MU WEST AFRICA mwaliba utubungwe twa mu bumfisolo utwingi kabili ababa muli utu tubungwe bafuma ku mitundu, ne mishobo iingi. Utu utubungwe e tutungulula imikalile ya bantu, amasambililo, ne fya mapolitiki. Lelo nangu cibe ifyo, umulimo uukalamba uo utu tubungwe tubomba wa mapepo. Akabungwe ka Poro (aka baume) e lyo na kabungwe ka Sande (aka banakashi) * e tubungwe twakulisha pali tonse. Ku ca kumwenako, icitabo ca Initiation, ica mu 1986 citila akabungwe ka Poro, “kalapupa sana imipashi no kushininkisha ukuti ilecitila abaume ifintu ifisuma.”

Abailunda kuli aka akabungwe balabasambilisha inkaama ya kupupa imipashi, ifyo ubuloshi bubomba, balabakoma imikomango, e kutila inembo ishikalamba. E lyo na bailunda ku kabungwe ka Sande nabo bene balabasambilisha ifya kupupa imipashi, kabili kulaba no kusembulula ifya mfwalo fya mwanakashi, nangu ca kutila bamo balileka ukucita ifi.

Utubungwe twa mu bumfisolo tumbi tubomba kwati fimbuusa fya mu cupo kabili pa kufwaila abantu umuti wa kubondapa ku bushilu na malwele yambi tulapepa ku mipashi. Ilyo kwali inkondo ya bana calo mu Sierra Leone, akabungwe kamo kalandile ukuti impolopolo shakulatuna mu bantu babo. Nomba tashaletuna iyo.

Aba mu tubungwe balabakaanya ukusokolola inkaama ne mpupo sha kabungwe ku bantu bambi. Umuntu wa mu kabungwe uwapula mafunde yabo kuti bamwipaya.