KAN nag-eeskuwela ako, haros mayo man nagbago. Sa eskuwelahan mi, an mga kaklase ko kan grade one kaklase ko sagkod sa paggradwar; sa katunayan, aram ko an pangaran kan kadaklan na tawo sa banwaan, saka aram man ninda an pangaran ko.

Napapalibutan nin saradit na tanuman an Liberty. Mais an panginot na pananom diyan. Kan panahon na mamundag ako, nagtatrabaho si Papa sa saro sa mga paratanom sa lugar mi.Kan tin-edyer ako, nakanuod akong maggamit nin traktora asin nin iba pang komun na trabaho sa tanuman.

Kan mamundag ako, medyo maedad na si Papa. Singkuwenta y sais anyos na siya kaidto; 35 man si Mama. Pero makusog si Papa asin mahigos saka katamtaman sana an hawak, asin itinukdo niya samo gabos na mga aki na magin mahigos man. Sadit lang an suweldo niya, pero sinisigurado niya na igwa kaming istaran, bado, asin kakanon—saka pirmi siyang yaon para samo. Nagadan siya sa edad na 93 asin si Mama 86. Dai sinda nagin lingkod ni Jehova. Pero may saro akong tugang na nagin elder asin maimbod siyang naglingkod puon kan magpuon an areglong iyan kan inot na mga taon kan dekada nin 1970.

Relihiyosong marhay si Mama. Kada Domingo, iiniiba niya kami sa simbahan nin Baptist. Kan 12 anyos  ako, primerong beses kong nadangog an dapit sa Trinidad. Gusto kong maaraman kun ano iyan kaya hinapot ko si Mama: “Pa’no man po nangyari na si Jesus iyo man sana an Aki saka an Ama?” Tanda ko pa an simbag niya: “Noy, misteryo ’yan. Dai ta talaga ’yan masasabutan.” Misteryo talaga idto sa sako. Pero nagpabawtismo pa man giraray ako sa Baptist kan mga 14 anyos ako sa sarong sapa duman samuya, na tulong beses na ilinubog para sa Trinidad!

Kan hayskul ako, may amigo akong boksingero, asin inagda niya akong mag-adal magboksing. Kaya nagpuon akong magsanay, dangan nag-enrol sa sarong organisasyon sa boksing na inaapod na Golden Gloves. Bako ako gayong matibay, kaya pagkatapos nin pirang laban, nagpundo na ako. Pag-abot nin panahon, inapod ako kan U.S. Army asin ipinadara sa Germany. Mantang nagseserbi ako diyan, ilinaog ako kan mga superyor ko sa sarong Noncommissioned Officers Academy, huling iniisip nindang may natural akong kakayahan sa panginginot. Gusto nindang magin karera ko an pagsuldados. Habo kong magdanay sa serbisyo militar, kaya pagkalihis nin duwang taon kan 1956, tinapos ko an serbisyo ko. Pero dai nahaloy, nagparehistro ako sa naiibang marhay na pagsuldados.

Sa puntong ini, nanudan kong magin macho—an ideya sa mga pelikula asin kan mga tawo dapit sa kun ano an tunay na lalaki. Dakula an impluwensiya kaiyan sa sako. Kaidto para sako, dai masasabing macho an mga ebanghelisador. Pero may nanudan akong pirang bagay na nakapabago sa buhay ko. Sarong aldaw, mantang minamaneho ko an pula kong convertible na kotse, pinaypay ako nin duwang daraga. Bisto ko sinda—sinda an nguhod na mga tugang kan agom ni Ate. Mga Saksi ni Jehova sinda. Inalukan ninda ako kaidto nin magasin na An Torrengbantayan saka Awake! asin inako ko iyan, pero dai ko gayo suno an Torrengbantayan ta hararumon an laog kaiyan. Pero sa pagkakataon na ini, inimbitaran ninda akong mag-atender sa Pag-adal sa Libro kan Kongregasyon. Sadit na pagtiripon iyan para sa pag-adal asin pagtukar kan Bibliya na ginigibo kaidto sa harong ninda. Sabi ko pag-iisipan ko iyan. “Pangako ’yan ah?” an sabi kan mga daraga mantang nakangirit. “Iyo, pangako,” an sabi ko.

