1, 2. (a) Ano an natural na reaksiyon nin ina sa paghibi kan saiyang umboy? (b) Anong pagmati an mas makusog pa ngani sa pagmalasakit nin ina?

 SA KAMATANGAAN nin banggi, naghibi an sarong umboy. Tulos-tulos na nagmata an ina. Puon kan mamundag an saiyang aki, dai siya nagtuturog nin nanok arog kan dati. Aram na niya an lain-lain na klase nin hibi kan saiyang umboy. Huli kaiyan, aram na niya kun an saiyang umboy kaipuhan pasusuhon, kargahon, o kun kaipuhan niyang asikasuhon an iba pang pangangaipo kaini. Pero ano man an dahilan kan paghibi kan umboy, nagbabangon an ina para asikasuhon ini. Dai niya kayang baliwalaon an mga pangangaipo kan saiyang aki.

² An pagmalasakit na namamatian nin ina sa saiyang aki saro sa pinakamamumuton na pagmati na aram nin tawo. Minsan siring, may pagmati na mas makusog pang marhay—an mapagpadangat na pagmalasakit kan satong Diyos na si Jehova. An pakanuod nin urog pa sa kawili-wiling kuwalidad na ini makakatabang sa sato na mas rumani ki Jehova. Kun siring, pag-ulayan niyato kun ano an pagmalasakit asin kun paano iyan ipinapahiling kan satong Diyos.

3. Ano an kahulugan kan pandiwang Hebreo na itrinadusir na “kakahirakan” o “mahihirak”?

³ Sa Bibliya, may haraning koneksiyon an pagmalasakit asin pagkahirak. May nagkapirang tataramon sa Hebreo  asin Griego an ginamit para ipahayag an ideya nin mapagpadangat na pagmalasakit. Halimbawa, pag-isipan an pandiwang Hebreo na ra·chamʹ, na parating itinatradusir na “kakahirakan” o “mahihirak.” Ipinapaliwanag nin sarong reperensiya na an pandiwang ra·chamʹ “nagpapahayag nin hararom asin mapagpadangat na pagmalasakit, arog kan namamati ta pag nahihiling niyato an pangluluya o pagsakit kan mga namumutan niyato o kan nangangaipo kan satong tabang.” An tataramon na ini sa Hebreo, na ginamit ni Jehova para iladawan an saiyang namamati, konektado sa tataramon para sa “matris” asin puwedeng iladawan bilang “pagmalasakit nin ina.” a—Exodo 33:19; Jeremias 33:26.

4, 5. Paano ginagamit kan Bibliya an pagmati nin sarong ina para tabangan kitang masabutan an manungod sa pagmalasakit ni Jehova?

⁴ Ginagamit kan Bibliya an pagmati nin sarong ina para sa saiyang umboy tanganing tabangan kitang masabutan an pagmalasakit ni Jehova. Sa Isaias 49:15, mababasa niyato: “Malilingawan daw nin sarong ina an saiyang pinapasusong aki o dai daw siya mahihirak [ra·chamʹ] sa aki na iminundag niya? Dawa pa makalingaw an sarong ina, dai taka nuarin man malilingawan.” An nakakapukaw sa buot na paglaladawan na iyan nagduduon kan rarom kan pagmalasakit ni Jehova sa saiyang banwaan. Taano man?

⁵ Dipisil imahinaron na an sarong ina malilingaw na pasusuhon asin asikasuhon an saiyang aki. Iyo, an umboy daing maginibo; aldaw-bangging kaipuhan nin umboy an atensiyon asin kapadangatan kan saiyang ina. Minsan siring, makamumundo ta may mga ina na pinapabayaan an saindang mga aki, nangurugna sa “delikado . . . na mga  panahon” na ini kun sain dakul an mayo nin “natural na kapadangatan.” (2 Timoteo 3:1, 3) Pero, sinabi ni Jehova: “Dai taka nuarin man malilingawan.” An mapagpadangat na pagmalasakit ni Jehova para sa saiyang mga lingkod dai nagbabago. Mas makusog na marhay iyan kisa sa maiisip niyatong pinakamamumuton na natural na pagmati—an pagmalasakit na normal na namamatian nin ina para sa saiyang umboy. Bakong makangangalas na sinabi nin sarong komentarista manungod sa Isaias 49:15: “Saro ini sa pinakamapuwersa, kun bakong an pinakamapuwersang kapahayagan kan pagkamuot nin Diyos na yaon sa Lumang Tipan.”

