Hula ni Isaias—Liwanag Para sa Bilog na Katawohan II

Kapitulo Beinte-Singko: Sarong Pamibi nin Pagsolsol

Isaias 63:15–​64:12

1, 2. (a) Ano an katuyohan kan disiplina nin Dios? (b) Anong pagpili an mapapaatubang sa mga Judio pakatapos akoon an disiplina ni Jehova?

AN KALAGLAGAN kan Jerusalem asin kan templo kaini kan 607 B.C.E. disiplina hale ki Jehova, sarong kapahayagan kan saiyang labi-labing pagdesaprobar. Maninigo sa magabat na padusa an suwayan na nasyon nin Juda. Pero, bakong intension ni Jehova na pohoon an mga Judio. Naunabihan ni apostol Pablo an katuyohan kan disiplina ni Jehova kan sia magsabi: “Totoo, mayong disiplina na sa presente garo nakagagayagaya, kundi nakamomondo; pero pagkatapos duman sa mga napatood kaiyan iyan nagbubunga nin toninong na bunga, arin na baga, an katanosan.”​—Hebreo 12:11.

² Ano daw an magigin reaksion kan mga Judio sa mapait na eksperyensia? Ikakaongis daw ninda an disiplina ni Jehova? (Salmo 50:​16, 17) O aakoon daw ninda iyan bilang pagsasanay? Magsosolsol daw sinda asin maoomayan? (Isaias 57:18; Ezequiel 18:23) Isinusuherir kan hula ni Isaias na kisuerra may nagkapira sa dating mga nag-eerok sa Juda an mahimate nanggad sa disiplina. Poon sa ultimong mga bersikulo kan kapitulo 63 asin padagos sagkod kapitulo 64, an nasyon nin Juda ipinaheheling bilang sarong nagbabasol na banwaan na minadolok ki Jehova na may odok sa pusong pagngayongayo. Si propeta Isaias, para sa saiyang mga kahimanwa na magigin desterrado sa ngapit, namibi nin pagsolsol. Mantang ginigibo ini, nagtataram sia manongod sa maabot na mga pangyayari na garo baga heling-heling niang nangyayari na an mga iyan.

Sarong May Pagkaludok na Ama

3. (a) Paano pinamuraway si Jehova kan makahulang pamibi ni Isaias? (b) Paano ipinaheheling kan pamibi ni Daniel na an makahulang pamibi ni Isaias nagrerepresentar sa mga kaisipan kan nagsosolsol na mga Judio sa Babilonya? (Helingon an kahon sa pahina 24.)

³ Si Isaias namibi ki Jehova: “Dumungaw ka hale sa langit asin humeling ka hale sa saimong halangkawon na erokan na may kabanalan asin kagayonan.” An propeta nagtataram manongod sa espirituwal na kalangitan, kun saen nag-eerok si Jehova asin an saiyang dai naheheling na espiritung mga linalang. Ipinahahayag an mga kaisipan kan desterradong mga Judio, si Isaias nagpapadagos: “Haen an saimong kaigotan asin an bilog mong kosog, an pagkaribok kan saimong nasa laog na mga kabtang, patin an saimong mga pagkaherak? Sa sakuya an mga iyan nagpogol sa saindang sadiri.” (Isaias 63:15) Pinogolan ni Jehova an saiyang kapangyarihan asin kinontrol an saiyang hararom na mga pagmate​—“an pagkaribok kan [saiyang] nasa laog na mga kabtang, patin an [saiyang] mga pagkaherak”​—sa saiyang banwaan. Pero, si Jehova an “Ama” kan Judiong nasyon. Si Abraham asin Israel (Jacob) an saindang natural na mga apoon, alagad kun buhayon liwat an mga ini, posible nanggad na isikwal ninda an saindang apostatang mga gikan. Mas dakula an pagkaludok ni Jehova. (Salmo 27:10) Si Isaias mapagpasalamat na nagsasabi: “Ika, O Jehova, an Ama niamo. An samong Paratubos kan suanoy pang panahon an saimong ngaran.”​—Isaias 63:16.