Medyo nagbasol ako ta nangako ako, pero dai ko na man idto mababawi. Kaya nagduman ako kan bangging idto. An mga aki an pinakahinangaan ko. Dai ako makapaniwala na kadakul na nindang aram sa Bibliya! Sa pagparaiba-iba ko ki Mama sa simbahan, kakadikit lang kan naaraman ko sa Bibliya. Ngunyan, desidido na akong makanuod pa. Nag-uyon akong makipag-adal sa Bibliya. Sa mga primero pa sanang pag-adal, naaraman kong Jehova palan an pangaran kan Diyos na Makakamhan sa Gabos. Dakul na taon na an nakaagi, hinapot ko kaidto si Mama dapit sa Mga Saksi ni Jehova. Sinabi sana niya, “Hmmm, sinda idtong nagsasamba sa gurang na lalaking an pangaran Jehova.” Pero ngunyan pagmati ko iminumuklat an mata ko!

Marikas an pag-uswag ko huling aram kong nakua ko na an katotoohan. Mayo pang siyam na bulan pagkatapos kan inot kong pag-atender sa pagtiripon na idto, nabawtismuhan ako kan Marso 1957. Nagbago an pananaw ko sa buhay. Pag naiisip ko an dati kong pananaw dapit sa pagigin macho, maugma ako huling nanudan ko an itinutukdo kan Bibliya dapit sa kun ano an tunay na lalaki. Perpektong lalaki si Jesus. Kun kusog asin pisikal na kakayahan an pag-uulayan, mayo lamang saiya an siisay man na ‘machong lalaki.’ Pero dai siya nakipag-iwal, imbes “itinugot niyang pasakitan siya nin grabe,” arog kan ihinula. (Isa. 53:2, 7, NW) Nanudan kong an tunay na parasunod ni Jesus “kaipuhan na magin mabuot sa gabos.”—2 Tim. 2:24.

 Kan sunod na taon, kan 1958, nagpuon akong magpayunir. Pero dai nahaloy, kinaipuhan kong magpundo nin halipot na panahon. Taano? Nagdesisyon akong maghanap nin maaagom—si Gloria, an saro sa duwang hoben na daraga na nag-imbitar sako na mag-atender sa pag-adal nin libro! Dai ko lamang pinagbasulan an desisyon na iyan. Sarong hiyas kaidto si Gloria, asin hiyas pa man giraray siya sagkod ngunyan. Para sa sako, mas mahal pa siya kisa sa mamahalon na Hope Diamond, asin ugmahon ako ta pinakasalan ko siya! Iiistorya niya an diit na impormasyon dapit sa saiya:

“Saro ako sa 17 magturugang. Maimbod na Saksi an sakuyang ina. Nagadan siya kan 14 anyos ako. Kan panahon na iyan, nagpuon na mag-adal nin Bibliya si Papa. Huling mayo na si Mama, may ipinakipag-ulay na areglo si Papa sa prinsipal kan eskuwelahan. Nasa huring taon na kaidto sa hayskul an matua kong tugang na babayi, asin nakiulay si Papa kun puwedeng magsurusalida kami ni Ate nin aldaw nin paglaog sa klase. Maturnuhan kami tanganing an saro samo mawalat sa harong para asikasuhon an nguhod ming mga tugang asin makaluto na nin pamanggihan bago mag-abot si Papa haling trabaho. Nag-uyon an prinsipal, asin dagos-dagos ming ginibo iyan sagkod na maggradwar si Ate. Duwang pamilyang Saksi an nagtukdo sa samo, asin 11 sa samong magturugang an nagin Saksi ni Jehova. Gustong-gusto ko an paghuhulit sa langtad dawa masusupgon ako. Tinabangan ako ni Sam sa bagay na iyan sa paglihis nin mga taon.”

