1, 2. (a) Bushe abaYuda mu nshiku sha kwa Yeremia bali shani lwa ku mupashi? (b) Finshi abaYuda balingile ukucita pa fyo bali?

YEREMIA alelila. Aali no bulanda pa fyo abantu bakwe bali e lyo na pa mashiwi Lesa amwebele ukusesema pa fyali no kubacitikila. Aleti kanshi umutwe wakwe nga wali nge ntulo ya menshi na menso yakwe nga kamfukumfuku pa kutila alelila fye. Pa mulandu wa fyo abantu bali mu calo e calengele Yeremia ukulalila. (Yer. 9:1-3; belengeni Yeremia 8:20, 21.) AbaYuda bakonkenyepo fye ukukaana amafunde ya kwa Lesa kabili tabaleumfwila ishiwi lya kwa Yehova, e co ubucushi bwali no kubeshila.—Yer. 6:19; 9:13.

² Lelo abaYuda, abatemenwe ukumfwa bashimapepo babo balelanda ukutila ‘fyonse fili fye bwino,’ tababikileko amano ku fyo Yehova aletontonkanya pa mibele yabo. (Yer. 5:31; 6:14) Baali kwati balwele abalefwaya dokota uwingabeba fye ifisuma pa bulwele bwabo no kusuulako ku fyo ubulwele bubipile. Tutile namulwala sana, bushe te kuti mufwaye bamuceeceeta bwino bwino pa kutila bamundape bwangu bwangu? AbaYuda mu nshiku sha kwa Yeremia na bo balekabila ukufwaya uwa kubaceeceeta no kubeba icishinka pa kuti beshibe ifyo bali lwa ku mupashi. Balingile ukwipusha ati: “Ali kwi Yehova?”—Yer. 2:6, 8.

3. (a) Bushe abaYuda bali no kusanga shani icasuko ku cipusho ca kuti, “Ali kwi Yehova?” (b) Ni nshila nshi imo iyo abaYuda bali no kufwailamo Yehova?

³ AbaYuda abalaipusha ukuti, “Ali kwi Yehova?” nga calimoneke  ukuti balefwaya Lesa ukuti alebatungulula muli fyonse ifyo balecita. AbaYuda pali ilya nshita tabacitile ifyo nakalya. Lelo pa numa umusumba wa Yerusalemu waonawilwe e lyo na pa numa lintu bafumine ku Babiloni, balingile ‘ukufwaya Yehova.’ Abamufwaya, nga bali musangile kabili nga balishibe bwino inshila shakwe. (Belengeni Yeremia 29:13, 14.) Bushe bali no kucita shani ifyo? Inshila imo yali ya kupepa kuli Lesa ipepo ilya kufuma pa nshi ya mutima, ukumulomba ukuti alebatungulula. E fyo Imfumu Davidi yalecita. Yalombele kuli Lesa ati: “Nengeni ukwishiba inshila shenu, mwe Yehova; Nsambilisheni inshila shenu.” (Amalu. 25:4) Umfweni ifyo Komfwa we pepo alalike abantu ukupitila muli Yeremia mu mwaka walenga 10 uwa kuteka kwa Mfumu Sidekia, atile: “Lilileni kuli ine, na ine ndemwasuka no kumweba ifintu ifikalamba ifyo mushingeluka kabili ifyo mushaishiba.” (Yer. 33:3) Nga ca kutila imfumu no luko ulwapondweke balilile kuli Lesa, nga alibasokolwelele ifintu “ifikalamba,” e kutila ukonaulwa kwa musumba wa Yerusalemu e lyo ne fyo wali no kukulwa cipya cipya pa numa ya myaka 70.

4, 5. Ni mu nshila nshi na shimbi umo abantu ba kwa Lesa balingile ukufwailamo Yehova?

