1. Taano ta dai nagin madunong si Cain sa desisyon niya, asin ano an resulta kaiyan?

KAIPUHAN ni Cain na pumili: Kontrulon an saiyang emosyon o tugutan na kontrulon siya kaiyan. Ano man an magin desisyon niya, magkakaigwa iyan nin epekto sa bilog niyang buhay. Aram mo na kun ano an pinili ni Cain; dai siya nagin madunong sa desisyon niya. Buhay kan maimbod niyang tugang na si Abel an nagin karibay kaiyan. Naraot man an relasyon niya sa saiyang Kaglalang.—Gen. 4:3-16.

2. Taano ta importante na gumibo kita nin madunong na mga desisyon?

² May mga desisyon man kitang kaipuhan gibuhon. An iba seryosong marhay, an iba bako. Pero, dakul sa mga iyan an puwedeng magkaigwa nin dakulang epekto sa satong buhay. Kaya kun magibo kita nin madunong na mga desisyon, makakatabang iyan na magin matuninong asin daing gayong problema an satong buhay imbes na magin maribok asin komplikado.—Tal. 14:8.

3. (a) Tanganing magin madunong kita sa paggibo nin desisyon, sa ano kita dapat magkaigwa nin pagtubod? (b) Anong mga hapot an sisimbagon niyato?

³ Ano an makakatabang sa sato na magin madunong sa paggibo nin desisyon? Kaipuhan nanggad niyatong magkaigwa nin pagtubod sa Diyos, na dai nagdududa na gusto asin kaya niya kitang tabangan na magin madunong. Kaipuhan man niyatong magkaigwa nin pagtubod  sa Tataramon ni Jehova asin sa saiyang paggiya, na nagtitiwala sa mga sadol na ipinasabong nin Diyos. (Basahon an Santiago 1:5-8.) Mantang nagigin harani kita sa saiya asin nag-uurog an satong pagpapahalaga sa saiyang Tataramon, nagkukusog man an tiwala niyato na aram niya an pinakamarahay para sa sato. Huli kaiyan, magigin ugali niyato na magkonsulta nguna sa Tataramon nin Diyos bago gumibo nin mga desisyon. Pero paano niyato mapapauswag an satong kakayahan sa paggibo nin desisyon? Asin kun nakapagdesisyon na kita, dai ta na daw iyan puwedeng baguhon ano man an mangyari?

4. Anong desisyon an kinaipuhan na gibuhon ni Adan, asin ano an mga nagin resulta kaiyan?

⁴ Sa kapinunan pa sana kan kasaysayan nin tawo, kaipuhan na nindang gumibo nin mahalagang mga desisyon. Halimbawa, kaipuhan pumili ni Adan kun siisay an dadangugon niya—kun an saiyang Kaglalang o si Eva. Andam siyang gumibo nin desisyon, pero ano an masasabi mo sa desisyon niya? Inimpluwensiyahan siya kan nadaya niyang agom na pilion an pinakamaraot na desisyon. Huli kaiyan, naiwara niya an saiyang maugmang buhay sa Paraiso asin kan huri, an buhay niya mismo. Pero kapinunan pa sana iyan kan maraot na mga resulta kan ginibo niya. Sagkod ngunyan, sinasapo ta pa an epekto kan marauton na desisyon ni Adan.

5. Ano an dapat na magin pagmansay niyato sa responsabilidad tang gumibo nin desisyon?

⁵ Tibaad iniisip kan iba na magigin mas madali kutana an buhay kun dai na kaipuhan magdesisyon. Naiisip mo man daw iyan? Tandaan, dai linalang ni Jehova an mga tawo na garo mga robot na mayong kakayahan na mag-isip asin magdesisyon. Tinutukduan kita kan Bibliya kun paano magin madunong sa paggibo nin mga desisyon. Itinao sa sato ni Jehova an responsabilidad na iyan, asin para iyan sa kapakinabangan ta. Pag-isipan an minasunod na halimbawa.

6, 7. Anong desisyon an kaipuhan gibuhon kan mga Israelita kaidto, asin taano ta nadipisilan sindang gumibo nin madunong na desisyon? (Hilingon an ritrato sa kapinunan kan artikulo.)

