Sarong Pagkamundag na Dapat Girumdomon

‘Namundag saindo sa aldaw na ini an sarong Paraligtas, na iyo an Cristo na Kagurangnan.’​—Lucas 2:​11, “King James Version.”

MGA duwang ribong taon na an nakaagi, sarong babae na yaon sa banwaan nin Betlehem an nangaki nin sarong aking lalaki. Pira sanang lokal na residente an nakaaram kan kahalagahan kan pagkamundag na ini. Alagad naheling kan nagkapirang pastor, na kaiba kan saindang mga aripompon kan banggi sa langtad, an kaburunyogan nin mga anghel asin nadangog sindang uminawit: “Kamurawayan sa Dios sa kaitaasan, asin sa daga katoninongan sa mga tawo na igwa nin marahay na boot.”​—Lucas 2:8-14.

Dangan nanompongan kan mga pastor si Maria asin an saiyang agom, si Jose, sa sarong kuadra, siring kan sinabi kan mga anghel na kinakamugtakan ninda. Si Maria, na nginaranan an aki na Jesus, ilinaag ini sa sarong bahogan sa kuadra. (Lucas 1:31; 2:12) Ngonyan, pakalihis nin duwang ribong taon, mga un-tersio kan bilog na katawohan an naghihingako na nagsusunod ki Jesu-Cristo. Asin an mga pangyayari na may koneksion sa pagkamundag nia iyo an nagin basehan nin sarong estorya na posibleng marhay na ikinasaysay na nin mas parate kisa arin man na ibang estorya sa kasaysayan nin tawo.

An España, sarong nasyon na may makosog na Katolikong tradisyon asin talento para sa tradisyonal na mga piesta, nakamukna nin dakol na paagi tanganing selebraron an napapalaen na bangging iyan sa Betlehem.

An Pasko sa España

Poon kan ika-13 siglo, an Belen nagin saro sa pinakapamilyar na aspekto kan mga selebrasyon sa España. Dakol na pamilya an naggigibo nin sadit na representasyon kan bahogan na linagan ki Jesus. An mga pigurang dalipay naglaladawan sa mga pastor asin Mago (o “tolong hade”), saka ki Jose, Maria, asin Jesus. An mga Belen na may mga pigura na arog kadakula nin tawo parateng nakalaag harani sa plasa kan munisipyo durante nin kapanahonan nin Pasko. Minalataw na pinonan ni Francisco nin Assisi an kostumbreng ini sa Italia tanganing itokdo an atension kan mga tawo sa pagkasaysay kan Ebanghelyo manongod sa pagkamundag ni Jesus. Sa huri ginibo iyan na popular kan Franciscanong mga monghe sa España asin sa dakol na iba pang nasyon.

May prominenteng papel an mga Mago sa mga selebrasyon nin Pasko sa España, na kaparehong marhay ni Santa Klaus sa ibang mga nasyon. An mga Mago nagtatao daa nin mga regalo sa mga aking Kastila kun Enero 6, Día de Reyes (Aldaw kan mga Hade), kun paanong an mga Mago, segun sa popular na paniniwala, nagdara nin mga regalo sa bagong mamundag na si Jesus. Minsan siring, pira sana an nakakaaram na an pagkasaysay sa Ebanghelyo dai nagsasambit kun pirang Mago an nagbisita ki Jesus. Imbes na mga hade, sinda mas tamang apodon na mga astrologo. * Dugang pa, pakatapos kan pagbisita kan mga Mago, ipinagadan ni Herodes an gabos na aking lalaki sa Betlehem “poon sa duwang taon an edad pababa” sa saiyang pagprobar na gadanon si Jesus. Nagpaparisa iyan na an pagbisita ninda nangyari medyo haloy-haloy na  pagkatapos na mamundag si Jesus.​—Mateo 2:​11, 16.

Poon kan ika-12 siglo, may mga banwaan sa España na nagkaigwa nin aktuwal na pasale sa teatro kan pagkamundag ni Jesus, kaiba an pagbisita kan mga pastor sa Betlehem asin sa huri an pagbisita kan mga Mago. Ngonyan na mga aldaw, an kadaklan na siudad sa España nag-aandam nin sarong cabalgata, o parada, kada Enero 5, na durante kaiyan an “tolong hade” nakasakay sa sarong madekorasyon na karosang naglilibot sa sentro kan siudad, na nagdidistribwir nin mga dulse sa mga paradalan. An tradisyonal na mga dekorasyon sa Pasko asin an villancicos (mga kanta sa Pasko) nakakadagdag sa kagayagayahan kan okasyon.

An kadaklan sa pamilyang Kastila gustong magkaigwa nin sarong espesyal na pamanggihan sa Bisperas nin Pasko (Disyembre 24). An tradisyonal na kakanon kaiba an turrón (mga dulse na gibo sa almendro asin tangguli), mazapan (marzipan), inalang na mga prutas, inihaw na kordero, asin kakanon na hale sa dagat. An mga miembro kan pamilya, dawa an mga nag-iistar sa harayo, naghihingoang marhay na magkatiripon para sa okasyon na ini. Durante nin saro pang tradisyonal na karakanan, sa Enero 6, an pamilya nagkakakan nin roscón de reyes, sarong korteng bilog na keik nin “mga Hade” na igwang sorpresa (sadit na pigura) na nakatago sa laog. Pinapangyari kan kaparehong kostumbre kan mga panahon nin Romano na magin “hade” sa laog nin sarong aldaw an oripon na nakakua kan kabtang na may nakatagong pigura.

“An Pinakamaogma Asin Pinakasibot na Panahon kan Taon”

Ano man na lokal na kostumbre an naporma, an Pasko nagin nang an pangenot na magayagayang okasyon sa kinaban ngonyan. Ilinaladawan kan The World Book Encyclopedia an Pasko bilang “an pinakamaogma asin pinakasibot na panahon kan taon para sa minilyon na Kristiano asin nagkapirang bakong Kristiano sa bilog na kinaban.” Kapakipakinabang daw iyan?

Malinaw nanggad, an pagkamundag ni Cristo sarong makasaysayan na pangyayari. An katunayan na ibinareta iyan kan mga anghel bilang tanda nin madatong na “katoninongan sa mga tawo na igwa nin marahay na boot” malinaw na nagpapatotoo sa pagigin makahulogan kaiyan.

Minsan siring, “kan enot na mga aldaw kan Kristianismo, an Pagkamundag dai isinelebrar bilang sarong kapiestahan,” an idinoon kan Kastilang peryodista na si Juan Arias. Kun totoo ini, saen hale an selebrasyon nin Pasko? Ano an pinakamarahay na paagi tanganing girumdomon an pagkamundag asin buhay ni Jesus? Sa masunod na artikulo, manonompongan nindo an simbag sa mga hapot na iyan.

[Nota sa Ibaba]