Icipandwa 2

Cinshi Nkansanina na Bafyashi?

Mu mashiwi ya kubalilapo ayali muli cino cipandwa, sanga ifintu fitatu ifyalengele Rachel akansane na banyina. Filembe pe samba, kabili filinganye ku fili mu kabokoshi kaleti  “Ifyasuko” akali pe bula 20.

․․․․․

 Ni pali Citatu icungulo bushiku. Rachel uuli ne myaka 17 apwisha incito sha pa ng’anda, kabili alefwaya nomba atuusheko! Ayasha TV no kwikala mu cipuna atemwisha.

Cilya fye aikala, banyina baiminina pa mwinshi, kabili balemoneka abafulwa. Babilikisha abati: “Iwe Rachel! Cinshi uletambila TV e lyo nawishiba ukuti ufwile ukwafwako umwaice obe ifya ku sukulu? Cinshi ushicitila ifyo nkweba?”

Rachel ayasuka ati, “Mwatampa na kabili.”

Banyina bapalama mupepi no kutila, “Auti shani?”

Rachel aisha icefu kabili ababilawila amenso pa kubasuka ati: “Tapali mayo na imwe.”

Banyina bakalipa sana, batila: “E fyo wingalalanda na ine ifyo!”

Rachel na o abasuka ati: “Inga imwe ifyo mulenjeba?”

Awe afilwa no kutuusha . . . batampa ukukansana na kabili.

BUSHE na iwe filakucitikila ifya musango uyu? Bushe ulakansana na bafyashi bobe? Nga ulakansana nabo, sanga ifilenga. Finshi mukansaninapo sana? Conga ✔ mu tubokoshi ukulingana ne fyo ulemona ukuti e filenga, nelyo nga naukwata umulandu umbi uushili apa, lemba apali ati “Fimbi.”

□ Imibele yandi

□ Imilimo ya pa ng’anda

□ Ifyo mfwala

□ Abanandi

□ Inshita mfika pa ng’anda

□ Ifyo ntamba

□ Pa baume nelyo pa banakashi

□ Fimbi ․․․․․

Ukukansana na bafyashi pa lyashi ili lyonse takwawama, pantu kulenga fye iwe na bafyashi bobe mwashala muleumfwa ububi. Limo kuti wasalapo ukwikala tondolo, lelo mu mutima ulesuusha ifyo abafyashi balelanda. Bushe ifi e  fyo Lesa afwaya ulecita? Iyo. Baibolo itila ‘ulecindika bawiso na banoko.’ (Abena Efese 6:2, 3) Na kabili itila ‘uleishiba ukulingulula’ e lyo ulebomfya na “maka [yobe] aya kupelulula.” (Amapinda 1:1-4; Abena Roma 12:1) Nangu ukonke uku kufunda, ukwabula no kutwishika ukutontonkanya kobe kukalapusanako muli fimo no kwa bafyashi bobe. Lelo uyu te mulandu mufwile ukukansaninapo. Pantu nangu fye bafyashi na bana abakonka ukufunda kwa mu Baibolo balapusana mu fyo batontonkanya lelo balalanshanya fye mu mutende.—Abena Kolose 3:13.

Kuti wacita shani nga ulefwaya ukulalanshanya na bafyashi ukwabula ukukansana nabo? Abaice abengi batila: “Abafyashi bandi e bakwata ubwafya. Pantu e baikalila fye ukunjeba ifya kucita!” Uleibukisha ukuti: Teti walule ifyo bambi batontonkanya, ukubikako fye ne fitontonkanya abafyashi bobe. Kwaba fye umuntu umo uo wingaalula, no yo muntu ni we. Kabili nga taulesasuka ilyo uleasuka abafyashi bobe, kuti baleka ukukupatila kabili kuti baumfwa ne fyo ulefwaya ukulanda.

Natumone nomba ifyo wingacita pa kutila wilakansana na bafyashi bobe. Nga wakonka ifili pe samba, ukapapa ifyo ukalalashanya bwino na bafyashi bobe e lyo nabo bakapapa ukumona ifyo walwike.