4, 5. (a) Sa anong sentido na linagalag ni Jehova an saiyang banwaan hale sa saiyang mga dalan? (b) Anong klaseng pagsamba an gusto ni Jehova?

⁴ Si Isaias nagpapadagos paagi sa odok sa pusong kapahayagan: “O Jehova, taano ta padagos mo kaming linalagalag hale sa saimong mga dalan? Taano ta pinatatagas mo an samong puso tumang sa pagkatakot sa saimo? Magbalik ka sa kapakanan kan saimong mga lingkod, an mga tribo kan saimong minanang rogaring.” (Isaias 63:17) Iyo, ipinapamibi ni Isaias na itao logod liwat ni Jehova an saiyang atension sa saiyang mga lingkod. Pero sa anong sentido linalagalag ni Jehova an mga Judio hale sa saiyang mga dalan? Si Jehova daw an responsable sa katagasan kan saindang puso na nagresulta sa pagkawara ninda nin takot sa saiya? Bako, kundi itinogot nanggad nia iyan, asin sa pagkadesesperar ninda an mga Judio nanangis na tinawan sinda ni Jehova nin siring na katalingkasan. (Exodo 4:21; Nehemias 9:16)  Minawot ninda na nag-interbenir kutana si Jehova tanganing pogolan sinda sa paggibo nin sala.

⁵ Siempre, bakong arog kaiyan an pagtratar nin Dios sa mga tawo. Kita mga libre ahente moral, asin tinotogotan kita ni Jehova na magdesisyon para sa satong sadiri kun baga sia kukuyogon niato o dai. (Deuteronomio 30:15-19) An gusto ni Jehova pagsamba na gikan sa puso asin isip na motibado nin tunay na pagkamoot. Huli kaini, tinogotan nia an mga Judio na gamiton an saindang libreng kabotan, minsan ngani pinabayaan sinda kaini na magrebelde tumang sa saiya. Sa paaging ini na pinatagas nia an saindang puso.​—2 Cronica 36:14-21.

6, 7. (a) Ano an resulta kan pagbaya kan mga Judio sa mga dalan ni Jehova? (b) Anong basang sanang kamawotan an ipinahayag, alagad mayo nin deretso an mga Judio na umasa sa ano?

⁶ Ano an resulta? Si Isaias makahulang nagsasabi: “Sa dikit na panahon nagin kagsadiri an saimong banal na banwaan. Binatayan kan samong mga kaiwal an saimong santuaryo. Sa laog nin halawig na panahon kami nagin siring sa dai mo pinamahalaan, siring sa mga dai inapod sa saimong ngaran.” (Isaias 63:​18, 19) An banwaan ni Jehova nagin kagsadiri kan saiyang santuaryo sa dikit na panahon. Dangan itinogot ni Jehova na iyan malaglag asin idistiero an saiyang nasyon. Kan iyan mangyari, garo baga dai nagkaigwa nin tipan sa pag-oltanan nia asin kan mga gikan ni Abraham asin garo baga sinda dai inapod sa ngaran nia. Ngonyan na bihag sa Babilonya, an mga Judio nag-aagrangay sa saindang kadaihan nin paglaom: “O kun pinakit mo sana an langit, kun nagbaba ka sana, kun an mismong mga bukid nagkunogkunog huli sa saimo, kun paanong pinalalaad nin kalayo an palongpong na kahoy, asin pinakakalakaga nin kalayo an tubig, tanganing ipamidbid an saimong ngaran sa mga kaiwal mo, tangani na huli sa saimo maribok an mga nasyon!” (Isaias 64:​1, 2) Talagang may kapangyarihan si Jehova na magligtas. Kaya nia nanggad kutana na bumaba asin makipaglaban para sa saiyang banwaan, na pinapakit an garo langit na mga sistema nin gobyerno asin ginagaba an garo bukid na mga imperyo. Puede kutanang ipinamidbid ni Jehova an saiyang ngaran paagi sa pagpaheling kan saiyang naglalaad na kaigotan para sa saiyang banwaan.