Nagpakasal kami ni Gloria kan Pebrero 1959. Maugma kami sa pagpayunir na magkaibanan. Kan Hulyo kan taon na iyan, nag-aplay kami na maglingkod sa Bethel huling pangarap ming maglingkod sa world headquarters. Si Brother Simon Kraker an nag-interbiyu sa samo. Sinabi niya samo na kan panahon na idto dai nag-aako nin mga mag-agom an Bethel. Dai nawara an pagmawot ming maglingkod sa Bethel—pero haloy pa iyan bago nangyari!

Nagsurat kami sa world headquarters para hagadon na ipadara kaming maglingkod kun sain dakula an pangangaipo. Bilang simbag, tinawan kami nin saro sanang pagpipilian: Pine Bluff, Arkansas. Kan panahon na idto, duwa sana an kongregasyon sa Pine Bluff—sarong puti saka sarong “de-kolor,” o itom. Ipinadara kami sa “de-kolor” na kongregasyon, na mga 14 sana an parahayag.

Tibaad nagngangalas ka kun taano ta igwa kaidto nin mga kongregasyon nin mga itom asin nin mga puti. Simple sana an simbag. Mayo man nin ibang pagpipilian kan panahon na idto. May mga ley kaidto na ipinagbabawal an pag-iribanan nin magkakalain na rasa, saka yaon man an dakulang peligro na kulgan an mga tugang. Sa dakul na lugar, natural sana na matakot an mga tugang huling kun matiripon na magkaibanan an duwang rasa para magsamba, rarauton an mga Kingdom Hall ninda. Asin may mga nangyaring arog kaiyan. Kun may itom na mga Saksi na magharong-harong sa lugar nin mga puti, aarestaron sinda—asin posibleng marhay na bugbugon. Kaya tanganing maisagibo an paghuhulit, nagsunod kami sa mga ley, na naglalaom na magigin marahay man an mga bagay-bagay.

Nakaeksperyensiya kami nin mga kadipisilan sa samong ministeryo. Kan naghuhulit kami sa lugar kan mga itom, kun minsan dai mi tuyong nakakatuktok sa pinto nin pamilyang puti. Kaipuhan ming magdesisyon tulos kun baga pupurbaran ming magtao nin halipot na presentasyon na basado sa Kasuratan o kun mahagad na sana kami nin dispensa asin bumalyo sa sunod na harong. Arog kaiyan kaidto sa nagkapirang lugar.

Siyempre, kaipuhan ming magin mahigos sa sekular na trabaho para masuportaran an pagpapayunir mi. Kadaklan kan nagin trabaho mi tulong dolyar an suweldo kada aldaw. May mga beses na nagin trabaho kaidto ni Gloria an paglinig sa harong. May sarong harong kaidto na tinutugutan akong tabangan siya tanganing matapos tulos siya. Tinatawan ninda kami nin pangudtuhan—nakapatos na kakanon na hali sa freezer na inaapod na TV dinner na kinakakan ming duwa ni Gloria bago maghali. Kada semana, nagpaplantsa si Gloria sa sarong pamilya. Tinatrabaho ko an natad, linilinig an mga bintana, asin kun ano-ano pang trabaho. Sa harong nin sarong pamilyang puti, linilinigan mi an mga bintana—si Gloria sa laog, ako man sa luwas. Inaabot kami nin maghapon, kaya tinatawan kami nin pangudtuhan. Sa laog kan harong nagkakakan si Gloria pero dai kaiba kan pamilya, mantang ako nagkakakan sa garahe. Ayos lang idto sako ta masiramon man su kakanon. Mabuot su pamilya; iyan lang talaga kaya an nakatudan ninda, an kaisipan ninda. Nagigirumduman ko sarong beses kan magpundo kami sa sarong gasolinahan. Pakapakarga mi, hinapot  ko an gasoline boy kun puwedeng maki-CR si Gloria. Ay ta hiniling lang ako nin malainon tapos nagsabi, “Nakakandado.”