⁴ Inshila na imbi iyo abaYuda bali no kufwailamo Yehova yali kubebeta ifyacitike kale no kumona ifyo alecita ku bantu bakwe. Abacita ifi, nga balishibe ifyalelenga Lesa ukutemwa e lyo ne fyalemulenga ukukalipa. Balikwete amabuuku ayo Mose alembele e lyo na mabuuku yambi aya kwa Lesa ayalelanda pa lyashi lya kale ukubikako ne fyalembwa ifyalelanda pa fyalecita ishamfumu sha mu Israele na mu Yuda. AbaYuda ba mu nshiku sha kwa Yeremia abalatontonkanya sana pali ifi fyalembwa no kulaumfwa kuli bakasesema ba cine aba kwa Lesa, nga balisangile icasuko ku cipusho ca kutila “Ali kwi Yehova?”

⁵ Inshila ya butatu iyo abo baYuda balingile ukufwailamo Yehova yali kusambilila ku fyabacitikile pa lwabo e  lyo ne fyacitikile bambi. Te kutila balingile ukusambilila fyonse lilya ifibi fyabacitikila, lelo nga balimwenenemo mu kubebeta ifyo abene na bene bacitile kale kabili na mu fyo Yehova alemona ifyo balecita. Nga balemona ifyalecitika, nga balyumfwikishe ifyo Lesa alemona imibele yabo.—Amapi. 17:10.

6. Bushe ifyacitikile Yobo kuti fya mukoselesha shani?

⁶ Nomba lekeni tulande ifyo na ifwe muno nshiku twingasambililako. Bushe lyonse mulepusha ukuti, “Ali kwi Yehova?” ilyo mulepingula pali fimo na lintu mulesala ifya kucita? Bamo nalimo kuti batila te lingi bepusha ici cipusho ilyo balepingula pali fimo. Nga ca kutila na imwe e fyo muyumfwa, mwifupulwa iyo. Nangu fye mwaume wa citetekelo Yobo na o fyalimucitikileko ifya ifi. Ilyo ali na mafya, taipwishe Lesa. Elihu amucinkwileko ifyo abantu abengi batemwa ukucita, atile: “Tapali uulesosa, ati, ‘Ali kwi Lesa Mukulu Kabumba wandi?’” (Yobo 35:10) Elihu acincishe Yobo ukutila: “[Bika] amano ku fipesha amano fya kwa Lesa.” (Yobo 37:14) Yobo alekabila ukumona ifipesha amano ifyo Yehova abumba e lyo ne fyo Lesa alecita ku bantunse. Yobo alyumfwikishe inshila sha kwa Yehova ukupitila mu fya mucitikile. Pa numa ya kushipikisha ifyamucitikile no kumona ifyo Yehova acitilepo, Yobo atile: ‘Nalilandiile,  lelo nshailwike ifintu fya kupapa, ifyo nshaishiba. Namumfwilile mu fya kumfwaumfwa fye, lelo nomba amenso yandi yamumona.’—Yobo 42:3, 5.

7. Ukulingana ne cikope cili pe bula 116, finshi twalalandapo nomba?

⁷ Kasesema Yeremia ena alitwalilile ukufwaya Yehova kabili alimusangile. Ukupusanako na bantu Yeremia aleikala nabo, pa myaka yonse iyo abombele umulimo wakwe muli bucishinka, lyonse aleipusha ukuti: “Ali kwi Yehova?” Mu fyo twalalandapo muli cino cipandwa pali Yeremia fyalatusambilisha ifyo twingafwaya Yehova no kumusanga nga tulepepa, no kuisambilisha, e lyo no kutontonkanya pa fyatucitikilapo.—1 Imila. 28:9.

8. Finshi fimo ifyalelenga Yeremia ukulapepa kuli Lesa?

⁸ Pa myaka yonse iyo Yeremia alelandilako Lesa ku baYuda, alelanda na Yehova ukupitila mwi pepo ilya kufuma pa nshi ya mutima. Alepepa kuli Lesa pa kuti amwafwilishe ilyo alebila ubukombe ubo abengi bashatemenwe, ilyo aleumfwa kwati alafilwa ukukonkanyapo ukubomba, e lyo na lintu aali ne fipusho pa lwa mulandu ifintu fimo fyalecitikila. Lesa alemwasuka kabili alemweba ne fyo alingile ukucita. Moneni ifya kumwenako fimo ifinono fye.

