“Ilyo nali ku sukulu lya ku praimari abana be sukulu banandi tabalemfwaya kabili calenkalipa nga nshi. E ico ilyo naile ku sekondari nalyalwike mu fyo nalefwala ne fyo nalemoneka kabili nalyalwile ne mibele. Apo nalefwaisha ukukwata ifibusa natendeke ukucita ifyo abana be sukulu banandi balecita pa kuti bantemwe.”—E fyalandile Jennifer uuli ne mwaka 16. *

Bushe na iwe abanobe balakupatikisha ukucita ifyabipa? Nga e fyo cili, cino cipande calakwafwa ukwishiba ifya kucita.

Ifibusa fyabipa kuti fyalenga uwakwata imibele isuma ukucita ifyabipa.

“kwampana pamo na babi kulonaula imibele isuma.” —1 Abena Korinti 15:33.

Limo tulacita ne fyo twaishiba ukuti fyalibipa pa mulandu wa kufwaisha ukusekesha abanensu.”—E fyalandile Dana.

Ulunkumbwa kuti lwalenga walafwaya ukucita ifyabipa.

“Ilyo mfwaya ukucita icalungama, nsanga ndecita icabipa.” —Abena Roma 7:21.

“Nasanga ukuti limo te banandi bampatikisha ukucita ifintu fimo, lelo icilenga, lunkumbwa lwandi.”—E fyalandile Diana.

Ukukaana ukucita ifibi ifyo abanobe balekupatikisha ukucita te ca kumfwilapo insoni.

“Kwateni kampingu musuma.”—1 Petro 3:16.

“Inshita imo calengafya sana ukukaana abanandi nga balempatikisha ukucita ifyabipa, ino nshita nshitiina. Ku mutima wandi kulabuuta na tutu nga nacita icisuma, ala ndomfwa bwino!” —E fyalandile Carla.

Abanobe nga balekupatikisha ukucita ifyabipa, ule-esha ukucita ifyakonkapo:

Tontonkanya pa bubi buli mu kucita ico cintu. Yipushe auti, ‘Kuti nacita shani abantu nga bansanga ndecita ifibi ifyo abanandi balempatikisha ukucita? Bushe abafyashi bandi bakambona shani? Bushe nalayumfwa shani nga nacita ifyabipa?’—Ilembo ilingakwafwa: Abena Galatia 6:7.

“Abafyashi bandi batemwa ukunjipusha ati, ‘finshi fingakucitikila nga ca kuti walicitile ifyo abanobe balekupatikisha ukucita? Balalenga natontonkanya pa bubi bwaba mu kukonkelesha abanandi.”—E fyalandile Olivia.

Wilatwishika ifyo wasuminamo. Yipushe auti, ‘Cinshi calenga nshininkishe ukuti ukucita ifi kuti kwandetelela e lyo kuti kwakalifya na bantu bambi?’—Ilembo ilingakwafwa: AbaHebere 5:14.

“Ilyo nali umwaice, nga banjipusha fimo nshalelondolola, naleasuka fye ukuti ee nelyo iyo, nomba pali ino nshita kuti nalondolola bwino ico nakaanina nelyo ukusuminina ukucita icintu cimo. Nga ninjishiba ukuti calibipa nelyo caliba fye bwino ukucita fimo, nshaluka iyo. Kanshi nga kuli ifyo nacita nelyo ifyo nakaana ukucita ninshi nine mpingwilepo.”—E fyalandile Anita.

Tontonkanya pa fyo ufwaya abantu uku kwishiba. Yipushe auti, ‘Bushe mfwaya ukuba umuntu wa musango nshi?’ Lyena tontonkanya pa fyo abanobe balekupatikisha ukucita, e lyo uyipushe auti, ‘Bushe umuntu uwaba nge fi mfwaya ukuba kuti acita shani nga akwata ubu ubwafya?’ —Ilembo ilingakwafwa: 2 Abena Korinti 13:5.

“Nalitemwa ifi fine naba, kanshi nshisakamana ifyo abantu batontonkanya pali ine. Na kuba, abantu abengi balintemwa ifi fine fye naba.”—E fyalandile Alicia.

Uletontonkanya na pa fya ku ntanshi. Nga waba pa sukulu, ico ufwile ukwishiba ca kuti nga wapwisha, abanobe abo ufwaya ukulasekesha tawakabe nabo e lyo tawakalebebukisha no kubebukisha.

“Nga nalolesha pa fikope fya ku sukulu, nsanga ukuti bamo abo nali nabo mu kalasi nalibalaba na mashina. Nomba ilyo nali pa sukulu, nalefwaya ukulabakonkelesha mu fyo balecita ne fyo balelanda nangu ninjishiba ukuti nafilubana. Ala tamwali amano mu fyo nalecita!”—E fyalandile Dawn, uuli ne mwaka 22.

Uleipekanya. Baibolo itila: ‘Muleishiba ifya kwasuka bwino umuntu onse.’—Abena Kolose 4:6.

“Pa kutusambilisha, tulapanga ifisela na bafyashi besu. Ine no mwaice wandi tuleba abafyashi besu ifyo abanensu batupatikisha ukucita e lyo nomba twapanga ifisela pa kulangilila ifyo tufwile ukucita. Ici cilenga twaishiba ifya kucita nga abanensu baletupatikisha ukubakonkelesha.”—E fyalandile Christine.