personal na integridad o huli sa pagkaigwa nin duwang klase nin pamumuhay? Kun totoo an ikaduwa, tabangan an saindong mga aki na magrason dapit sa kun taano an siring na kairiba ta puedeng makadanyar sa sainda. (Salmo 26:4, 5, 9-12) Kun may marisa kamong bakong marahay na mga pagbabago sa gawe, paggubing, ugale, o pananaram kan saindong aki, tibaad kaipuhan nindong ipakipag-olay an manongod sa saiyang mga katood. An saindong aki tibaad nakiiibaiba sa sarong katood na nagtatao nin negatibong impluwensia.​—Ikomparar an Genesis 34:1, 2.

17, 18. Apuera sa pagpatanid tumang sa maraot na kairiba, anong praktikal na tabang an ikatatao nin mga magurang?

¹⁷ Pero bako pang igo na tokdoan sana an saindong mga aki na likayan an maraot na kairiba. Tabangan sindang makakua nin marahay na kairiba. An sarong ama nagsabi: “Permi niamong hiningoa na kumua nin karibay. Kaya kan gusto kan eskuelahan na ientra an samong aking lalaki sa grupo nin putbol, tuminukaw kami mag-agom kaiba nia asin ipinaliwanag kun taano iyan ta bakong marahay na ideya​—huli sa bagong kairiba na mapapalabot. Alagad isinuherir niamo na agdahon an ibang mga aki sa kongregasyon asin iiba sinda gabos sa parke tanganing magputbol. Asin marahay an resulta kaiyan.”

¹⁸ An madonong na mga magurang tinatabangan an saindang  mga aki na makakua nin marahay na mga katood dangan maogma sa kapakipakinabang na pag-aling-aling kaiba ninda. Minsan siring, para sa dakol na magurang an bagay na ini dapit sa pag-aling-aling nag-aatubang mismo nin mga angat.

19. Anong mga halimbawa sa Biblia an nagpapaheling na bakong kasalan an pag-ogma nin mga pamilya?

¹⁹ Kinokondenar daw kan Biblia an pag-ogma? Dai nanggad!  An Biblia nagsasabi na igwa nin “panahon nin pagngisi . . . asin panahon nin pagtarok.” b (Eclesiastes 3:4) An banwaan nin Dios sa suanoy na Israel naogma sa musika asin bayle, karawat, asin mga patood. Si Jesu-Cristo nag-atender sa sarong dakulang punsion sa kasal asin “sarong dakulang punsion sa pagsabat” na inandam para sa saiya ni Mateo Levi. (Lucas 5:29; Juan 2:1, 2) Malinaw nanggad, si Jesus bakong parakontra sa paggayagaya. An pagngisi asin pag-ogma dai logod noarin man mansayon na mga kasalan sa saindong harong!

20. Ano an maninigong girumdomon nin mga magurang sa pagtao nin aling-alingan sa pamilya?

²⁰ Si Jehova iyo an “maogmang Dios.” (1 Timoteo 1:11) Kaya an pagsamba ki Jehova maninigong magin gikanan nin kaogmahan, bakong sarong bagay na naghahale nin kagayagayahan sa buhay. (Ikomparar an Deuteronomio 16:15.) An mga aki natural na ganado asin pano nin kosog na puedeng iluwas sa kawat asin pag-aling-aling. An aling-alingan na tama an pagkapili bako sanang nakaoogma. Iyan sarong paagi para sa aki na makanood asin magin maygurang. An payo nin pamilya may responsibilidad na sustentohan an mga pangangaipo sa gabos na bagay kan saiyang kairiba sa harong, kabale an pag-aling-aling. Minsan siring, kaipuhan an pagigin timbang.

