Ukulingana na Baibolo

Ubucindami bwa Kulinga pa Kuyemfya Umubili

KALEMBA wa fitabo umwina France alembele ukuti, “Bucafye bulabwesesha ukutontonkanya pa numa.” Kwena, abantu ukwabula ukutontonkanya baliicita ifingi muli bucafye fye pa myaka iingi. Ku ca kumwenako, pa kuti bakwate umusana uunono sana, abanakashi ba mu mwanda wa myaka uwalenga 19, balefyenta sana pa mala mpaka balafilwa no kupeema kabili ici calekalipa. Bamo baleitunga ukukwata imisana iyacepele bamilimita 325. Abanakashi bamo balefwala ifya kubafyenta ica kuti imbafu shabo shaselela mu mabu no kubepaya.

Nangu line ici cibelesho ku ca buseko calipwa, bu cafye bwaleta ici cibelesho bulemonekesha ilelo nga fintu cali na lilya. Na lelo, abaume na banakashi bacili balabomfya inshila shayafya kabili isha busanso pa kuti fye balule imimonekele yabo iya cifyalilwa. Ku ca kumwenako, ififulo fya kutulilako umubili no kulemba inembo nafibwela mu ncende shabelamo amatuuka na mu mishi. Kale abaleyako bantu bashaba sana na mibele isuma mu bwikashi. Na kuba mu mwaka wa nomba line, pa makwebo yalekula bwangu, ukulemba inembo kwali pa cifulo calenga 6 mu United States.

Ukuyemfya umubili ukwacishamo nako kulefulilako, maka maka ku bacaice. Ukutula ifilundwa fya mubili ukwacishamo, ukusanshako ukutule nsota, imyona, indimi, ne fya mfwalo fine, nakuseeka. Kwi bumba limo ilinono, uku kutulo mubili kwacishamo takubasekesha nomba. Bena bacita ifyacishamo nga nshi pamo nga ukushutika umubili, ukuteta, * no kubika fimo mu kati ka nkanda pa kukwata ifipunda ne fishilwa ifyaibela.

Icibelesho ca Kale

Ukuyemfya umubili nelyo ukuwalula kwatendeka kale. Mu fyalo fimo ifya mu Afrika, ulutambi lwa kukwata ifibala no kulemba inembo fishibisha amabumba yalekanalekana aya bantu. Lelo mu fyalo ifingi, ifi fibelesho tafiteemuna bantu kabili fileya filepwa.

Ukulemba inembo, ukutula umubili, no kuitetaula kwalecitwa na  bantu balembwa mu Baibolo. Ilingi kwalecitwa ne nko sha cisenshi ngo lubali lwa kupepa kwabo. Kuti twaumfwikisha umulandu Yehova abindile abantu bakwe, abaYuda ukupashanya balya basenshi. (Ubwina Lebi 19:28) Apo bali ‘bantu ba kwa Lesa umwine,’ abaYuda balicingililwe ku fibelesho fyabipa ifya mipepele ya bufi.—Amalango 14:2.

Ubuntungwa bwa Bwina Kristu

Abena Kristu tabakonka Malango ya kwa Mose nangu line yalikwata ifishinte fimo ifyatwalilila ukubomba na mu cilonganino ca Bwina Kristu. (Abena Kolose 2:14) E co kuti baisalila ifya kufwala ifyalinga. (Abena Galatia 5:1; 1 Timote 2:9, 10) Lelo, ubu buntungwa bwalikwata umwa kupelela.—1 Petro 2:16.

Paulo alembele pali 1 Abena Korinti 6:12 ukuti, “Fyonse fyalisuminishiwa kuli ine? Lelo te fya kunjafwa fyonse.” Paulo alishibe ukuti talekabila ukubomfya ubuntungwa bwakwe ngo Mwina Kristu ngo mwa kulesesha ku kucita conse ico alefwaya ukwabula ukulangulukilako bambi. Ukutemwa bambi kwamulengele ukulabalangulukilako. (Abena Galatia 5:13) Akoseleshe ukuti, “Mwiba abalolekesha ifya imwe bene, lelo abalolekesha ne fya banenu.” (Abena Filipi 2:4) Ukutontonkanya kwakwe ukwabula bukaitemwe kwaba ca kumwenako cishaiwamina ku Mwina Kristu onse uulefwaya ukuyemfya umubili mu nshila iili yonse.

Ifishinte fya Baibolo Ifya Kubebeta

Umulimo Abena Kristu bapeelwa waba kushimikila imbila nsuma no kusambilisha. (Mateo 28:19, 20; Abena Filipi 2:15) Umwina Kristu te kuti atemwe icili conse, pamo ne mimonekele yakwe ukucilikila bambi ku kukutika ubu bukombe.—2 Abena Korinti 4:2.

Nangu ca kutila ukuyemfya umubili pamo ngo kuutula no kulembe nembo fyaliseeka ku bantu, Umwina Kristu afwile ukuipusha ukuti, ‘Bushe mu bwikashi bwandi uku kuyemfya umubili kumonwa shani? Bushe kuti nalamonwa ngo wa mu mabumba yaibela aya mu bwikashi? Nangu fye kampingu wandi ali no kunsuminisha, bushe aba mu cilonganino bakayumfwa shani? Bushe bakacimona ukuti cilelangilila “umupashi wa pano isonde”? Bushe kuti calenga batwishike nga naliba “no mweo wa kutekanya”?’—1 Abena Korinti 2:12; 10:29-32; Tito 2:12.

Imisango imo iya kwalwilamo umubili ilaleta amalwele yabipisha. Ukulembela inembo ku kacela ka fiko kuti kwapisha ubulwele bwa ku mabu na kashishi ka HIV. Inshita shimo ilangi libomfiwa lilaleta ifya kufuluma. Ifilonda fya kutula umubili kuti fyasenda imyeshi iingi pa kupola kabili filakalipa pa myeshi yonse iyo. Na kabili filalenga umulopa ukukowela, ukusuuma, no kutimbila, kabili filonaule mishipa, no kuleta amalwele yabipisha. E lyo kabili, fimo ifya ifi tawingabwelela no kufyalula. Ku ca kumwenako, ukulingana no bukulu bwa cibala ne langi lyabomfiwa, pa kufuuta ululembo pa mubili palapooswa indalama ishingi kabili ukucite fyo kulakalipa sana. Ukutula umubili kulasha ifibala ifibelelela mu bumi.

Umo ali no kuisalila nampo nga akakumamo ukucula ku mafya ya kutula umubili nelyo iyo. Uufwaya ukuteemuna Lesa wena akeshiba ukuti ukuba Umwina Kristu kusanshamo ukuipeela kuli Lesa. Imibili yesu malambo ya mweo ayatuulwa kuli Lesa ukuti aibomfye. (Abena Roma 12:1) E co, Abena Kristu bakosoka tabamona imibili yabo nge cikwatwa cabo beka icingonaulwa no kwalulwa umo balefwaila. Maka maka abafikapo ukutungulula icilonganino bafwile baishibikwa ukuti ba mushiye, balitekanya, kabili ba mutembo.—1 Timote 3:2, 3.

Ukulundulula no kubomfya amaka ya kupelulula ayakanshiwa na Baibolo, kukafwa Abena Kristu ukusengauka ifibelesho fyacishamo ifya kusekelela mu kucula ifya ici calo ‘canunuka nga nshi ku mweo wa kwa Lesa.’ (Abena Efese 4:18) Lyene kuti baleka icongwe cabo caishibikwa ku bantu bonse.—Abena Filipi 4:5.

[Futunoti]