9. (a) Finshi Yeremia alandile pali Yeremia 15:15, 16, kabili Yehova ayankwileko shani? (b) Mulandu nshi muletontonkanishisha ukutila calicindama ukulanda ifyo muleyumfwa mwi pepo?

⁹ Inshita imo ilyo Yeremia bamupeele umulimo wa kubila ubukombe bwa bupingushi, alemona ukuti bonse balemutiipwila. E co kasesema alombele kuli Lesa ukuti  alemwibukisha. Umfweni ipepo lyakwe ilyalembwa pali Yeremia 15: 15, 16, umo alandile ifyo ayumfwile pa fyo Lesa amwaswike. (Belengeni.) Muli ili pepo, Yeremia alondolwele ifyo aleyumfwa ukupelelwa. Lelo, ilyo asangile icebo ca kwa Lesa no kucibika mu kanwa kakwe, alisekelele! Yehova alimwafwile ukulatasha pe shuko akwete ilya kwimininako ishina lyakwe e lyo ne lya kubila ubukombe bwakwe. Yeremia alishibe ukuti Yehova alimubikileko amano ku fyalemucitikila. Finshi twingasambililako kuli ici?

10. Bushe Lesa ayankwileko shani ilyo kasesema atile aleka ukulandila mwi shina lya kwa Yehova?

¹⁰ Inshita imbi, pa numa shimapepo Pashihuri mwana Imere amumine, Yeremia atile capwa aleka ukulandila mwi shina lya kwa Yehova. Ni mu nshila nshi Lesa ayankwile ku mashiwi Yeremia alandile mwi pepo? (Belengeni Yeremia 20: 8, 9.) Baibolo tayatweba nga ca kuti Lesa ayankwile ukupitila mu kulanda kuli Yeremia ukufuma ku muulu. Lelo icebo ca kwa Lesa caishileba kwati mulilo uulebilima mu mafupa yakwe, kabili alifililwe ukwikala tondolo lelo akonkenyepo ukubila. Yeremia acitile ifyo Lesa alefwaya ukuti acite. Ne calengele ni co alipepele kuli Lesa ukufuma pa nshi ya mutima kabili atontonkenye sana na pa fyo Lesa afwaya.

11, 12. Bushe Lesa ayaswike shani icipusho Yeremia aipwishe pa bantu babipa abalemoneka kwati fyonse ifyo balecita fyalebendela bwino?

¹¹ Ilyo Yeremia amwene ababipa ifintu filebendela bwino, ali ne cipusho icalemusakamina sana. (Belengeni Yeremia 12:1, 3.) Nangu ca kutila kasesema taletwishika ubulungami bwa kwa Yehova, mu ‘kuilishanya’ kwakwe alefwaya fye icasuko. Yeremia talefisa ifili ku mutima, kanshi calangilile fye ukuti ali na bucibusa bwakosa na Lesa. Ubu bucibusa bwali kwati ni bulya ububa pa mwana na wishi. Ico fye Yeremia ashaumfwikishe ca kuti abaYuda abengi ifintu fyalebendela bwino te mulandu ne fyabipa ifyo balecita. Bushe Lesa alyaswike Yeremia? Yehova amulaile ukutila ali no kunukula  bonse ababipa. (Yer. 12:14) Ilyo Yeremia alemona uko ifyo alombele kuli Lesa mwi pepo fyaleasukwa, icitetekelo cakwe mu fyo Lesa apingula cifwile calikoseleko. Ici cifwile calengele ukuti Yeremia alepepa sana kuli Lesa no kulalanda fyonse ifyo aleyumfwa kuli Wishi.

