1-2. Iistorya an kamugtakan ni Jesus kan sabihon niya an huring mga tataramon niya bilang tawo.

ALDAW kaidto nin Nisan 14, 33 C.E. Pagkatapos na sahutan si Jesus asin husgaran na nagkasala sa krimen na dai niya man ginibo, tinuya-tuya siya, pinasakitan nin grabe, dangan ipinako sa hariging pasakitan. Ipinako an saiyang mga kamot saka bitis. Grabeng kulog an namamatian niya sa lambang paghangos saka sa lambang pagtaram niya. Pero kaipuhan niya talagang magtaram—may mahalagang mga bagay siyang sasabihon.

² Pag-ulayan ta an mga sinabi ni Jesus kan naghihingagdan na siya sa hariging pasakitan asin an mga manunudan ta diyan. Sa madaling sabi, “maghinanyog [kita] sa saiya.”—Mat. 17:5.

3. Sairisay an posibleng marhay na pinapanungdan ni Jesus kan sabihon niya: “Ama, patawada sinda”?

³ Ano an sinabi ni Jesus? Kan nasa hariging pasakitan si Jesus, namibi siya: “Ama, patawada sinda.” Sairisay? Makakakua kita nin ideya sa sunod na sinabi niya: “Dai ninda aram an saindang ginigibo.” (Luc. 23:33, 34) Posibleng marhay na an pinapanungdan ni Jesus iyo an Romanong mga suldados na nagpako kan mga kamot saka bitis niya. Dai ninda aram kun siisay talaga siya. Posibleng nasa isip niya man an nagkapira sa mga tawong naghagad na gadanon siya alagad kan huri nagturubod na saiya. (Gibo 2:36-38) Sa ibong kan mga inhustisyang inagihan ni Jesus, dai siya naanggot asin naghinanakit. (1 Ped. 2:23) Imbes, hinagad niya ki Jehova na patawadon an mga nagpagadan asin naggadan saiya.

4. Ano an manunudan ta sa pagigin andam ni Jesus na patawadon an mga nagkokontra saiya?

 ⁴ Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus? Arog ni Jesus, kaipuhan na andam kitang magpatawad. (Col. 3:13) May mga nagkokontra sato—kaiba na an mga paryente ta—dahil dai ninda nasasabutan an mga tinutubod ta saka an paagi ta nin pamumuhay. Tibaad magpalakop sinda nin mga kaputikan manungod sato, ipasupog kita, rauton an mga literatura ta, o takuton pa ngani na kukulgan ninda kita. Imbes na magtanom nin raot nin buot, puwede tang hagadon ki Jehova na buksan an mga mata kan mga nagkokontra sato para mahiling ninda an katotoohan pag-abot nin panahon. (Mat. 5:44, 45) Kun minsan, tibaad masakitan kitang magpatawad, lalo na kun nakaeksperyensiya kita nin grabeng inhustisya. Pero kun dai ta hahalion sa satong puso an kaanggutan asin raot nin buot, kinukulgan ta kaiyan an sadiri ta. Sinabi nin sarong sister: “Napag-isip-isip ko na pag nagpapatawad ako, dai man iyan nangangahulugan na tama an ginibo sako o na pinapabayaan ko na lang na gibuhan ako nin maraot. Nangangahulugan lang iyan na pinili kong dai magtanom nin raot nin buot.” (Sal. 37:8) Pag nagdesisyon kitang magpatawad, nangangahulugan iyan na dai ta tinutugutan an maraot na mga eksperyensiya na magin dahilan na padagos kitang maghinanakit.—Efe. 4:31, 32.

5. Ano an ipinanuga ni Jesus sa saro sa mga kriminal na kataid niya, asin taano ta ginibo niya iyan?

⁵ Ano an sinabi ni Jesus? May kataid si Jesus na duwang kriminal na yaon man sa hariging pasakitan. Kan inot, tinutuya man siya kan duwang ini. (Mat. 27:44) Pero kan huri, nagbago an sabuot kan saro sainda. Narealisar niya na “daing ginibong sala” si Jesus. (Luc. 23:40, 41) Ipinahiling niya man na nagtutubod siya na bubuhayon liwat si Jesus asin mamamahala bilang hadi pag-abot nin panahon. Sinabi niya sa naghihingagdan na Parasalbar: “Jesus, girumdumon mo ako pag yaon ka na sa saimong Kahadian.” (Luc. 23:42) Makusugon nanggad na pagtubod iyan! Bilang simbag, sinabi ni Jesus: “Sinisigurado ko sa saimo sa aldaw na ini, makakaibanan taka [bako sa Kahadian, kundi] sa Paraiso.” (Luc. 23:43) Mangnuhon na ginibo nanggad ni Jesus na personal an panugang iyan paagi sa paggamit kan mga tataramon na “ko,” “saimo,” saka “taka.” Aram ni Jesus na mahihirakon an saiyang Ama, kaya nagsambit siya nin mga tataramon na nagtaong paglaom sa naghihingagdan na kriminal na idto.—Sal. 103:8.

6. Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus sa kriminal?

⁶ Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus? Si Jesus an perpektong repleksiyon kan saiyang Ama. (Heb. 1:3) Gusto nanggad ni Jehova na patawadon kita asin pahilingan nin pagkahirak kun tunay an pagsulsol ta sa maraot na mga nagibo ta kaidto asin kun nagtutubod kita na mapapatawad an satong mga kasalan paagi sa pinabulos na dugo ni Jesu-Cristo. (1 Juan 1:7) Nadidipisilan an iba na maniwala na mapapatawad ni Jehova an mga salang nagibo ninda kaidto. Kun arog ka man kaiyan minsan, pag-isipan ini: Kan magagadan na si Jesus, nagpahiling siya nin pagkahirak sa kriminal na kaidto pa lang nagpuon na magpahiling nin pagtubod. Kaya bako daw na mas lalo nang papahilingan ni Jehova nin pagkahirak an maimbod niyang mga lingkod, na ginigibo an pinakamakakaya para masunod an mga pagbuot niya?—Sal. 51:1; 1 Juan 2:1, 2.

7. Ano an sinabi ni Jesus ki Maria saka Juan, arog kan mababasa sa Juan 19:26, 27, asin taano ta sinabi niya iyan?

⁷ Ano an sinabi ni Jesus? (Basahon an Juan 19:26, 27.) Iniisip ni Jesus kun pa’no na daw an saiyang ina, na posibleng marhay na balo na  kaidto. Posibleng kaya man na itao kan mga tugang ni Jesus an materyal na mga pangangaipo ni Maria. Pero paano an espirituwal na mga pangangaipo niya? Dai ta aram kun baga mga disipulo na kaidto an mga tugang na lalaki ni Jesus. Pero si Juan, maimbod na apostol saka saro sa pinakadayupot na amigo ni Jesus. Para ki Jesus, espirituwal na kapamilya niya an mga kaiba niyang nagsasamba ki Jehova. (Mat. 12:46-50) Namumutan asin nagmamakulog si Jesus ki Maria. Kaya ipinagkatiwala niya ini ki Juan dahil aram niyang maaasikaso ni Juan an espirituwal na pangangaipo kaini. Sinabi niya sa saiyang ina: “Uya! An saimong aki!” Asin sinabi niya ki Juan: “Uya! An saimong ina!” Puon kaidto, nagin garo aki na man sana ni Maria si Juan asin inasikaso man ni Juan si Maria na garo saiyang ina. Namumutan nanggad na marhay  ni Jesus an saiyang ina na mapagpadangat na nag-ataman saiya puon kan mamundag siya asin na sa pagkakataon na ini nakatindog harani saiya, ngunyan na madali na siyang magadan!

8. Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus ki Maria asin Juan?

⁸ Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus? An relasyon ta sa satong Kristiyanong mga tugang puwedeng magin mas makusog kisa sa relasyon ta sa satong mga kapamilya. Tibaad kontrahon kita o bayaan pa ngani kan satong mga kapamilya, pero arog kan ipinanuga ni Jesus, kun magdadanay kitang harani ki Jehova asin sa Saiyang organisasyon, “maako [kita] nin 100 na doble” kumpara sa nawara sato. Dakul an magigin garo aki tang lalaki, aking babayi, ina, o ama. (Mar. 10:29, 30) Ano an namamatian mo na parte ka nin sarong espirituwal na pamilya na nagkakasararo huli sa pagtubod asin pagkamuot—pagkamuot ki Jehova asin sa lambang saro?—Col. 3:14; 1 Ped. 2:17.

9. Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus na mababasa sa Mateo 27:46?

⁹ Ano an sinabi ni Jesus? Kan magagadan na si Jesus, nagkurahaw siya nin makusog: “Diyos ko, Diyos ko, ta’daw ta pinabayaan mo ako?” (Mat. 27:46) Dai ipinaliwanag kan Bibliya kun taano ta sinabi iyan ni Jesus. Pero pag-isipan kun ano an manunudan ta diyan. An saro iyo na kan sabihon iyan ni Jesus, inutob niya an propesiya na nasa Salmo 22:1. * Saka malinaw kaiyan na ipinahiling na dai si Jehova nagbugtak nin “nagpoprotektar na kudal sa palibot” kan saiyang Aki. (Job 1:10, NWT) Aram ni Jesus na lubos na siyang itinao kan saiyang Ama sa kamot kan mga kaiwal niya para mabalo siya nin biyo sa paaging dai pa lamang naeksperyensiyahan nin siisay man na tawo. Kinukumpirmar man kan mga tataramon na iyan na mayo siyang ginibong ano man na krimen na maninigo sa kagadanan.

