1, 2. (a) Ano daw an magigin buhay kun mayo an Bibliya? (b) Ano an makakatabang sa sato na mas lalong makinabang sa Bibliya?

ANO daw an magigin buhay mo kun mayo an Bibliya? Mayo kang mapagkukuanan nin mapagtitiwalaan na mga sadol para sa pang-aroaldaw na buhay. Dai ka makakakua nin nakakakontentong simbag sa mga hapot mo dapit sa Diyos, buhay, asin puturo. Saka dai mo maaaraman an mga ginibo ni Jehova kaidto para sa mga tawo.

² Marahay na sana ta bakong arog kaiyan an sitwasyon ta. Itinao sa sato ni Jehova an saiyang Tataramon, an Bibliya. Asin sinigurado niya sa sato na magdadanay an mensahe kaiyan sagkod lamang. Kinotar ni apostol Pedro an Isaias 40:8. An pinapanungdan kaiyan iyo an mensahe nin Diyos sa katawuhan, pero aplikado man iyan sa Bibliya. (Basahon an 1 Pedro 1:24, 25.) Siyempre, makikinabang kita sa Bibliya lalo na kun nababasa ta iyan sa lengguwaheng nasasabutan tang marhay. Haloy nang aram iyan kan mga tawong may pagpapahalaga sa Tataramon nin Diyos. Sa laog nin dakul na taon, may mga sinserong  indibidwal na naghinguwang maitradusir asin maidistribwir an Bibliya, sa ibong nin grabeng pagkontra asin kadipisilan. An kamawutan nindang iyan kauyon kan kabutan nin Diyos na “an gabos na klase nin tawo maligtas asin makaabot sa tamang kaaraman mapadapit sa katotoohan.”—1 Tim. 2:3, 4.

3. Ano an pag-uulayan ta sa artikulong ini? (Hilingon an ritrato sa kapinunan kan artikulo.)

³ Sa artikulong ini, pag-uulayan ta an mga halimbawa kun paano nagdanay an Tataramon nin Diyos sa ibong nin (1) mga pagbabago sa lengguwahe, (2) mga pagbabago sa pulitika na nakaimpluwensiya sa lengguwaheng ginagamit kan mga tawo, asin (3) mga pagkontra sa pagtradusir kan Bibliya. Paano makakatabang sa sato an pag-uulayan niyatong ini? Mas mapapararom kaini an pagpapahalaga ta sa Tataramon nin Diyos. Mas mapapakusog man kaini an pagkamuot niyato sa Awtor kan Bibliya, na nagtao kaiyan para sa satong kapakinabangan.​—Miq. 4:2; Roma 15:4.

4. (a) Paano nagbabago an mga lengguwahe sa paglihis nin panahon? (b) Ano an nagpapahiling na mayong pinapaburan na espesipikong lengguwahe an satong Diyos, asin ano an epekto kaiyan sa saimo?

⁴ Sa paglihis nin panahon, nagbabago an mga lengguwahe. Tibaad magin ibang-iba na an kahulugan nin partikular na mga tataramon asin ekspresyon. Posibleng may maiisip kang mga halimbawa kaiyan sa mismong lengguwahe nindo. Totoo man ini sa Hebreo asin Griego, an duwang pinakaginamit na lengguwahe sa pagsurat kan Bibliya. An modernong Hebreo asin Griego ibang-iba na sa ginamit kaidto kan isurat an Bibliya. Kaya haros gabos na tawo na gustong masabutan an Tataramon nin Diyos dapat na magbasa nin Bibliya sa sarong traduksiyon kaiyan​—dawa idtong mga tatao kan modernong Hebreo asin Griego. Inisip kan iba na makakatabang sa sainda kun maadal sinda nin suanoy na Hebreo asin Griego para mas masabutan an Bibliya. Pero, tibaad dai man iyan gayong makatabang sa sainda. * Marahay na sana ta an Bibliya o mga porsiyon kaiyan naitradusir na ngunyan sa labing 3,200 na lengguwahe. Malinaw na gusto ni Jehova na an mga tawo “sa gabos na nasyon asin tribo asin lengguwahe” magkaigwa nin oportunidad na makinabang sa saiyang Tataramon. (Basahon an Kapahayagan 14:6.) Bako daw na huli kaiyan mas napaparani ka sa satong mamumuton asin mayong pinapalain na Diyos?—Gibo 10:34.