Dawa arog kaiyan, nagkaigwa kami nin magagayon na eksperyensiya kaiba kan mga tugang, asin talagang gustong-gusto mi an samong ministeryo! Pag-abot mi sa Pine Bluff, nakiistar kami sa brother na iyo kaidto an congregation servant. Bako kaidtong kapagtubod an agom niya, asin nagin Bible study ini ni Gloria. Ako naman, nagin Bible study ko an aki nindang babayi asin an agom kaini. Parehong nagdesisyon na maglingkod ki Jehova an mag-ina dangan nagpabawtismo.

Nagkaigwa kami nin dayupot na mga amigo sa kongregasyon na puti. Iniimbitaran ninda kaming mamanggi sa sainda, pero pasekreto ninda iyan na ginigibo. Aktibong marhay kaya kaidto an Ku Klux Klan (KKK), na sarong organisasyon na nagpapalakop nin kadahasan asin diskriminasyon huli sa rasa. Nagigirumduman ko kan sarong banggi nin Halloween, may nahiling akong sarong lalaki na nakatukaw sa beranda sa atubangan kan harong niya. Nakasulot siya nin puting tela asin kulbong na isinusulot kaidto kan mga miyembro kan KKK. Pero an arog kaiyan na mga bagay dai nakapugol sa mga tugang sa pagpahiling nin kabuutan. Sarong beses kan tig-init, kaipuhan mi nin kuwarta tanganing makabiyahe sa sarong kumbensiyon, asin nag-uyon an sarong brother na bakalon an samong kotseng 1950 Ford tanganing makaatender kami. Sarong aldaw, pakalihis nin sarong bulan, pagal-pagal kami sa kakalakaw sa pagharong-harong sa kainitan asin sa pagkondukta nin mga pag-adal sa Bibliya. Dangan nasurpresa kami pagpuli sa harong. Nakaparada na su kotse mi sa atubangan kan harong mi! Sa windshield, may nakalaag na halipot na mensahe: “Uni na giraray an awto nindo bilang regalo hali sako. An saindong tugang.”

May saro pang pagpahiling nin kabuutan na dai ko malilingawan. Kan 1962, naimbitaran ako na mag-atender sa Kingdom Ministry School sa South Lansing, New York. Sarong bulan na pagsasanay iyan para sa mga paraataman sa kongregasyon, nin sirkito, asin nin distrito. Pero kan makua ko an imbitasyon, mayo ako kaidtong trabaho asin kapos sa pinansiyal. Alagad, ininterbiyu ako nin sarong kompanya nin telepono sa Pine Bluff para sa sarong trabaho. Kun aakuon ninda ako, ako an magigin kainot-inuting itom na matrabaho sa kompanya ninda. Kan huri, ipinaaram ninda sako na kukuanon ninda ako. Ano na an gigibuhon ko? Mayo akong kuwarta para makabiyahe pa-New York. Pagkatapos kong pag-isipan iyan na marhay, nagdesisyon akong akuon an trabaho asin sayumahan an imbitasyon. Sa katunayan, nag-aandam na ako kaidtong magsurat tanganing sayumahan an imbitasyon kan may mangyaring nungka kong malilingawan.

Sarong sister sa kongregasyon mi, na an agom bakong kapagtubod, an nagtuktok sa pinto mi sarong amay na aga asin tinawan ako nin sarong sobre. Pano iyan nin kuwarta. Amayon palan kada aga, nagmamata sinda kan nagkapira niyang hoben na mga aki tanganing magduman sa tanuman nin gapas para mag-ilamon—tanganing magkaigwa nin kuwarta para makabiyahe ako pa-New York. Sinabi niya, “Mag-eskuwela ka asin mag-adal kang marhay, tanganing pagbalik mo tukduan mo kami!” Paghaloy-haloy, hinapot ko an kompanya nin telepono kun puwedeng  iabante nin limang semana sa orihinal na plano an paglaog ko sa trabaho. An simbag dai mababaring “Dai!” Pero ayos lang. Nakapagdesisyon na man ako. Ugmahon ako ta dai ko inako an trabahong idto!