¹² Mupepi na ku mpela ya kuteka kwa kwa Sidekia, ilyo abena Babiloni baleshinga Yerusalemu, Yeremia alandile pali Yehova ati ‘amenso yakwe yamona imibele yonse iya bana ba bantu, pa kuti apeele cila muntu ukulingana ne mibele yakwe no kulingana ne fifuma mu micitile yakwe.’ (Yer. 32:19) Yeremia alimwene ifyo Yehova aba no mulinganya, no kuti Lesa cine cine alamona ifyo cila muntu alecita kabili alasuka amapepo ya kufuma pa nshi ya mutima aya babomfi bakwe. Kabili nabo, balamona ubushininkisho ubwingi bwa kutila alapeela “cila muntu ukulingana ne mibele yakwe no kulingana ne fifuma mu micitile yakwe.”

13. Mulandu nshi mwacetekela mu fyo Lesa atungulula ifintu pa kuti acite ukufwaya kwakwe?

¹³ Te kuti tutwishike umulinganya wa kwa Lesa na mano abombelamo ifintu pali nomba e lyo ne fya ku ntanshi. Na lyo line, kuti twanonkelamo nga ca kuti tuletontonkanya pa fyo Yeremia apitilemo e lyo tulelanda na mu mapepo yesu ifyo tuleyumfwa ukufuma pa nshi ya mutima. Nga tulelanda muli uyu musango kuti twalenga icitetekelo cesu muli Yehova ukukoselako ica kutila ukwabula ukutwishika akacita ifyo afwaya. Nangu ca kutila tatumfwikishe umulandu ifintu fimo filecitikila, nelyo umulandu ifyo Lesa afwaya ukucita filekokwela, kuti twapepa kuli ena ukuti twalimucetekela ukuti e utungulula ifintu. Ukufwaya kwakwe kukacitika ukulingana ne fyo apanga kabili pa nshita aishiba ukuti e isuma. Tulefwaya nangu tatulefwaya ici cikacitika; kanshi tatulingile ukutwishika. Tukatwalilila ukwipusha ukutila, “Ali kwi Yehova?” ukupitila mu kupepa pa kuti  twishibe ukufwaya kwakwe no kumona ifyo aletungulula ifintu.—Yobo 36:5-7, 26.

14. Twaishiba shani ukutila Yeremia alefwailisha pa kuti eshibe ifyalecita abantu ba kwa Lesa aba ku kale?

¹⁴ Pa kusanga icasuko ku cipusho ca kutila “Ali kwi Yehova?” Yeremia alishibe bwino bwino ukutila ‘ukwishiba Yehova’ e kwalekabilwa. (Yer. 9:24) Afwile alisambilile ilyashi lya kale ilyalelanda pa fyalecita abantu ba kwa Lesa ilyo alelemba amabuuku ayaishibikwa ukuti 1 na 2 Ishamfumu. Mu kulungatika alilandile pe “buuku lya milandu ya kwa Solomone,” “ibuuku lya milandu ya shamfumu sha kwa Israele,” na “ibuuku lya milandu ya shamfumu sha kwa Yuda.” (1 Isha. 11:41; 14:19; 15:7) Ici calengele aumfwikisha ifyo Yehova alecita ku bantu bakwe pa nshita shalekanalekana. Yeremia alishibe ifyaletemuna Yehova ne fyo Lesa alemona ukupingulapo kwa bantu. Na kabili alebelenga na mu fyalembwa fya kwa Lesa ifyaliko pali ilya nshita, pamo nge fya kwa Mose, Yoshua, Samwele, Davidi, na Solomone. Ukwabula ukutwishika, alishibe bwino ifyo bakasesema abamutangilile ukubikako na bo aali nabo pali ilya nshita bali ne fyo balecita. Bushe Yeremia anonkelemo shani mu kuisambilisha?