⁷ Nagibo na ni Jehova an siring na mga bagay kan nakaagi. Isinasaysay ni Isaias: “Kan gumibo ka nin makangingirhat na mga bagay na dai lamang niamo linalaoman, ika buminaba. Huli sa saimo an mga bukid nagkunogkunog.” (Isaias 64:3) Ipinaheling kan siring na dakulang mga gibo an kapangyarihan asin pagka-Dios ni Jehova. Minsan siring,  mayong deretso an bakong fiel na mga Judio kan panahon ni Isaias na umasa na arog man kaiyan an gigibohon ni Jehova para sa saindang kapakinabangan.

Si Jehova Sana an Makapagliligtas

8. (a) Ano an sarong kalaenan ni Jehova sa falsong mga dios kan mga nasyon? (b) Taano ta dai naghiro si Jehova tanganing iligtas an saiyang banwaan apisar na kaya niang gibohon iyan? (c) Paano kinotar asin iinaplikar ni Pablo an Isaias 64:4? (Helingon an kahon sa pahina 27.)

⁸ An falsong mga dios dai makagigibo nin makapangyarihan na mga pagliligtas para sa mga nagsasamba sa sainda. Si Isaias nagsurat: “Poon kan suanoy na panahon mayo nin siisay man na nakadangog, ni may siisay man na nagkiling kan saindang talinga sa pagdangog, ni may siisay man na nakaheling nin sarong Dios, apuera saimo, na naghihiro para sa saro na padagos na nag-aasa sa saiya. Sinabat mo an saro na naggagayagaya asin naggigibo nin katanosan, an mga padagos na naggigirumdom sa saimo sa saimong mga dalan.” (Isaias 64:​4, 5a) Si Jehova sana “an parabalos sa mga maigot na naghahanap sa saiya.” (Hebreo 11:6) Sia naghihiro tanganing protehiran an mga naggigibo nin katanosan asin an mga naggigirumdom sa saiya. (Isaias 30:18) Naghiro daw an mga Judio sa paaging ini? Dai. Si Isaias nagsasabi ki Jehova: “Uya! Ika mismo naanggot, mantang padagos kaming nagkakasala​—nasa mga iyan sa halawig na panahon, asin maninigo daw kaming maligtas?” (Isaias 64:5b) Huling may halawig na rekord nin paorootrong pagkakasala an banwaan nin Dios, mayo nin dahelan si Jehova na pogolan an saiyang gurobgutob asin humiro para sa saindang kaligtasan.

9. Ano an puedeng laoman kan nagsosolsol na mga Judio, asin ano an manonodan niato digdi?

⁹ Dai na puedeng ibalik kan mga Judio an nakaagi, alagad kun sinda magsolsol asin magbalik sa tunay na pagsamba, makalalaom sinda sa kapatawadan asin mga bendisyon sa ngapit. Babalosan ni Jehova an mga nagsosolsol sa itinalaan niang panahon paagi sa pagbutas sa sainda sa pagkabihag sa Babilonya. Pero, kaipuhan nindang magin mapasensia. Sa ibong kan saindang pagsolsol, dai babagohon ni Jehova an saiyang iskedyul. Minsan siring, kun sinda magdanay na mapagbantay asin naghihimate sa kabotan ni Jehova, nakaseseguro sinda na bubutasan sa huri. Kaagid kaiyan, an mga Kristiano ngonyan mapasensiang naghahalat ki Jehova. (2 Pedro 3:​11, 12) Isinasapuso niato an mga tataramon ni apostol Pablo, na nagsabi: “Dai kita mag-ontok sa paggibo nin karahayan, huli ta sa talaan na kapanahonan kita mag-aani kun kita dai mapagal.”​—Galacia 6:9.

