Aram Mo Daw?
Talaga daw na ginagamit kaidto sa suanoy na Israel an mga prinsipyo sa Katugunan ni Moises sa pagresolber sa komun na mga isyung legal?
IYO. May mga pagkakataon na ginagamit iyan kaidto. Pag-isipan an sarong halimbawa. An Deuteronomio 24:14, 15 nagsasabi: ‘Dai nindo [pagdayaon] an sarong dukha asin daing sukat na suruguon na parapatangdan, magin siya Israelita o nakikihimanwa sa saro kan saindong mga banwa. Kun [dadayaon] nindo siya, maagrangay siya [ki Jehova] laban saindo, asin magkakasala kamo.’ (An Marahay na Bareta Biblia)
May koneksiyon diyan, igwang nadiskubreng sarong rekord nin pakimahirak na kinakarkulong ginibo kan mga ikapitong siglo B.C.E. Nahiling iyan harani sa Asdod asin posibleng ipinagibo nin sarong trabahador sa uma na dai subuot nakatao kan tamang kota nin ani sa kagsadiri. Nakasurat an dokumentong iyan sa sarong tipak nin lalagan na dalipay asin ini an sabi diyan: “Kan makatapos na an saimong lingkod [an nakikimahirak] sa pagtipon kan ani mga pirang aldaw na an nakaagi, nag-abot si Hoshayahu na aki ni Shobay asin kinua an bado kan saimong lingkod. . . . Gabos na kaiba kong nag-aarani kaidto sa kainitan kan saldang makakapagpatunay . . . na an sinasabi ko totoo. Mayo akong nagibong ano man na sala. . . . Kun dai ibibilang kan gobernador na saiyang obligasyon na ibalik an bado kan saimong lingkod, gibuhon niya tabi iyan huli sa pagkahirak! Dapat na may gibuhon po kamo huling mayong bado an saindong lingkod.”
Ipinapahiling kan pakimahirak na ini “bako sana an grabeng kagustuhan kan trabahador na maibalik [an saiyang bado],” an sabi kan historyador na si Simon Schama. “Ipinaparisa man kaiyan na may aram an nakikimahirak dapit sa kodigo nin ley kan Bibliya, lalo na an mga ley sa libro nin Levitico asin Deuteronomio na nagbabawal sa pagmaltrato sa mga daing sukat.”