15. Finshi Yeremia anonkelemo mu kubebeta ubusesemo bwa kwa Eliya?

¹⁵ Yeremia alembele ilyashi pali Yesebele uwalecita ifyabipa, umukashi wa kwa Ahabu, Imfumu iya ku Samaria. Mu lyashi lyakwe mwali no kubila kwa kwa Eliya ukwa kuti imbwa shikalya Yesebele mu mpanga ya Yesreele. (1 Isha. 21:23) Kabili ukulingana ne fyo Yeremia alembele, mwalishiba ukutila ilyo papitile imyaka nalimo 18, Yesebele bamupoosele pe windo no kumunyantaula kuli bakabalwe ba kwa Yehu, ne mbwa shalimuliile. (2 Isha. 9:31-37) Ukubebeta  ubusesemo bwa kwa Eliya no kufikilishiwa kwa buko, nangu fye ni mu tuntu utunono utwalimo, kufwile kwalikoseshe sana icitetekelo ca kwa Yeremia mu cebo ca kwa Lesa. Cine cine, icitetekelo e calengele ukutila atwalilile ukushipikisha ukubomba bukasesema pantu aleisambilisha ifyo Yehova alecita kale.

16, 17. Bushe muleti cinshi calengele Yeremia ukutwalilila ukusoka ishamfumu ishabipa ishaliko mu nshita yakwe?

¹⁶ Lekeni tulande pa ca kumwenako na cimbi. Bushe muleti cinshi calengele Yeremia ukutwalilila ukusoka ishamfumu ishabipa pamo nga Yehoyakimu na Sidekia te mulandu ne fyo balemucusha? Umulandu uukalamba wali wa kuti Yehova alengele Yeremia ukuba kwati “musumba we linga kabili uluceshi lwa cela ne linga lya mukuba” ku mfumu sha mu Yuda. (Yer. 1:18, 19) Lelo twilaba ukutila Yeremia alifwailishe sana ifyebo ifyalelanda pa fyo imfumu sha ku numa isha mu Yuda na Israele shalecita ilyo shaleteka. Alilembele ifyo Manase akuuliile “ifya mu muulu fyonse ifiipailo mu mansa shibili isha ng’anda ya kwa Yehova,” ne fyo apeele umwana wakwe ilambo pa kumoca mu mulilo, kabili ne fyo aipeye abantu abengi nga nshi aba kaele. (2 Isha. 21:1-7, 16; belengeni Yeremia 15:4.) Lelo, Yeremia afwile alishibe ukutila ilyo Manase aicefeshe no kutendeka ukulapepa kuli Yehova, “[Lesa] alyumfwile ukupapaata kwakwe,” kabili amubweseeshe pa bufumu.—Belengeni 2 Imilandu 33:12, 13.

¹⁷ Mu fyo alembele, Yeremia talandile pa fyo Yehova abelele Manase uluse. Lelo Manase afwile imyaka fye 15 nelyo ukucilapo ilyo Yeremia talatendeka umulimo wakwe uwa bukasesema. E co, kasesema afwile alyumfwile pa fyacitike ilyo imfumu yalapiile pa fibi ifyo yacitile kale. Ukufwailisha ifyebo ifyalelanda pa myendele yabipa iya kwa Manase e lyo ne fyafuminemo kufwile kwalyafwile Yeremia ukumona ubusuma bwali mu kucincisha ishamfumu, pamo nga Sidekia, ukufwaya uluse lwa kwa Yehova ne nkumbu shakwe. Ne mfumu iyalepepa sana utulubi kabili iyaleipaya  abantu abengi, yalilapile no kwelelwa. Tutile ni mwe Yeremia, bushe ifyacitikile Manase nga fyalimukoseleshe, ukulenga mwatwalilila ukubomba na pa nshita ishamfumu shimbi ishabipa shaleteka?