5. Taano ta importante an King James Version?

⁵ An pagbabago nin lengguwahe sa paglihis nin panahon aplikado man sa mga lengguwaheng ginamit sa pagtradusir nin Bibliya. An sarong traduksiyon nin Bibliya na madaling masabutan kan bago pa lang ipublikar puwedeng bako nang gayong malinaw pag-abot nin panahon. Halimbawa kaiyan an King James Version na sarong traduksiyon nin Bibliya sa lengguwaheng Ingles. Inot iyan na ipinublikar kan 1611. Saro iyan sa nagin pinakapopular na Bibliyang Ingles, asin dakula an nagin epekto kaiyan sa lengguwaheng Ingles. * Pero pirang beses sanang ginamit kaiyan an pangaran nin Diyos na “Jehova.” Sa ibang mga bersikulo sa Hebreong Kasuratan kun sain orihinal na mahihiling an banal na pangaran, ginamit kan King James Version an terminong “KAGURANGNAN” na nasa darakulang letra. Sa suminunod na mga edisyon kaiyan, mahihiling man an terminong “KAGURANGNAN” na nasa darakulang letra sa nagkapirang bersikulo sa Kristiyanong Griegong Kasuratan. Sa paaging iyan, inako kan King James Version na yaon talaga an pangaran nin Diyos sa inaapod na Bagong Tipan.

6. Taano ta ipinagpapasalamat niyato na igwa kita kan New World Translation?

⁶ Kaso, sa paglihis nin mga siglo dakul na tataramon na ginamit sa King James Version an dai na  ginagamit sa modernong panahon. Totoo man iyan sa inot na mga traduksiyon nin Bibliya sa ibang mga lengguwahe. Kaya bako daw na ipinagpapasalamat ta nanggad na igwa kita kan New World Translation of the Holy Scriptures na nasa modernong lengguwahe? An bersiyon na ini makukua nin kumpleto o kabtang sana sa labing 150 lengguwahe, kaya makukua ini kan kadaklan na tawo ngunyan. Moderno asin malinaw an mga tataramon na ginamit diyan kaya madaling naaabot kan Tataramon nin Diyos an satong puso. (Sal. 119:97) An mas mahalaga, ibinalik kan New World Translation an pangaran nin Diyos sa orihinal na kinamumugtakan kaiyan sa Kasuratan.

7, 8. (a) Taano ta dai na nasasabutan kan dakul na Judio kan ikatulong siglo B.C.E. an Hebreong Kasuratan? (b) Ano an Griegong Septuagint?

⁷ Kun minsan an mga pagbabago sa pulitika nakakaimpluwensiya sa lengguwaheng ginagamit kan mga tawo, o sa komun na lengguwahe, sa sarong partikular na panahon. Paano sinigurado nin Diyos na masasabutan pa man giraray kan mga tawo an saiyang Tataramon sa ibong kan mga pagbabagong iyan? Makakatabang sa sato an sarong pangyayari kan suanoy para masimbag an hapot na iyan. An inot na 39 libro kan Bibliya isinurat kan mga Israelita, o kan mga Judio. Sa sainda inot na “ipinagkatiwala an sagradong mga kapahayagan nin Diyos.” (Roma 3:1, 2) Pero pag-abot kan mga ikatulong siglo B.C.E., dakul na Judio an dai na nakakaintindi nin Hebreo. Taano? Huling pinahiwas ni Alejandrong Dakula an sakop kan Imperyo nin Grecia paagi sa mga pananakop niya. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Mantang naglalakop an imperyong iyan, Griego na an nagigin komun na lengguwahe kan kadaklan na sakop kaiyan, pati kan mga Judio na nasa manlain-lain na parte kan imperyo. Pero huling Griego na an tinataram kan kadaklan na Judio, nagigin mas masakit na sa sainda na masabutan an Hebreong Kasuratan. Ano an nagin solusyon kaiyan?