10. Ano an mga manunudan ta sa sinabi ni Jesus sa saiyang Ama?

¹⁰ Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus? An saro iyo na dai ta dapat asahan na poprotektaran kita ni Jehova sa mga pagbalo sa satong pagtubod. Kun paanong nabalo nin biyo si Jesus, dapat man na andam kitang magin maimbod sagkod sa kagadanan kun kaipuhan. (Mat. 16:24, 25) Dawa arog kaiyan, makakasigurado kita na dai tutugutan nin Diyos na mapaatubang kita sa pagbalo na dai ta makakaya. (1 Cor. 10:13) An saro pang manunudan ta iyo na, arog ni Jesus, puwede kitang magsakit maski mayo man kitang ginibong sala. (1 Ped. 2:19, 20) Pigkokontra kita kan mga tawo, bako dahil may ginibo kitang sala, kundi dahil bako kitang kabtang kan kinaban asin nagpapatotoo kita sa katotoohan. (Juan 17:14; 1 Ped. 4:15, 16) Nasasabutan ni Jesus kun taano ta itinugot ni Jehova na magsakit siya. Pero may maimbod na mga lingkod na nag-aagi nin pagbalo an nag-iisip kun minsan, ‘Taano ta tinugutan ni Jehova na mangyari ini?’ (Hab. 1:3) Nasasabutan kan satong mahihirakon asin mapasensiyang Diyos na bako man maluya an pagtubod ninda; kaipuhan lang ninda kan karangahan na siya sana an makakatao.—2 Cor. 1:3, 4.

11. Taano ta sinabi ni Jesus an mga tataramon na nasa Juan 19:28?

¹¹ Ano an sinabi ni Jesus? (Basahon an Juan 19:28.) Taano ta sinabi ni Jesus: “Napapaha ako”? Sinabi niya iyan ‘tanganing mautob an sinambit sa kasuratan’—an propesiya na nasa Salmo 22:15, na an sabi: ‘Nagmara na siring sa sarong pasô si sakuyang kusog, asin si sakuyang dila duminukot sa sakuyang ngaragngag.’ Saka  siguradong pahaon na talaga siya dahil sa gabos na piggibo saiya, dagdag pa an grabeng kulog na namamatian niya sa hariging pasakitan. Kaipuhan niya nin tabang para mahali an paha niya.

12. Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus na “napapaha ako”?

¹² Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus? Para ki Jesus, bakong kaluyahan na iboses an namamatian niya, asin iyo man dapat kita. Sa parati, tibaad pinili tang dai na lang sabihon sa iba an manungod sa mga pangangaipo ta. Pero kun umabot an panahon na talagang kaipuhan ta nin tabang, dai mag-alangan na iboses iyan. Halimbawa, kun may edad ka na o maluya na an salud, puwede mong pakiulayan an sarong amigo na ibanan kang mamakal o magpadoktor. Kun pinangluluyahan ka nin buot o nadidisganar, puwede kang makiulay sa sarong elder o maygurang na Kristiyanong amigo para magdangog sa sasabihon mo o tawan ka nin “marahay na tataramon” na makakapagian kan pagmati mo. (Tal. 12:25) Girumdumon na namumutan ka kan mga tugang, asin gusto nindang tabangan ka sa “oras nin kasakitan.” (Tal. 17:17, An Marahay na Bareta Biblia) Pero dai sinda nakakabasa nin isip. Kaya kun dai ka masabi sainda, tibaad dai ninda maaraman na kaipuhan mo palan nin tabang.

13. Ano an nautob ni Jesus dahil napagdanay niya an saiyang integridad sagkod sa kagadanan?

¹³ Ano an sinabi ni Jesus? Kan mga alas tres na nin hapon kan Nisan 14, makusog na sinabi ni Jesus: “Nautob na!” (Juan 19:30) Mauutsan na si Jesus, asin aram niyang natapos niya an gabos na gustong ipagibo saiya ni Jehova. Dahil napagdanay ni Jesus an saiyang integridad sagkod sa kagadanan, nautob niya an nagkapirang bagay. Inot, pinatunayan niyang putikon si Satanas. Ipinahiling ni Jesus na magigibo nin sarong perpektong tawo na magdanay na may perpektong integridad ano man an gibuhon ni Satanas. Ikaduwa, itinao ni Jesus an buhay niya bilang pantubos. Pagkatapos niyang magadan bilang atang, nagin posible para sa bakong perpektong mga tawo na magkaigwa nin matanos na kamugtakan sa atubangan nin Diyos, asin nagkaigwa man sinda kan paglaom na mabuhay nin daing katapusan. Ikatulo, pinatunayan ni Jesus na makatanusan an soberaniya ni Jehova asin hinali niya an katuyawan sa pangaran kan saiyang Ama.

