Empatiya—Nakakatabang sa Pagpaheling nin Kabootan Asin Pakikidamay

“BASTA mapaginhawa nindo an kolog na namamatean kan iba, an buhay bakong basang sana,” an isinurat ni Helen Keller. Nasasabotan nanggad ni Keller an emosyonal na kolog. Sa edad na 19 bulan, naghelang sia na nagin dahelan na sia biyong nabuta asin nabungog. Alagad tinokdoan si Helen nin sarong madinamayon na maestra na magbasa asin magsurat sa Braille asin, sa huri, magtaram.

Aram na marhay kan maestra ni Keller, si Ann Sullivan, an kadesganaran nin sakit na labanan an diperensia sa pisikal. Sia mismo haros buta na. Alagad pasensiosong nag-imbento nin paagi si Ann tanganing makakomunikar ki Helen paagi sa “pagdeletriya” nin mga letra sa kamot ni Helen. Nainspirar kan empatiya kan saiyang maestra, nagdesisyon si Helen na idusay an saiyang buhay sa pagtabang sa mga buta asin bungog. Huling napangganahan an saiya mismong diperensia paagi sa dakulang paghihingoa, sia may empatiya sa mga may arog kaiyan na kamugtakan. Gusto niang tabangan sinda.

Posibleng marhay na naobserbaran nindo na sa kinaban na ini na may kaimotan, pasil na ‘pintoan nin saro an saiyang mamomoton na pagdamay’ asin dai intindihon an mga pangangaipo nin iba. (1 Juan 3:17) Minsan siring, pinagbotan an mga Kristiano na mamotan an saindang kapwa asin magkaigwa nin makosog na pagkamoot sa lambang saro. (Mateo 22:39; 1 Pedro 4:8) Pero, aram gayod nindo an katunayan na ini: Minsan ngani biyong intension niato na mamotan an lambang saro, parateng nalilipasan niato an mga oportunidad na paginhawahon an kakologan kan iba. Tibaad iyan huli sana ta dai niato aram an mga pangangaipo ninda. An empatiya an makakatabang sa sato na makapaheling nin kabootan asin pakikidamay.

Ano an Empatiya?

An sarong diksionaryo nagsasabi na an empatiya iyo an “pakaaram kan asin pakasabot sa situwasyon, mga pagmate, asin motibo kan iba.” Iyan sinasabi man na an abilidad na ibugtak an sadiri sa situwasyon nin iba. Kaya an empatiya naghahagad na enot sa gabos masabotan niato an kamugtakan nin sarong tawo asin ikaduwa mamatean man niato an mga namamatean nia dahel sa mga kamugtakan na iyan. Iyo, kalabot sa empatiya an pakamate niato sa satong puso kan kakologan na namamatean kan iba.

An terminong “empatiya” dai naglataw sa Biblia, alagad an Kasuratan nagtataram nin indirektamente manongod sa kualidad na ini. Hinatolan ni apostol Pedro an mga Kristiano na magpaheling nin ‘pakikipagkapwa, kapadangatan sa tugang asin pakikidamay.’ (1 Pedro 3:8) An Griegong termino na trinadusir na “pakikipagkapwa” sa literal nangangahulogan na “pagdusa kaiba nin iba” o “pagkaigwa nin pakikidamay.” Si apostol Pablo nagrekomendar nin kaparehong saboot kan sinadol nia an mga kapwa Kristiano na “makigayagaya sa mga tawong naggagayagaya; makitangis sa mga tawong nagtatangis.” Idinugang pa ni Pablo: “Mag-isip kamo manongod sa iba na siring kan sa saindo man sana.” (Roma 12:​15, 16) Asin dai daw kamo maoyon na magigin haros imposibleng mamotan an satong kapwa nin siring sa satong sadiri kun dai niato ibubugtak an satong sadiri sa kamugtakan nia?

Haros gabos igwa nin sarong sokol nin natural na empatiya. Siisay daw an dai mapupukaw an boot kun nakakaheling nin makolog sa boot na mga ladawan nin nagugutom na mga aki o nariribok an boot na mga dulag? Siisay na mamomoton na ina an kayang dai intindihon an paghibi kan saiyang aki? Alagad  bakong gabos na pagdusa madaling marisa. Abaa kadepisil na masabotan an pagmate nin saro na nakakaeksperyensia nin depresyon, sarong nakatagong pisikal na depekto, o dawa nin diperensia sa pagkakan​​—kun kita mismo nungkang nagkaigwa kan siring na mga problema! Minsan siring, ipinapaheling kan Kasuratan na puede asin maninigo kitang magpatalubo nin pakikipagkapwa sa mga bako tang kapareho an kamugtakan.