18. Finshi Yeremia asambilileko kuli Uriya, kabili mulandu nshi mwayasukila ifyo?

¹⁸ Pa nshita alebomba bukasesema, Yeremia ukwabula ukutwishika alisambilileko ifyo bakasesema ba mu nkulo yakwe balecita. Umo pali aba bakasesema ni Uriya, uwaseseme ukonaulwa kwa Yerusalemu na Yuda pa nshita ya kuteka kwa kwa Yehoyakimu. Lelo pa mulandu wa kutiina Imfumu Yehoyakimu, Uriya afulumukile ku Egupti. Lyena, imfumu yatumine aba kuyasenda Uriya ku Egupti, no kwisamwipaya. (Yer. 26:20-23) Bushe muleti Yeremia kwali ico asambilileko ku cacitikile Uriya? Apo Yeremia alitwalilile ukusoka abaYuda pa bonaushi bwali mupepi—ukucita ifyo na mu lubansa lwe tempele—cilanga ukuti alisambilileko kuli ci. Yeremia alitwalilile ukushipa, kabili Yehova tamushile nakalya. Lesa afwile alengele Ahikamu, mwana Shafani, ukucingilila Yeremia uwali uwashipa.—Yer. 26:24.

19. Cinshi Yeremia ailwike ukuti e calengele ukuti Yehova aletuma lyonse bakasesema ku bantu bakwe?

¹⁹ Yeremia na kabili alisambilileko ku fyamucitikile umwine, e kutila ku fyo Yehova amubomfeshe ku kusoka abantu bakwe. Mu mwaka walenga 4 uwa kuteka kwa Mfumu Yehoyakimu, Yehova aebele Yeremia ukulemba amashiwi yonse ayo alandile ukufuma mu nshiku sha kwa Yoshia ukushinta pali iyo nshita. Cinshi Lesa amwebeele ukucita ici? Mulandu wa kuti Lesa alefwaya acincishe abantu ukuleka ukucita ifyabipa pa kuti abelele. (Belengeni Yeremia 36:1-3.) Yeremia, uwalecelela ku kubila ubukombe bwa kusoka ubwalefuma kuli Lesa, apapete fye na bantu ukuleka ukucita ifya bunani ifyo balecita. (Yer. 44:4) Bushe tacimoneke fye apabuuta ukutila Yeremia afwile alilwike ukufuma ku fyamucitikile  ukuti Lesa aletuma bakasesema pa mulandu wa kuti aleumfwila uluse abantu bakwe? Kabili bushe ici tacalengele Yeremia ukuba no luse? (2 Imila. 36:15) Kanshi kuti mwaumfwikisha icalengele ukuti Yeremia alande aya mashiwi ilyo apuswike ukonaulwa kwa Yerusalemu, atile: “Mulandu wa cikuuku ca kwa Yehova e co tushilobele, pantu inkumbu shakwe tashakapwe. Cila lucelo shiba ishipya.”—Inyimbo 3:22, 23.

20. Kuti mwapashanya shani Yeremia mu kufwaya Yehova?

²⁰ Muli fyonse ifyo mupingulapo cila bushiku, bushe mulebukisha ukulomba ubutungulushi bwa kwa Lesa pa kwipusha ati, “Ali kwi Yehova?” (Yer. 2:6-8) Ukupusanako na baYuda ba mu nshiku shakwe, Yeremia lyonse alelolesha ku Wa Maka Yonse ukuti amwafwe ukwishiba ifya kucita. Ilyo tulesala ifya kucita, cisuma ukupashanya Yeremia uwalefwaya Yehova ukulamutungulula muli fyonse.