6. Ano an pagmansay nin dakul na bakong perpektong tawo manungod sa mapagpadangat na pagmalasakit, alagad ano an sinisiyerto sa sato ni Jehova?

⁶ Tanda daw nin kaluyahan an mapagpadangat na pagmalasakit? Dakul na bakong perpektong tawo an igwa kan siring na pagmansay. Halimbawa, an pilosopong Romano na si Seneca, na kakontemporanyo ni Jesus asin prominenteng intelektuwal sa Roma, nagtukdo na “an pagkahirak sarong kaluyahan kan isip.” Si Seneca parasuportar sa Estoicismo, sarong pilosopiya na nagduduon nin pagkakalmado na mayo nin pagmati. Sinabi ni Seneca na an sarong madunong na tawo puwedeng tumabang sa mga nasasakitan, alagad dai niya dapat tugutan an saiyang sadiri na makamati nin pagkahirak, huling an siring na pagmati makakahali kan saiyang katuninungan. An sarong tawo na igwa kan siring na makasadiring pagmansay sa buhay dai makakapahiling nin udok sa pusong pagmalasakit. Bako nanggad arog kaiyan si Jehova! Sa saiyang Tataramon, sinisiyerto sa sato ni Jehova na siya “mapagmalasakit na  marhay asin mahihirakon.” (Santiago 5:11, nota sa ibaba) Arog kan mahihiling niyato, an pagmalasakit bakong kaluyahan kundi sarong mapuwersa asin mahalagang marhay na kuwalidad. Siyasaton niyato kun paano iyan ipinapahiling ni Jehova siring sa mamumuton na magurang.

7, 8. Sa anong paagi nagsakit an mga Israelita sa suanoy na Ehipto, asin ano an nagin reaksiyon ni Jehova sa saindang pagsakit?

⁷ An pagmalasakit ni Jehova malinaw na nahihiling sa nagin pagtratar niya sa nasyon nin Israel. Sa katapusan kan ika-16 na siglo B.C.E., minilyon na Israelita an uripon sa suanoy na Ehipto, kun sain pinasakitan na marhay sinda. Huli sa mga Ehipsiyo, “nagin masakit an saindang buhay dahil sa pagparapatrabaho sa sainda nin magabat. Puwersahan sindang pinagibo nin mga pansementong dalipay saka mga ladrilyo asin pinatrabaho sa sainda an manlain-lain na trabaho.” (Exodo 1:11, 14) Huli sa pagsakit kan mga Israelita, nag-apod sinda ki Jehova para maghagad nin tabang. Ano an nagin reaksiyon kan Diyos nin mapagpadangat na pagmalasakit?

⁸ Napahiro an puso ni Jehova. Sinabi niya: “Nahiling ko an pagsakit kan sakuyang banwaan na nasa Ehipto, saka nadangog ko an pag-agrangay ninda huli kan mga nang-uuripon sa sainda; aram kong marhay kun gurano kakulog kan pig-aagihan ninda.” (Exodo 3:7) Dai kayang hilingon ni Jehova an mga pagsakit kan saiyang banwaan o dangugon an mga pag-agrangay ninda na dai mahihirak sa sainda. Arog kan naaraman niyato sa Kapitulo 24 kan librong ini, si Jehova sarong Diyos na may empatiya. Asin an empatiya—an kakayahan na mamatian an kakulugan nin iba—konektadong marhay sa pagmalasakit. Pero si Jehova, dai sana niya namatian an namati kan saiyang banwaan; namotibar  siyang humiro para sa sainda. Sinasabi kan Isaias 63:9: “Huli sa saiyang pagkamuot asin pagkahirak tinubos niya sinda.” Paagi sa “makusog na kamot,” ilinigtas ni Jehova an mga Israelita sa Ehipto. (Deuteronomio 4:34) Pakatapos kaiyan, tinawan niya sinda nin kakanon asin ilinigtas pasiring sa mabungang daga na magigin sadiri ninda.

9, 10. (a) Taano ta pauruutrong ilinigtas ni Jehova an mga Israelita kan yaon na sinda sa Dagang Panuga? (b) Kan panahon ni Jefte, ilinigtas ni Jehova an mga Israelita sa anong pang-aapi, asin ano an nagpahiro sa saiya na gibuhon iyan?

⁹ Dai natapos duman an pagmalasakit ni Jehova. Kan an Israel nasa Dagang Panuga na, pauruutro sindang nagin bakong maimbod asin nagsakit huli kaiyan. Pero nakakapag-isip-isip an banwaan asin nag-aapod ki Jehova. Pauruutro niya sindang ilinigtas. Taano? “Huling nahirak siya sa saiyang banwaan.”—2 Cronica 36:15; Hukom 2:11-16.

