An “Nagluluhang” Kahoy Asin an Bersatil na “mga Luha” Kaiyan

‘Kumua kamo nin balsamo para sa kolog,’ an sabi kan Jeremias 51:8. An paghanap sa saro sa mga kinukuanan kan biyong nakapakakalma asin nakabobolong na likidong ini madara sa sato sa isla nin Chios, sa Dagat na Aegean.

SA KAPINONAN nin tig-init, an mga paraoma sa Chios nag-aandam sa pag-ani sa pambihirang marhay na paagi. Pakatapos nindang sighidan an daga, linalapatan ninda nin puting dalipay an palibot nin garo palongpong na mga kahoy na pirmeng berde na inaapod na mga poon nin mastic. Dangan ginugurot kan mga paraoma an ubak, na nagpapangyaring “lumuha” an mga kahoy. An malungsing “mga luha” na pulot nagpopoon na bumolos. Pakalihis nin duwa o tolong semana, an mga toro na pulot minatagas asin tinitipon iyan kan mga paraoma, magsalang direkta hale sa poon o hale sa ibabaw kan dalipay sa ibaba. An “mga luha” na ini, na inaapod na pulot na mastic, haloy nang ginagamit sa paggibo nin balsamo.

Minsan siring, bago an panahon nin pangungua kaipuhan an tiyaga asin kahigosan. An piripit, abohon na mga poon haloyon magdakula. Kaipuhan an 40 sagkod 50 taon tanganing lubos na dumakula an sarong kahoy​—sa parate poon dos sagkod tres metros an langkaw.

Apuera sa trabahong paggurot sa mga poon asin pagtipon kan “mga luha,” dugang pang trabaho an kaipuhan tanganing makaprodusir nin mastic. Pakatapos tiponon kan mga paraoma an “mga luha” na mastic, sinasaligsig, linilinigan, asin kinaklaseklase ninda an mga ini depende sa kadakulaan asin kalidad. Sa huri, an mastic linilinigan pa nin orog dangan puede nang gamiton sa dakol na bagay.

An Kasaysayan kan Mahalagang Marhay na Tanom

An termino sa Ingles na “mastic” hale sa termino sa Griego na nangangahulogan “pagragoton an mga ngipon.” (Mateo 8:12; Kapahayagan 16:10) An ngaran na ini nagsusuherir na poon kan suanoy na mga panahon, an pulot na mastic ginagamit na singasinga tanganing pahamoton an hangaw.

An pinakadaan na impormasyon manongod sa mastic hale ki Herodoto, historyador na Griego kan ikalimang siglo B.C.E. Nasambitan kan iba pang suanoy na autor asin doktor​—kaiba si Apolodoro, Dioscorides, Teoprasto, asin Hipocrates​—an paggamit sa mastic bilang medisina. Minsan ngani an mga poon nin mastic nagtutubo sa bilog na kalabaan kan Baybayon nin Mediterraneo, poon kan mga 50 C.E., an pagprodusir nin mastic haros ginigibo sa Chios sana. Asin an mastic iyo an prinsipal na interes kan mga nangongkistar sa Chios, poon sa mga Romano sagkod sa mga taga Genoa patin sagkod sa mga Otomano.

Bersatil na Mastic

Ginamit kan suanoy na mga doktor nin Egipto an mastic tanganing bolongon an manlaenlaen na  kamatean, kaiba an pagkurso asin rayuma. Ginamit man ninda iyan bilang insenso asin sa paggibo nin momiya. An poon nin mastic tibaad saro sa mga kinukuanan kan ‘balsamo nin Galaad,’ na bantog sa Biblia huli ta iyan nakakabolong asin huli ta iyan nagagamit bilang kosmetik asin sa pag-embalsamar. (Jeremias 8:22; 46:11) Isinusuherir pa ngani na an poon nin kahoy na nagpapaluwas nin stacte, saro sa mga elemento kan mahamot na banal na insenso na sa sagradong paggamit sana, tibaad kabilang sa pamilya nin mga poon nin mastic.​—Exodo 30:​34, 35.

Ngonyan, an mastic yaon sa mga barnis na nagpoprotehir sa mga oil painting, muebles, asin instrumento sa pagtugtog. Ginagamit iyan bilang insulasyon asin proteksion na dai mataros nin tubig, asin ibinibilang iyan na saro sa pinakamarahay na sangkap tanganing dai magbago an kolor kan mga tugma na ginagamit sa tela asin mga pinta na ginagamit nin pintor. An mastic ginagamit man sa paggibo nin pandukot asin sa pagtugma nin anit. Huli sa mahamot na alimyo kaiyan asin iba pang kualidad, an mastic ginagamit sa paggibo nin sabon, kosmetik, asin olor.

An mastic nasambitan sa 25 opisyal na lista nin mga bolong sa bilog na kinaban. Iyan parateng ginagamit sagkod ngonyan sa paggibo nin tradisyonal na mga bolong sa kinaban nin mga Arabe. An mastic ginagamit man sa paggibo nin semento na ginagamit kan mga dentista asin bilang hapin sa laog nin mga kapsulang tinutumar.

Bilang kinukuanan kan balsamo, an bersatil na “mga luha” kan “nagluluhang” poon nin mastic nakapakalma asin nakabolong sa laog nin dakol nang siglo. Kun siring, may marahay na dahelan na an hula ni Jeremias nagsasabi: ‘Kumua kamo nin balsamo para sa kolog.’

[Mga ritrato sa pahina 31]

Chios

Pangungua nin “mastic”

An “mga luha” nin “mastic” maingat na tinitipon

[Credit Lines]

An Chios asin ipinintang panahon nin pangungua: Sa karahayan nin boot kan Korais Library; an gabos na iba pa: Kostas Stamoulis