14. Ano an dapat na determinado tang gibuhon sa kada aldaw? Ipaliwanag.

¹⁴ Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus? Dapat na determinado tang pagdanayon an satong integridad sa kada aldaw. Pag-isipan an sinabi ni Brother Maxwell Friend, na naglingkod bilang instruktor sa Watchtower Bible School of Gilead. Sa sarong internasyonal na asembleya, sinabi niya sa sarong pahayag manungod sa kaimbudan: “Dai na pagpaagahan kun ano an puwede mong gibuhon o sabihon ngunyan. Sigurado ka daw na buhay ka pa sa aga? Mamuhay sa kada aldaw na garo iyan na an huring tsansa mo na ipahiling na maninigo ka para sa buhay na daing katapusan.” Lugod na mamuhay kita sa kada aldaw na garo iyan na an huring tsansa ta na pagdanayon an satong integridad! Dangan mapaatubang man kita sa kagadanan, masasabi ta, “Jehova, nagibo ko po an pinakamakakaya ko na mapagdanay an integridad ko, na mapatunayan na putikon si Satanas, asin na mabindikar an pangaran saka soberaniya mo!”

15. Uyon sa Lucas 23:46, sa ano sigurado si Jesus?

¹⁵ Ano an sinabi ni Jesus? (Basahon an Lucas 23:46.) Sinabi ni Jesus na may lubos na pagtitiwala: “Ama, ipinagkakatiwala ko sa saimong mga kamot an sakuyang espiritu.” Aram ni Jesus na nakadepende ki Jehova an puturo niya,  asin sigurado siya na gigirumdumon siya kan saiyang Ama.

16. Ano an manunudan mo sa eksperyensiya nin sarong 15 anyos na Saksi?

¹⁶ Ano an manunudan ta sa sinabi ni Jesus? Magin andam na ipagkatiwala sa mga kamot ni Jehova an saimong buhay. Para magibo iyan, dapat na “manarig ka ki Jehova sa bilog mong puso.” (Tal. 3:5) Pag-isipan an halimbawa ni Joshua, sarong 15 anyos na Saksi na may nakakagadan na hilang. Sinayumahan niya an mga pagbulong na kontra sa pagbuot nin Diyos. Kan madali na siyang magadan, sinabi niya sa saiyang ina: “Ma, nasa kamot na po ako ni Jehova, siya na an bahala sako. . . . Sigurado po ako Ma, bubuhayon liwat ako ni Jehova. Nababasa niya an puso ko, saka talagang namumutan ko siya.” * Haputon an sadiri, ‘Kun mapaatubang ako sa pagbalo na diyan puwede akong magadan, ibubugtak ko daw sa mga kamot ni Jehova an buhay ko asin magtitiwala na gigirumdumon niya ako?’

17-18. Anong mga leksiyon an nanudan ta? (Hilingon man an kahon na “ An mga Manunudan Ta sa Huring mga Tataramon ni Jesus.”)

¹⁷ Mahalagang mga leksiyon nanggad an manunudan ta sa huring mga tataramon ni Jesus! Naipagirumdom kaiyan sato na kaipuhan tang patawadon an iba asin na magtiwala na papatawadon kita ni Jehova. Pribilehiyo ta nanggad na igwa kita nin marahayon na espirituwal na pamilya na andam na tumabang sato. Pero pag kaipuhan ta nin tabang, iboses ta iyan. Aram ta na tatabangan kita ni Jehova na matagalan an ano man na pagbalong umabot sato. Asin nasabutan ta na mahalagang marhay na mamuhay sa kada aldaw na garo baga iyan na an huring aldaw ta para patunayan an satong integridad, na nagtitiwalang magadan man kita, bubuhayon kita ni Jehova.

¹⁸ Iyo, makahulugan nanggad an mga tataramon na sinabi ni Jesus kan naghihingagdan na siya sa hariging pasakitan! Paagi sa pagsabuhay kan mga leksiyon na nanudan ta, sinusunod ta an mga tataramon na sinabi mismo ni Jehova manungod sa saiyang Aki: “Maghinanyog kamo sa saiya.”—Mat. 17:5.