¹⁰ Pag-isipan an nangyari kan panahon ni Jefte. Huling an mga Israelita naglilingkod na sa mga palsong diyos, itinugot ni Jehova na apihon sinda kan mga Ammonita sa laog nin 18 taon. Sa katapos-tapusi, nagsulsol an mga Israelita. Sinasabi sa sato kan Bibliya: “Hinarali ninda an mga diyos kan ibang mga nasyon saka naglingkod sinda ki Jehova, kaya dai na niya kayang tiuson an pagsakit kan Israel.” b (Hukom 10:6-16) Kan an saiyang banwaan magpahiling nin tunay na pagsulsol, dai na natios ni Jehova na mahiling sindang nagsasakit. Kaya an Diyos nin mapagpadangat na pagmalasakit ginamit si Jefte para iligtas an mga Israelita sa kamot kan saindang mga kalaban.—Hukom 11:30-33.

11. Sa pagtratar ni Jehova sa mga Israelita, ano an nanudan ta manungod sa pagmalasakit?

 ¹¹ Ano an itinutukdo sa sato kan mga pagtratar ni Jehova sa nasyon nin Israel manungod sa mapagpadangat na pagmalasakit? An saro diyan iyo na an pagpahiling nin mapagpadangat na pagmalasakit bako sana basta pagmundo huli sa mga kasakitan na inaagihan nin mga tawo. Girumduma an halimbawa nin ina na pinapahiro kan saiyang pagmalasakit na tawan nin atensiyon an paghibi kan saiyang umboy. Sa kaagid na paagi, si Jehova bakong bungog sa mga pag-agrangay kan saiyang banwaan. Pinapahiro siya kan saiyang mapagpadangat na pagmalasakit na paginhawahon sinda sa saindang pagsakit. Dugang pa, an pagtratar ni Jehova sa mga Israelita nagtutukdo sa sato na an pagmalasakit bako nanggad kaluyahan, huling an mamumuton na kuwalidad na ini nagpahiro sa saiya na gumibo nin mapuwersa asin desididong aksiyon para sa saiyang banwaan. Pero nagpapahiling sana daw si Jehova nin pagmalasakit sa saiyang mga lingkod bilang sarong grupo?

12. Paano ipinabanaag kan Katugunan an pagmalasakit ni Jehova sa mga indibidwal?

¹² An Katugunan na itinao nin Diyos sa nasyon nin Israel nagpahiling kan saiyang pagmalasakit sa mga indibidwal. Arog halimbawa kan pagmalasakit niya sa mga dukha. Aram ni Jehova na huli sa dai linalauman na mga pangyayari, puwedeng biglang magtios an sarong Israelita. Paano dapat trataron an mga pobre? Istriktong pinagbutan ni Jehova an mga Israelita: “Dai mo pagpatagason an saimong puso sa saimong pobreng tugang asin dai ka magin kuripot sa saiya. Dapat kang magin bukas-palad sa pagtao sa saiya, asin dai ka magtao sa saiya na napipiritan; huling dahil kaiyan kaya ka bebendisyunan ni Jehova na saimong Diyos sa gabos mong ginigibo asin  paghihinguwa.” (Deuteronomio 15:7, 10) Ipinagbuot pa ni Jehova sa mga Israelita na dai pag-ubuson na anihon an mga nasa gilid kan saindang uma asin dai pagpuruton an mga tada-tada sa saindang pag-ani. An siring na mga tada-tada para sa mga pobre. (Levitico 23:22; Ruth 2:2-7) Pag sinusunod kan nasyon an makonsiderasyon na pagbuot na ini para sa mga pobre na kaiba ninda, an mga pobre sa Israel dai kaipuhan na makilimos nin kakanon. Bako daw na nagpapabanaag iyan kan mapagpadangat na pagmalasakit ni Jehova?

13, 14. (a) Paano kita sinisiyerto kan mga tataramon ni David na si Jehova nagmamalasakit na marhay sa sato bilang mga indibidwal? (b) Paano ikakailustrar an pagigin harani ni Jehova sa mga “nalugadan an puso” o “may runot na espiritu”?