⁸ Kan mga kabangaan kan ikatulong siglo B.C.E., itrinadusir sa Griego an inot na limang librong Hebreo kan Bibliya. Natapos itradusir an bilog na Hebreong Kasuratan kan ikaduwang siglo B.C.E. An koleksiyon na iyan nin mga libro sa Bibliya inaapod na Griegong Septuagint. Minidbid ini bilang an pinakainot na nasusurat na traduksiyon kan bilog na Hebreong Kasuratan.

9. (a) Paano nakatabang an Septuagint asin an iba pang inot na traduksiyon sa mga tawong nagbabasa kan Tataramon nin Diyos? (b) Ano an paborito mong porsiyon sa Hebreong Kasuratan?

⁹ Dakula an naitabang kan Septuagint tanganing mabasa kan mga Judiong nagtataram nin Griego asin kan iba pa an Hebreong Kasuratan. Isipa na sana an kaugmahan ninda kan madangog o mabasa ninda an Tataramon nin Diyos sa nagin lengguwahe na ninda, an Griego! Sa paglihis nin panahon, may mga porsiyon kan Bibliya na itrinadusir man sa iba pang komun na lengguwahe, arog kan Syriac, Gothic, asin Latin. Mantang binabasa kan mga tawo an Banal na Kasuratan sa lengguwaheng nasasabutan na ninda, siguradong dakul sa sainda an nagkaigwa nin paboritong mga teksto, arog ta ngunyan. (Basahon an Salmo 119:162-165.) Iyo, padagos na nagdanay an Tataramon nin Diyos sa ibong kan mga pagbabago sa komun na lengguwahe.

10. Taano ta dikiton sana an nakakabasa nin Bibliya kan panahon ni John Wycliffe?

¹⁰ May mga pagkakataon na pinurbaran kan makapangyarihan na mga lider na ulangon an ordinaryong mga tawo na mabasa an Bibliya. Pero, may sinserong mga indibidwal na kusog-buot na nanindugan laban sa mga pagkontrang iyan. Saro diyan an teologong si John Wycliffe kan ika-14 siglo. Naniniwala siyang marhay na dapat na mabasa kan gabos an Tataramon nin Diyos. Kaso kan panahon niya, dikiton sana sa Inglatera an nakakabasa nin Bibliya. Taano? An sarong dahilan  iyo na masakit makakua nin Bibliya huling mahalon iyan saka mano-mano pa iyan na kinokopya. Saro pa, kadaklan sa mga tawo dai tataong magbasa. Siguradong nadadangog man nindang binabasa sa simbahan an pirang porsiyon kan Bibliya, pero posibleng marhay na dai ninda iyan naiintindihan. Taano? Huling nasa Latin an opisyal na Bibliya kan Iglesia Katolika (an Vulgate) asin dai na nasasabutan kan ordinaryong mga tawo an lengguwaheng iyan kan Edad Medya! Paano na mabubuksan para sa mga tawo an mahalagang marhay na mensahe na yaon sa Bibliya?​—Tal. 2:1-5.