● Ulebala watontonkanya ilyo taula-asuka. Wilalanda icaisa fye bwangu ku mutima nga bakukalifya. Tutile banoko bakweba ati: “Cinshi ushisamfiishe ifipe? Iwe lyonse taufwaya ukubomba incito!” Nalimo amashiwi yengesa bwangu ku mutima ya kuti, “Cinshi mulempamfisha?” Nomba ilyo taula-asuka, tontonkanyapo.  Ishiba icalenga banoko bakwebe ayo mashiwi. Ilingi line nga bakweba ati “iwe lyonse . . . nelyo ati iwe taufwaya . . . ” te kutila ninshi taucita ifyo bakweba. Lelo, aya mashiwi yalanga fye ukuti pali cimo icili mu mutima wabo. Cinshi ico cine?

Nalimo icalenga banoko ukufulwa mulandu wa kuti balemona kwati e balebomba sana incito sha pa ng’anda. Nalimo ico balefwaya fye, kubeba ukuti walabafwako. Ifyo nga e fyo balefwaya, nga wabeba ati, “Mulandu nshi mulempamfisha?” te kuti upwishe ubwafya lelo kuti mwatendeka fye ukukansana! Ukucila ukulanda ifyo, kuti watalalika banoko umutima pa kubeba ati: “Munjeleleko. Naya mu kusamfya imbale ili line.” Natukupandeko amano: Wilabomfya amashiwi yakukalifya banoko. Nga uleasuka bwino, banoko tabakakalipe, napamo bakakweba ne cilebasakamika. *

Lemba amashiwi pe samba ayo bawiso nelyo banoko bengalanda ayengakukalifya nga tauyasulileko.

․․․․․

Nomba tontonkanya pa mashiwi yasuma wingabasuka ayengalenga baumfwako bwino.

․․․․․

● Ulelanda no mucinshi. Michelle alisambilila umulandu cacindamina ukwishiba ifya kulanda na banyina. Atile: “Ilingi line imilandile yandi e yalekalifya bamayo nga  tulelanshanya pa bwafya ubuli bonse.” Nga ca kuti na iwe e bwafya wakwata, wilaimya ishiwi pa kulanda kabili uletekanya, kabili wilabilawila abafyashi bobe amenso nelyo ukucita ifilelanga ukuti naufulwa. (Amapinda 30:17) Nga wamona kwati walafulwa, pepa ipepo ilipi kuli Lesa mu mutalalila. (Nehemia 2:4) Ico ulingile ukupepela, te kufwaya ukuti Lesa akwafwe pa kuti abafyashi bobe baleke ukukukalipila, lelo kulomba amaka ya kuilama pa kutila ilyo ulebasuka ciiba kwati uleitila parafini pa mulilo.—Yakobo 1:26.

Lemba pe samba ifyo ushifwile ukulanda e lyo ne fyo ushifwile ukucita.

Ifyo nshifwile ukulanda:

․․․․․

Ifyo nshifwile ukucita:

․․․․․

● Ulekutika. Baibolo itila: “Mu kulande fingi tamubula cilubo.” (Amapinda 10:19, Baibolo ya ba Diocese of Mbala) E ico uleleka bawiso nelyo banoko na bo balandapo, kabili ufwile ukubikako amano ilyo balelanda. Wilabaputukisha ilyo balelanda pa kuti fye uilungamike. Ufwile ukulakutika fye. Nga bapwisha ukulanda, e lyo wingabepusha nelyo ukubeba ifyo uletontonkanya. Nomba nga wakosapo fye ukulanda ifyo uletontonkanya ilyo line fye, ninshi ifintu kuti  fyabipa sana. Nangu wingakwata ifingi shani ifya kulanda, te kwesha ukufilanda pali iyi nshita, pantu ni “nshita ya kwikala tondolo.”—Lukala Milandu 3:7.