¹³ Sa ngunyan man, an satong mamumuton na Diyos nagmamalasakit na marhay sa sato bilang mga indibidwal. Makakasiyerto kita na aram niyang marhay an ano man na pagsakit na inaagihan ta. An salmistang si David nagsurat: “Nakahiling sa mga matanos an mga mata ni Jehova, asin nagdadangog sa paghagad ninda nin tabang an saiyang mga talinga. Harani si Jehova sa mga nalugadan an puso; iliniligtas niya an mga may runot na espiritu.” (Salmo 34:15, 18) Manungod sa mga ilinaladawan kan mga tataramon na ini, an sarong komentarista sa Bibliya nagkomento: “Sinda idtong mga nalugadan an puso asin nagbabasol an espiritu, an buot sabihon, pinangluyahan nin buot huli sa kasalan, asin pigmamansay an sadiri na daing halaga; hababa an paghiling ninda sa sadiri, asin mayo nin kumpiyansa sa saindang sadiri.” Puwedeng mamatian nin siring na mga tawo na si Jehova harayo asin na sinda bako lamang mahalaga tanganing pagmalasakitan niya. Pero bako iyan totoo. Sinisiyerto sa sato kan mga tataramon ni David na dai babayaan ni Jehova an mga ‘hababa an paghiling sa sadiri.’ Aram kan  satong mapagmalasakit na Diyos na sa siring na mga pagkakataon, kaipuhan niyato siya nin urog kisa kasuarin man, asin siya harani.

¹⁴ Pag-isipan an sarong eksperyensiya. Sarong ina sa Estados Unidos an idinalagan sa ospital an saiyang dos anyos na aki huling nasasakitan na marhay ini sa paghangos. Pakatapos na maeksamin an aki, sinabi kan mga doktor sa ina na kaipuhan kan aki na magdanay sa ospital nin magdamlag. Sain nagturog an ina? Sa sarong tukawan sa ospital, kataid kan higdaan kan saiyang aki! May hilang an aki niya, asin kaipuhan na yaon siya sa kataid kaini. Siyertong urog pa diyan an maaasahan niyato sa satong mamumuton na Ama sa langit! Tutal, ginibo kita sa ladawan niya. (Genesis 1:26) An nakakapukaw sa buot na mga tataramon kan Salmo 34:18 nagsasabi sa sato na kun kita “nalugadan an puso” o “may runot na espiritu,” si Jehova, siring sa mamumuton na magurang, “harani”—pirming mapagmalasakit asin andam na tumabang.

15. Sa anong mga paagi tinatabangan kita ni Jehova bilang mga indibidwal?

¹⁵ Kun siring, paano kita tinatabangan ni Jehova bilang mga indibidwal? Dai man niya pirming hinahali an dahilan kan satong pagsakit. Alagad may abundang probisyon si Jehova para sa mga naghahagad sa saiya nin tabang. An Saiyang Tataramon, an Bibliya, nagtatao nin praktikal na sadol na nakakatabang sa sato para makayanan an ano man na sitwasyon. Sa kongregasyon, nagtatao si Jehova nin kuwalipikadong mga paraataman, na naghihinguwang ipabanaag an saiyang pagmalasakit sa pagtabang sa mga kapwa parasamba. (Santiago 5:14, 15) Bilang an “Paradangog nin pamibi,” nagtatao siya nin “banal na espiritu sa mga naghahagad sa saiya.” (Salmo 65:2; Lucas 11:13) An espiritung iyan makakatao sa sato nin “puwersa na urog kisa sa ordinaryo” tanganing makatagal sagkod na halion  na kan Kahadian nin Diyos an gabos na dahilan kan satong pagsakit. (2 Corinto 4:7) Dai daw kita nagpapasalamat para sa gabos na probisyon na ini? Dai niyato paglingawan na an mga iyan kapahayagan kan mapagpadangat na pagmalasakit ni Jehova.

16. Ano an pinakadakulang halimbawa kan pagmalasakit ni Jehova, asin ano an kahulugan kaiyan sa sato bilang indibidwal?

¹⁶ Siyempre, an pinakadakulang halimbawa kan pagmalasakit ni Jehova iyo an pagtao niya kan Saro na pinakanamumutan niya bilang pantubos para sa sato. Saro idtong mamumuton na sakripisyo ni Jehova, asin binukasan kaiyan an dalan para sa satong kaligtasan. Girumduma, an probisyon na pantubos personal na regalo ni Jehova sa sato. Tama sana na ihinula ni Zacarias, an ama ni Juan na Parabawtismo, na an probisyon na ini nagbabantog kan kadakulaan kan “mapagpadangat na pagmalasakit kan satong Diyos.”—Lucas 1:78.

17-19. (a) Paano ipinapahiling kan Bibliya na an pagmalasakit ni Jehova bakong daing limitasyon? (b) Ano an nagin dahilan kun kaya nakaabot sa punto na dai na nagpahiling nin pagmalasakit si Jehova sa saiyang banwaan?