10. Anong kawaran nin kakayahan an prangkang ibinuyboy sa pamibi ni Isaias?

¹⁰ An makahulang pamibi ni Isaias bako sanang basta pormal na pagbuyboy nin kasalan. Ipinapahayag kaiyan an sinserong pagrekonoser sa kawaran nin kakayahan kan nasyon na iligtas an sadiri kaiyan. An propeta nagsasabi: “Kami nagin siring sa saro na maati, kami gabos, asin an gabos niamong gibo nin katanosan siring sa gubing para sa panahon nin pagregla; asin mawawara kami siring sa mga dahon, kami gabos, asin dadarahon kami kan samong mga sala siring sa doros.” (Isaias 64:6) Kan matapos an pagkadistiero, tibaad dai na naggigibo nin apostasiya an nagsosolsol na mga Judio. Tibaad ki Jehova na sinda nag-asa paagi sa mga gibo nin katanosan. Alagad sinda bako pa man giraray sangkap. An saindang marahay na mga gibo, minsan ngani kaomaw-omaw, garo sana namantsahan na mga gubing kun pagbayad sa kasalan an pag-oolayan. An kapatawadan ni Jehova sarong dai na kutana maninigong regalo na motibado kan saiyang pagkaherak. Dai iyan puedeng akoon bilang bayad.​—Roma 3:​23, 24.

11. (a) Anong bakong marahay na espirituwal na kamugtakan an yaon sa tahaw kan kadaklan na desterradong Judio, asin taano ta nagin siring? (b) Sairisay an marahayon na mga halimbawa nin pagtubod durante kan pagkadistiero?

¹¹ Sa pagtanaw ni Isaias sa ngapit, ano an naheling nia? An propeta namibi: “Mayo nin siisay man na nag-aapod sa saimong ngaran, mayo nin siisay man na nagmamata tanganing magkapot sa saimo; huli ta itinago mo an saimong lalauogon sa samo, asin pinangyari mong matunaw kami sa kapangyarihan kan samong sala.” (Isaias 64:7) Makaturotriste an espirituwal na kamugtakan kan nasyon. An banwaan dai nag-aapod sa ngaran nin Dios sa pamibi. Minsan ngani dai na sinda nagkakasala nin idolatriya na sarong magabat na kasalan, minalataw na pinababayaan ninda an saindang pagsamba, asin “mayo nin siisay man na nagmamata tanganing magkapot” ki Jehova. Malinaw na mayo sinda nin marahay na relasyon sa Kaglalang. Tibaad nagsasaboot an nagkapira na sinda bakong angay na makipag-olay ki Jehova sa pamibi. An iba tibaad naggigibo kan saindang pan-aroaldaw na rutina na dai na sia isinasaisip. Siempre, yaon an mga indibiduwal na arog ni Daniel, Hananias, Misael, Azarias, asin Ezequiel na kabilang sa mga nadistiero, asin sinda marahay na mga halimbawa nin pagtubod. (Hebreo 11:​33, 34) Mantang nagdadangadang an katapusan kan 70 taon na peryodo nin pagkabihag, an mga lalaking arog ni Haggeo, Zacarias, Zorobabel, asin kan  Halangkaw na Saserdote na si Josue andam na mangenot sa pag-apod sa ngaran ni Jehova. Pero, garo baga ilinaladawan kan makahulang pamibi ni Isaias an kamugtakan kan kadaklan sa mga desterrado.

“An Pagkuyog Orog na Marahay Kisa Pag-atang”

12. Paano ipinahayag ni Isaias an pagigin andam kan nagsosolsol na mga Judio na bagohon an saindang paggawe?

¹² An nagsosolsol na mga Judio andam na magbago. Bilang representante ninda, si Isaias namibi ki Jehova: “Ngonyan, O Jehova, ika an samuyang Ama. Kami an dalipay, asin ika an Paragibo nin Koron sa samo; asin kami gabos ginibo kan saimong kamot.” (Isaias 64:8) An mga tataramon na ini sa giraray nagrerekonoser sa autoridad ni Jehova bilang Ama, o Paratao nin Buhay. (Job 10:9) An mga Judio na nagsosolsol ikinomparar sa madalion mamolde na dalipay. Sa piguratibong paagi, an mga naghihimate sa disiplina ni Jehova puedeng moldehon, o pormahon, kaoyon kan mga pamantayan nin Dios. Alagad magigibo sana ini kun magpatawad si Jehova, an Paragibo nin Koron. Huli kaini, duwang beses na nakimaherak si Isaias sa saiya na girumdomon na an mga Judio saiyang banwaan: “Dai ka maggurobgutob, O Jehova, nin makuri, asin dai mo paggirumdomon sagkod lamang an samuyang kasalan. Helinga tabi ngonyan: kami gabos saimong banwaan.”​—Isaias 64:9.