21. Anong mga peligro an yaon sa aling-alingan ngonyan?

²¹ Sa maribok na “huring mga aldaw” na ini, an sosyedad nin tawo pano nin mga tawong “mamomoton sa kasingawan kisa sa magin mamomoton sa Dios,” siring kan ihinula sa Biblia. (2 Timoteo 3:1-5) Para sa dakol, an pag-aling-aling iyo an pangenot na bagay sa buhay. Kadakol kan aling-alingan kaya madalion iyan na makatahob sa orog na mahalagang mga bagay. Dugang pa, an kadaklan na modernong aling-alingan nagtatampok nin seksuwal na inmoralidad, kadahasan, pag-abuso sa droga, asin iba pang labi-labi kanakararaot na mga bisyo. (Talinhaga 3:31) Ano an magigibo  tanganing maingatan an barobatang mga aki sa nakararaot na aling-alingan?

22. Paano mapatotood nin mga magurang an saindang mga aki na gumibo nin madonong na mga desisyon kun dapit sa pag-aling-aling?

²² Kaipuhan kan mga magurang na magbugtak nin mga limitasyon asin restriksion. Alagad labi pa kaiyan, kaipuhan nindang tokdoan an saindang mga aki kun paano mahusgar kun anong aling-alingan an nakararaot asin maaraman kun ano an sobra na. An siring na pagpatood nagkakaipo nin panahon asin paghihingoa. Horophoropa an sarong halimbawa. An ama nin duwang aking lalaki nakariparo na an saiyang matuang aking lalaki parateng naghihinanyog sa sarong bagong istasyon nin radyo. Kaya mantang minamaneho an saiyang trak pasiring sa trabaho sarong aldaw, an ama nagdangog sa kaparehong istasyon. Paminsanminsan  minapondo sia asin isinusurat an mga liriko nin nagkapirang kanta. Pagkatapos tuminukaw sia kaiba kan saiyang mga aki asin ipinakipag-olay an saiyang nadangog. Naghapot sia nin mga hapot sa punto-de-vista, na pinoponan paagi sa “Ano sa paghona mo?” asin pasensiosong naghinanyog sa saindang mga simbag. Pakatapos na mangatanosan dapit sa bagay na ginagamit an Biblia, an mga aki uminoyon na dai na maghinanyog sa istasyon na idto.

23. Paano mapoprotehiran nin mga magurang an saindang mga aki sa daing datang aling-alingan?

²³ An madonong na Kristianong mga magurang sinisiyasat an musika, mga programa sa TV, videotape, komiks, kawat sa video, asin pelikula na pinagkakainteresan kan saindang mga aki. Hineheling ninda an drowing sa tutob, liriko, asin patos, asin nagbabasa sinda nin mga report sa pagkritiko sa diaryo patin nagdadalan nin mga paheling. Dakol an nakukubhanan sa pirang “aling-alingan” para sa mga aki ngonyan. An mga nagmamawot na protehiran an saindang mga aki sa marigsok na mga impluwensia minatukaw kaiba an pamilya asin pinag-oolayan an mga peligro, na ginagamit an Biblia asin mga publikasyon na basado sa Biblia, arog baga kan librong Questions Young People Ask​—Answers That Work asin mga artikulo sa magasin na An Torrengbantayan asin Awake! c Kun an mga magurang nagbubugtak nin marigon na mga limitasyon, na dai nagliliwatliwat asin rasonable, parateng nakakamtan ninda an marahay na mga resulta.​—Mateo 5:37; Filipos 4:5.

24, 25. Ano an nagkapirang kapakipakinabang na porma nin pag-aling-aling na puedeng ikaogma nin bilog na pamilya?