Nasa Kasuratan na mga Halimbawa nin Empatiya

Si Jehova an satong pangenot na halimbawa nin empatiya. Maski sia mismo sangkap, dai nia kita inaasahan na magin sangkap, “huli ta sia mismo nakaaaram na gayo kan pagkaporma sa sato, na ginigirumdom na kita kabokabo.” (Salmo 103:14; Roma 5:12) Dugang pa, huling aram nia an satong mga limitasyon, ‘dai nia itotogot na masugotan kita nin labi sa satong makakaya.’ (1 Corinto 10:13) Paagi sa saiyang mga lingkod asin saiyang espiritu, tinatabangan nia kitang makua an solusyon.​—Jeremias 25:​4, 5; Gibo 5:32.

Namamatean mismo ni Jehova an kolog na inaagihan kan saiyang mga lingkod. Sinabihan nia an mga Judio na nagbalik hale sa Babilonya: “An nagtitikwil sa saindo nagtitikwil sa basilig kan sakong mata.” (Zacarias 2:8) Huling naaaraman na marhay an empatiya nin Dios, an parasurat sa Biblia na si David nagsabi sa saiya: “Bugtakan an sakuyang mga luha sa saimong supot na anit. Bako daw na iyan yaon sa saimong libro?” (Salmo 56:8) Abaa kanakararangang maaraman na nagigirumdoman ni Jehova ​​—na garo iyan nakasurat sa sarong libro​​—an mga luha kan saiyang fiel na mga lingkod mantang sinda nagmamaigot na magdanay sa saindang integridad!

Arog kan saiyang langitnon na Ama, si Jesu-Cristo mapagrisa sa mga pagmate kan iba. Kan paomayan nia an sarong bungog, isinuway nia ini, tibaad tanganing an milagrosong pagkaomay nia dai makapasupog o makabigla sa saiya. (Marcos 7:32-35) Sa saro pang pangyayari, naheling ni Jesus an sarong balo na ilolobong an solo-solong aki nia. Tolos na namatean nia an kolog na namamatean kan babae, rinanihan an prosisyon sa gadan, asin binuhay liwat an hoben na lalaki.​—Lucas 7:11-16.

Pagkabuhay nia liwat, kan nagpaheling si Jesus ki Saulo sa dalan pasiring sa Damasco, ipinaaram nia ki Saulo kun paano sia naapektaran kan maisog na paglamag kaini sa saiyang mga disipulo. “Ako si Jesus, na pinaglalamag mo,” an sabi nia saiya. (Gibo 9:3-5) Namate mismo ni Jesus an kolog na inagihan kan saiyang mga disipulo, arog nin sarong ina na namamate an kolog kan saiyang may helang na aki. Siring man, bilang satong langitnon na Halangkaw na Saserdote, si Jesus ‘nakikidamay sa satong mga kaluyahan,’ o segun sa bersion ni Rotherham, sia may “pakikipagkapwa sa satong mga kaluyahan.”​—Hebreo 4:15.

Nakanood si apostol Pablo na magin mapagrisa sa pagdusa asin pagmate kan iba. “Siisay an maluya, asin bako akong maluya? Siisay an nasisingkog, asin dai ako naaanggot?” an ihinapot nia. (2 Corinto 11:29) Kan an sarong anghel milagrosong pinalibre si Pablo asin Silas sa bilanggoan sa Filipos, an enot na naisip ni Pablo iyo an ipaaram sa bantay sa bilanggoan na mayo nin siisay man na nakadulag. May empatiya niang naisip na an bantay sa bilanggoan tibaad maghugot. Aram ni Pablo na oyon sa kaugalean sa Roma, an sarong bantay sa bilanggoan papadusahan nin grabe kun makadulag an sarong bilanggo​​—nangorogna kun ininstruksionan siang bantayan iyan na marhay. (Gibo 16:24-28) An nagliligtas-buhay na akto nin kabootan ni Pablo nakatudok sa boot kan bantay sa bilanggoan, asin sia saka an bilog niang pamilya naggibo nin mga lakdang tanganing magin mga Kristiano.​—Gibo 16:30-34.