13. Ano an kamugtakan kan daga nin Israel mantang an banwaan nin Dios nakadistiero?

¹³ Durante kan pagkadistiero, an tinios kan mga Judio labi pa sa pagkabihag sana sa sarong paganong daga. An gabang kamugtakan kan Jerusalem asin kan templo kaini nagtao nin katuyawan sa sainda asin sa saindang Dios. An pamibi nin pagsolsol ni Isaias nagsasaysay kan nagkapira sa mga bagay na nagin dahelan kan katuyawan na ini: “An saimong banal na mga siudad nagin sarong kaawagan. An Sion mismo nagin biyong kaawagan, an Jerusalem kagabaan. An samong harong nin kabanalan asin kagayonan, na dian ika inomaw kan samong mga apoon, nagin mismong bagay na sosoloon sa kalayo; asin an lambang saro sa samong kawiliwiling mga bagay nagin grabeng destroso.”​—Isaias 64:​10, 11.

14. (a) Paano nagpatanid si Jehova manongod sa kamugtakan na nag-eeksister ngonyan? (b) Minsan ngani naoogma nin labi-labi si Jehova sa saiyang templo asin sa mga atang na idinodolot duman, ano an mas mahalaga?

¹⁴ Siempre, aram na marhay ni Jehova an mga nangyayari sa dagang minana kan mga Judio sa saindang mga apoon. Mga 420 taon bago laglagon an Jerusalem, pinatanidan nia an saiyang banwaan na kun tatalikdan ninda an saiyang mga togon asin maglilingkod sinda sa ibang dios, “popohoon [nia sinda] sa ibabaw kan daga” asin an magayon na templo “magigin tambak nin kagabaan.” (1 Hade 9:6-9) Totoo, naogma nin labi-labi si Jehova sa daga na itinao nia sa saiyang banwaan, sa kahangahangang templo na itinogdok sa saiyang onra, asin sa mga atang na itinao para saiya. Alagad an kaimbodan asin pagkuyog mas mahalaga kisa materyal na mga bagay, magin sa mga atang. Angay sanang sabihon ni propeta Samuel ki Hadeng Saul: “Igwa daw nin dakulang pagkaogma si Jehova sa mga dolot na tinotong asin atang na arog kan sa pagkuyog sa tingog ni Jehova? Uya! An pagkuyog orog na marahay kisa pag-atang, an pag-atento kisa taba nin mga karnero.”​—1 Samuel 15:22.

15. (a) Anong pakimaherak an makahulang ginibo ni Isaias ki Jehova, asin paano iyan sinimbag? (b) Anong mga pangyayari an suminagkod sa pangultimong pagsikwal ni Jehova sa Israel bilang sarong nasyon?

¹⁵ Minsan siring, makakaheling daw an Dios kan Israel sa kalamidad na inaagihan kan saiyang nagsosolsol na banwaan na dai sia maheherak? Sa hapot na iyan tinapos ni Isaias an saiyang makahulang pamibi. Sa kapakanan kan desterradong mga Judio, sia nakimaherak: “Sa atubangan kan mga bagay na ini padagos ka daw na magpopogol, O Jehova? Magdadanay ka daw na dai naghihiro asin papagsasakiton kami nin sobra nang marhay?” (Isaias 64:12) Siring kan nangyari, pinatawad talaga ni Jehova an saiyang banwaan, asin kan 537 B.C.E., ibinalik nia sinda sa saindang daga tangani na ponan liwat ninda duman an dalisay na pagsamba. (Joel 2:13) Minsan siring, pakalihis nin dakol na siglo, linaglag giraray an Jerusalem asin an templo kaini, asin an katipan na nasyon nin Dios isinikwal na nia sa katapustapusi. Taano? Huli ta ruminayo an banwaan ni Jehova sa saiyang mga togon asin isinikwal an Mesiyas. (Juan 1:11; 3:​19, 20) Kan mangyari iyan, sinalidahan ni Jehova an Israel nin sarong bagong nasyon, sarong espirituwal na nasyon, na iyo na ngani, an “Israel nin Dios.”​—Galacia 6:16; 1 Pedro 2:9.