May nagigirumduman man si Gloria kan panahon na nasa Pine Bluff kami: “Nagustuhan ko talaga an teritoryo! Igwa ako kaidtong 15 sagkod 20 Bible study. Kaya pag aga naghaharong-harong kami dangan pagkatapos ka’yan ma-Bible study na, kun minsan sagkod alas 11 nin banggi. Maugmahon sa ministeryo! Gustong-gusto kong magdanay sa arog kaiyan na gibuhon. Aadmitiron ko na habo ko talaga kaidtong magbago an asignasyon mi asin maglaog sa pansirkitong gibuhon, pero may ibang nasa isip si Jehova.” Asin talagang igwa man nanggad.

Kan nagpapayunir kami sa Pine Bluff, nag-aplay kaming magin espesyal payunir. Inaasahan mi nang mangyayari iyan huling gusto kan samong paraataman nin distrito na magtabang kami sa sarong kongregasyon sa Texas, asin gusto niyang espesyal payunir na kami pagduman mi. Gusto mi ’yan kun arog kaiyan an mangyayari. Kaya naghalat kami nin naghalat kan simbag kan Sosyedad, pero kada paghiling mi sa mailbox, mayo man nin surat. Sarong aldaw, may nag-abot man nanggad na surat—inasignaran kami na magin nagbibiyaheng paraataman! Nangyari idto kan Enero 1965. Kan panahon man na iyan ninombrahan na magin paraataman nin sirkito si Brother Leon Weaver, na koordineytor ngunyan kan Branch Committee kan Estados Unidos.

Nahadit ako sa pagigin paraataman nin sirkito. Mga sarong taon o labi pa bago kaiyan, hiniling kan paraataman nin distrito na si James A. Thompson, Jr., an mga kuwalipikasyon ko. Mabuot niyang ipinahiling sako an pirang bagay na puwede ko pang pauswagon asin sinabi an mga kasanayan na kaipuhan tanganing magin marahay na paraataman nin sirkito. Dai pa ako nahahaloy sa pansirkitong gibuhon kan marealisar ko na talagang kapaki-pakinabang an sadol niya. Pagkatapos kong manombrahan, si Brother Thompson an inot na paraataman nin distrito na nakaiba kong maglingkod. Kadakul kong nanudan sa maimbod na tugang na iyan.

Kan panahon na idto, diit sana an itinataong pagsasanay sa mga paraataman nin sirkito. Sarong semana akong nag-obserbar sa sarong paraataman nin sirkito sa pagbisita niya sa sarong kongregasyon. Dangan sa sunod na semana, siya na man an nag-obserbar sa sako mantang dinadalaw ko an saro pang kongregasyon. Tinawan niya ako nin mga suhestiyon asin paggiya. Pero pagkatapos kaiyan, masolo na kami ni agom. Nagigirumduman ko an sinabi ko ki Gloria, “Babayaan na niya talaga kita?” Pero paglihis nin panahon, may narealisar akong importanteng bagay. Pirming igwa nin marahay na mga tugang na puwedeng tumabang sa saimo—kun tutugutan mo sindang tabangan ka. Sagkod ngunyan, pinapahalagahan kong marhay an tabang na itinao sa sako kan  eksperyensiyadong mga brother arog ni J. R. Brown, na nagbibiyaheng paraataman kaidto, asin ni Fred Rusk, na miyembro kaidto kan pamilyang Bethel.