Paano Kukultibaron an Empatiya

Paorootro kitang ineenkaminar kan Kasuratan na arogon an satong langitnon na Ama asin an saiyang Aki, si Jesu-Cristo, kaya an empatiya sarong kualidad na kaipuhan niatong pataluboon. Paano niato magigibo ini? May tolong prinsipal na paagi kun paano niato mapapaoswag an satong pagigin mapagrisa sa pangangaipo asin pagmate kan iba: paagi sa paghinanyog, paagi sa pag-obserbar, asin paagi sa pag-imahinar.

Maghinanyog. Paagi sa maingat na paghinanyog maaaraman niato kun anong mga problema an inaatubang kan iba. Asin kun mas marhay kitang maghinanyog, mas posibleng marhay na magsabi sinda kan nasa boot ninda asin ihayag an saindang mga namamatean. “Puede akong magsabi sa sarong magurang sa kongregasyon kun kompiado ako na sia mahinanyog sa sako,” an paliwanag ni Miriam. “Gusto kong maaraman na nasasabotan nia talaga an sakong problema. An kompiansa ko saiya minakosog kun hinahapot nia ako nin nagsisiyasat na mga hapot na nagpapaheling na sia maingat na naghinanyog sa sinabi ko sa saiya.”

Mag-obserbar. Bakong gabos masabi kun ano an nasa boot ninda o ano an mga inaagihan ninda. Minsan siring, maririsa nin sarong alistong nag-oobserbar kun an sarong kapwa Kristiano garo baga nagmomondo nin makuri, kun an sarong tinedyer habo nang makipag-olay, o kun an sarong maigot na parahayag nawawaran na nin entusiasmo. An abilidad na ini na maaraman an sarong problema sa pagpopoon pa sana kaiyan mahalagang marhay sa mga magurang. “Sa dai maaraman na paagi, aram na kan sakong ina an nasa  boot ko bago pa man ako makipag-olay sa saiya,” an sabi ni Marie, “kaya pasil sako na sabihon sa saiya nin prangka an sakong mga problema.”

Gamiton an saindong imahinasyon. An pinakaepektibong paagi tanganing pukawon an empatiya iyo an paghapot sa sadiri: ‘Kun ako an yaon sa kamugtakan nia, ano daw an mamamatean ko? Ano daw an magigin reaksion ko? Ano daw an kakaipuhanon ko?’ An tolong falsong pararanga ni Job mayong kakayahan na ibugtak an saindang sadiri sa saiyang kamugtakan. Huli kaini, kinondenar sia ninda sa iniimahinar sanang mga kasalan na ipinamugtak nindang nakomiter nia.

Parateng mas pasil sa bakong sangkap na mga tawo na husgaran an mga sala kisa intindihon an mga saboot. Minsan siring, kun magmamaigot kita na imahinaron an kasakitan nin saro na nagsasakit nin makuri, matatabangan kita kaiyan na makidamay imbes na magkondenar. “Mas marahay na hatol an ikinakatao ko kun maingat akong naghihinanyog asin pinagmamaigotan kong masabotan an bilog na situwasyon bago pumoon sa pagtao nin mga suhestion,” an komento ni Juan, sarong eksperyensiadong magurang sa kongregasyon.

Mapadapit digdi nakatabang sa dakol an mga publikasyon na idinidistribwir kan Mga Saksi ni Jehova. Tinokar kan mga magasin na Torrengbantayan asin Awake! an komplikadong mga problema arog kan depresyon asin pagmaltrato sa aki. An napapanahon na impormasyon na ini nakatatabang sa mga nagbabasa na magin mas mapagrisa sa mga saboot kan mga nagdudusa nin siring na mga bagay. Siring man, dakol na magurang an natabangan kan librong Questions Young People Ask​​—Answers That Work na makamate nin simpatiya sa mga problema kan saindang mga aki.

Nakatatabang an Empatiya sa Kristianong mga Aktibidad

Pira sana sa sato an puedeng dai magmangno sa mamondong kamugtakan nin sarong nagugutom na aki kun may kakanon kita na puedeng ihiras sa saiya. Kun kita may empatiya, mamamansayan man niato an espirituwal na kamugtakan nin sarong tawo. An Biblia nagsasaysay manongod ki Jesus: “Kan maheling nia an mga kadaklan naherak sia sa sainda, huli ta sinda naanitan asin nagkakaralagalag siring sa mga karnero na mayong pastor.” (Mateo 9:36) Minilyon ngonyan an nasa kaparehong kamugtakan sa espirituwal, asin kaipuhan ninda nin tabang.