21. Musango nshi uwe pepo uwingamwafwa ukukuma ku mulimo wa kushimikila, pamo nga ilyo bamwasuka musalula musalula?

²¹ Tatulingile ukwipusha fye Lesa pa fintu ifikalamba epela nelyo pa fintu ifikumine ubumi bwesu. Tupeele ica kumwenako, bushe kuti mwaipusha Yehova nga kuti mwaya mu mulimo wa mwi bala pa bushiku mwatantike? Nalimo tutile cilya bwaca mwamona fye ku muulu na kufita, kuli ukwa makumbimakumbi, imicele taili bwino iya kulinga ukuya mu mulimo wa mwi bala. Icifulo basalile ukushimikilamo ku ng’anda ne ng’anda ubo bushiku nalimo calibombelwamo libili libili. Nalimo mwaibukisha abantu bamo abakeene mucinshi mucinshi ukubashimikila nelyo abakeene musalula musalula. Ilyo tamulaya mu kushimikila, bushe kuti mwapepa kuli Lesa no kwipusha ati, “Ali kwi Yehova?” Ukucita ici kuti kwamwafwa ukutontonkanya pa busuma bwa bukombe muleya mu kubila no kwiluka ukuti ubu bwine bukombe e bo Lesa alefwaya ukuti muye mu kubila. Nalimo amashiwi ya kwa Yehova kuti yalenga mwasekelela no kutemwa mu mutima, nga filya fine cali kuli Yeremia. (Yer. 15:16, 20) Nga ca kuti ilyo muli mu mulimo mwakumanya umuntu uuli no musalula sana nelyo uulemutiinya, na kabili kuti mwaeba Lesa mwi pepo ifyo muleyumfwa. Bushe mukacita ifyo? Mwilaba ukuti kuti amupeela umupashi wa mushilo pa kuti mwayasuka bwino bwino, kabili ukufwaisha kwenu ukwa kulanda ubukombe bwa kwa Lesa kukalenga mwikafupulwa.—Luka 12:11, 12.

22. Mulandu nshi amapepo yamo yengacilikilwa?

²² Caliwama ukwishiba ukutila amapepo yamo kuti yacilikilwa ukufika kuli Lesa. (Belengeni Inyimbo sha Bulanda 3:44.) Yehova taumfwile amapepo ya baYuda abapondweke pantu ‘tabalefwaya ukumfwa kuli ena’ kabili bakonkenyepo  ukucita ifyabipa. (Amapi. 28:9) Yeremia afwile alisambilileko sana kuli ici, nge fyo na ifwe tulingile ukucita: Nga ca kuti umuntu afilwa ukulacita ukulingana ne fyo alepepela, Lesa te kuti atemwe kabili kuti aleka ukumfwa amapepo yakwe. Kanshi, ici e co tufwile ukwesha na maka yesu yonse ukukanacita.

23, 24. (a) Ni nshila nshi iyacindama nga tulefwaya ukwishiba ukufwaya kwa kwa Yehova? (b) Finshi mulingile ukulacita pa kuti munonkelemo mu kuisambilisha?

²³ Ilyo tulepepa kuli Yehova ukufuma pa nshi ya mutima ukuti atutungulule, tulingile no kutwalilila ukuisambilisha, pantu e nshila yacindama nga nshi iya kwishibilamo ifyo Yehova afwaya. Ifwe twalishuka no kushuka ukucila Yeremia. Twalikwata Baibolo yonse. Ukupala Yeremia, uwalefwailisha sana mu fitabo fimbi pa kuti alembe ilyashi lya fyalecitika kale, na imwe kuti mwafwailisha mu Cebo ca kwa Lesa no kufwayamo ubutungulushi bwakwe, ilyo muleipusha ati, “Ali kwi Yehova?” Nga mulesambilila ukufwaya kwakwe,  mukamucetekela, kabili mukaba “ngo muti uwalimbwa pa menshi, uwalimba imishila ya uko mu mulonga.”—Belengeni Yeremia 17:5-8.

²⁴ Ilyo mulebelenga Amalembo ya Mushilo no kuyatontonkanyapo, muleiluka ifyo Yehova afwaya imwe ukucita mu fintu fyalekanalekana. Kuti mwafwaya amashiwi ya kwa Lesa ayo mulefwaya ukulaibukisha no kubomfya mu bumi bwenu. Ilyo mulebelenga ilyashi lya fyalecitika kale, amafunde ya kwa Lesa, ifipope fya kwa Lesa, na mashiwi ya mano ayaba mu Cebo ca kwa Lesa, tontonkanyeni pa fyo ifyo fyebo fifwile ukumwafwa ukwishiba ifya kupingula ifya kucita cila bushiku. Pa kwasuka icipusho cenu ica kuti, “Ali kwi Yehova?” kuti amusokolwela ukupitila mu Cebo cakwe ifyo mwingacita nangu fye ni pa mafya ayabipisha. Kanshi, mu Baibolo kuti mwasambililamo “ifyo mushingeluka kabili ifyo mushaishiba” nelyo ifyo mwaleumfwila mumbi!—Yer. 33:3.