⁶ Kan nakaistar na an suanoy na mga Israelita sa Dagang Panuga, kinaipuhan nindang gumibo nin sarong simple pero mahalagang marhay na desisyon: Sambahon si Jehova o maglingkod sa ibang mga diyos. (Basahon an Josue 24:15.) Garo pasil man sanang pagdesisyon iyan. Pero buhay ninda an nakataya diyan. Kan panahon kan mga Hukom, pauruutrong dai nagin madunong an mga Israelita sa paggibo nin desisyon. Tinalikdan ninda si Jehova asin nagsamba sa palsong mga diyos. (Hok. 2:3, 11-23) Pag-isipan man an sarong pangyayari kan panahon ni propeta Elias na diyan inobligar an banwaan nin Diyos na gumibo nin desisyon. Pinapili sinda kan propeta: Maglingkod ki Jehova o maglingkod sa palsong diyos na si Baal. (1 Ha. 18:21, NW) Sinaway ni Elias an banwaan huling dai sinda makapagdesisyon. Tibaad maisip mo na pasil man sanang desisyon iyan huling an paglilingkod ki Jehova an pirming pinakamarahay asin kapaki-pakinabang na gibuhon. Sa katunayan, mayong madunong na tawo an gugustuhon na maglingkod ki Baal. Pero an mga Israelitang idto, ‘nagkikiang-kiang sa duwang magkalain na opinyon.’ Kaya tama sanang dinagka sinda ni Elias na pilion na sambahon an tunay na Diyos, si Jehova.

⁷ Taano ta nadipisilan an mga Israelitang idto na gumibo nin madunong na desisyon? Inot, mayo sindang pagtubod ki Jehova asin dai sinda nagdangog sa saiya. Dai ninda hininguwang magkaigwa nin tamang kaaraman o kadunungan na hali sa Diyos; ni nagtiwala man sinda ki Jehova. Kun igwa sinda nin tamang kaaraman asin naghiro uyon diyan, nakatabang kutana iyan sa sainda na magin madunong sa pagdesisyon. (Sal. 25:12) Saro pa, tinugutan ninda an iba na impluwensiyahan sinda o na iyo pa ngani an magdesisyon para sa sainda. An mga tawo sa ibang nasyon na dai nagsasamba ki Jehova inimpluwensiyahan an  mga Israelita, kaya nagsunod sinda sa mga paganong idto na sumamba sa palsong mga diyos. Kaidto pa, pinatanidan na sinda ni Jehova na puwedeng mangyari an bagay na ini.—Ex. 23:2.

8. Anong mahalagang leksiyon dapit sa paggibo nin desisyon an manunudan ta sa kasaysayan kan Israel?

⁸ Sarong malinaw na leksiyon an manunudan ta sa sinambit na mga halimbawa. Responsabilidad kan kada saro sa sato an paggibo nin desisyon, asin madunong saka tamang mga desisyon an magigibo niyato kun mapagiya kita sa Tataramon nin Diyos. Ipinapagirumdom sa sato kan Galacia 6:5: “An kada saro magdadara kan sadiri niyang responsabilidad.” (Nota sa ibaba) Dai niyato dapat itao sa iba an satong responsabilidad na magdesisyon. Imbes, dapat na manudan kan kada saro sa sato kun ano an tama sa paghiling nin Diyos dangan iyan an satong pilion.

9. Taano ta puwedeng magin kapaha-pahamak kun tutugutan niyato na an iba an magdesisyon para sa sato?

⁹ Ano an puwedeng magin dahilan na tugutan niyato na an iba an magdesisyon para sa sato? An panggigipit nin kairiba puwedeng makaimpluwensiya sa sato na makagibo nin salang desisyon. (Tal. 1:10, 15) Pero ano man na panggigipit an gibuhon kan iba, responsabilidad pa man giraray niyato na sunudon an satong konsiyensiyang sinanay sa Bibliya. An totoo, kun tutugutan niyato na an iba an gumibo nin desisyon para sa sato, nagdedesisyon kitang ‘maglakaw sa saindang dalan’ o sumunod sa sainda. Nasa satuya kun iyan an pipilion ta pero puwede iyan na magin kapaha-pahamak.

10. Ano an ipinatanid ni Pablo sa mga Kristiyano sa Galacia?

¹⁰ Pinatanidan ni apostol Pablo an mga Kristiyano sa Galacia mapadapit sa peligro na tugutan an iba na magdesisyon para sa sainda. (Basahon an Galacia 4:17.) May nagkapira sa kongregasyon na gustong sinda an gumibo nin desisyon para sa iba tanganing irayo an mga ini sa mga apostol. Ano an motibo ninda? Gusto kaya kan makasadiring mga tawong idto na magin prominente. Nagin pangahas sinda asin dai iginalang an responsabilidad kan mga kapagtubod ninda na iyo an magdesisyon para sa sadiri ninda.

