Aram daw Nindo?

Sa pamibi ni Jesus, taano ta inapod niang “Abba, Ama” si Jehova?

An Aramaikong termino na ʼab·baʼʹ puedeng mangahulogan nin arin man sa “an Ama” o “O Ama.” Sa tolong pagkasambit kan terminong iyan sa Kasuratan, iyan kabtang nin pamibi asin ginamit may koneksion sa langitnon na Ama, si Jehova. Paano ginagamit an terminong iyan kan panahon ni Jesus?

An The International Standard Bible Encyclopedia nagsabi: “Sa pangaroaldaw na pagtaram kan panahon ni Jesus, sa pangenot an ʼabbāʼ ginagamit tanganing iparisa an kadayupotan asin paggalang nin mga aki sa saindang ama.” Iyan sarong mapagpadangat na paagi nin pag-apod sa ama asin kabale sa enot na mga tataramon na nanonodan nin sarong aki. Ginamit ni Jesus an terminong iyan sa sarong odok na marhay na pamibi nia sa saiyang Ama. Sa hardin nin Getsemani, pirang oras sana bago sia magadan, inapod ni Jesus si Jehova sa pamibi paagi sa mga tataramon na “Abba, Ama.”​—⁠Marcos 14:⁠36.

“Sa Judiong literatura kan peryodo na Griego-Romano, bihirang-bihira nanggad na gamiton an ʼabbāʼ bilang sarong paagi nin pag-apod sa Dios, daing duwa-duwa huli ta garo baga kadaihan nin paggalang na apodon an Dios paagi sa impormal na terminong ini,” an sabi pa kan reperensiang nasambitan sa enotan. Minsan siring, “an . . . paggamit ni Jesus kan terminong ini sa pamibi sarong indirektang pagpatunay sa sinabi Nia na dayupot siang marhay sa Dios.” An duwa pang pagkasambit sa Kasuratan kan “Abba”​—⁠na parehong nasa mga isinurat ni apostol Pablo​—⁠nagpaparisa na ginagamit man iyan nin mga Kristiano kan enot na siglo sa saindang mga pamibi.​—⁠Roma 8:15; Galacia 4:⁠6.

Taano ta may kabtang kan Biblia na isinurat sa Griego?

An “sagradong mga tataramon nin Dios” ipinaniwala sa mga Judio, an sabi ni apostol Pablo. (Roma 3:​1, 2) Huli kaini, an enot na kabtang kan Biblia sa pangkagabsan isinurat sa Hebreo, an lenguahe kan mga Judio. Pero, an Kristianong Kasuratan isinurat sa Griego. * Taano daw?

Kan ikaapat na siglo B.C.E., an mga soldados na naglingkod durante kan pamamahala ni Alejandrong Dakula nagtataram nin laen-laen na dialekto nin klasikong Griego, na pinagsasaralak kaidto tanganing mabilog an Koine, o komun na Griego. An pananakop ni Alejandro nakakontribwir na magin internasyonal na lenguahe an Koine kan panahon na iyan. Durante kan mga pananakop na iyan, an mga Judio nagkawararak sa dakol na lugar. Dakol an dai na noarin man nagbalik sa Palestina hale sa pagkabihag ninda sa Babilonya, na natapos nagkapirang siglo bago kaidto. Bilang resulta, pag-abot nin panahon dakol sa mga Judio an dai na tataong magtaram nin purong Hebreo, asin Griego na an itinataram ninda. (Gibo 6:⁠1) Para sa kapakinabangan ninda, ginibo an Septuagint, sarong traduksion kan Hebreong Kasuratan na isinurat sa Koine, o komun na Griego.

An Dictionnaire de la Bible nagsabi na mayo nang ibang lenguahe na arog kan Griego kun dapit sa “pagigin mayaman sa bokabularyo, madaling ibagay, asin madaling magustohan nin mga tawo sa manlaenlaen na nasyon.” Huli sa pagkaigwa kaiyan nin kadakol saka eksaktong bokabularyo, detalyadong gramatika, asin mga berbo (verb) na angay na ipinapaheling an kadikit na pagkakalaen kan mga kahulogan nin magkakaagid na tataramon, iyan nagin “lenguahe na ginagamit sa pakikikomunikar asin pagpaabot nin impormasyon​—⁠an eksaktong lenguahe na kaipuhan kaidto kan mga Kristiano.” Bako daw na angay sana na sa Griego isinurat an mensaheng may koneksion sa mga Kristiano?

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 13]

Kapidaso nin sarong manuskrito sa Griegong Septuagint

[Credit Line]

Sa karahayan nin boot kan Israel Antiquities Authority