● Ulelomba ubwelelo. Cisuma ukulanda ukuti “munjeleleko” pali fyonse ifyo wacitile ifyalengele ukuti ifintu fibipe. (Abena Roma 14:19) Kuti walomba ubwelelo na pa fyo mupusene. Nga cakwafya ukulanda nabo, kuti walemba fye  kalata. Kabili kuti walanga no kuti ifyo ulembele fishinka, nga wa-alula imisango yobe iyalengele ukuti mukansane. (Mateo 5:41) Tutile icilengele ukuti ukansane na bafyashi bobe mulandu wa kukanabomba incito imo pa ng’anda, kuti cawama waitendekelako ukubomba iyo ncito. Nangu iyo ncito wali-ipata, bushe nawishiba ukuti abafyashi bobe kuti batemwa nga waibomba ukucila nga basanga ukuti icili fye umo yabeela? (Mateo 21:28-31) E co tontonkanya pa busuma ubwingafumamo nga ulecita ifingalenga wilakansana na bafyashi bobe.

Nangu fye ni mu ndupwa umo bomfwana bwino balapusana, lelo balishiba ifya kuwikishanya. Nga ulekonka ifili muli cino cipandwa, ukasanga ukuti ukalalanshanya bwino na bafyashi bobe na malyashi aya-afya ukwabula ukukansana na bo!

IFYO TUKALANDAPO MU CIPANDWA CIKONKELEPO

Bushe ulafwaya abafyashi bobe bakupeelelapo ubuntungwa? Nga e fyo ufwaya, finshi wingacita?

[Futunoti]

ILEMBO ILIKWETE ICISHINKA CIKALAMBA

Baibolo itila: ‘Umulungami alatontonkanya pa kwasuka.’—Amapinda 15:28.

IFYO WINGACITA

Ilyo abafyashi balelanda na iwe, shimya icilimba, leka ukulabelenga ibuuku nelyo magazini, kabili ulebalolesha.

BUSHE WALISHIBA UKUTI . . . ?

Nga waishiba ifya kucita pa kuti wilakansana na bafyashi bobe nelyo ifya kuwikishanya na bo ilyo mwapusana, kuti fyalenga walaikala bwino. Na kuba Baibolo itila umuntu “uwaba ne cikuuku asungilila umweo wakwe.”—Amapinda 11:17.

IFYO NDEFWAYA UKUBOMBELAPO!

Ico ndefwaisha ukukonka pa filandilwe muli cino cipandwa ni ici ․․․․․

Nkatendeka ukukonka ici pa (lemba ubushiku) ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

AMEPUSHO YA KUTONTONKANYAPO

● Mulandu nshi abaice banobe bamo batemenwa ukukansana?

● Mulandu nshi Yehova Lesa amwena uwatemwa ukukansana ukuti muwelewele?—Amapinda 20:3.

● Finshi ukanonkelamo nga ulecita ifingalenga wilakansana na bafyashi bobe?

[Amashiwi pe bula 18]

“Inshita shimo bamayo pa kulanda ati ‘njelelako’ balankumbatako kabili ndatemwa ifi bacita. Kabili ninshi capwa twalabako na ku fyacicitika. Na ine ndesha ukucita ifyo fine. Ukufumyapo icilumba no kulanda mu bufumacumi ukuti ‘njeleleniko’ kulaafwa sana, lelo tacayanguka ukucita ifyo.”—E fyalandile Lauren

 [Akabokoshi pe bula 20]

Ifyasuko

1. Ukulanda ati, “Mwatampa na kabili,” kwacilenga banyina ukufulilwako.

2. Filya Rachel acibilawilila banyina amenso aci-ikolomwena fye ubwafya.

3. Ukwasuka ati, “Inga imwe ifyo mulenjeba?” ilingi line kulenga fye ubwafya ukukulilako.

[Icikope pe bula 19]

Ukukansana na bafyashi kwaba kwati kubutuka ulubilo pa ca kubutukilapo—kuti wapiba no kunaka, lelo tapali uko walafika pantu ninshi uli fye pamo pene