11. Paano ta matatabangan an iba pag naggigibo sinda nin personal na mga desisyon?

¹¹ Marahayon na halimbawa si Pablo sa pagpahiling nin paggalang sa deretso kan mga  kapagtubod niya na magdesisyon para sa sadiri ninda. (Basahon an 2 Corinto 1:24.) Arog man kaiyan an dapat gibuhon kan mga elder pag nagtatao nin sadol may koneksiyon sa mga bagay na kalabot an personal na pagpili. Maugma sindang nagtatao nin basado sa Bibliyang impormasyon sa mga kapagtubod ninda. Minsan siring, nag-iingat an mga elder sa pagtao nin sadol tanganing an indibidwal pa man giraray an magdesisyon para sa sadiri niya. Tama sana iyan huling bako sinda kundi an indibidwal an maninimbag sa resulta kan desisyon niya. An mahalagang leksiyon iyo ini: Puwede tang tabangan an iba na masabutan an mga prinsipyo o sadol sa Bibliya na aplikado sa sitwasyon ninda. Pero sinda pa man giraray an may deretso asin responsabilidad na gumibo nin desisyon para sa sadiri ninda. Asin kun magigin madunong sinda sa paggibo kaiyan, makikinabang sinda. Malinaw na dai niyato dapat isipon na may awtoridad kitang gumibo nin desisyon para sa satong mga kapagtubod.

12, 13. Taano ta peligroso kun magibo kita nin mga desisyon pag kita anggot o nangluluya an buot?

¹² Parati niyatong nadadangog an mga tataramon na, ‘Sunudon mo an puso mo.’ Pero puwede mo iyan ikapahamak. Saka bako man talaga iyan suno sa Kasuratan. Pinapatanidan kita kan Bibliya na dai ta pagtugutan na kontrulon kita kan satong bakong perpektong puso o kan satong emosyon kun nagdedesisyon. (Tal. 28:26) May mga halimbawa man sa Bibliya na nagpapahiling kan maraot na mga epekto kun susunudon nin saro an saiyang puso. Dai mapagtitiwalaan kan bakong perpektong mga tawo an saindang puso huling iyan ‘madaya nin labi sa gabos na bagay asin [desperado].’ (Jer. 3:17; 13:10; 17:9; 1 Ha. 11:9) Ano daw an puwedeng mangyari kun puso an susunudon niyato sa pagdedesisyon?

¹³ Iyo, ipinagbuot sa sato na mamutan si Jehova nin bilog na puso asin an satong kapwa nin siring sa satong sadiri. (Mat. 22:37-39) Pero, idinuduon kan mga teksto sa sinundan na parapo an peligro kun tutugutan niyato na diktahan kan satong emosyon an satong kaisipan asin paggawi. Halimbawa, ano an puwedeng magin resulta kun magibo kita nin desisyon pag anggot kita? Aram ta na an simbag diyan lalo na kun nangyari na iyan sa sato. (Tal. 14:17; 29:22) O makakagibo daw kita nin marahay na desisyon kun nangluluya an satong buot? (Bil. 32:6-12; Tal. 24:10) Tandaan na ipinapahiling kan Tataramon nin Diyos na sarong kadunungan an pagigin “uripon kan katugunan nin Diyos.” (Roma 7:25) Malinaw nanggad na pag naggigibo kita nin mahalagang mga desisyon dai ta dapat tugutan na kontrulon kita kan satong emosyon huling madali kitang madadaya kaiyan.

14. Taano ta masasabi niyatong may mga pagkakataon na tama sanang baguhon nin saro an saiyang desisyon?

¹⁴ Kaipuhan niyatong gumibo nin madunong na mga desisyon. Pero dai iyan nangangahulugan na dai na niyato puwedeng baguhon an mga napagdesisyunan ta na. May mga pagkakataon na kaipuhan niyatong pag-isipan giraray an sarong desisyon asin tibaad baguhon pa ngani iyan. Isipa an ginibo ni Jehova sa mga taga Nineve kan panahon ni Jonas. ‘Nahiling nin Diyos an ginibo ninda, kun paano sinda nagtalikod sa maraot nindang gawi. Kaya nagbago siya nin isip asin dai na niya sinda pinadusahan siring sa sinabi niyang gigibuhon niya.’ (Jon. 3:10, An Marahay na Bareta Biblia) Kan mahiling niyang nagbago asin nagsulsol an mga taga Nineve, binago man ni Jehova an desisyon niya. Paagi kaiyan, ipinahiling niyang rasonable siya, mapakumbaba, asin mahihirakon. Dugang pa, bakong arog nin dakul na tawo, si Jehova bakong pabigla-bigla sa pagdedesisyon, dawa pa kan anggot siya.