Si Jehova, an “Paradangog nin Pamibi”

16. Ano an itinotokdo kan Biblia mapadapit sa pagpatawad ni Jehova?

¹⁶ May mahalagang mga leksion na manonodan sa nangyari sa Israel. Naheling niato na si Jehova “marahay asin andam na magpatawad.” (Salmo 86:5) Bilang bakong sangkap na mga linalang, minadepende kita sa saiyang pagkaherak asin kapatawadan tanganing mag-ako nin kaligtasan. Mayo nin mga gibo  mismo niato na makatatabang tanganing maako niato bilang bayad an mga bendisyon na ini. Minsan siring, si Jehova dai basang na sanang nagpapatawad. Solamente an mga nagsosolsol sa saindang mga kasalan asin nagbabakle an puedeng patawadon nin Dios.​—Gibo 3:19.

17, 18. (a) Paano niato naaaraman na si Jehova tunay na interesado sa satong mga kaisipan asin saboot? (b) Taano si Jehova ta nagpapasensia sa makasalan na mga tawo?

¹⁷ Nanodan man niato na si Jehova interesadong marhay sa satong mga iniisip asin saboot kun ipinahahayag niato iyan sa saiya sa pamibi. Sia an “Paradangog nin pamibi.” (Salmo 65:​2, 3) Inaasegurar kita ni apostol Pedro: “An mga mata ni Jehova nasa mga matanos, asin an saiyang mga talinga nasa saindang pagngayongayo.” (1 Pedro 3:12) Dugang pa, nanodan niato na an pamibi nin pagsolsol dapat na may kaibang mapakumbabang pagbuyboy nin mga kasalan. (Talinhaga 28:13) Pero, dai ini nangangahulogan na puede niatong ipamugtak na segurado na an pagkaherak nin Dios. Nagpapatanid an Biblia sa mga Kristiano “na dai [ninda] akoon an dai na kutana maninigong kabootan nin Dios asin lipasan an katuyohan kaiyan.”​—2 Corinto 6:1.

¹⁸ Ultimo, nanodan niato an katuyohan kan pagpapasensia nin Dios sa saiyang makasalan na banwaan. Ipinaliwanag ni apostol Pedro na si Jehova mapasensia “huli ta dai nia mawot na an siisay man malaglag kundi mawot nia na an gabos makapagsolsol.” (2 Pedro 3:9) Minsan siring, an mga paorootrong inaabuso an pasensia nin Dios sa katapustapusi padudusahan. May labot digdi mababasa niato: “[Si Jehova] mabayad sa lambang saro sono sa saiyang mga gibo: buhay na daing katapusan sa mga naghahanap nin kamurawayan asin onra patin pagkadaing kalapaan paagi sa pagtagal sa gibong marahay; minsan siring, sa mga parapakisuhay asin nakisusuway sa katotoohan kundi nagkukuyog sa kabikoan, magkakaigwa nin kabangisan asin kaanggotan.”​—Roma 2:6-8.

19. Anong dai nagliliwat na mga kualidad an pirmeng ipaheheling ni Jehova?

¹⁹ Sa siring kaining paagi trinatar nin Dios an suanoy na Israel. An satong relasyon ki Jehova ngonyan ginigiyahan kan iyo man sanang mga prinsipyo huli ta sia dai nagbabago. Minsan ngani dai nia pinopogolan an maninigong padusa, sia magdadanay na si “Jehova, Dios na maheherakon asin maugayon, maluway sa pagkaanggot asin abunda sa mamomoton na kabootan asin katotoohan, nagpapadanay nin mamomoton na kabootan para sa rinibo, na nagpapatawad sa sala asin paglapas patin kasalan.”​—Exodo 34:​6, 7.