¹⁷ Iisipon daw niyato na daing limitasyon an mapagpadangat na pagmalasakit ni Jehova? Siyempre dai. Malinaw na ipinapahiling kan Bibliya na sa sitwasyon nin mga indibidwal na minakontra sa saiyang matanos na mga dalan, tama sanang dai magpahiling si Jehova nin pagmalasakit. (Hebreo 10:28) Tanganing masabutan niyato kun taano, girumdumon ta an halimbawa kan nasyon nin Israel.

¹⁸ Dawa ngani pauruutrong ilinigtas ni Jehova an mga Israelita sa saindang mga kalaban, pag-abot nin panahon dai na siya nagpahiling nin pagmalasakit. An sutil na banwaan na ini nagsagibo nin idolatriya, asin dinara pa ngani  an makababalding mga idolo ninda duman mismo sa templo ni Jehova! (Ezekiel 5:11; 8:17, 18) Dugang pa, sinasabi sato kan Bibliya: “Pigparatuya-tuya lang ninda an mga mensahero kan tunay na Diyos, asin hinamak ninda an mga tataramon niya saka inulog-ulog an saiyang mga propeta, sagkod na maanggot na marhay si Jehova sa banwaan niya, sagkod na dai na sinda kayang paumayan.” (2 Cronica 36:16) An mga Israelita nagin rebelyosong marhay kun kaya dai na sinda maninigo sa pagmalasakit ni Jehova, asin pinukaw ninda an matanos na kaanggutan niya. Ano an resulta?

¹⁹ Si Jehova dai na nakakamati nin pagmalasakit para sa saiyang banwaan. Sinabi niya: “Dai ako mapahiling nin pagmalasakit o makakamati nin ano man na pagkamundo o magkakaigwa nin ano man na pagkahirak sa sainda; mayong makakapugol sa sako sa paglaglag sa sainda.” (Jeremias 13:14) Sa siring, linaglag an Jerusalem asin an templo kaiyan, asin an mga Israelita dinarang bihag sa Babilonya. Makamumundo nanggad pag an makasalan na mga tawo nagigin rebelyosong marhay kun kaya dai na nagpapahiling nin pagmalasakit an Diyos!—Lamentasyon 2:21.

20, 21. (a) Sa panahon ta ngunyan, ano an mangyayari pag an pagmalasakit nin Diyos makaabot na sa limitasyon kaiyan? (b) Anong mapagmalasakit na probisyon ni Jehova an tutukaron sa masunod na kapitulo?

²⁰ Kumusta man ngunyan? Dai nagbago si Jehova. Huli sa pagmalasakit, isinugo niya an saiyang mga Saksi na ihulit an ‘maugmang bareta kan Kahadian’ sa bilog na kinaban. (Mateo 24:14) Pag naghihimati an mga tawong tama an kamugtakan nin puso, tinatabangan sinda ni Jehova na masabutan an mensahe kan Kahadian. (Gibo 16:14) Alagad an gibuhon na ini dai magpapadagos sagkod lamang. Dai magigin mapagmalasakit si Jehova kun papabayaan niya na magdanay sagkod lamang an maraot  na kinaban na ini, kaiba an gabos na kamunduan asin pagsakit diyan. Pag an pagmalasakit ni Jehova makaabot na sa limitasyon kaiyan, huhukuman niya an sistemang ini nin mga bagay. Dawa sa panahon na iyan, mahiro siya huli sa saiyang pagmalasakit—pagmalasakit para sa saiyang “banal na pangaran” asin sa saiyang maimbod na mga lingkod. (Ezekiel 36:20-23) Hahalion ni Jehova an karatan asin dadarahon niya an matanos na bagong kinaban. Mapadapit sa mga maraot, sinabi ni Jehova: “Dai mahihirak an sakuyang mata; dai man ako magmamakulog. Ipapasapar ko sa sainda an mga konsekwensiya kan saindang mga gibo.”—Ezekiel 9:10.

²¹ Sagkod sa panahon na iyan, si Jehova may pagmalasakit sa mga tawo, dawa sa mga namemeligrong malaglag. An makasalan na mga tawo na sinserong nagsusulsol puwedeng makinabang sa saro sa pinakamapagmalasakit na mga probisyon ni Jehova—an pagpapatawad. Sa masunod na kapitulo, tutukaron niyato an nagkapira sa magagayon na ilustrasyon sa Bibliya na nagpapahayag kan pagigin lubos kan pagpapatawad ni Jehova.