25, 26. Mulandu nshi ifyatucitikilapo nelyo ifyacitikilapo bambi fingatunonsesha?

²⁵ Na kabili, kuti mwatontonkanya na pa fyamucitikilapo e lyo na pa fyacitikilapo bambi. Ku ca kumwenako, nalimo kuti mwamona abantu bamo baleka ukucetekela Yehova nga filya cali kuli Uriya. (2 Tim. 4:10) Ku fyo bacitile, kuti mwasambililako no kutaluka ifyabipa fimo fine ifyabaponene. Muleibukisha ifyo Yehova aba ne cikuuku kuli imwe, kabili muleibukisha ukutila na Yeremia alitashishe Lesa pa luse lwakwe ne nkumbu shakwe. Nangu ubwafya mukwete bukule shani, mwilatontonkanya ukutila Uwa Maka Yonse tamusakamana. Alamusakamana nga filya fine alesakamana Yeremia.

²⁶ Ilyo muletontonkanya pa fyo Yehova acita ku bantu pali lelo, muli no kwiluka ukuti alatungulula abantu bakwe cila bushiku mu nshila ishalekanalekana. Aki, nkashi umukashana uwa ku Japan, aleimona kwati talingile ukuba Umwina Kristu. Bushiku bumo ilyo aali mu mulimo wa mwi  bala no mukashi wa kwa kangalila wa muputule, Aki alandile ifyali ku mukoshi ati: “Ng’umfwa kwati Yehova alefwaya ukumfwisa, lelo njikatilile fye ku milomo yakwe, ndemulomba ukumpeelako inshita na imbi.” Umukashi wa kwa kangalila wa muputule amuloleshe mu menso no kutila: “Ine nkumona ukuti uli Mwina Kristu uwacincila!” Pa numa, Aki atalile akutumanako panono uku ninshi aletontonkanya pa fyo bamwebele. Na kuba, takwali icishibilo icili conse icalangilile ukutila Yehova alitalile amonapo uyu nkashi ukuti tali uwacincila. Lyena, Aki apepele kuli Yehova ati: “Ntumeni konse uko mulefwaya. Nkalacita fyonse ifyo mulefwaya.” Pali iyo ine nshita, atandalile incende imo iyaba mu calo cimbi ukwali ibumba ilinono ilya balelanda iciJapanese ilyalefwaya uwaishibe ukulanda ululimi kabili uwingesa mu kwikala kulya no kubombela pamo nabo. Caishileba fye nkuma ukutila Aki afyalilwe kuli ilya ine ncende ica kuti calimwangukile ukukukila kulya no kwafwilisha lilye bumba. Nomba ni kwisa aali no kulaikala? Nkashi uo umwana wakwe akukiile ku cifulo cimbi, amupeele umuputule umwakwikala. Aki atile, “Ifintu fyaishileba ifyo nshale-enekela; Yehova alenjiswila inshila muli fyonse fye.”

27. Mulandu nshi mufwile ukulaipushisha ati, “Ali kwi Yehova?”

²⁷ Bamunyinefwe abengi na bankashi kuti bashimika fimo ifyalengele bashininkishe ukutila cine cine Lesa e wabatungulwile, nalimo ilyo balebelenga Baibolo nelyo ilyo baleisambilisha abene Baibolo. Mufwile na imwe ifya musango uyu fyalimucitikilapo. Ifi filingile ukukosha bucibusa bwenu na Yehova no kumucincisha ukulapepa kuli ena lyonse kabili mu mukosha. Cetekeleni ukuti nga cila bushiku tuleipusha ati, “Ali kwi Yehova?” akatulanga inshila yakwe.—Esa. 30:21.