[Mga Hapot Para sa Pag-adal]

[Kahon sa pahina 24]

An Pamibi nin Pagsolsol ni Daniel

Si propeta Daniel nabuhay sa Babilonya durante kan 70 taon na pagkabihag kan mga Judio. Kaidtong ika-68 taon kan pagkadistiero, namansayan ni Daniel sa hula ni Jeremias na madali nang matapos an temporaryong pag-istar kan Israel. (Jeremias 25:11; 29:10; Daniel 9:​1, 2) Nagdolok si Daniel ki Jehova sa pamibi​—sarong pamibi nin pagsolsol para sa bilog na Judiong nasyon. Isinasaysay ni Daniel: “Iinatubang ko an sakong lalauogon ki Jehova na tunay na Dios, tanganing hanapon sia paagi sa pamibi asin mga pakimaherak, paagi sa pag-ayuno asin telang sako patin abo. Asin nagpoon akong mamibi ki Jehova na sakuyang Dios asin magtuga.”​—Daniel 9:​3, 4.

Ipinamibi iyan ni Daniel mga duwang gatos na taon pakatapos isurat ni Isaias an makahulang pamibi na manonompongan sa kapitulo 63 asin 64 kan saiyang libro. Daing duda, dakol na sinserong Judio an namibi ki Jehova durante kan depisil na mga taon nin pagkadistiero. Minsan siring, itinatampok kan Biblia an pamibi ni Daniel, na minalataw na nagrerepresentar sa mga saboot kan dakol na fiel na Judio. Sa siring, ipinaheheling kan saiyang pamibi na an mga sentimiento kan makahulang pamibi ni Isaias iyo man nanggad an sentimiento kan fiel na mga Judio sa Babilonya.

Mangnohon an nagkapirang pagkakaagid kan pamibi ni Daniel asin ni Isaias.

Isaias 63:16 Daniel 9:​15

Isaias 63:18 Daniel 9:​17

Isaias 64:​1-3 Daniel 9:​15

Isaias 64:​4-7 Daniel 9:​4-7

Isaias 64:6 Daniel 9:​9, 10

Isaias 64:​10, 11 Daniel 9:​16-​18

[Kahon sa pahina 27]

“An Mata Dai Nakaheling”

Sa saiyang surat sa mga taga Corinto, kinotar ni apostol Pablo an libro ni Isaias kan sia nagsurat: “Siring sa nasusurat: ‘An mata dai nakaheling asin an talinga dai nakadangog, ni napaghona sa puso nin tawo an mga bagay na inandam nin Dios para sa mga namomoot sa saiya.’ ” (1 Corinto 2:9) * An sinabi ni Pablo ni an mga kapahayagan ni Isaias dai nanonongod sa mga bagay na inandam ni Jehova para sa saiyang banwaan sa sarong langitnon na pamana o sa sarong paraiso sa daga sa ngapit. Iinaaplikar ni Pablo an mga tataramon ni Isaias sa mga bendisyon na nakakamtan na kaidto kan mga Kristiano kan enot na siglo, na siring baga kan pakasabot sa mas hararom na mga bagay nin Dios asin pag-ako nin espirituwal na kaliwanagan hale ki Jehova.

Masasabotan sana niato an hararom na espirituwal na mga bagay kun talaan na panahon na ni Jehova para ihayag iyan​—asin dawa pa siring, solamente kun kita espirituwal na tawo na may haraning relasyon ki Jehova. An mga tataramon ni Pablo aplikado sa mga medyo may espirituwalidad o mayo talaga kaiyan. An saindang mata dai nakakaheling, o nakakamansay, nin espirituwal na mga katotoohan, asin an saindang talinga dai nakakadangog, o nakakasabot, nin siring na mga bagay. An kaaraman sa mga bagay na inandam nin Dios para sa mga namomoot sa saiya dai man lamang nakalaog sa puso kan siring na mga tawo. Alagad sa mga nagdusay sa Dios, na siring ki Pablo, ihinayag nin Dios an mga bagay na ini paagi sa saiyang espiritu.​—1 Corinto 2:1-16.

[Nota sa Ibaba]