15. Taano ta tibaad kaipuhan niyatong baguhon an sarong desisyon?

¹⁵ Tibaad may mga pagkakataon na marahay na  pag-isipan ta giraray an sarong desisyon arog kun may mga pagbabago sa kamugtakan. Girumdumon na binago kaidto ni Jehova an saiyang desisyon kan nagbago an sitwasyon. (1 Ha. 21:20, 21, 27-29; 2 Ha. 20:1-5) O tibaad may bagong impormasyon na nagtatao nin balidong dahilan para baguhon ta an sarong desisyon. Mapadapit sa makuapo ni Saul na si Mefiboset, naggibo kaidto si Hading David nin desisyon basado sa salang impormasyon na sinabi sa saiya. Pero kan maaraman niya kan huri an totoo, binago niya an saiyang desisyon. (2 Sam. 16:3, 4; 19:24-29) Kun minsan, tibaad madunong na gibuhon ta man iyan.

16. (a) Ano an pirang kapaki-pakinabang na giya tanganing makagibo kita nin madunong na mga desisyon? (b) Taano ta dapat niyatong pag-isipan giraray an mga napagdesisyunan ta na, asin paano niyato iyan dapat mansayon?

¹⁶ Sinasadol kita kan Bibliya na dai magin pabigla-bigla kun kaipuhan niyatong gumibo nin mahalagang desisyon. (Tal. 21:5) Kun matao kita nin panahon para turutimbangon an gabos na anggulo o impormasyon na konektado sa ginigibo tang desisyon, posibleng marhay na makakagibo kita nin madunong na desisyon. (1 Tes. 5:21) Bago gumibo nin desisyon an sarong payo nin pamilya, dapat na magtao siya nin panahon para siyasaton an Kasuratan saka an satong mga publikasyon, asin hagadon man an opinyon kan saiyang pamilya. Tandaan na dinagka nin Diyos si Abraham na dangugon an sasabihon kan saiyang agom. (Gen. 21:9-12) An mga elder dapat man na magtao nin panahon para mag-research. Asin kun sinda rasonable saka mapakumbaba, dai sinda matatakot na mawara an paggalang kan iba kun may mag-abot na bagong mahalagang impormasyon asin kaipuhan nindang pag-isipan giraray an napagdesisyunan na ninda. Dapat na magin andam sinda na baguhon an saindang kaisipan asin desisyon kun kaipuhan, asin gabos kita makikinabang kun aarugon ta iyan. Makakatabang ini na magin matuninong asin nagkakasararo an kongregasyon.—Gibo 6:1-4.

17. Paano kita magigin mas mapanggana sa paggibo nin desisyon?

¹⁷ May mga desisyon na mas magabat kisa sa iba asin kaipuhan na mas pag-isipan asin ipamibi. Arog kan desisyon kun baga an sarong Kristiyano maagom o dai, asin kun siisay an saiyang aagumon. An saro pang seryosong desisyon na puwedeng magresulta sa dakul na bendisyon iyo an may koneksiyon sa kun paano asin nuarin malaog sa bilog na panahon na paglilingkod. Sa mga bagay na iyan, mahalaga na lubos kitang magtiwala na kaya asin talagang matao si Jehova nin madunong na paggiya. (Tal. 1:5) Kaya, mahalaga na magtiwala kita sa Bibliya bilang an pinakamarahay na gikanan nin sadol asin na mamibi ki Jehova para giyahan kita. Tandaan man na kaya kitang tawan ni Jehova nin mga kuwalidad na kaipuhan tanganing makagibo nin mga desisyon na kauyon kan saiyang kabutan. Kun may ginigibo kitang mahalagang mga desisyon, dapat niyatong haputon an sadiri: ‘Mahihiling daw sa desisyon kong ini na namumutan ko si Jehova? Magdadara daw iyan nin kaugmahan asin katuninungan sa sakong pamilya? Asin maipapahiling daw kaiyan na ako mapasensiya asin mabuot?’

18. Taano ta linalauman ni Jehova na kita an magibo kan sadiri niyatong mga desisyon?

¹⁸ Dai kita pinipirit ni Jehova na mamutan siya asin paglingkudan siya. Kita an madesisyon kaiyan. Tinawan niya kita nin libertad na magdesisyon asin iginagalang niya an satong responsabilidad asin deretso na ‘pumili’ kun baga paglilingkudan ta siya. (Jos. 24:15; Par. 5:4) Pero apuwera diyan, linalauman niya na gigibuhon ta kun ano an napagdesisyunan niyato basado sa saiyang mga paggiya. Kun nagtitiwala kita sa paggiya ni Jehova asin kun iaaplikar ta an mga prinsipyong itinatao niya, makakagibo kita nin madunong na mga desisyon asin mapapatunayan niyato na bako kitang paburubago sa satong mga ginigibo.—Sant. 1:5-8; 4:8.