Siring kan kaaldawan ni Jesus, tibaad kaipuhan niatong haleon an prehuwisyo o nakatanom nang tradisyon tanganing mataros an puso nin nagkapirang tawo. An may empatiyang ministro naghihingoang makakua nin puntong mapagkakaoyonan o makipag-olay manongod sa mga tema na nasa isip kan mga tawo tanganing magin mas nakaaakit an saiyang mensahe. (Gibo 17:​22, 23; 1 Corinto 9:20-23) An mga gibo nin kabootan na minomotibar nin empatiya puede man na gibohon na mas mapaghimate an mga nagdadangog sa sato sa mensahe kan Kahadean, arog kan nangyari sa bantay sa bilanggoan sa Filipos.

An empatiya mahalagang marhay sa pagtabang sa sato na palampason an mga pagkukulang kan iba sa laog kan kongregasyon. Kun hihingoahon niato na saboton an saboot nin sarong tugang na nakakolog sa boot niato, daing duwa-duwa na magigin mas pasil para sa sato na patawadon sia. Posibleng arog man kaiyan an nagin reaksion niato kun yaon kita sa kaparehong situwasyon asin kaparehong pinaghalean. An empatiya ni Jehova an nagpapahiro sa saiya na ‘girumdomon na kita kabokabo,’ kaya bako daw na an empatiya niato an maninigong magmotibar sa sato na pagpasensiahan an mga pagkabakong sangkap kan iba asin ‘sueltong patawadon sinda’?​—Salmo 103:14; Colosas 3:13.

Kun kita kaipuhan na magtao nin hatol, gigibohon ta gayod iyan sa mas maboot na paagi kun nasasabotan niato an mga pagmate asin pagigin sensitibo kan napasala. Ipinagigirumdom sa sadiri kan may empatiyang Kristianong magurang sa kongregasyon: ‘Puedeng makagibo man ako kan salang ini. Puede akong mamugtak sa situwasyon nia.’ Sa siring irinerekomendar ni Pablo: “Pagmaigotan nindo na pakarhayon giraray an tawong iyan sa espiritu nin kahoyoan, mantang binabantayan man nindo an saindong sadiri, ta tibaad kamo masugotan man.”​—Galacia 6:1.

An empatiya puede man na magtulod sa sato na mag-alok nin praktikal na tabang kun may kakayahan kitang gibohon iyan, dawa ngani an sarong kapwa Kristiano tibaad nagduduwaduwang maghagad kaiyan. Si apostol Juan nagsurat: “An siisay man na igwa nin pansustento sa buhay kan kinaban na ini asin naheheling an saiyang tugang na nasa pangangaipo alagad minapinto kan saiyang mamomoton na pagdamay sa saiya, paano an pag-erok kan pagkamoot nin  Dios sa saiya? . . . Mamoot kita, bakong sa tataramon ni sa dila, kundi sa gibo asin katotoohan.”​—1 Juan 3:​17, 18.

Tanganing mamoot “sa gibo asin katotoohan,” kaipuhan ngunang maheling niato an partikular na mga pangangaipo kan satong tugang. Maingat daw niatong inoobserbaran an mga pangangaipo kan iba sa katuyohan na tabangan sinda? Iyan an kahulogan kan empatiya.

Kultibaron an Pakikipagkapwa

Tibaad bakong natural sa sato na magpaheling na marhay nin empatiya, pero puede niatong kultibaron an pakikipagkapwa na ini. Kun kita naghihinanyog nin mas atento, nag-oobserbar nin mas alisto, asin mas parateng iniimahinar na kita an nasa situwasyon kan iba, an satong empatiya matalubo. Bilang resulta makakamate kitang itinutulod na magpaheling nin orog pang pagkamoot, kabootan, asin pakikidamay sa satong mga aki, sa ibang Kristiano, asin sa satong kapwa.

Dai noarin man pagtogotan an kaimotan na pogolan an pagtalubo kan saindong empatiya. “Maninigo na mayo sa saindo na mag-isip sana kan sadiri niang mga bagay-bagay,” an isinurat ni Pablo, “kundi isipon man an intereses nin ibang tawo.” (Filipos 2:​4, Phillips) An satong daing katapusan na ngapit nakadepende sa empatiya ni Jehova asin kan saiyang Halangkaw na Saserdote, si Jesus-Cristo. Huli kaini, igwa kita nin moral na obligasyon na kultibaron an kualidad na ini. An satong empatiya an matao sa sato nin puersa na magin mas marahay na mga ministro asin mas marahay na mga magurang. Orog sa gabos, matabang sa sato an empatiya na maaraman na “igwang orog na kaogmahan sa pagtao kisa pag-ako.”​—Gibo 20:35.