²⁴ Siempre, an pagbawal sa nakararaot na mga porma nin aling-alingan kabtang sana kan paglaban. An maraot dapat na labanan nin marahay, ta kun dai an mga aki tibaad mapasala. An dakol na Kristianong pamilya kadakol nin mainit asin maogmang memorya nin iribang pag-aling-aling​—pagpiknik, pagbarobaklay, pagkamping, pagkarawat, pagpasyar sa mga paryente o katood. Para sa iba gikanan nin dakulang kaalingan asin karangahan an iribang pagbasa sana nin  makosog para sa pagpahirohingalo. An iba naoogma sa pag-erestoryahan nin makangingisi o interesante. An iba man iribang nag-adal nin mga apisyon, halimbawa, pag-ukit nin kahoy asin iba pang trabaho, siring man an pagtogtog nin mga instrumento sa musika, pagpinta, o pagsiyasat sa mga linalang nin Dios. An mga aki na nakanonood na maogma sa siring na mga dibersion napoprotehiran sa dakol na marigsok na aling-alingan, asin nanonodan ninda na an pag-aling-aling bako sanang daing hiro-hirong pagtukaw asin pagdalan. An pagpartisipar parateng mas nakaoogma kisa sa pagmasid.

²⁵ An sosyal na pagtiripontipon puede man na magin nakakokontentong porma nin pag-aling-aling. Kun iyan marahay an pagkadirehir asin bakong sobra kadakula o nakauubos nin dakol na oras, bako sanang kaogmahan an itatao kaiyan sa saindong mga aki. Makatatabang iyan na pararomon an mga bogkos nin pagkamoot sa kongregasyon.​—Ikomparar an Lucas 14:13, 14; Judas 12.

26. Pag-abot sa pagprotehir sa pamilya sa daing datang mga impluwensia, ano an pinakamahalagang kualidad?

²⁶ Daing duwa-duwa, an pagprotehir sa saindong pamilya sa mapanlaglag na mga impluwensia kan kinaban nagkakaipo nin dakulang pagmamaigot. Alagad may sarong bagay na, orog kisa sa ano pa man, magpapagin posible sa kapangganahan. Iyan an pagkamoot! An dayupot, mamomoton na bogkos nin pamilya magibo sa saindong harong na ligtas na pailihan asin mapaoswag sa komunikasyon, na sarong dakulang proteksion sa maraot na mga impluwensia. Dugang pa, an pagpatalubo sa saro pang klase nin pagkamoot orog pang mahalaga​—an pagkamoot ki Jehova. Kun an siring na pagkamoot lakop sa pamilya, an mga aki mas posibleng dumakula na naoongis sa mismong ideya nin pagpamondo sa Dios paagi sa pagpadara sa kinabanon na mga impluwensia. Asin an mga magurang na namomoot ki Jehova gikan sa puso maghihingoang arogon an saiyang mamomoton, rasonable,  timbang na personalidad. (Efeso 5:1; Santiago 3:17) Kun ginigibo iyan kan mga magurang, an saindang mga aki dai magkakaigwa nin dahelan na mansayon an pagsamba ki Jehova bilang saro sanang lista nin mga bawal o bilang paagi nin pamumuhay na mayo nin pag-ogma o pagngisi, na gusto nindang dulagan sa pinakamadaling mapupuede. Imbes, maheheling ninda na an pagsamba sa Dios iyo an pinakamaogma, pinakanakakokontentong paagi nin pamumuhay na mapupuede.

27. Paano madadaog nin pamilya an kinaban?

²⁷ An mga pamilya na nagdadanay na nagkakasararo sa maogma, timbang na paglilingkod sa Dios, na bilog na pusong nagmamaigot na magdanay na “daing digta asin dai nin kanawayan” sa nakararaot na mga impluwensia kan kinaban na ini, gikanan nanggad nin kagayagayahan para ki Jehova. (2 Pedro 3:14; Talinhaga 27:11) An siring na mga pamilya nagsusunod sa mga gira ni Jesu-Cristo, na linabanan an gabos na paghihingoa kan kinaban ni Satanas na parigsokon sia. Kan madali nang matapos an saiyang buhay bilang tawo, si Jesus nakasabi: “Nadaog ko an kinaban.” (Juan 16:33) Daogon man logod kan saindong pamilya an kinaban asin kamtan an buhay sagkod lamang!