An Nakakalunos na Epekto kan Kagadanan

“SAIS ANYOS, NAGHUGOT.” An labi-labi kanakakakubhan na pangenot na baretang ini nanonongod sa makaturotristeng pagkagadan nin sarong sadit na aking babae na an ngaran Jackie. An saiyang ina nagadan kasuarin pa sana huli sa sarong ikinakagadan na helang. Bago magpaligis sa tren si Jackie, nagsabi sia sa saiyang mga tugang na gusto niang ‘magin anghel asin makaibanan an saiyang ina.’

Si Ian 18 anyos kan makimaherak sia sa padi ninda na ipaliwanag kun taano ta nagadan sa kanser an ama ni Ian. Naghingako an padi na mantang an ama ni Ian sarong marahay na tawo, gusto nin Dios na makaibanan sia sa langit. Pagkadangog kan paliwanag na iyan, nagdesisyon si Ian na habo niang mamidbid an siring karingis na Dios. Mantang an buhay garo baga mayo nanggad nin kahulogan, nagdesisyon si Ian na mamuhay sa kasingawan. Sa katuyohan na iyan, sia nagin parainom, nagdroga, asin nagin inmoral. An saiyang buhay dai nang direksion.

“An mga Buhay Nakakaaram na Sinda Magagadan”

Ipinapaheling kan duwang makamomondong pangyayaring ini an nakakalunos na epekto kan kagadanan sa buhay nin mga tawo, nangorogna kun biglang minaabot iyan. Totoo, aram kan gabos an katunayan na ini na sinasabi sa Biblia: “An mga buhay nakakaaram na sinda magagadan.” (Eclesiastes 9:5) Alagad mas suno nin dakol na dai pag-intindihon an makolog na katunayan na iyan. Kumusta kamo? An buhay naghahagad sa sato nin dakol na panahon asin atension kaya tibaad linilingawlingawan niato an manongod sa garo baga harayong marhay na posibilidad nin kagadanan.

“An kadaklan na tawo natatakot sa kagadanan asin naglilikay na isipon iyan,” an sabi kan The World Book Encyclopedia. Minsan siring, huli sa sarong grabeng aksidente o nagsasapeligro nin buhay na helang tibaad biglang mapiritan kitang atubangon an katunayan nin kagadanan. O tibaad sa makologon na paagi ipagirumdom sa sato kan lobong nin sarong katood o paryente an kaaabtan na naghahalat sa bilog na katawohan.

Sa ibong kaiyan, parate na sa mga lobong minasabi an mga nakikimondo, “Nagpapadagos pa man giraray an buhay.” Asin iyo man nanggad. Sa katunayan, an buhay garo baga marikason sanang minaagi kaya madalion sana kaipuhan nang atubangon an mga problema nin paggurang. Sa puntong iyan, an kagadanan bako nang harayoon na posibilidad. Kadakol na kan pinapakilobongan, kadakol na kan nagagadan na haloy nang mga katood. Para sa dakol na may edad na, parate sindang pinupurisaw kan hapot na, “Noarin man daw ako masunod?”

An Dakulaon na Hapot

Minsan mayo nin siisay man na nagdedehar sa kasiertohan kan kagadanan, puedeng magin garo dakulaon na hapot kun ano an nangyayari pagkagadan. An dakol na nagkakasarongatan na paliwanag puedeng magin dahelan na iyan gabos mansayon kan mga mapagduda bilang daing kamanungdanan na debate manongod sa mga bagay na dai ta aram. An praktikal na tawo tibaad magkonklusyon na mantang “sarong beses ka sanang mabubuhay,” maninigo na magpasiramsiram ka na sa buhay sagkod sa pinakamakakaya mo.

Sa kabaliktaran, an iba nagsasayumang maniwala na an kagadanan iyo an katapusan kan gabos na bagay. Minsan siring, mayo sinda nin malinaw na ideya manongod sa nangyayari pagkatapos kaiyan.  May mga naghohona na an buhay nagpapadagos sa sarong lugar nin daing sagkod na kaogmahan, mantang an iba nag-iisip na sinda mabubuhay giraray sa maabot na panahon, tibaad bilang iba nang persona.

An nagadanan na mga paryente pirmeng hinahapot an saindang sadiri, “Haen daw an mga gadan?” Nagkapirang taon na an nakaagi, an mga miembro nin sarong grupo sa putbol pasiring sa sarong karawat kan biglang binangga nin trak an linulunadan nindang sadit na auto kaya nagbarobalintong an auto sa gilid kan tinampo. Limang miembro kan grupo an nagadan. Poon kan magadan an saiyang aking lalaki sa aksidenteng iyan, haros puminondo an buhay nin sarong ina. Pigpaparaisip nia kun haen an saiyang aki. Regular niang binibisita an lolobngan kaini asin dakol na oras siang nakikipag-olay digdi sa makosog na boses. “Dai nanggad ako makapaniwala na pagkagadan tapos na an gabos na bagay,” an panangis nia, “alagad dai ako nakakaseguro kaiyan.”

Malinaw nanggad, an satong aktitud sa kagadanan puedeng makaapektar sa satong buhay ngonyan. Huli sa reaksion kan mga tawo sa mamondong pangyayari nin pagkagadan, minalataw an nagkapirang hapot. Isipon kun paano nindo sisimbagon iyan. Maninigo daw na lingawan na sana niato an manongod sa kagadanan asin magkonsentrar kita sa kun paano mabuhay? Maninigo daw na togotan niatong raoton kan huma nin kagadanan an satong buhay? Dapat daw na an nagmomondong paryente mag-iisip-isip na sana sagkod lamang kun haen an nagadan nindang mahal sa buhay? Dapat daw na magdanay na misteryoso an kagadanan?