11. Ano an nagibo kan Bibliya ni Wycliffe?

¹¹ Kan 1382, ipinublikar an traduksiyon kan Bibliya sa Ingles na kan huri inapod na Bibliya ni Wycliffe. Nagin popular tulos iyan sa mga parasunod ni Wycliffe na inaapod na mga Lollard. Gusto kan mga Lollard na maabot kan Tataramon nin Diyos an isip asin puso kan ordinaryong mga tawo kaya nagbaklay sinda sa bilog na Inglatera para maghulit sa kada baryo. Sa parati, nagbabasa an mga Lollard nin porsiyon kan Bibliya ni Wycliffe sa mga nakakaulay ninda, dangan winawalatan ninda an mga ini nin kopya kaiyan na mano-manong isinurat. Dakula an nagibo kan mga paghihinguwa ninda; naibalik kaiyan an interes kan mga tawo sa Tataramon nin Diyos.

12. Ano an ginibo kan mga klero ki Wycliffe, sa Bibliya niya, saka sa mga parasunod niya?

¹² Ano an reaksiyon diyan kan mga klero? Naanggot sinda ki Wycliffe, sa Bibliya niya, saka sa mga parasunod niya. Pinersegir kan mga lider kan Iglesia Katolika an mga Lollard asin rinaot an gabos na mahiling nindang kopya kan Bibliya ni Wycliffe. Dawa kan gadan na si Wycliffe, idineklarar pa siyang erehe, o kalaban kan Iglesia Katolika. Siyempre, dai na ninda mapapadusahan an saro na gadan na. Pero, pinakutkot pa man giraray ninda an mga tulang ni Wycliffe, sinulo, dangan ipinurak an abo kaiyan sa salog nin Swift. Pero dai na napugulan kan Iglesia an pagdakul kan mga tawo na gustong magbasa asin masabutan an Tataramon nin Diyos. Sa nagsurunod na mga siglo, dakul na tawo sa Europa asin sa iba pang parte kan kinaban an nagpuon na magtradusir asin magdistribwir nin Bibliya para sa kapakinabangan kan ordinaryong mga tawo.

13. Sa ano kita kumbinsido, asin paano kaini napapakusog an satong pagtubod?

¹³ Dai dapat isipon kan mga Kristiyano ngunyan na ipinasabong nin Diyos an pagtradusir kan  Septuagint, Bibliya ni Wycliffe, King James Version, o kan iba pang traduksiyon. Pero, kun babalikan ta kun paano naipublikar an mga iyan asin an dakul na iba pang traduksiyon kan Bibliya, kumbinsido nanggad kita na arog kan ipinanuga ni Jehova, nagdanay an saiyang Tataramon. Napapakusog nanggad kaini an satong pagtubod na mauutob man an gabos na iba pang ipinanuga ni Jehova.—Jos. 23:14.

14. Paano napapararom kan Tataramon nin Diyos an satong pagkamuot sa saiya?

¹⁴ Pag pinag-aadalan ta kun paano iningatan ni Jehova an Bibliya sa laog nin dakul na taon, dai sana kaiyan napapakusog an pagtubod ta kundi napapararom man kaiyan an satong pagkamuot sa saiya. * Tutal, taano man nanggad ta itinao niya an saiyang Tataramon? Saka taano ta sinigurado niyang magdadanay iyan? Huli ta namumutan niya kita, asin gusto niya kitang tukduan para makinabang kita. (Basahon an Isaias 48:17, 18.) Kaya, natural sanang mapapahiro kita kan pagkamuot ni Jehova na kamutan man siya asin utubon an saiyang mga tugon.​—1 Juan 4:19; 5:3.

15. Ano an pag-uulayan ta sa sunod na artikulo?

¹⁵ Malinaw na huling pinapahalagahan ta an Tataramon nin Diyos, siguradong gusto niyatong makinabang diyan nin lubos. Paano kita lubos na makikinabang sa satong personal na pagbasa nin Bibliya? Ano an makakatabang sa sato na madara sa Bibliya an atensiyon kan mga nakakaulay ta sa ministeryo? Ano an puwedeng gibuhon kan mga nagtutukdo sa kongregasyon tanganing masigurado na basado sa Bibliya an saindang pagtutukdo? Pag-uulayan niyato an simbag sa mga hapot na ini sa sunod na artikulo.