Kan panahon na idto, grabe an pagpalain-lain huli sa rasa. Sarong beses, nagmartsa an KKK sa sarong banwaan na dinadalaw mi sa Tennessee. Sa ibang pagkakataon na man, nagpahingalo kaidto an grupo sa paglilingkod sa sarong fast-food restaurant. Nagbuhat ako para mag-CR, dangan narisa ko an sarong lalaking bayolenteng marhay an itsura asin may tattoo na arog kan sa mga white supremacist, na nagbuhat tapos sinundan ako. Pero sarong brother na puti, na dakulang marhay kisa sako o dawa sa kostumer na bayolenteng marhay an itsura, an nagsunod samo. Hinapot niya ako: “Okey ka lang po Brother Herd?” Naghali tulos su kostumer na may tattoo asin dai na nag-CR. Sa paglihis nin mga taon, nahiling kong an diskriminasyon bako man talagang huli sa kublit nin saro, kundi huli sa kasalan—an kasalan na minana ki Adan na kontaminado kita gabos. Saka nanudan ko na ano man an kulor nin kublit, an tugang, tugang iyan. Asin andam siyang magadan para sa saimo kun kaipuhan.

Treynta y tres na taon kami bilang nagbibiyaheng paraataman, an huring 21 taon kaiyan nasa pandistritong gibuhon. An mga taon na iyan pano nin bendisyon, nakakakontento, asin kadakul nin nakakapakusog na eksperyensiya. Pero may paabot pa palan na sarong bendisyon. Kan Agosto 1997, nautob man giraray an haloy mi nang pangarap. Inimbitaran kaming maglingkod sa Bethel sa Estados Unidos—mga 38 taon pagkatapos kan inot ming pag-aplay. Kan sunod na bulan, nagpuon na kaming maglingkod sa Bethel. Paghuna ko kaidto, gusto sana akong patabangon nin temporaryo kan responsableng mga brother sa Bethel, pero bako iyan an nangyari.

Inot akong iinasignar sa Service Department. Dakul akong nanudan diyan. An mga tugang diyan kaipuhan na simbagon an dakul na sensitibo asin komplikadong hapot hali sa mga grupo nin kamagurangan asin paraataman nin sirkito sa bilog na nasyon. Nagpapasalamat ako sa dakulang pasensiya asin pagigin matinabang kan mga tugang na nagsanay sa sako. Pero siguro, kun iaasignar giraray ako diyan, sa hiling ko baguhan pa man giraray ako.

Gustong-gusto mi ni Gloria an buhay sa Bethel. Kaidto pa amay na kaming magmata, asin talagang nakatabang iyan samo sa Bethel. Pagkatapos nin mga sarong taon o labi-labi pa, nagpuon akong maglingkod bilang paratabang sa Service Committee kan Namamahalang Grupo kan Mga Saksi ni Jehova. Dangan kan 1999, ninombrahan akong magin miyembro kan Namamahalang Grupo. Dakul akong nanunudan sa asignasyon na ini, pero an pinakamahalagang nanudan ko iyo an kun gurano risang-risa na si Jesu-Cristo—bako an siisay man na tawo—an payo kan Kristiyanong kongregasyon.

Pag ginigirumdom ko an mga pangyayari sa buhay ko, kun minsan namamatian kong medyo arog ako ni propeta Amos. Tinawan nin atensiyon ni Jehova an mapakumbabang pastor na iyan na sa pana-panahon may menos na trabaho bilang paratudok nin mga igos nin sikomoro—ibinibilang na kakanon nin mga pobre. Ninombrahan nin Diyos si Amos bilang propeta, na sarong asignasyon na talagang mayaman sa espirituwal. (Amos 7:14, 15) Arog niya, tinawan man ako nin atensiyon ni Jehova, sarong aki nin tios na paratanom sa Liberty, Indiana, asin abunda niyang binendisyunan—na sa kadakulan dai ko kayang saro-saruon! (Tal. 10:22) Talagang namamatian ko na dawa an buhay ko nagpuon na tios sa materyal, pero ngunyan mayaman na sa espirituwal, mas mayaman pa kisa sa pinapangarap ko!